Қасқырға қой бақтырған қазағым-ай..

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Ердос СӘЛІМТАЙ. Қасқырға қой бақтырған қазағым-ай...
25 тамыз, 2011

Еліміздегі діни ахуал жаңғырығы естір құлақты елең еткізері сөзсіз.
Жаңадан құрылған Дін істері жөніндегі агенттіктің де бел шешіп жұмысқа
кіріскені байқалмайды. Мүмкін бұған себеп агентікте бұрынғы дін комитетінен
қалған кадрлардың жұмыс істеуінен болар. Мысалы, қанша жыл комитетті
басқарып, тұшымды еш нәрсе бітіре алмаған Ардақ Досжан мырза қазіргі су
жаңа басшы Лама Шәріптің орынбасары екенін біреу білсе, біреу білмейді. Үй
ішінен үй тігілгені болмаса, басқа өзгеріс жоқтың қасы. Сол адамдар, сол
ұйымдар, және ең бастысы, сол бұрынғы сарын. Адасқандармен күрестің сол
салафилік мақамға бет бұрып бара жатқанын өткен жолғы мақаламызда
айтқанбыз. (Адасқандар ашық шабуылға көшті ме?!
http:www.masa.kzarticleviewid 1949 ) Бұл жолы да жаңа құрылған дін
істері жөніндегі агенттік жұмыстарындағы түсініксіз жағдайларға тоқталамын.

Қайрат Лама Шәріптің келе салысымен Бір ұлт – бір дін деген
қағидамен жүретін боламыз деп жар салғаны белгілі. Бұл қағида бойынша
елімізде қалыпты Ислам қанат жаю керек екен. Бірақ бір ұлт, бір дін
ұғымын Лама Шәріптен басқа ешкім түсінбейтін сияқты. Құранды жетпіс түрлі
тәпсірлегендей, бұны да әр кім өз пайдасына жаратып әлек. Кейбіреулері мұны
ары қарай өрбітіп, бір мазхаб дегенді қосып алатын болыпты. Жалпы
қазақтың мұсылман екені, оның ішінде Имам Ағзам тармағын ғана ұстанатыны
атам заманнан белгілі. Олай болса Лама Шәріп мырзаға жаңа қағида жасап,
жаңалық ашатындай не көрінді. Әлде агенттік төрағасы елімізде вахабизмді
заңдастырмақ ниетте ме? Қалай болғанда да төраға мырза БАҚ құралдарына
берген сұхбаттарында өзінің хиджаб, паранжаға қарсы пікірін айтып жүрсе де,
іс барысында нақты шешімге әлі келе қоймаған секілді. Жоғарыда
айтқанымыздай, бұрынғы комитеттен қалған ескі кадрлардың да ықпалы басымдау
болса керек. Олай деуге себеп – кейінгі кездері агенттіктің бір ұлт, бір
дін тақырыбын насихаттайтын ақпарат-насихат топтарының бұрынғы әуенге
басуы. Бір қызығы жер-жерді аралап кеткен, алпысқа жуық үгіт насихат
топтарының құрамында Лама Шәріп жақтырмайтын салафилік атрибуттарды
қызғыштай қорғап жүрген адамдар да бар екен. Бұл адамдар Ардақ Досжанның
кезінде де комитет маңайын айналшықтап шықпайтын. Дін істері комитеті және
Досжан мырзаның атақты Ислам мәдениеті мен білімін қолдау қорымен бірге
жұмыс істеген бұл адамдар Лама Шәріптің агенттігін де қақпанға түсірген
сыңайлы. Олай болса қалыпты исламның жағдайы белгілі болғандай.
Хош. Сонымен алқалаған алпыс топтың құрамында кімдер бар? Немесе
еліміздің түпкір-түпкірінде қалыпты ислам ұғымы кімнің аузымен
түсіндіріліп жатыр? Бүгінгі әңгімеміздің өзегі, аталған алпыс топты
құраушылардың бірі, діни агенттіктің әскери тілмен айтқанда ауыр
артиллериясы Әбсәттар Сманов жайлы болмақ.

