Қазақстанның XX ғасырдағы тарихы
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
2. Ұлттық.мемлекеттік құрылыс тарихы және Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы құрылуының зерттелуі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
2. Ұлттық.мемлекеттік құрылыс тарихы және Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасы құрылуының зерттелуі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кеңестік қатаң идеологиялық қысым мен одан азат болуға ұмтылуы Отандық жылнаманың негізгі бөлігі болып табылады. Тарихи қырынан алып қарағанда, бұл - ең алдымен, адам табиғатын шет-шегі көрінбейтін ұзақ уақыт бойы сынақтан өткізудің, сондай-ақ осы жағдайдан шығудың және ұлттық-мемлекеттік егемендікке жетудін оңтайлы қазақстандық моделінің шежіресі. Екінші жағынан, марксистік ілімге негізделген кеңестік кезеңдегі отандық тарихнама ғылым дамуының денгейіне толығымен сәйкес келетін дүниетанымдық картинаны бере алмайды, өйткені оның өзі кеңес мемлекетінің жүйесіне үйлестірілген және оның идеялық-саяси қажеттіліктерін өтеуге бағытталған ерекше ғылыми-саяси феномен болатын. Бірінші кезекте бұл кеңестендіру мен кеңестік жаңғырту кезеңдерін соңғы онжылдықтарда пайда болған тарихи-пайымдық бағыттардың [«ақпараттық» (А. Тоффлер), «технотрондық» (3. Бзежинский), «ғылыми-рационалистік» (Ю. Хабермас), «техникалық-ақпаратгық» (Дж. Мартин, Т. Гувер), «өркениеттік-тартысты» (С. Хантингтон) т.б.] тұрғысынан түсіндірудегі әдіснамалық көзқарастарға қатысты еді.1917 жылы қазақтар екі төңкерістің - Ақпан буржуазиялық-демократиялық және Қазан социалистік революцияларының куәгері болды. Мұның біріншісі монархия мен орыс патшалығы билігін құлатуға мүмкіндік жасады. Ақпан революциясының нәтижесінде елде қос өкімет орнады. Қазақстан үшін мұның маңызы аз болған жоқ. Егер кеңестік тарихнамада Уақытша үкіметтің қызметі біртекті қара бояумен суреттелсе, қазіргі қазақстандық тарихнамалық жағдайда бұл мәселені зерттеуге басқаша көзқараспен қарау мүмкіндігі туды. Бірқатар қазақстандық ғалымдардың, атап айтқанда, академик М.К. Қозыбаевтың. еңбектерінде Ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясының, дәлірек айтсақ, Уақытша үкімет қызметінің Қазақстан үшін жағымды нәтижелеріне назар аударылды.
Тарихтың кеңестік кезеңі Алаш һәм Алашорда туы астында ұлт бірлігін нығайту жолындағы ұмтылыспен және қазақ автономияшылдары қозғалысының жеңілуімен, Бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісті басып-жаншу, 1917 жылғы революция және Азамат соғысы салдарынан күйреген шаруашылықты соғыстан кейін қалпына келтірумен ерекшеленді. 1917 жылғы Қазан революциясы және одан кейін іле-шала бүркеткен 1918-1920 жылдардағы Азамат соғысы Қазақстан дамуының қоғамдық-саяси және экономикалық жүйесін айқындап берді. Қазақ мемлекеттігінің құрылуы, жерді есепке алу және кеңестік республикалар құрамында аумақтық шекараны анықтау айтулы кезең болып табылады. Шындығында, қазақтардың өмір салтындағы дәстүрлі жүйенің 20-30-жылдары күйреуі мен республиканың социалистік қайта құру үрдісінің жалпы ағымына қосылуы қасіретті оқиға еді. Ресей империясының шығысындағы бұрынғы отарларының индустриясы дамыған республикаларға айналғанына көз жұмып қарамағанның өзінде, бұл қайта құрудың нақты адамдар тағдыры мен оқиғаларға байланысты берілетін шынайы бағасын айтпай қалуға болмайды.
Тарихтың кеңестік кезеңі Алаш һәм Алашорда туы астында ұлт бірлігін нығайту жолындағы ұмтылыспен және қазақ автономияшылдары қозғалысының жеңілуімен, Бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісті басып-жаншу, 1917 жылғы революция және Азамат соғысы салдарынан күйреген шаруашылықты соғыстан кейін қалпына келтірумен ерекшеленді. 1917 жылғы Қазан революциясы және одан кейін іле-шала бүркеткен 1918-1920 жылдардағы Азамат соғысы Қазақстан дамуының қоғамдық-саяси және экономикалық жүйесін айқындап берді. Қазақ мемлекеттігінің құрылуы, жерді есепке алу және кеңестік республикалар құрамында аумақтық шекараны анықтау айтулы кезең болып табылады. Шындығында, қазақтардың өмір салтындағы дәстүрлі жүйенің 20-30-жылдары күйреуі мен республиканың социалистік қайта құру үрдісінің жалпы ағымына қосылуы қасіретті оқиға еді. Ресей империясының шығысындағы бұрынғы отарларының индустриясы дамыған республикаларға айналғанына көз жұмып қарамағанның өзінде, бұл қайта құрудың нақты адамдар тағдыры мен оқиғаларға байланысты берілетін шынайы бағасын айтпай қалуға болмайды.
1.Қазақстан тарихы (көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық. 4-том. – Алматы: «Атамұра», 2010, 752 бет, суретті, карталы.
