Көлік географиясы

Жоспар
Кіріспе

1 Жолаушы таситын теніз лайнері
2 Құрлық көлігі
3 Теңіз және өзен көлігі.
4 Авиация көлігі

Жылдамдыққауырт артты, жүк көтергіштік көбейді, жылжымалы тасымал молайды. Осының бәрінің нәтижесінде толып жатқан көлік артерияларымен шырмалған дүние жүзі "сығылғандай" болып, қарым-қатынас оңайлады. Бүгінде әуе жолдары тіптіСолтүстік полюстің өзін басыпөтеді. Су астындағы теспе жолдар (тоннельдер) Жапон аралдарының бүкіл тізбегін жалғастырып қосты. Теніздердің түбімен газ, мұнай құбырлары теселді ал мұхиттар түбімен кабель тармақтары тартылды. Дүние жүзінің электрлендірілген талдаулы темір жолдарындағы жылдамдық бүгінде сағатына 200 километрге жақын және тіпті бұл шамадан асып түседі (Жапония, Франция, ГФР және т.б.)- Жолаушы таситын теніз лайнері Атлантиканы 3,5-4 тәулікте кесіп өтеді, ал дыбыстан ұшқыр "Конкорд" ұшағы бұл аралықты 3,5 сағатта алады. 40-50 мын тонна жүк көтеретін танкерлердің орнына 200-500 мың тонна жүк тиеп алатын супертанкерлер шықты.
Дүние жүзініңәр түрлі елдері мен аймақтарының көлігінің өз ерекшеліктері бар, мұның өзі оның аумағының мөлшері мен игерілгендігіне, экономикасының қаншалық дамығандығына, халықаралық енбек бөлінісіне қамтылу дәрежесіне байланысты. Мысалы, аумағы жағынан шағын көптеген елдерге ішкі әуе көлігін дамыту тиімді емес, өйткені олардын бір шетінен екінші шетіне автомобильмен санаулы сағатта-ақ жетуге бо¬лады. Ал АҚШ туралы бұлай деуге болмайды, өйткені жүк машинасы оның батыс шетінен шығыс шетіне жету үшін 3,5 тәулік бойы жүруі керек болады. Ресейден көлік маршруттары одан да бетер ұзақ: Мәскеу - Владивосток пойызы бұл аралыққа 7 тәулік бойы жүреді.Өнеркәсібі дамыған елдердің көлігі құрылымы жағынан өте күрделі және оларда электронды көлікті(электр беру желілері) қоса, әдетте көліктің барлық негізгі түрлері бо¬лады. Бұл елдерде көліктің жаңа түрлері және ескі түрлерінің жетілдірілген нұсқалары көңінен дамытылған, олар астында ауа жастығы бар су және жер үстімен жүретін көлік, аспалы жалғыз рельсті және аспалы жолдар, сусыма жүктерге арналған құбырлар жене т.б. Кемел дамыған елдер көлік жұмысының барлық керсеткіштері бойынша да, соның ішінде жүк айналымы мен жолаушы тасу жөнінен де алдыңғы орындарда келеді.

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Көлік географиясы
Жылдамдық қауырт артты, жүк көтергіштік көбейді, жылжымалы
тасымал молайды. Осының бәрінің нәтижесінде толып жатқан көлік
артерияларымен шырмалған дүние жүзі "сығылғандай" болып, қарымқатынас оңайлады. Бүгінде әуе жолдары тіпті Солтүстік полюстің өзін басып
өтеді. Су астындағы теспе жолдар (тоннельдер) Жапон аралдарының бүкіл
тізбегін жалғастырып қосты. Теніздердің түбімен газ, мұнай құбырлары
теселді ал мұхиттар түбімен кабель тармақтары тартылды. Д үние ж үзіні ң
электрлендірілген талдаулы темір жолдарындағы жылдамдық бүгінде
сағатына 200 километрге жақын және тіпті бұл шамадан асып т үседі
(Жапония, Франция, ГФР және т.б.)- Жолаушы таситын теніз лайнері
Атлантиканы 3,5-4 тәулікте кесіп өтеді, ал дыбыстан ұшқыр "Конкорд" ұшағы
бұл аралықты 3,5 сағатта алады. 40-50 мын тонна ж үк к өтеретін танкерлерді ң
орнына 200-500 мың тонна жүк тиеп алатын супертанкерлер шықты.
Дүние жүзінің әр түрлі елдері мен аймақтарының көлігінің өз
ерекшеліктері бар, мұның өзі оның аумағының мөлшері мен игерілгендігіне,
экономикасының қаншалық дамығандығына, халықаралық енбек бөлінісіне
қамтылу дәрежесіне байланысты. Мысалы, аумағы жағынан шағын көптеген
елдерге ішкі әуе көлігін дамыту тиімді емес, өйткені олардын бір шетінен
екінші шетіне автомобильмен санаулы сағатта-ақ жетуге бо лады. Ал АҚШ
туралы бұлай деуге болмайды, өйткені жүк машинасы оның батыс шетінен
шығыс шетіне жету үшін 3,5 тәулік бойы жүруі керек болады. Ресейден к өлік
маршруттары одан да бетер ұзақ: Мәскеу - Владивосток пойызы бұл
аралыққа 7 тәулік бойы жүреді. Өнеркәсібі дамыған елдердің көлігі
құрылымы жағынан өте күрделі және оларда электронды көлікті (электр беру
желілері) қоса, әдетте көліктің барлық негізгі түрлері болады. Бұл елдерде
көліктің жаңа түрлері және ескі түрлерінің жетілдірілген нұсқалары көңінен
дамытылған, олар астында ауа жастығы бар су және жер үстімен жүретін
көлік, аспалы жалғыз рельсті және аспалы жолдар, сусыма жүктерге арналған
құбырлар жене т.б. Кемел дамыған елдер көлік жұмысының барлық
керсеткіштері бойынша да, соның ішінде жүк айналымы мен жолаушы тасу
жөнінен де алдыңғы орындарда келеді.
Әсіресе "үлкен жетілік" елдері: АҚШ, Жапония, ГФР, Франция,
Ұлыбритания, Италия, Канада елдерінде көліктің дамытылуы өте биік
денгейде. Бұған таңдануға да болмайды, өйткені бұлар жүзеге асыратын
құрлықаралық және мемлекетаралық шикізат, отын, дайын өнім
тасымалдарының көлемі орасан зор. Бұл орайда саланың дамуы ол елдерде
көліктің жекелеген түрлері, елдер, көлік тораптары арасындағы бір-бірімен
өлшеусіз бәсеке жағдайында жүреді. Мыса лы, әуе көлігі Атлантика арқылы