Әбсаттар мырзаның әкесі Шәкір ишан осы өңірге аты мәлім дін ғалымы болған.
Діни білімі де, жүргізген үгіті де ханафи масхабы аясынан шықпаған. Мұны
көзкөргендер айтады. Сөз ыңғайына орай айта кетсек, ханафи ғұламаның
баласының салафилікке бой ұру трагедиясы Смановтар әулетіне ғана тән емес.
Бұл қазіргі салафи көсемдердің көпшілігінің шежіресіне тән қайшылық болып
тұр. Білушілердің айтуынша, араби ықпалдың Қазақстанға орнығуына белсене
үлес қосқан Берекет қорының басшысы Қанат Жұмадұллаевтың әкесі Құрмаш
ақсақал дүниеден өткенінше Әзірет Сұлтан Ясауидің хикметтерін жатқа айтқан,
кәдімгі сопылық танымдағы дін адамы болған. Сонымен ұрпақтар
сабақтастығынан гөрі ұрпақ қайшылығына көбірек келетін бұл жағдай Шәкір
ишанның отбасын да айналып өтпеген көрінеді. Қарияның Әбдіжаппар, Әбсаттар
және Әбдіғаппар есімді үш ұлы да осы жаңашыл ықпалдың жетегінде кеткен
сияқты. Смановтар елімізге атышулы Сарыағаштағы медресесімен атақты
болатын. Алқалы жиындарда Әбсаттар Сманов өзін Сарыағаш медресесінің
директоры деп таныстыратыны да сондықтан. Тәшкент өңірін емін-еркін
жайлаған Смановтар Қазақстанға қашан ойысқаны бізге беймәлім. Олардың
түпкілікті қазақстандық болуына кейбір мағлұматтар бойынша Әбдіғаппардың
1989 жылы Ташкенттегі заңсыз митингілерге қатысып, ресми биліктің назарына
түсіп қалуы әсер еткен көрінеді. Ол кезде бүгінгідей берік бекіген шекара
жоқ, Смановтар екі елдегі діни оқиғаларға да тең қатысып жүре берген.
Әбдіғаппар Смановтың таза дінді таратуға бел шеше кірісуіне оның 1992
жылы Сауд Арабиясының ислами байланыстар басқармасының шақырумен жасаған
қажылық сапары шешуші әсер еткен. Осы сапарда Әбдіғаппар Дүниежүзілік Ислам
лигасының өкілдерімен кездесіп, Қазақстанда осы ұйымның мүддесін қорғайтын
құрылымдар құруға бел буады. Осы оқиғалардан кейін Сарыағашта Таяқты ишан
мешіт-медресесі пайда болады.
Қазақстанда таухидты орнықтырып, таза исламды жаю Смановтар
үшін оңайға түсе қойған жоқ. Олардың басына бірнеше мәрте қара бұлт
үйіріліп, күмәнді діни ағымға үнемі сенімсіздікпен қараған құқық қорғау
органдарының жіті бақылауында болды. Оған себеп болған жағдайлар да жоқ
емес. 2004 жылы тұтастай Орталық Азияны дүр сілкіндірген әйгілі Ташкенттегі
жарылыстар Қазақстан өкіметінің етек-жеңін біршама жиғызды. Құзырлы
орындардың ағайынды Смановтарға шүйлігуіне Ташкенттің Кибрай ауданындағы
милиция бекетінде шаһид белбеуін іске қосып, көз жұмған Семей жамағаты
содырлық тобының лидері Иса Еруов есімді азаматтың алғашқы діни білімді дәл
осы Смановтардың медресесінен алуы әсер етті деген пікір бар. Қалай
болғанмен де 2005 жылы 22 сәуірі күні Оңтүстік Қазақстан мамандандырылған
ауданаралық экономикалық соты Сарыағаш аудандық прокурорының талабымен ҚМДБ
филиалы Таяқты ишан мешіті жанындағы Убай Ибн Кааб (Смановтар
медресесінің атауы) медресесінің қызметін тоқтату жөнінде сырттай шешім
шығарады. Сот шешімінде Смановтардың мешіт жанынан араб тілінен сауат ашу
курсына рұқсат ететін №0000224 мемлекеттік лицензиясының ауқымынан шығып,
мектеп жасындағы 85 баланы жинап, пансионат ретінде өз бетінше жатқызып,
заңсыз оқытқаны көрсетілген. Осы себепті Оңтүстік Қазақстан облыстық білім
департаменті мемлекеттік лицензия мен карточканы олардан қайтарып алады.
Алайда діни қызметіне сот арқылы тыйым салынғанына қарамастан
Смановтар таза дінді жаю жолындағы әрекетін еш тоқтатқан емес. Ендігі
жерде жоғары жақтан жергілікті билікті ықтыратын мықты қолдаушы іздей
бастады. Ондай жарылқаушы көп ұзамай табылды да.
Смановтарға тиесілі медресенің былтырғы жылға дейін заңсыз діни
қызмет атқарып келгенін 2010 жылдың маусымында бас муфти Әбсаттар
Дербісәлиевтің өзі мәлімдеді. Ол Әбсаттар Сманов Партизан жолымен оқытып
едік, енді сізбен бірігейік деп өтініш жасағанын айтты. Оның үстіне Діни
комитет жақтан бұны сіздерге қосып алуға ұсыныс қыламыз деген хабар
келгенін де жасырмады. Мұның өзі бір қызық жағдай: өзіне қарсы сөз
жазғандарды (Мысалы М.Телібековты) заң бұзды деп сотқа беріп, ақша өндіріп
алатын хазірет ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.