2.Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Кн. 1, 2. Алматы, 2000
3.Әйтиев Ә. Тарихи күн // Кызыл Казакстан, 1921, №3;
4.Елеуов Т. Установление и упрочение Советской власти в Казахстане. А., 1961, 24-
5.История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. Под редакцией М. Абдыкадырова и A.M. Панкратовой. А., 1943; История Казахской ССР. С древнейших времен до наших дней. Издание 2-е, т. 2. Под редакцией И. Омарова и A.M. Панкратовой. А., 1949; История Казахской ССР (Эпоха социализма). А., 1959
2.Козыбаев М.К. Казахстан на рубеже веков: размышления и поиски. Кн. 1, 2. Алматы, 2000
3.Әйтиев Ә. Тарихи күн // Кызыл Казакстан, 1921, №3;
4.Елеуов Т. Установление и упрочение Советской власти в Казахстане. А., 1961, 24-
5.История Казахской ССР с древнейших времен до наших дней. Под редакцией М. Абдыкадырова и A.M. Панкратовой. А., 1943; История Казахской ССР. С древнейших времен до наших дней. Издание 2-е, т. 2. Под редакцией И. Омарова и A.M. Панкратовой. А., 1949; История Казахской ССР (Эпоха социализма). А., 1959
Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
2. Ұлттық-мемлекеттік құрылыс тарихы және Қазақ Кеңестік
Социалистік Республикасы құрылуының зерттелуі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстанның XX ғасырдағы тарихы алуан оқиғаға байлығымен, ең бастысы,
Кеңестік қатаң идеологиялық қысым мен одан азат болуға ұмтылуы Отандық
жылнаманың негізгі бөлігі болып табылады. Тарихи қырынан алып қарағанда,
бұл - ең алдымен, адам табиғатын шет-шегі көрінбейтін ұзақ уақыт бойы
сынақтан өткізудің, сондай-ақ осы жағдайдан шығудың және ұлттық-мемлекеттік
егемендікке жетудін оңтайлы қазақстандық моделінің шежіресі. Екінші
жағынан, марксистік ілімге негізделген кеңестік кезеңдегі отандық тарихнама
ғылым дамуының денгейіне толығымен сәйкес келетін дүниетанымдық картинаны
бере алмайды, өйткені оның өзі кеңес мемлекетінің жүйесіне үйлестірілген
және оның идеялық-саяси қажеттіліктерін өтеуге бағытталған ерекше ғылыми-
саяси феномен болатын. Бірінші кезекте бұл кеңестендіру мен кеңестік
жаңғырту кезеңдерін соңғы онжылдықтарда пайда болған тарихи-пайымдық
бағыттардың [ақпараттық (А. Тоффлер), технотрондық (3. Бзежинский),
ғылыми-рационалистік (Ю. Хабермас), техникалық-ақпаратгық (Дж. Мартин,
Т. Гувер), өркениеттік-тартысты (С. Хантингтон) т.б.] тұрғысынан
түсіндірудегі әдіснамалық көзқарастарға қатысты еді.1917 жылы қазақтар екі
төңкерістің - Ақпан буржуазиялық-демократиялық және Қазан социалистік
революцияларының куәгері болды. Мұның біріншісі монархия мен орыс патшалығы
билігін құлатуға мүмкіндік жасады. Ақпан революциясының нәтижесінде елде
қос өкімет орнады. Қазақстан үшін мұның маңызы аз болған жоқ. Егер кеңестік
тарихнамада Уақытша үкіметтің қызметі біртекті қара бояумен суреттелсе,
қазіргі қазақстандық тарихнамалық жағдайда бұл мәселені зерттеуге басқаша
көзқараспен қарау мүмкіндігі туды. Бірқатар қазақстандық ғалымдардың, атап
айтқанда, академик М.К. Қозыбаевтың. еңбектерінде Ақпан буржуазиялық-
демократиялық революциясының, дәлірек айтсақ, Уақытша үкімет қызметінің
Қазақстан үшін жағымды нәтижелеріне назар аударылды.
Тарихтың кеңестік кезеңі Алаш һәм Алашорда туы астында ұлт бірлігін
нығайту жолындағы ұмтылыспен және қазақ автономияшылдары қозғалысының
жеңілуімен, Бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісті
басып-жаншу, 1917 жылғы революция және Азамат соғысы салдарынан күйреген
шаруашылықты соғыстан кейін қалпына келтірумен ерекшеленді. 1917 жылғы
Қазан революциясы және одан кейін іле-шала бүркеткен 1918-1920 жылдардағы
Азамат соғысы Қазақстан дамуының қоғамдық-саяси және экономикалық жүйесін
айқындап берді. Қазақ мемлекеттігінің құрылуы, жерді есепке алу және
кеңестік республикалар құрамында аумақтық шекараны анықтау айтулы кезең
болып табылады. Шындығында, қазақтардың өмір салтындағы дәстүрлі жүйенің 20-
30-жылдары күйреуі мен республиканың социалистік қайта құру үрдісінің жалпы
ағымына қосылуы қасіретті оқиға еді. Ресей империясының шығысындағы бұрынғы
отарларының индустриясы дамыған республикаларға айналғанына көз жұмып
қарамағанның өзінде, бұл қайта құрудың нақты адамдар тағдыры мен оқиғаларға
байланысты берілетін шынайы бағасын айтпай қалуға болмайды.
Қазақстанның дамыған ұлттық республикалардың біріне айналғандығын
барлық ұлттар мен ұлыстардың, олардын қатарында еріксіз жер аударылып
келіп, осы өлкені өзінің екінші Отанына айналдырғандардың да қосқан үлесін
ескермеу мүмкін емес. 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында неміс-фашист
басқыншыларын тойтарған ортақ Жеңіске Қазақстанның қосқан үлесі де өте
қомақты. Республиканың 50-80-жылдар бедеріндегі тарихын безбендегенде,
экономика, ғылым және мәдениет саласындағы жетістіктермен қоса, Арал мен
Балқаштағы, Семей ядролық полигонындағы экологиялық проблемаларды,
коммунизм кұрылысының келмеске кеткен кесапаттарын естен шығару да оңай
емес. Қазақстандық тарих ғылымының осы заманғы дамуына талдау жасай отырып,
Қазақстанның кеңестік кезеңдегі тарихының неғұрлым өзекті мәселелеріне
көңіл аударудың үлкен маңызы бар екенін атап өткен жөн.
1.Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
Қазақстандық тарих ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы XX ғасырдың 20-
жылдарындағы ұлттық кеңестік мемлекеттің дүниеге келуі және қазақстандық
партия ұйымдарының құрылуы секілді нақты оқиғалармен тығыз байланысты.
