Көркем оюдың түрлері

1 Көркем оюдың түрлері
2 Сызып, тілікше жасап ою
АҒАШ ҰҚСАТУ ШЕБЕРЛІГІ ЖӘНЕ . ОНЫҢ ТАРИХЫ ЖАЙЛЫ ТҮСІНІК
Жұмырлап ою
Ағаш ою тәсілдері

Ағаштардың түрлерімен, физикалық, механикалық қасиеттерімен, олардың қайда қолданылатынымен таныстырдық, енді ағаштарды қалай көркемдеп, әсемдеп ойып, кеседі, жонады, мүсін жасайды, бояп қолөнер заттарын әшекейлейді, сонымен таныстырмақпыз. Жоғарыда айтқандай, қазақ халқы өздеріне керек үй мүліктерін жасап қана қоймай, оларды көркемдеп, өсем безендіре білді. Сүйекпен көмкеріп, алтынмен аптап, күміспен күптеді, ағаштардың беттеріне әр түрлі оюлар түсіре білді. Ата-баба-ларымыз ою-өрнекті жеке өнер ретінде қарап, өрнек жасайтын заттың формасына, оның не үшін, кімге арналғанына, қандай материалдан жасалғанына байланысты қарастырған. Жасалған бұйымдарға ерекше сән беріп, көркемдеп толықтырып отырды. Осы орайда ағаш бетіне көмкеріп, жүргізілетін оюлар да әр түрлі болып келеді. Пышақтың ұшымен сызып ойылатын, рельефті терең оюлар, геометриялық, өсімдік, гүл жапырақ тәрізді стильдегі оюлар бар. Оюлар негізгі ағаштың беттеріне тікелей ойылып отырады.
Ою әр затқа байланысты өзінше композициялық шешім таба білген классикалық геометриялық оюлар, заттардың беттерінде тепе-теңдік тауып, симметрия заңдылығын сақтап, бәрі сыртқы жиектің ортасына орналастырылып, бір жүйеге бағындырылған. Бұндай композициялық келісімділік, үйлесім гүл, жапырақ, өсімдік тектес, зооморфтық оюларда да қатаң сақталған. Ағаштарды ойған кезде үлкен шеңберлер, дөңгелектер күннің шығу символын паш етсе, толқынға ұқсас оюлар теңіз, көл, өзен суларының қозғалу, ағу, сарқылу процесін бейнелейді.

1. Сомов Ю.С. Композиция в технике М., 1977.
2. Холмянский Л.М. Макетирование и графика в художественном конс-ии. Мархи. М., 1978.
3. Джонс.К. Инженерное и художественное конструиров. М., 1970.

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Көркем оюдың түрлері
Ағаштардың түрлерімен, физикалық, механикалық қасиеттерімен, олардың
қайда қолданылатынымен таныстырдық, енді ағаштарды қалай көркемдеп, әсемдеп
ойып, кеседі, жонады, мүсін жасайды, бояп қолөнер заттарын әшекейлейді,
сонымен таныстырмақпыз. Жоғарыда айтқандай, қазақ халқы өздеріне керек үй
мүліктерін жасап қана қоймай, оларды көркемдеп, өсем безендіре білді.
Сүйекпен көмкеріп, алтынмен аптап, күміспен күптеді, ағаштардың беттеріне
әр түрлі оюлар түсіре білді. Ата-баба-ларымыз ою-өрнекті жеке өнер ретінде
қарап, өрнек жасайтын заттың формасына, оның не үшін, кімге арналғанына,
қандай материалдан жасалғанына байланысты қарастырған. Жасалған бұйымдарға
ерекше сән беріп, көркемдеп толықтырып отырды. Осы орайда ағаш бетіне
көмкеріп, жүргізілетін оюлар да әр түрлі болып келеді. Пышақтың ұшымен
сызып ойылатын, рельефті терең оюлар, геометриялық, өсімдік, гүл жапырақ
тәрізді стильдегі оюлар бар. Оюлар негізгі ағаштың беттеріне тікелей ойылып
отырады.
Ою әр затқа байланысты өзінше композициялық шешім таба білген
классикалық геометриялық оюлар, заттардың беттерінде тепе-теңдік тауып,
симметрия заңдылығын сақтап, бәрі сыртқы жиектің ортасына орналастырылып,
бір жүйеге бағындырылған. Бұндай композициялық келісімділік, үйлесім гүл,
жапырақ, өсімдік тектес, зооморфтық оюларда да қатаң сақталған. Ағаштарды
ойған кезде үлкен шеңберлер, дөңгелектер күннің шығу символын паш етсе,
толқынға ұқсас оюлар теңіз, көл, өзен суларының қозғалу, ағу, сарқылу
процесін бейнелейді.
Ағаштарды кесіп, қашап ою процесінде оларды бір-бірінен жасалу әдісіне,
қолданған оюларға байланысты ажыратады. Жасалу әдістеріне байланысты
көркемдеп, мәнерлеп ою әдістерін мынандай түрлерге бөледі: тереңдетіп
геометриялық әдіспен ою, сызып ою, тілік жасап ою, тырнақша тәрізді ою,
рельефті терең ою болып келеді. Сонымен қатар жасалған заттардың беттеріне
сүйек, темір, күмістерді оюлап, әсемдеп, безендіріп беттестіре жапсырып,
күміс не мыс, жез шегелермен шегелейтін болған. Осы айтылған ағаш ою
өнерінің түрлері қазіргі кезде де кеңінен дамып келеді.

