Ежелгі Грекия мен Римдегі саяси идеялар туралы

Жоспар
Кіріспе

1 Саяси өмірді теориялык зерттеудің негіздері
2 Ежелгі Грекияның саяси ойы
3 Платон мемлекеттік биліктің формаларына сипаттама берді
4 Аристотель мемлекеттік басқару формаларын жүйелеп, сипаттама берді.
5 Цицерон ежелгі Грекия ойшылдары

Саяси өмірді теориялык зерттеудің негіздерін алғашқылардың бірі болып Сократ қалаған еді (б.д.д. 470—399 жж.). Ол жазба деректер қалдырған жок, бірак Платон мен Ксенофонт жеткізген оның ауызша әңгімелерінде моральдык-саяси философияның ірге тасы қаланған еді, оның айтарлыктай бөлігі құқык туралы, саясат, мемлекет женінде пайымдауға арналған болатын. Сократ саяси өмірді, оның көрінісіндегі букіл формаларын елестету, болжамдау және мифтер деңгейінде қарастырмай, белгілі бір категориялар жүйесінде таныған. Сократтың теориялық ойлары оның саяси ғылымдар үшін маңызы аса құнды корытындылар жасауына мүмкіндік берді. Ол мемлекеггік (полистік) өмірдің негізін заң құрайды деген қорытындыға келді. Оның пікірінше, қоғамның тіршілік әрекетін қалыпты ұйымдастыру тек заңның негізінде ғана мүмкін болады. Сократ дұрыс мемлекеттік құрылыс үшін зандардың бұлжымастығының қажеттігін мойындап қана қоймай, адамның заңға мойынсұнуын оның өмірлік іс-әрекетінің басты өлшемі деп санаған.
Сократтың зандылық пен әділеттілікті бір мағынада қолданған теориялық позициясы оған мемлекеттік құрылыс пен басқарудың әртүрлі формаларын топтастырумен сипаттау үшін қажет болды. Егер де билік халықтың еркіне және мемлекеттік заңцарға негізделсе, онда бұл патшалық болады деп ұйғарды. Егер де билік заңның ырқында болмай, билеу-шінің жетегінде кетсе, бұл тиранияға соктырады. Сократ тиранияны заңсыздық, бассыздық және зорлык-зомбылык режимі ретінде ұнатпады. Байлықтың билігін Сократ плутократия деп атады және т.б.

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Ежелгі Грекия мен Римдегі саяси идеялар.
Саяси өмірді теориялык зерттеудің негіздерін алғашқылардың бірі болып
Сократ қалаған еді (б.д.д. 470—399 жж.). Ол жазба деректер қалдырған жок,
бірак Платон мен Ксенофонт жеткізген оның ауызша әңгімелерінде моральдык-
саяси философияның ірге тасы қаланған еді, оның айтарлыктай бөлігі құқык
туралы, саясат, мемлекет женінде пайымдауға арналған болатын. Сократ саяси
өмірді, оның көрінісіндегі букіл формаларын елестету, болжамдау және мифтер
деңгейінде қарастырмай, белгілі бір категориялар жүйесінде таныған.
Сократтың теориялық ойлары оның саяси ғылымдар үшін маңызы аса құнды
корытындылар жасауына мүмкіндік берді. Ол мемлекеггік (полистік) өмірдің
негізін заң құрайды деген қорытындыға келді. Оның пікірінше, қоғамның
тіршілік әрекетін қалыпты ұйымдастыру тек заңның негізінде ғана мүмкін
болады. Сократ дұрыс мемлекеттік құрылыс үшін зандардың бұлжымастығының
қажеттігін мойындап қана қоймай, адамның заңға мойынсұнуын оның өмірлік іс-
әрекетінің басты өлшемі деп санаған.