Жоғарыда аталған оқиғалардың баршасы І.М. Қозыбаевтың Қазақстан
тарихнамасы: тарих тағылымдары (А., 1990) деп аталатын жұмысында егжей-
тегжейлі қарастырылды. Республиканың ғылыми саласы ұйымдық құрылысының
негізгі кезеңдері мен формаларын атап өтейік. РКФСР Халық Комиссарлары
Кеңесінің (ХКК) 1920 жылғы 21 қыркүйектегі қаулысымен Ағарту халық
комиссариатының жанынан, одан соң 1921 жылдың 1 желтоқсанынан РК(б)П ОК
жанынан бөлім құқығында құрылған Истпарт (Қазан төңкерісі тарихы және
Коммунистік партия тарихы жөнінгі материалдарды жинау мен зерттеуге
арналған комиссия) деп аталған құрылым Қазақстандағы қоғамдық ғылымдар
бойынша алғашқы ғылыми мекеме болды. Қазақ өлкесінде алғашқылардың бірі
болып, 1921 жылдың 24 қарашасында құрылған Семей истпарты қызмет ете
бастады. Ал 1924 жылға қарай губерниялық партия тарихы мекемелері Ақмола,
Ақтөбе, Орал, Қостанай, Бөкей, Жетісу губернияларында іске қосылды. Осымен
бір уақытта сол кезде Түркістан АКСР-інің құрамына енген Қазақстан
аудандары аумағындағы революцилық қозғалыс тарихын Түркістан партия тарихы
мекемесі зерттеді. Сондай-ақ аталған мәселені зерттеу ісіне Сібір, Омбы
және басқа да шекаралас аймақтардағы осы секілді комиссиялар өз үлестерін
қосты. 20-жылдары, бұрынғыша, ғылыми-зерттеу жұмыстарын Ғылым академиясының
мекемелері жүргізді. Алайда бұрынғы жылдардағыға қарағанда бұл жұмыс
неғұрлым кең ауқымды әрі мақсатты сипатқа ие болды.
Мұндай ғылыми мекемелердің ішінен қазақтардың саны мен орналасуын
зерттеумен айналысатын Ресейдің ұлттық кұрылымын зерттеу комиссиясының
Түркістан және Сібір бөлімдерін; КСРО ҒА-ның қазақстандық экспедициясы
антропологиялық отрядын; Материалдық мәдениет тарихы мемлекеттік
академиясын; Шығыс мәдениеті, антропология мен этнография мұражайларын
ерекше атауға болады. Бұл кезде, ең ірі бөлімі тарихи-этнографиялық бағытта
жұмыс істеген Қазақстанды зерттеу қоғамының қызметі есіп, тереңдей түсті.
Қоғамтану бағытындағы жұмыстарды партия тарихы мекемелерімен бірге, КазКСР
Халық ағарту комиссариатының ғылыми, ағарту және көркемдік саладағы
қызметіне басшылық ететін академиялық орталығы да үйлестіріп отырды.
Сөйтіп XX ғасырдың 20-жылдары қазақ өлкесінің тарихын зерттеудің
ғылыми және ғылыми-ұйымдық ұстанымдарының негізі салынды. Бұл үрдістін
айқын түрдегі таптық-идеологиялық, партиялық сипаты болды, себебі
Қазақстанда партия ұйымдарын құрумен тығыз байланыста жүргізілді. Дәл осы
фактор тарих көріністерін таңдауда, жекелеген тарихи тұлғалардың және тұтас
оқиғалар мен құбылыстардың КСРО ыдырағанға дейінгі кезеңдердегі рөлі мен
мәнін бағалауда айқындаушы маңызға ие болды. Сондықтан алғашқы тарихи
жұмыстар Қазақстан аумағындағы революциялық проблемаларға, Азамат соғысы
тарихына арналды.
20-30-жылдардағы басылымдарда, кейіннен партия және кеңес органдарының
көрнекті қызметкерлері болған, Азамат соғысы мен Кеңес өкіметі үшін
күрестің белсенді қатысушыларының қаламынан туған мемуарлық сипаттағы
материалдардың үлесі орасан зор болды [2].
Бұл авторлардың жарияланымдарында 1917 жылдың қарсаңындағы
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдай, тұрғындардың әр
алуан жіктерінің 1917 жылғы екі төңкеріске қарым-қатынасы, 1918-1920
жылдардағы қызылдар мен ақтардың қарулы қақтығыстары туралы
зерттеушілердің қалың ортасына көп белгілі емес, қызықты материалдардың
болуымен құнды, сондай-ақ Пролетариат диктатурасы мемлекетінің органы
ретіндегі жергілікті Кенестердін калыптасу үрдісі туралы мәліметтер
келтірілген. Сонымен катар ол жарияланымдарда, орталықтағы Казан
төнкерісінің женісі және Ресейдің ұлттық шет аймақтарында, соның ішінде
Қазакстанда да Кенес өкіметін орнату еңбекшілердің түпкілікті мүдделеріне
жауап беретін занды кұбылыс екендігі және сондықтан да Алаш партиясы мен
Алашорда үкіметінін және олардың жақтастарының коммунистік идеология мен
Кеңес өкіметінің нақты іс-қимылдарына қарсы бағытталған теориялық
көзқарастары мен практикалық іс-шаралары халыққа және революцияға қарсы
әрекет болып табылатындығы жайындағы тезисті дәлелдеуге талпыныс жасалған.
Ал дәл осы орайдағы мәселені А. Байтұрсынов пен бірқатар Алашорда көсемдері
басқаша пайымдады. Мәселен, А. Байтұрсынов өзінің РКФСР Халық
Комиссариатының Ұлттар ісі жөніндегі органы Жизнь национальностей
басылымында жарияланған (1919 жыл, 3 тамыз) Революция және қазақтар деген
мақаласында: Қырғыздарға (қазақтарға. - авт.) Ақпан революциясы қандай
түсінікті болған болса, оларға Қазан революциясы соншалықты түсініксіз
болып көрінді... Олар алғашқы революцияны қандай куанышпен қарсы алған
болса, екіншісін сондайлық үрейлі қорқынышпен карсы алуларына тура келді,
— деп жазды. Мұны ол Ақпан революция қазақтарды патша үкіметінің езгісі
мен зорлық-зомбылығынан азат етті, - деп түсіндіреді, - және... олардың
өздерін дербес баскару жөніндегі қасиетті арманын жүзеге асыруға деген
үміттерін орнықтырды. Ал екінші революцияның кырғыздарға түсініксіз болатын
себебі қарапайым ғана шындықпен түсіндіріледі: қазақтарда капитализм де,
таптық жіктеліс те жоқ тіпті оларда меншіктің өзі де басқа халықтардағыдай
айқын анықталмаған, көптеген тұтыну бұйымдары оларда қоғамдық меншік болып
саналады. Бірақ мұндай пікірлер мен көзқарастар Қазан революциясы мен 20-
30-жылдардағы Азамат соғысы тарихнамасында озық идея бола қойған жоқ және
бұл жағдай 80-жылдардың соңына дейін жалғасты. 20-30-жылдар мақалаларының
барлығының, өзінің мазмұны мен тарихи оқиғаларды қамтуы жағынан маңыздылығы
бірдей емес еді. Олардың көпшілігі Қазақстанның жекелеген, жергілікті
аудандарына немесе Азамат соғысы мен Кеңес өкіметінің және оның Қазақстанда
орнығу үрдісінің жекелеген оқиғаларына арналды.