Сызып, тілікше жасап ою

Салған суретті пышақтың өткір ұшымен бір бағытта сыза отырып, тілікше
жасап ою — ағаш өңдеудің ішіндегі ең қарапайым, оңай түрлерінің біріне
жатады. Қарапайым болғанмен өте әдемі көрінетін көріністен ішкі жан
дүниенің толғандыратындай әсер аласың, бұл әдістер тек ағаштарға ғана емес,
сүйек, мүйіз беттеріне де түсіріліп отырады.
Әр оюдың өзіне тән оюлау өдісі, түрі бар. Сызып, тілікше жасап ойғанда
сурет сызығын бойлай екі жағынан бірдей тіліп 2-4 мм тереңдікте жүргізіліп,
бұрышынан кесіліп жәркіштеніп, ұзынынан бөлініп алынады. Бұл жай пышақпен
ойғандағы кескін. Ал, ұшбұрышты қашаумен не доғал қашаулармен жүргізілген
кішкене жолақтар оны өңдеп кескен, ойған қашаулардың жүзінің формаларына
сәйкес болып шығады.
Шеберлер ағашты сызып, тілікше жасап арнайы құрал-саймандар дайындаған.
Оларға сабы ұстауға икемді пышақтар, бұрышталған қашау және жартылай
дөңгеленген ай қашаулар жатады. Ойылған суреттердің жолдарының тереңдігі
жасалған композицияға байланысты да, сызықтарда қалатын жолдардың түрлері
құрал-саймандардың формасына сәйкес болып шығады.
Суреттің бойымен кесілетін сызықтар, тереңдігі 3-4 мм болумен қатар
бұрышты, қисық, сынық жолды және спираль формалы болады. Ағаш төсекке,
жұқаяққа, сандыққа үңіліп дұрыстап қарасаңдар, кейбіреулерінің бетінен
айтылған әдістермен салынған сызықтарды көресіңдер.

Оюдың бұл түрінде де негізгі композициялық мотив болып сол езімізге
белгілі дәстүрлі геометриялық оюлармен қоса зооморфтық жан-жануарларды
бейнелеу стильдері қолданылады.
Сызып-тілікше жасап, суреттің бойымен оюдың теориялық мәнін түсінгеннен
кейін мына төмендегі заңдылықтарды сақтай отырып жұмыс істеген жөн:
1. Жасалатын заттың суретін, эскизін, кескінін дайындау.
2. Бұйымдар мен заттар жасауға арналған тақтай дайындау.
3. Тақтайдың бетіне сурет пен эскиздегі бейнені көшіру.
4. Жұмысқа арналған сурет көшірілген тақтайды үстелге бекіту.
5. Тақтай бетіндегі суретті ойып кесу процесін жүргізу.
6. Дайын болған жұмысты өңдеу.
Алғаш тілікше жасап, оюды үйренгенде жұмсақ, жеңіл ағаштарды алған жөн.
Қандай ағаштар жұмсақ болатынын айтып кеттік. Жұмыс істеу үшін, айтылған
заңдылықтарды сақтай отырып, абайлап, асықпай өзіміз ойылған бұйымның
суретін салып, мөлшерін, қандай шикізаттан, қандай пішінде жасалғанын
анықтап аламыз.
Сол бұйымды жасайтын тақтайды мұқият тексеріп дайындаймыз. Тақтайдың
әбден кепкенін таңдап алып, сурет ойылатын бетін сүргілеп, тазартамыз да
оған эскизді жапсырып көшірме қағаз арқылы суретті тақтайдың бетіне
кешіреміз. Ертеде халық шеберлері суретті бірден пышақтың ұшымен оя берген.
Ондай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.