1917 жылы өмірге келген ұлттың саяси құрылымдар

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Қазақ жұртына қолдауына сүйенген бұл қозғалыстың ұйытқысы 1917 жылдың күзіне қарай ұйымдық тұрғыдан құрылан «Алаш» партиясы болды. Қозғалысты бастаушы және оған дем беруші топ Алаш зиялылылары атанды.

Алаш қозғалысының басты мақсаты - қазақ еліне өзін-өзі басқару мүмкіндігін беретін мемлекеттік жүйе құру, яғни оның ұлттық мемлекетік құқық бар екендігін метрополияға мойындату, ал түбінде дербес мемлекеттікке қол жеткізу, қазақ жеріне ішкі Ресейден қоныс аударушылар толқынын тоқтату, әлемдік озық тәжірибеге сүйене отырып қазақ қоғамы жаңа өмір сұранысына сай өзгерту, демократиялық принциптерді қадір тұтуымен бір мезгілде, әсіресе, білім мен ұлттық мәдениеттің өркен жоюына жол ашу болды. «Алаш» партиясы әділдікке жақ, нашарларға жолдас, жәбірлерге жау болды, күш-қуатын игілік жолына жұмсап, жұртты тарқы ету жағына бастайды.

Бірінші орыс революциясы жылдарынан бастау алатын Алаш ұлт - азаттық қозғалысы 1917 жылдың ақпан және желтоқсан айлары аралығында өзінің даму шегіне жетті. Осы жылдың көктемі мен жазында қазақ комитеттерінің өмірге келуі, күзінде «Алаш» партиясының, ал осы жылдың соңына қарай Түркістан автономиясы және Алашорда үкіметтерінің құрылуы бұл қозғалыстың нақты нәтижелері болатын.

Патшалық тәртіпте жою және елдегі қоғамдық-саяси өмірді демократияландыру «Алаш» қозғалысын ұйымдық жағынан жасақтауға жағдай туғызды. 1917 жылғы шілдеде Орынбордағы бүкіл Қазақстандық съезде «Алаш» партиясы құрылды. Ұзамай 10 тараушыдан тұратын партия бағдарламасының жобасы жасалды.

«Алаш» партиясының бағдарламасын жүзеге асыру барысында дәстүр мен жаңашылдықты үштастыру арқылы бұрынғы қазақ қозғалысы қоғамындағы белгілі қайшылықтардан арылуға мүмкіндік туды.

1917 жылы өмірге келген бұл ұлттың саяси құрылымдар большевиктер тарапынан күшпен таратылғаны мен саяси күрес сақынасынан бірден кете қойған жоқ. 1930 жылғы 4 сәуірдегі ОГПУ алқасының үкімімен А. Байтұрсынов, М. Дулатов бастаған 40 жуық Алаш зиялылары түрлі мерзімге абақтыға және концлагерлерге қамалды, жер аударылды және басқа жазаға кесілді.

Алты алаштың ардағы.

Сұлтанбек Қожанов - өткен ғасырдың 20-30-жылдары Орта Азия мен Қазақстан аумағында бой түзеген кеңес ұлттық-мемлекеттік құрылымдарының аса көрнекті мемлекет кайраткері. Бұдан жетпіс жыл ілгерідегі саяси қуғын-сүргін науқанының кұрбаны. 43 жасында Мәскеуде атылған. Осынау абзал азаматты Алаш қозғалысының 90 жылдығын мемлекеттік деңгейде атап өту көзделіп отырған қазіргі танда арнайы еске алу өте орынды, тарихи әділдікке сай келетін иманды шара болар еді. Өйткені, Сұлтанбек Қожанұлы

біріншіден, ұлттық теңдік жолдарын самодержавие тұсында іздестіре бастаған аға ұрпақ катарынан. Ол ақпан революциясы өмірге әкелген саяси мүмкіндіктерді отар халықтың игілігіне жарату жолын сол кезгі көзі ашық азаматтармен бірге іздестірді. 1917 жылғы Қоқан (Түркістан) және Алаш автономиялық құрылымдарының бой көтеруіне қызу атсалысты. Осылай, революцияның ұлттық демократиялық қанатында шыңдалып, тапшыл кеңес өкіметіне келіп кызмет етті:

екіншіден. ол Алаш мұраттарын большевизм саясаты ауқымында жүзеге асыруға елеулі үлес қосты. Кенес өкіметі тұғырнамасында тұрып, ұлттық мүлдені мейлінше белсенді түрде, жеріне жеткізе қорғаған, әрдайым ұлт намысын жыртқан кайрат-керлердің бірі болды.

Күзге қарай Ташкентте өлкелік қазак-қырғыз және орыс комитеттері бірлесіп, ортақ ұйым құрды. Депутаттар кеңесі аткару комитетінің төрағасы Мұстафа Шокаев, мүшелерінін бірі Тұрар Рыскров, хатшысы Сұлтанбек Қожанов болды. Сол кезгі саяси оқиғалар Мұстафанын редакция жұмысын коса жүргізуіне уақыт қалдырмағандықтан, "Бірлік туы" газетін Сұлтанбек баскарды.

Ол газет шығара жүріп, қоғам ісінен қол үзбей, Қоқанда Түркістан автономиясын жариялаған әйгілі Төртінші мұсылман съезін дайындауға атсалысты. Түркістан қаласында 1918 жылдың басында өткен Сырдария облысы қазақтарының съезінде Алаш автономиясын қолдап сөйледі

Түркістан Компартиясы Орталық Комитетінің органы ретінде 1920 жылы "Акжол" газетін ашып, басқарды. Басқа да басылымдардың ашылуына ұйтқы болды, баспасөзге өзі де көсем-сөзімен тікелей атсалысып тұрды

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.