Өз кезінде Т.Е. Елеуовтің дұрыс көрсеткеніндей, 20-жылдар әдебиеті
кемшіліктерінің бірі деректемелік негізінін әлсіздігі еді. Ол кезде Қазан
революциясы мен Азамат соғысының құжаттары жарияланбады. Kөп жағдайда
зерттеушілер өз қорытындыларын революция мен Азамат соғысының даму үрдісін
сипаттайтын фактілердін бүкіл жиынтығын есепке алмай, сол тұста қол
жетерлік болған жекелеген деректерге негізделіп шығаруға мәжбүр болды.
Қазан революциясы мен Қазақстандағы азамат соғысының тарихын зерттеу
жұмыстары белгілі бір деңгейде 40-50-жылдары жандана түсті, әсіресе ол Отан
соғысынан кейін мақсатты іске айналды. 1943 және 1949 жылдары жарық көрген
Қазақстан тарихы жөніндегі жалпы тұжырымдар жасалған жұмыстарда, сондай-ақ
Қазақ КСР тарихы (социализм дәуірі) кітабының екінші томында өлкеде Кеңес
өкіметі мен Азамат соғысы женісінің барысын көрсетуге арналған арнаулы
тараулар болды. 1917-1920 жылдардағы Қазақстан тарихы бойынша құжаттар мен
материалдар жинақтары шыға бастады. Қазақстанның әр түрлі аймақтарында
Кеңес өкіметінің орнау тарихы және олардағы Азамат соғысының барысы, сондай-
ақ бұл үрдістердің ерекшеліктері зерттелді. Революция мен аграрлық-шаруа
қожалығы мәселесінің байланысын ашатын және қазақ ауылын кеңестендіру
проблемаларына арналған алғашқы жұмыстар пайда болды.
40-50-жылдар проблемасы бойынша басылып шыққан жұмыстардың көпшілігі
шолу сипатында және негізінен журнал мен газет мақалалары түрінде басылды,
оларда талдау мен жалпы қорытындылар аз, деректік негізі әлсіз болды.
Мұрағаттық дереккөздер, бірінші кезекте қазақ тіліндегі мерзімдік баспасөз
материалдары жеткіліксіз пайдаланылды (дұрысында, мүлде пайдаланылмады).
Сондықтан 1917-1920 жылдар кезеңіндегі Қазақстан тарихының көптеген беттері
Ресейдің орталық аудандарындағы Қазан революциясы мен Азамат соғысы
оқиғаларын суреттеу сұлбасына сәйкес, жергілікті (қазақстандық-
түркістандық) ерекшеліктер ескерілмей жазылды.
Қазақстан мен Орта Азия тарихшылары 60-80-жылдары екі революция мен
Азамат соғысы тарихын зерттеуде елеулі табыстарға қол жеткізді. Бұл уақытта
көптеген мақалалармен бірге, Қазақстандағы және тұтастай алғанда
қазақстандық-түркістандық аймақтағы революция мен азаматтық қарсыласу
тарихының манызды мәселелерін зерттеген байыпты монографиялық жұмыстар да
жарық көрді. Бұл тұста С.Н. Покровскийдің, Т.Е. Елеуовтің, П.М.
Пахмурныйдың, В.К. Григорьевтің, А.С. Елагиннің, К. Нұрпейісовтің, С.З.
Зимановтың монографияларын [8]., Қазақстан мен Орта Азия тарихшыларының
ұжымдық еңбектерін [9]. атауға болады.
Т.Е. Елеуовтін кітабы — тұтастай алғанда Қазақстанда Кеңес өкіметінің
орнауы мен ірге бекітуінің күрделі де қарама-қайшы үрдісін республика
тарихнамасында тұңғыш рет зерттеген қордалы еңбек. С.Н. Покровскийдін, П.М.
Пахмурныйдың, В.К. Григорьевтің, А.С. Елагиннің К. Нүрпейісовтің
монографияларында Жетісуда және тұтастай алғанда Қазақстанда Кеңес
өкіметінің жеңісі жолындағы күрес картинасы берілген, 1918-1920 жылдардағы
Азамат соғысы мен партизандық қозғалыс тарихының маңызды аспектілері
айқындалған, Кеңес өкіметінің өлкедегі әлеуметтік саясатынын алғашқы
қадамдары көрсетілген. Кеңестік құрылыстың кала мен ауылдық-селолық
мекендердегі ерекшеліктері ашылған, қазақ кеңес мемлекеттігін құрудың
теориялық және практикалық аспектілері зерттелген.
КСРО ҒА ғылыми кеңесі мен оның Орта Азия және Қазақстан жөніндегі
секциясы дайындаған Кеңес өкіметінің Орта Азия мен Қазақстандағы жеңісі
атты ұжымдық монографиясында, Ұлы Қазан социалистік революциясы кешенді
проблемасы бойынша, Орта азиялық-Қазақстандық аймақтың әр түрлі ұлттық
аудандарындағы оқиғалар олардың әкімшілік-аумақтық бөлінісі желісімен
синхронды баяндалған. Проблемаларды зерттеудің құжаттық негіздері кеңейді:
құжаттар мен материалдар жинақтары, сол жылдар оқиғаларының жылнамалары,
Қазақстандағы Кеңес өкіметі үшін күрес пен Азамат соғысына қатысушылардың
естеліктері басылып шықты.
Қазақстандағы Кеңес өкіметі үшін күреске белсенді қатысушылар туралы,
50-жылдары жарық көре бастаған кітапшалар сериясын жариялау жалғасты.
Мәскеудегі Молодая гвардия баспасынан Т. Кәкішевтің Сәкен Сейфуллин деп
аталатын кітабы жарық көрді . 60-70-жылдар проблемаларын зерттеу нәтижелері
Қазақ КСР тарихының 4-томында (Бес томдық. Авторлары: К. Нүрпейісов, С.Н.