Сократтың зандылық пен әділеттілікті бір мағынада қолданған теориялық
позициясы оған мемлекеттік құрылыс пен басқарудың әртүрлі формаларын
топтастырумен сипаттау үшін қажет болды. Егер де билік халықтың еркіне және
мемлекеттік заңцарға негізделсе, онда бұл патшалық болады деп ұйғарды. Егер
де билік заңның ырқында болмай, билеу-шінің жетегінде кетсе, бұл тиранияға
соктырады. Сократ тиранияны заңсыздық, бассыздық және зорлык-зомбылык
режимі ретінде ұнатпады. Байлықтың билігін Сократ плутократия деп атады
және т.б.
Сократ мемлекетгі басқару мәселесі бойынша да қызықты ойлар айтты. Оның
пікірінше, баскару кызметін табысты атқаруға тек кәсіби мамандар ғана
қабілетті, арнайы дайындығы бар адамдар ғана жарамды. Ол лауазымды
адамдарды жеребе негізіңде тағайындау тәртібіне, яғни үміткерлердің кәсіби
дайындығы және басқа да сапаларын есепке алмай тағайындай салу тәжірибесіне
қолдау білдірмеді. Басқарушының жетік білмеуі ол үшін мемлекетгің құруының
синонимі еді, тирандық баскару режиміне көшу еді. Сократ мемлекет зандармен
басқарылатын жақсы мемлекет ретінде аристократиялық Спарта мен Критті
есептеген, оның отаны Афина соларға ұқсауы тиіс болды. Оның ѳмірі мен саяси
ілімдері замяндастары мен шәкірттеріне үлкен әсер етіп қана қоймай, одан
кейінгі бүкіл философиялық-саяси ой тарихына айтарлыктай ықпал жасады.
Ежелгі Грекияның саяси ойын Платон (б.д.д. 427—347 жж.) сапалы жаңа
деңгейге көтерді. Ол Сократтың дана ізбасарларының бірі болып қана коймай,
сонымен бірге ұлы ойшыл да болды. Сократтың ықпалы Платонның ертеректе
жазған еңбектерінен айырыкша корінді. Бұдан кейін оның козкарастары
эволюциялық өзгерістерге түсті. Платон ілімінің қысқаша түрдегі мәні оның
шынайы болмыс ретінде қоршаған ортаны қарастыруы немесе алуан түрлі формада
керінетін саяси ѳмір емес, немесе небір идеалды конструкциялар, ақыл
жететін идеялар әлеміне саяды.
Платон 30-дан астам философиялық диалогтардың авторы. Платонның саяси
көқарастары оның Мемлекет, Саясат, Заңдар және басқа да еңбектерінде
баяндалған. Платон саяси ғылымның атасы деп есептеледі. Өздерінің
қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін, ойшыддың пікірінше, адамдар
бірлескен елді мекен — мемлекетгі (қоғамды) қажетсінеді. Мемлекет,
(Платонның пікірі бойынша, мемлекет және қоғам үғымдары бір мағынада
айтылған) табиғи әлеуметтік қажеттіліктердің нәтижесінде пайда болады. Ол
тәртіпке қолдау көрсету үшін, адамдарды сыртқы жаулардан қорғау үшін қажет.
Мемлекет бақытты болуы үшін оның жеке бір бөлігінің немесе оңдағы
әлдекімдердің ғана бақытты болуы тиіс емес, — деп жазды Платон Мемлекет
аттыеңбегінде, — ол үшін ол толығымен бақытты болуы тиіс.
Барлык азаматтар, Платонның пікірінше (оларды ол даналар), күзетшілер
және қолөнершілер мен шаруалар деп үш топка бѳлген) мемлекетті қолдауы
тиіс. Мемлекеттегі басқару ісін даналар, іске асыруы керек. Әзірге
мемлекеттерге философтар патшалық күрмайынша, — деп жазды ойшыл, —
...мемлекет жамандықтан құтыла алмайды.
Платон мемлекеттік биліктің формаларына сипаттама берді. Ол мұндай
биліктің дұрыс формалары монархия мен аристократия деп ұйғарды, ал
бұрмаланған формаларына — тимократияны, олигархияны, демократияны және
тиранияны жатқызды.
Платон қазіргі уақытқа дейін ѳзінін құндылығын жоймаған көптеген
идеялар айтты. Бұның, ең алдымен, құқыктық мемлекет идеясына қатысы бар.