жолаушы тасымалын іс жүзінде түгелдей дерлік өздеріне алды, ал бұл
аралықтағы ірі теңіз лайнерлері казір бірен-саран ғана болуға айналды.
Шығыс Еуропа елдерінің және әсіресе Ресейдің көлігі жол желілерінің
жиілігі жөнінен болсын, оның сапасы мен жүк айналы мы жөнінен болсын
Батыс Еуропа елдері мен АҚШ-тан көп артта. Сонымен қатар бұрынғы КСРО
республикаларындағы темір жолдардағы жүк тасқыны АҚШ-тағыға
қарағанда бірнеше есе артық, ал мұның қолайлы жағы да, қолайсыз жағы да
бар (атап айтқанда мұның өзі бұл мемлекеттерде автомобиль көлігінің жете
дамымағанын көрсетеді).
Дамушы елдерде қазіргі заманға лайық көлік желісінің әзірге тек
сұлбасы ғана жасалды, ал олардың көбінде көліктің ежелгі замандардағы ескі
түрлері малға теңдеп артуға мал жегіп тасу секілді амалдар көп колданылады.
Бұлардағы бар көлік түрлерінің техникалық деңгейі дамыған елдердегіден
ана-ғұрлым төмен. Бұл елдердің кейбіреулерінде темір жолдар мүлдем жоқ
(Ауғанстан, Непал, Таяу Шығыстағы мұнай өндіретін кейбір елдер, Мұхит
аралдары мен Кариб бассейні аралдарындағы кішкентай мемлекеттер). Теңіз
жағаларындағы дамушы елдердің сыртқы байланыстарында бірді-екілі
порттар ерекше рөл атқарады.
Көліктің барлық түрлерінің ішінде жүк айналымы жөнінен теңіз көлігі
дүние жүзінде бірінші орын алады. Ол жүкті автомобиль көлігінен ед әуір аз
таситын болса да, мұның есесіне анағұрлым алыс-аралықтарға тасиды (орта
есеппен 5 мың км).
Құрлық көлігі. Оның негізін автомобиль, темір жол және құбыр көлігі
құрайды. Осының өзінде АҚШ-та автомобиль көлігі, ал Ресейде темір жол
көлігі көрінеу басым. Көліктің бұл екі түрінің даму беталыстары да карамакайшы. Мысалы, Ресейде темір жол желісі едәуір ұл ғайды. А ҚШ-та
(сондай-ақ Ұлыбритания мен ГФР-де) автомобиль көлігінің бәсекелестігі
себепті темір жол желісі едәуір қысқарды.
Темір жолдары ең ұзын ел - АҚШ (6-кестені қара), алайда жолдардың
барынша жиілігі жөнінен Батыс Еуропа елдері алда; м ұнда 100 шаршы
километрге 10 км-ден астам темір жол келеді.
Дамушы елдерде темір жолдар желісінің жиілігі анағұрлым аз. Осының
өзінде көптеген жолдар өзара мүлдем байланыспайды және жол табанының
ені әр түрлі; мұның өзі ауданаралық және мемлекет аралық экономикалық
байланыстарды қиындатады.
Дүние жүзінде автомобиль көлігі өте қауырт дамып келеді. Оның үлкен
бір артықшылығы жүкті "бір есіктен екінші есіктің алдына" әкеліп бере
алатындығында. 90-шы жылдардың басында дүние жүзінің автомобиль

паркінде шамамен 0,5 млрд. автомобиль болды, мұның 80 пайызы Батыстың
дамыған елдерінде болған еді.
Автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы жөнінен (шамамен 5 млн.
км) АҚШ алда, ал автомобиль жолдарының жиілігі жөнінен Батыс Еуропа
елдері мен Жапония бірінші орында. Автомобиль жолдарының ұзындығы мен
автокөліктің жүк айналымы жөнінен Ресей АҚШ-тан анағұрлым артта. Ал
Ресей жолдарының сапасы алі де нашар екені мәлім.
Өнеркәсібі дамыған елдердегі моторлану көптеген шұғыл
проблемаларға тіреді. Мысалы, ГФР-де автомобиль паркінің тығыздығы
1 км2-ге 100 машинадан асты, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.