Покровский, А.С. Елагин) төрт монографиялық тарау түрінде жарияланды.
Объективті және субъективті себептерге (80-жылдар ортасында басталған
қайта құру барысынын қарама-қайшылықтығы, қоғамдық өмірді демократияландыру
мен және Кеңес кезеңіндегі тарихты бағалауға қатысты көзқарастардың
өзгеруімен жалғасқан кеңестік саяси өмірді реформалау) байланысты 80-
жылдары, тұтастай алғанда біздің тарихымыздың Қазан төңкерісінен кейінгі
дәуірін, оның ішінде Қазан революциясы мен Азамат соғысы тарихының
проблемаларын да зерттеуге және оқып үйренуге деген ынта-ықылас шұғыл
төмендеп кетті. 80-жылдары Қазақстандағы Қазан революциясы тақырыбымен
жарияланған аз ғана басылымдардың бірі К. Нұрпейісовтің монографиясы. болып
табылады, онда автор Қазақстандағы қосөкіметтіктің ерекшеліктері,
Қазақстандағы Кеңестердің көтеріліс органдарына айналуының қарама-қайшы
үрдісіндегі жалпы (бүкілресейлік) мен жекенің (қазақстандық) арақатысы, ал
одан кейін мемлекеттік билік пен басқару органдарына айналуы мен олардың
шаруашылық және мәдени құрылыстың бастапқы кезеңіндегі нақты қызметі
секілді проблемалар көріністеріне неғүрлым терең талдау жасауға басты назар
аударды. Автор, пікір айтушылардың атап өткеніндей, өлкенің облыстық және
уездік кеңестері атқару комитеттерінінң құрылымына, оны жетілдіру
бағытындағы жұмыстарға, негізгі бөлімдердің қызметтік міндеттеріне мұкият
талдау жасады, атқарушы аппараттардың құрылымындағы жергілікті
ерекшеліктерді бөліп карастырды, жаңа сот жүйесін қалыптастырудың бастапқы
кезеңдерін көрсетті.
Осы орайда, 60-80-жылдар әдебиеттерінің барлығы да, оның алдындағы
кезеңдердегідей, негізінен, Ұлы Қазан социалистік төңкерісі XX ғасырдың
басты оқиғасы болып табылады деген тезисті дәлелдеуге қызмет етті. Оларда
Кеңестер билігі үшін күрес Ресей жұмысшы табы мен В.И. Ленин жетекшілік
ететін большевиктік партияның бастауымен жүзеге асқан Қазан социалистік
төнкерісінің құрамдас бөлігі ретінде дамығандығы және жеңгендігі жөніндегі
пікір тұжырымдалды. Сондай-ақ Қазақстандағы 1918-1920 жылдары өткен қарулы
күрес, Кеңестік Ресейге шетелдік империалистер мен Қазан революциясының
жеңісі нәтижесінде құлатылған қанаушы таптар тарапынан таңылған Азамат
соғысының ерекше құрамды бөлігі болды деген тезис те тиянақталды.
60-80-жылдар тарихнамасы Қазақстандағы 1917-1920 жылдар оқиғаларына
талдау жасау мен оларға баға беруде, олкедегі революция мен Азамат соғысы
тарихы мәселелерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
2. Ұлттық-мемлекеттік құрылыс тарихы және Қазақ Кеңестік
Социалистік Республикасы құрылуының зерттелуі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақстанның XX ғасырдағы тарихы алуан оқиғаға байлығымен, ең бастысы,
Кеңестік қатаң идеологиялық қысым мен одан азат болуға ұмтылуы Отандық
жылнаманың негізгі бөлігі болып табылады. Тарихи қырынан алып қарағанда,
бұл - ең алдымен, адам табиғатын шет-шегі көрінбейтін ұзақ уақыт бойы
сынақтан өткізудің, сондай-ақ осы жағдайдан шығудың және ұлттық-мемлекеттік
егемендікке жетудін оңтайлы қазақстандық моделінің шежіресі. Екінші
жағынан, марксистік ілімге негізделген кеңестік кезеңдегі отандық тарихнама
ғылым дамуының денгейіне толығымен сәйкес келетін дүниетанымдық картинаны
бере алмайды, өйткені оның өзі кеңес мемлекетінің жүйесіне үйлестірілген
және оның идеялық-саяси қажеттіліктерін өтеуге бағытталған ерекше ғылыми-
саяси феномен болатын. Бірінші кезекте бұл кеңестендіру мен кеңестік
жаңғырту кезеңдерін соңғы онжылдықтарда пайда болған тарихи-пайымдық
бағыттардың [ақпараттық (А. Тоффлер), технотрондық (3. Бзежинский),
ғылыми-рационалистік (Ю. Хабермас), техникалық-ақпаратгық (Дж. Мартин,
Т. Гувер), өркениеттік-тартысты (С. Хантингтон) т.б.] тұрғысынан
түсіндірудегі әдіснамалық көзқарастарға қатысты еді.1917 жылы қазақтар екі
төңкерістің - Ақпан буржуазиялық-демократиялық және Қазан социалистік
революцияларының куәгері болды. Мұның біріншісі монархия мен орыс патшалығы
билігін құлатуға мүмкіндік жасады. Ақпан революциясының нәтижесінде елде
қос өкімет орнады. Қазақстан үшін мұның маңызы аз болған жоқ. Егер кеңестік
тарихнамада Уақытша үкіметтің қызметі біртекті қара бояумен суреттелсе,
қазіргі қазақстандық тарихнамалық жағдайда бұл мәселені зерттеуге басқаша
көзқараспен қарау мүмкіндігі туды. Бірқатар қазақстандық ғалымдардың, атап
айтқанда, академик М.К. Қозыбаевтың. еңбектерінде Ақпан буржуазиялық-
демократиялық революциясының, дәлірек айтсақ, Уақытша үкімет қызметінің
Қазақстан үшін жағымды нәтижелеріне назар аударылды.