Өзінің негізгі шығармаларының бірі Заңдарда: Мен заңдардың күші жоқтығын
және қайсы біреудің билігінде болған мемлекеттің жақын арада күйрейтінін
көріп тұрмын. Онда, заңның үкіметтерге үстемдік ететін жерінде, ал олар
оның құлы болған жерде, мен мемлекетті және мемлекеттерге тек Құдайлар ғана
сыйға тарта алатын бүкіл игіліктерді құтқаруды дұрыс көремін, — дейді.
Платонның ойынша, билеушілер емес, зандар үстемдік еткен мемлекет қана
кемелділікке таяу мемлекет. Бірінші жағдайда, яғни билеушілер заңнан жоғары
тұрған жағдайда баскару тирандық сипат алады. Тирания басқарудың ең нашар
формасы ретінде, ауыздықталмаған демократияның аркасында қалыптасып, халық
билігінен тобырдың билігіне айналады да, заңмен бекітілген өз жолындағы
бүкіл шектеулерді жояды. Шектен асқан бостандық өз кезегінде шектен асқан
құлдыққа айналады. Тиран, Платонның пікірінше, халықтың мүдделерін
білдіруші және қорғаушы түрінде билікке қол жеткізеді. Мұндай халык
мүддесін қорғаушы, — деп жазды Платон өзінің Мемлекет деген еңбегінде,
— алғашқы кезде кім-мен кездессе де күлімсірейді және бәрін құшағына
алады, өзін тиранмын деп айтпайды, баршаға кептеген уәделер береді, халыққа
және өзіне жақындарға жерді көптеп таратады және бәріне қатысты қайырымды
және момын болып қылымсиды. Бұдан кейінгі уақытта ол түсін құбылтуды былай
ысырып, өзінің жеке билігіне, зорлық-зомбылығына негізделген диктаторлық
басқару орнатады.
Платон идеалды мемлекеттік құрылыс идеясын ұсынып, негіздеді. Оның
пікірінше, мұндай мемлекетті дарынды, жақсы дайындығы бар, жоғарғы ѳнегелі
адамдар басқаруы тиіс. Платонның мемлекет туралы ілімінің негізгі пафосы
адамдарға қайсы бір деңгейде өзінің идеалды мемлекет моделіне сәйкес
келетін мемлекетті қалыптастыру қажеттілігіне сендіру еді. Бұл адамдардың
көпшілігінің мүдделеріне сай келді, жақсы өмір сүру мен жан-жақты дамуы
үшін оларға қажетті жағдайларды қамтамасыз етеді. Платон мұндай мемлекетті
жер бетіндегі ен жақсы мемлекет дел санады.
Платон осылармен қатар мемлекеттің күші оның зандарының күшінде деп
есептеді. Ол сол қоғамдағы адамдардың көпшілігінің мүддесін білдіретін
занда қатардағы азаматтардан бастап билеушілерге дейін бағынуының
тиістілігін атап керсеті.
Платонның төңірегіне талантты шәкірттер шоғыры жиналды. Саяси ой
тарихында Платонға тең келетін оның шәкірті, ізін қуушысы әрі сынаушысы
Аристотель (б.д.д. 384—322) болды. Саяси ойды зерттеушілер Аристотельді
саяси ғылымды пән ретінде негіздеуші деп санайды. Бұған жеткілікті негіздер
де бар. Аристотельдің саяси ілімдерін түсінуде оның Саясат, Афиналық
политая, Этика, Риторика атты еңбектері аса қызығушылық тудырады. Көп
жағынан ұстазының жолын қуғанымен, ол өзінің саяси ілімін жасады. Платонға
қарағанда оның шәкірті Аристотель интуицияға емес, бақылауға арқа сүйеген
антикалық бағыттың іргесін қалаушы болып шықты.
Аристотельдің пікірінше, адам туғанынан саяси жәндік, қоғамдық тіршілік
иесі болып табылады, ал мемлекет қоғамдық өмірдің жоғарғы және бәрін
қамтитын формасы болып саналады. Мемлекеттің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.