Қазақстан өзендері

Жоспар
Кіріспе

1 Қазақстан өзендерінің жалпы ерекшеліктері
2 Өзен торының ерекшелігі
3 Өзен суының шығыны және жылдық ағыны

Өзен жүйлері және өзен алаптары. Қазақстан территориясында ірілі – уақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Есіл, Тобыл, Орал, Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000км.ден асады.
Республиканың барлық өзендері солтүст ік мұзды мұхит және ішкі тұйық көлдер алаптарына жатады. Екі алап арасындағы суайырық Саур – Тарбағатай тау жүйесінің қырқасымен Сарарқа,Торғай үстірті арқылы өтіп Оңтүстік Оралға тіреледі. Солт.Мұзды мұхитты алабы өзендерінің су ағыны тұрақты келеді. Бұл алқапқа жататын өзен Ертіс (Есіл және Тобыл салаларымен). Республика өзендерінің едәуір бөлігі ішкі тұйық алабқа жатады,олар көлдерге барып құйады. Бұл көлдердің ірілері- Каспий, Арал теңіздері және Балқаш көлдері. Балхаш көлі ішкі алапқа құйатын құмға барып сіңіп кететін, уақытша ағатын өзендерде жатады.
Каспий теңізі алабы Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға Орал, Жем (Ембі), Сағыз, Ойыл, Үлкен және Кіші өзен, олардың салалары жатады.
Арал теңізі алабына Оңтүстік Қазақстанның Оңтүстік бөлігінің өзендері жатады. Өзендер шөл зонасында орналасқан және өзен торы сирек. Басты өзендері- Сырдария, Арыс саласымен Шу, Сарысу, Торғай, Ырғыз, Талас өзендері. Бұлардың ішінде Сырдариядан басқасы Арал теңізіне жетпей құмға сіңіп кеттеді немесе шағын көлдерге бітеді.
Балқаш – Алакөл көлдер тобы алабына Қазақстанның Оңтүстік – Шығысындағы өзендер кіреді. Олар: Қаратау, Лепсі, Ақсу, Іле, Тентек және т.б.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1 Қазақстан өзендерінің жалпы ерекшеліктері
2 Өзен торының ерекшелігі
3 Өзен суының шығыны және жылдық ағыны

Өзен жүйлері және өзен алаптары. Қазақстан территориясында ірілі –
уақты 85 мың өзен бар. Олардың ішінде 7 өзеннің (Ертіс, Есіл, Тобыл, Орал,
Сырдария, Іле, Шу) ұзындығы 1000км.ден асады.
Республиканың барлық өзендері солтүст ік мұзды мұхит және ішкі тұйық
көлдер алаптарына жатады. Екі алап арасындағы суайырық Саур – Тарбағатай
тау жүйесінің қырқасымен Сарарқа,Торғай үстірті арқылы өтіп Оңтүстік Оралға
тіреледі. Солт.Мұзды мұхитты алабы өзендерінің су ағыны тұрақты келеді.
Бұл алқапқа жататын өзен Ертіс (Есіл және Тобыл салаларымен). Республика
өзендерінің едәуір бөлігі ішкі тұйық алабқа жатады,олар көлдерге барып
құйады. Бұл көлдердің ірілері- Каспий, Арал теңіздері және Балқаш көлдері.
Балхаш көлі ішкі алапқа құйатын құмға барып сіңіп кететін, уақытша ағатын
өзендерде жатады.
Каспий теңізі алабы Батыс Қазақстан өзендерін қамтиды. Оларға Орал,
Жем (Ембі), Сағыз, Ойыл, Үлкен және Кіші өзен, олардың салалары жатады.
Арал теңізі алабына Оңтүстік Қазақстанның Оңтүстік бөлігінің өзендері
жатады. Өзендер шөл зонасында орналасқан және өзен торы сирек. Басты
өзендері- Сырдария, Арыс саласымен Шу, Сарысу, Торғай, Ырғыз, Талас
өзендері. Бұлардың ішінде Сырдариядан басқасы Арал теңізіне жетпей құмға
сіңіп кеттеді немесе шағын көлдерге бітеді.
Балқаш – Алакөл көлдер тобы алабына Қазақстанның Оңтүстік –
Шығысындағы өзендер кіреді. Олар: Қаратау, Лепсі, Ақсу, Іле, Тентек және
т.б.

Өзен торының ерекшелігі
Қазақстан өзендерінің жасы әр түрлі. Жазық бөлігінің өзен жүйелері
ескі, өзінің даму сатысының соңғы кезеңінен өтуде. Сондықтан жазықтардағы
өзендердің аңғарлары жақсы түзілген әрі кең болып келеді. Бұл өзендердің
тереңдік эрозиясы баяу, ал бүйірлік эрозиясы күшті болады. Таулы
аймақтардың өзендері геологиялық тарихи жағынан жас өз дамуының бастапқы
кезкеңінің өтуде. Бұлардың блар қимасы тік, құламалы келеді, яғни
қалыптасып бітпеген. Өзендердің тереңдік эрозиясы жылджам да бүйірлік
эрозиясы баяу.
Қазақстан өзендерінің екінші ерекшелігі – территория бойынша әр келкі
таралуы. Жазық – аласа таулы бөлікте өен торының жиелігі Солт. Оңт қарай
кеми береді.
Жауын – шашын түсетін орманды дала және дала зоналары өзенге бай.
Республиканың Солт.е өзен қорының жиілігі әрбір 100шаршы км-ге орта есеппен
4 – 6 км-ден, орталық шөлейт зонадан 2 – 4 км, ал Оңт. зонасында 0,5 км
келеді.
Қазақстаның биік таулы аймақтарында өзен көп. Алтай, Жоңғар Алатауы және
Тьян- Шьян тауларына жауын- шашын мол түседі. Өзен торының жиелігі тау
бөктерлерінде әрбір 100 км-ден 4-6 км,таудың орта бөлігінде 10-12км-ге биік
тауларда 16-18км жетеді.

Өзен суының шығыны және жылдық ағыны
Өзеннің су шығыны дегеніміз су қимасыныа 1 секунд ішінде ағып өтетін су
мөлшері. Әдетте су шығына секундына ағып өтетін текше метр есебімен
өлшенеді(м3 сек)
Қазақстанның ең мол су өзендері- Ертістің көп жылдық орташа су шығыны
Республика территориясында 960 метр 3 сек, Сырдария өзенінің су шығыны –
730 метр 3 сек.
Өзеннің жыл бойында ағып шыққан су шығынның жылдық ағын деп атайды. Мысалы:
Ертістің жылдық ағыны- 28000млн. Метр 3. Ағын Республика территориясы
бойынша әркелкі та\раған, беткі ағының мөлшері- 59 км 3. Жылдық ағының
мөлшері мен ең алдымен климатпен бпйланысты.
Қазақстанның жазық аудандарында жылдық ағынды негізінен анықтайтын қар
жамылғысының таралу сипаты және қардың еру алдынғы қоры болып есептеледіү
Жаңбыр түгелге жуық топырақтың жоғарғы бетін ылғалдандыруға және
буландыруға жұмсалады. Таулардың өзен ағынына әсерін тигізетін басты
факторлардың бірі – жер бедері. Абсалюютік биіктік артқан сайын жылдық
атмосферадық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.