Тарихтың кеңестік кезеңі Алаш һәм Алашорда туы астында ұлт бірлігін
нығайту жолындағы ұмтылыспен және қазақ автономияшылдары қозғалысының
жеңілуімен, Бірінші дүниежүзілік соғыс, 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісті
басып-жаншу, 1917 жылғы революция және Азамат соғысы салдарынан күйреген
шаруашылықты соғыстан кейін қалпына келтірумен ерекшеленді. 1917 жылғы
Қазан революциясы және одан кейін іле-шала бүркеткен 1918-1920 жылдардағы
Азамат соғысы Қазақстан дамуының қоғамдық-саяси және экономикалық жүйесін
айқындап берді. Қазақ мемлекеттігінің құрылуы, жерді есепке алу және
кеңестік республикалар құрамында аумақтық шекараны анықтау айтулы кезең
болып табылады. Шындығында, қазақтардың өмір салтындағы дәстүрлі жүйенің 20-
30-жылдары күйреуі мен республиканың социалистік қайта құру үрдісінің жалпы
ағымына қосылуы қасіретті оқиға еді. Ресей империясының шығысындағы бұрынғы
отарларының индустриясы дамыған республикаларға айналғанына көз жұмып
қарамағанның өзінде, бұл қайта құрудың нақты адамдар тағдыры мен оқиғаларға
байланысты берілетін шынайы бағасын айтпай қалуға болмайды.
Қазақстанның дамыған ұлттық республикалардың біріне айналғандығын
барлық ұлттар мен ұлыстардың, олардын қатарында еріксіз жер аударылып
келіп, осы өлкені өзінің екінші Отанына айналдырғандардың да қосқан үлесін
ескермеу мүмкін емес. 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысында неміс-фашист
басқыншыларын тойтарған ортақ Жеңіске Қазақстанның қосқан үлесі де өте
қомақты. Республиканың 50-80-жылдар бедеріндегі тарихын безбендегенде,
экономика, ғылым және мәдениет саласындағы жетістіктермен қоса, Арал мен
Балқаштағы, Семей ядролық полигонындағы экологиялық проблемаларды,
коммунизм кұрылысының келмеске кеткен кесапаттарын естен шығару да оңай
емес. Қазақстандық тарих ғылымының осы заманғы дамуына талдау жасай отырып,
Қазақстанның кеңестік кезеңдегі тарихының неғұрлым өзекті мәселелеріне
көңіл аударудың үлкен маңызы бар екенін атап өткен жөн.
1.Қазан революциясы және Азамат соғысы тарихының зерттелуі
Қазақстандық тарих ғылымының пайда болуы мен қалыптасуы XX ғасырдың 20-
жылдарындағы ұлттық кеңестік мемлекеттің дүниеге келуі және қазақстандық
партия ұйымдарының құрылуы секілді нақты оқиғалармен тығыз байланысты.
Жоғарыда аталған оқиғалардың баршасы І.М. Қозыбаевтың Қазақстан
тарихнамасы: тарих тағылымдары (А., 1990) деп аталатын жұмысында егжей-
тегжейлі қарастырылды. Республиканың ғылыми саласы ұйымдық құрылысының
негізгі кезеңдері мен формаларын атап өтейік. РКФСР Халық Комиссарлары
Кеңесінің (ХКК) 1920 жылғы 21 қыркүйектегі қаулысымен Ағарту халық
комиссариатының жанынан, одан соң 1921 жылдың 1 желтоқсанынан РК(б)П ОК
жанынан бөлім құқығында құрылған Истпарт (Қазан төңкерісі тарихы және
Коммунистік партия тарихы жөнінгі материалдарды жинау мен зерттеуге
арналған комиссия) деп аталған құрылым Қазақстандағы қоғамдық ғылымдар
бойынша алғашқы ғылыми мекеме болды. Қазақ өлкесінде алғашқылардың бірі
болып, 1921 жылдың 24 қарашасында құрылған Семей истпарты қызмет ете
бастады. Ал 1924 жылға қарай губерниялық партия тарихы мекемелері Ақмола,
Ақтөбе, Орал, Қостанай, Бөкей, Жетісу губернияларында іске қосылды. Осымен
бір уақытта сол кезде Түркістан АКСР-інің құрамына енген Қазақстан
аудандары аумағындағы революцилық қозғалыс тарихын Түркістан партия тарихы
мекемесі зерттеді. Сондай-ақ аталған мәселені зерттеу ісіне Сібір, Омбы
және басқа да шекаралас аймақтардағы осы секілді комиссиялар өз үлестерін
қосты. 20-жылдары, бұрынғыша, ғылыми-зерттеу жұмыстарын Ғылым академиясының
мекемелері жүргізді. Алайда бұрынғы жылдардағыға қарағанда бұл жұмыс
неғұрлым кең ауқымды әрі мақсатты сипатқа ие болды.
Мұндай ғылыми мекемелердің ішінен қазақтардың саны мен орналасуын
зерттеумен айналысатын Ресейдің ұлттық кұрылымын зерттеу комиссиясының
Түркістан және Сібір бөлімдерін; КСРО ҒА-ның қазақстандық экспедициясы
антропологиялық отрядын; Материалдық мәдениет тарихы мемлекеттік
академиясын; Шығыс мәдениеті, антропология мен этнография мұражайларын
ерекше атауға болады. Бұл кезде, ең ірі бөлімі тарихи-этнографиялық бағытта
жұмыс істеген Қазақстанды зерттеу қоғамының қызметі есіп, тереңдей түсті.
Қоғамтану бағытындағы жұмыстарды партия тарихы мекемелерімен бірге, КазКСР
Халық ағарту комиссариатының ғылыми, ағарту және көркемдік саладағы
қызметіне басшылық ететін академиялық орталығы да үйлестіріп отырды.
Сөйтіп XX ғасырдың 20-жылдары қазақ өлкесінің тарихын зерттеудің
ғылыми және ғылыми-ұйымдық ұстанымдарының негізі салынды. Бұл үрдістін
айқын түрдегі таптық-идеологиялық, партиялық сипаты болды, себебі
Қазақстанда партия ұйымдарын құрумен тығыз байланыста жүргізілді. Дәл осы
фактор тарих көріністерін таңдауда, жекелеген тарихи тұлғалардың және тұтас
оқиғалар мен құбылыстардың КСРО ыдырағанға дейінгі кезеңдердегі рөлі мен
мәнін бағалауда айқындаушы маңызға ие болды. Сондықтан алғашқы тарихи
жұмыстар Қазақстан аумағындағы революциялық проблемаларға, Азамат соғысы
тарихына арналды.
20-30-жылдардағы басылымдарда, кейіннен партия және кеңес органдарының
көрнекті қызметкерлері болған, Азамат соғысы мен Кеңес өкіметі үшін
күрестің белсенді қатысушыларының қаламынан туған мемуарлық сипаттағы
материалдардың үлесі орасан зор болды [2].
Бұл авторлардың жарияланымдарында 1917 жылдың қарсаңындағы
Қазақстандағы әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдай, тұрғындардың әр
алуан жіктерінің 1917 жылғы екі төңкеріске қарым-қатынасы, 1918-1920
жылдардағы қызылдар мен ақтардың қарулы қақтығыстары туралы
зерттеушілердің қалың ортасына көп белгілі емес, қызықты материалдардың
болуымен құнды, сондай-ақ Пролетариат диктатурасы мемлекетінің органы
ретіндегі жергілікті Кенестердін калыптасу үрдісі туралы мәліметтер
келтірілген. Сонымен катар ол жарияланымдарда, орталықтағы Казан
төнкерісінің женісі және Ресейдің ұлттық шет аймақтарында, соның ішінде
Қазакстанда да Кенес өкіметін орнату еңбекшілердің түпкілікті мүдделеріне
жауап беретін занды кұбылыс екендігі және сондықтан да Алаш партиясы мен
Алашорда үкіметінін және олардың жақтастарының коммунистік идеология мен
Кеңес өкіметінің нақты іс-қимылдарына қарсы бағытталған теориялық
көзқарастары мен практикалық іс-шаралары халыққа және революцияға қарсы
әрекет болып табылатындығы жайындағы тезисті дәлелдеуге талпыныс жасалған.
Ал дәл осы орайдағы мәселені А. Байтұрсынов пен бірқатар Алашорда көсемдері
басқаша пайымдады. Мәселен, А. Байтұрсынов өзінің РКФСР Халық
Комиссариатының Ұлттар ісі жөніндегі органы Жизнь национальностей
басылымында жарияланған (1919 жыл, 3 тамыз) Революция және қазақтар деген
мақаласында: Қырғыздарға (қазақтарға. - авт.) Ақпан революциясы қандай
түсінікті болған болса, оларға Қазан революциясы соншалықты түсініксіз
болып көрінді... Олар алғашқы революцияны қандай куанышпен қарсы алған
болса, екіншісін сондайлық үрейлі қорқынышпен карсы алуларына тура келді,
— деп жазды. Мұны ол Ақпан революция қазақтарды патша үкіметінің езгісі
мен зорлық-зомбылығынан азат етті, - деп түсіндіреді, - және... олардың
өздерін дербес баскару жөніндегі қасиетті арманын жүзеге асыруға деген
үміттерін орнықтырды. Ал екінші революцияның кырғыздарға түсініксіз болатын
себебі қарапайым ғана шындықпен түсіндіріледі: қазақтарда капитализм де,
таптық жіктеліс те жоқ тіпті оларда меншіктің өзі де басқа халықтардағыдай
айқын анықталмаған, көптеген тұтыну бұйымдары оларда қоғамдық меншік болып
саналады. Бірақ мұндай пікірлер мен көзқарастар Қазан революциясы мен 20-
30-жылдардағы Азамат соғысы тарихнамасында озық идея бола қойған жоқ және
бұл жағдай 80-жылдардың соңына дейін жалғасты. 20-30-жылдар мақалаларының
барлығының, өзінің мазмұны мен тарихи оқиғаларды қамтуы жағынан маңыздылығы
бірдей емес еді. Олардың көпшілігі Қазақстанның жекелеген, жергілікті
аудандарына немесе Азамат соғысы мен Кеңес өкіметінің және оның Қазақстанда
орнығу үрдісінің жекелеген оқиғаларына арналды.
Өз кезінде Т.Е. Елеуовтің дұрыс көрсеткеніндей, 20-жылдар әдебиеті
кемшіліктерінің бірі деректемелік негізінін әлсіздігі еді. Ол кезде Қазан
революциясы мен Азамат соғысының құжаттары жарияланбады. Kөп жағдайда
зерттеушілер өз қорытындыларын революция мен Азамат соғысының даму үрдісін
сипаттайтын фактілердін бүкіл жиынтығын есепке алмай, сол тұста қол
жетерлік болған жекелеген деректерге негізделіп шығаруға мәжбүр болды.
Қазан революциясы мен Қазақстандағы азамат соғысының тарихын зерттеу
жұмыстары белгілі бір деңгейде 40-50-жылдары жандана түсті, әсіресе ол Отан
соғысынан кейін мақсатты іске айналды. 1943 және 1949 жылдары жарық көрген
Қазақстан тарихы жөніндегі жалпы тұжырымдар жасалған жұмыстарда, сондай-ақ
Қазақ КСР тарихы (социализм дәуірі) кітабының екінші томында өлкеде Кеңес
өкіметі мен Азамат соғысы женісінің барысын көрсетуге арналған арнаулы
тараулар болды. 1917-1920 жылдардағы Қазақстан тарихы бойынша құжаттар мен
материалдар жинақтары шыға бастады. Қазақстанның әр түрлі аймақтарында
Кеңес өкіметінің орнау тарихы және олардағы Азамат соғысының барысы, сондай-
ақ бұл үрдістердің ерекшеліктері зерттелді. Революция мен аграрлық-шаруа
қожалығы мәселесінің байланысын ашатын және қазақ ауылын кеңестендіру
проблемаларына арналған алғашқы жұмыстар пайда болды.
40-50-жылдар проблемасы бойынша басылып шыққан жұмыстардың көпшілігі
шолу сипатында және негізінен журнал мен газет мақалалары түрінде басылды,
оларда талдау мен жалпы қорытындылар аз, деректік негізі әлсіз болды.
Мұрағаттық дереккөздер, бірінші кезекте қазақ тіліндегі мерзімдік баспасөз
материалдары жеткіліксіз пайдаланылды (дұрысында, мүлде пайдаланылмады).
Сондықтан 1917-1920 жылдар кезеңіндегі Қазақстан тарихының көптеген беттері
Ресейдің орталық аудандарындағы Қазан революциясы мен Азамат соғысы
оқиғаларын суреттеу сұлбасына сәйкес, жергілікті (қазақстандық-
түркістандық) ерекшеліктер ескерілмей жазылды.
Қазақстан мен Орта Азия тарихшылары 60-80-жылдары екі революция мен
Азамат соғысы тарихын зерттеуде елеулі табыстарға қол жеткізді. Бұл уақытта
көптеген мақалалармен бірге, Қазақстандағы және тұтастай алғанда
қазақстандық-түркістандық аймақтағы революция мен азаматтық қарсыласу
тарихының манызды мәселелерін зерттеген байыпты монографиялық жұмыстар да
жарық көрді. Бұл тұста С.Н. Покровскийдің, Т.Е. Елеуовтің, П.М.
Пахмурныйдың, В.К. Григорьевтің, А.С. Елагиннің, К. Нұрпейісовтің, С.З.
Зимановтың монографияларын [8]., Қазақстан мен Орта Азия тарихшыларының
ұжымдық еңбектерін [9]. атауға болады.
Т.Е. Елеуовтін кітабы — тұтастай алғанда Қазақстанда Кеңес өкіметінің
орнауы мен ірге бекітуінің күрделі де қарама-қайшы үрдісін республика
тарихнамасында тұңғыш рет зерттеген қордалы еңбек. С.Н. Покровскийдін, П.М.
Пахмурныйдың, В.К. Григорьевтің, А.С. Елагиннің К. Нүрпейісовтің
монографияларында Жетісуда және тұтастай алғанда Қазақстанда Кеңес
өкіметінің жеңісі жолындағы күрес картинасы берілген, 1918-1920 жылдардағы
Азамат соғысы мен партизандық қозғалыс тарихының маңызды аспектілері
айқындалған, Кеңес өкіметінің өлкедегі әлеуметтік саясатынын алғашқы
қадамдары көрсетілген. Кеңестік құрылыстың кала мен ауылдық-селолық
мекендердегі ерекшеліктері ашылған, қазақ кеңес мемлекеттігін құрудың
теориялық және практикалық аспектілері зерттелген.
КСРО ҒА ғылыми кеңесі мен оның Орта Азия және Қазақстан жөніндегі
секциясы дайындаған Кеңес өкіметінің Орта Азия мен Қазақстандағы жеңісі
атты ұжымдық монографиясында, Ұлы Қазан социалистік революциясы кешенді
проблемасы бойынша, Орта азиялық-Қазақстандық аймақтың әр түрлі ұлттық
аудандарындағы оқиғалар олардың әкімшілік-аумақтық бөлінісі желісімен
синхронды баяндалған. Проблемаларды зерттеудің құжаттық негіздері кеңейді:
құжаттар мен материалдар жинақтары, сол жылдар оқиғаларының жылнамалары,
Қазақстандағы Кеңес өкіметі үшін күрес пен Азамат соғысына қатысушылардың
естеліктері басылып шықты.
Қазақстандағы Кеңес өкіметі үшін күреске белсенді қатысушылар туралы,
50-жылдары жарық көре бастаған кітапшалар сериясын жариялау жалғасты.
Мәскеудегі Молодая гвардия баспасынан Т. Кәкішевтің Сәкен Сейфуллин деп
аталатын кітабы жарық көрді . 60-70-жылдар проблемаларын зерттеу нәтижелері
Қазақ КСР тарихының 4-томында (Бес томдық. Авторлары: К. Нүрпейісов, С.Н.
Покровский, А.С. Елагин) төрт монографиялық тарау түрінде жарияланды.
Объективті және субъективті себептерге (80-жылдар ортасында басталған
қайта құру барысынын қарама-қайшылықтығы, қоғамдық өмірді демократияландыру
мен және Кеңес кезеңіндегі тарихты бағалауға қатысты көзқарастардың
өзгеруімен жалғасқан кеңестік саяси өмірді реформалау) байланысты 80-
жылдары, тұтастай алғанда біздің тарихымыздың Қазан төңкерісінен кейінгі
дәуірін, оның ішінде Қазан революциясы мен Азамат соғысы тарихының
проблемаларын да зерттеуге және оқып үйренуге деген ынта-ықылас шұғыл
төмендеп кетті. 80-жылдары Қазақстандағы Қазан революциясы тақырыбымен
жарияланған аз ғана басылымдардың бірі К. Нұрпейісовтің монографиясы. болып
табылады, онда автор Қазақстандағы қосөкіметтіктің ерекшеліктері,
Қазақстандағы Кеңестердің көтеріліс органдарына айналуының қарама-қайшы
үрдісіндегі жалпы (бүкілресейлік) мен жекенің (қазақстандық) арақатысы, ал
одан кейін мемлекеттік билік пен басқару органдарына айналуы мен олардың
шаруашылық және мәдени құрылыстың бастапқы кезеңіндегі нақты қызметі
секілді проблемалар көріністеріне неғүрлым терең талдау жасауға басты назар
аударды. Автор, пікір айтушылардың атап өткеніндей, өлкенің облыстық және
уездік кеңестері атқару комитеттерінінң құрылымына, оны жетілдіру
бағытындағы жұмыстарға, негізгі бөлімдердің қызметтік міндеттеріне мұкият
талдау жасады, атқарушы аппараттардың құрылымындағы жергілікті
ерекшеліктерді бөліп карастырды, жаңа сот жүйесін қалыптастырудың бастапқы
кезеңдерін көрсетті.
Осы орайда, 60-80-жылдар әдебиеттерінің барлығы да, оның алдындағы
кезеңдердегідей, негізінен, Ұлы Қазан социалистік төңкерісі XX ғасырдың
басты оқиғасы болып табылады деген тезисті дәлелдеуге қызмет етті. Оларда
Кеңестер билігі үшін күрес Ресей жұмысшы табы мен В.И. Ленин жетекшілік
ететін большевиктік партияның бастауымен жүзеге асқан Қазан социалистік
төнкерісінің құрамдас бөлігі ретінде дамығандығы және жеңгендігі жөніндегі
пікір тұжырымдалды. Сондай-ақ Қазақстандағы 1918-1920 жылдары өткен қарулы
күрес, Кеңестік Ресейге шетелдік империалистер мен Қазан революциясының
жеңісі нәтижесінде құлатылған қанаушы таптар тарапынан таңылған Азамат
соғысының ерекше құрамды бөлігі болды деген тезис те тиянақталды.
60-80-жылдар тарихнамасы Қазақстандағы 1917-1920 жылдар оқиғаларына
талдау жасау мен оларға баға беруде, олкедегі революция мен Азамат соғысы
тарихы мәселелерін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz