Ньютон ашқан заңдылық

I Кіріспе

II Негізгі бөлім
1.1 Ньютон ашқан заңдылық
1.2 Бүкіл әлемдік тартылыс заңы
1.3 Кеплер заңдары

III Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер

Ньютонның тартылыс заңы — кез келген материялық бөлшектер арасындағы тартылыс күшінің шамасын анықтайтын заң. Ол И. Ньютонның 1666 ж. шыққан “Натурал философияның математикалық негіздері” деген еңбегінде баяндалған. Бұл заң былай тұжырымдалады: кез келген материялық екі бөлшек бір-біріне өздерінің массаларының (m1, m2) көбейтіндісіне тура пропорционал, ал ара қашықтығының квадратына (r2) кері пропорционал күшпен (F) тартылады: , мұндағы G — гравитациялық тұрақты. Гравитациялық тұрақтының (G) сан мәнін 1798 ж. ағылшын ғалымы Г. Кавендиш анықтаған. Қазіргі дерек бойынша G=6,6745(8)Һ Һ10–8см3/гҺс2=6,6745(8)Һ
Һ10–11м3/кгҺс2. Айдың Жерді, планеталардың Күнді айнала қозғалуын зерттеу нәтижесінде И. Ньютон ашқан бұл заң табиғаттағы барлық денелерге және олардың барлық бөліктеріне қолданылады. Б. ә. т. з. аспан денелерінің қозғалысы жайындағы ғылым — аспан механикасының іргетасын қалайды. Осы заңның көмегімен аспан денелерінің қозғалу траекториясы есептелінеді және олардың аспан күмбезіндегі орындары алдын ала анықталады. Уран планетасының осы заңға сәйкес есептелінген орбитадан ауытқуы бойынша 1846 ж. Нептун планетасы ашылды. Плутон планетасы да 1930 ж. осындай тәсілмен анықталды. 19 — 20 ғ-ларда бұл заңды алдымен қос жұлдыздарға, сонан соң шалғай орналасқан галактикаларға да пайдалануға болатындығы белгілі болды. Жалпы салыстырмалық теориясының ашылуы (1916) нәтижесінде тартылыс күшінің табиғаты онан әрі айқындала түсті. Шындығында кез келген дене кеңістікте тартылыс өрісін туғызады. Денелердің арасындағы тартылыс күші осы өріс арқылы беріледі. Өте майда бөлшектерден тұратын микродүниедегі (атом, атом ядросы, элементар бөлшектер, т.б.) құбылыстарда Б. ә. т. з-ның әсері сезілмейді. Өйткені онда күшті, әлсіз және электр магниттік өзара әсерлер (қ. Әлсіз өзара әсер, Күшті өзара әсер, Электр магниттік өзара әсер) тәрізді өрістік әсерлер басым болып келеді.

1. Аманжол М.Нұғыман Теориялық механика негіздері. Оқулық Алматы,2005ж.27б
2. Рахымбекова З. Материялдар кедергісі. Оқулық Алматы,1999ж.290б
3. Шыныбаев М.Д. Теориялық механика.-Алматы,1984-276б
4. Серікбаев Д. Тәжібаев С. Машина бөлшектері.-Алматы,Мектеп,1983ж-297б
5. Үркімбаев М,Жүнісбеков С. Материялдар кедергісі.- Алматы,1994.-224б

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

I Кіріспе

II Негізгі бөлім
1. Ньютон ашқан заңдылық
2. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы
3. Кеплер заңдары

III Қорытынды

IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Ньютон тартылу күшінің өрнегін 1666 ж., 24 жасында-ақ анықтаған. Бірақ, ол
өзінің теориясын тәжірибелік деректермен салыстырып, көп алшақтық
байқағандықтан жария етпейді. Нәтижесінде ол ашқан заң көптеген жылдар бойы
белгісіз болып қалды. Алайда, ол қолданған деректер нақты дәл емес.
Ньютонға дәлірек өлшеулердің нғтижелері белгілі болғанда, О. Лодж
айтқандай, ол “өзінің ескі қолжазбаларын алып есептеуге кірісті... Жаңа
деректер есептеу нғтижелерін өзгерте бастады. Ол өз жұмысын керемет
тебіреніспен қайта қарады. Қаламы ойына ілесе алмады. Соңында есептеулерден
керекті нғтиже алды. Ашқан заңның керемет мәні мен тереңдігі оның басын
айналдырып, тұманданған көздері қолжазбаны көрмеді. Шаршаған ол қаламын
тастай салады. Әлем құрылымының құпиясы жалғыз өзіне ғана ашылды.

1.1 Ньютон ашқан заңдылық

Бүкіл әлемдік тартылыс заңы, Ньютонның тартылыс заңы — кез келген
материялық бөлшектер арасындағы тартылыс күшінің шамасын анықтайтын заң. Ол
И. Ньютонның 1666 ж. шыққан “Натурал философияның математикалық негіздері”
деген еңбегінде баяндалған. Бұл заң былай тұжырымдалады: кез келген
материялық екі бөлшек бір-біріне өздерінің массаларының (m1, m2)
көбейтіндісіне тура пропорционал, ал ара қашықтығының квадратына (r2) кері
пропорционал күшпен (F) тартылады: , мұндағы G — гравитациялық тұрақты.
Гравитациялық тұрақтының (G) сан мәнін 1798 ж. ағылшын ғалымы Г. Кавендиш
анықтаған. Қазіргі дерек бойынша G=6,6745(8)Һ Һ10–8см3гҺс2=6,6745(8)Һ

Һ10–11м3кгҺс2. Айдың Жерді, планеталардың Күнді айнала қозғалуын зерттеу
нәтижесінде И. Ньютон ашқан бұл заң табиғаттағы барлық денелерге және
олардың барлық бөліктеріне қолданылады. Б. ә. т. з. аспан денелерінің
қозғалысы жайындағы ғылым — аспан механикасының іргетасын қалайды. Осы
заңның көмегімен аспан денелерінің қозғалу траекториясы есептелінеді және
олардың аспан күмбезіндегі орындары алдын ала анықталады. Уран планетасының
осы заңға сәйкес есептелінген орбитадан ауытқуы бойынша 1846 ж. Нептун
планетасы ашылды. Плутон планетасы да 1930 ж. осындай тәсілмен анықталды.
19 — 20 ғ-ларда бұл заңды алдымен қос жұлдыздарға, сонан соң шалғай
орналасқан галактикаларға да пайдалануға болатындығы белгілі болды. Жалпы
салыстырмалық теориясының ашылуы (1916) нәтижесінде тартылыс күшінің
табиғаты онан әрі айқындала түсті. Шындығында кез келген дене кеңістікте
тартылыс өрісін туғызады. Денелердің арасындағы тартылыс күші осы өріс
арқылы беріледі. Өте майда бөлшектерден тұратын микродүниедегі (атом, атом
ядросы, элементар бөлшектер, т.б.) құбылыстарда Б. ә. т. з-ның әсері
сезілмейді. Өйткені онда күшті, әлсіз және электр магниттік өзара әсерлер
(қ. Әлсіз өзара әсер, Күшті өзара әсер, Электр магниттік өзара әсер)
тәрізді өрістік әсерлер басым болып келеді.

2. Бүкіл әлемдік тартылыс заңы
Табиғаттағы барлық денелер бір-біріне тартылады. Осы тартылыс бағынатын
заңды Ньютон анықтап, бүкіл әлемдік тартылыс заңы деп аталған. Осы заң
бойынша, екі дененің бір-біріне тартылатын күші осы денелердің массаларына
тура пропорционал, ал олардың ара қашықтығының квадратына кері пропорционал
болады:

мұндағы, G - гравитациялық тұрақты деп аталатын пропорционалдық
коэффициент. Бұл күш бір-біріне әсер ететін денелер арқылы өтетін
түзудің бойымен бағытталған. Формула шамасы бойынша бір-біріне тең
F12 және F21 күштердің сандық мәнін береді. Cуреттегі өзара әсерлесетін
денелер біртекті шарлар болса, m1 және m2 – шар массалары, r - олардың
центрінің ара қашықтығы. Сонымен, шарлар материялық нүктелер ретінде
өзара әсерлеседі , ал олардың массалары шар массаларына тең және олардың
центрлерінде орналасқан. Гравитациялық тұрақтының сандық мәні, массалары
белгілі денелердің бір-біріне тартылатын күшін өлшеу жолымен анықталған.
Осындай өлшеу кезінде көп қиыншылықтар кездеседі, өйткені массалары
тікелей өлшенетін денелер үшін тартылыс күштері өте-мөте аз болып
шығады. Мысалы, әрқайсысының массасы 100 кг, бір-бірінен қашықтығы 1
метр болатын екі дене бір-біріне шамамен 10-6 Н, яғни 10-4 Г күшпен
өзара әсер етеді.

Ньютонның бүкіләлемдік тартылыс заңының іске асуы; m1 нүктелік массасы
басқа бір m2 нүктелік массасын F2 күшімен тартады; бұл күш екі массаның
көбейтіндісіне тура, ал олардың арасындағы қашықтыққа (r) кері
пропорционалды. Масса немесе қашықтыққа қарамастан F1 және F2 әрқашан
тең болады. МұндағыG — гравитациялық тұрақты.ХVІІ ғ. ортасында ғалымдарды
денелердің өзара тартылу күшінің ара қашықтыққа тғуелділігі ойлантты.
Мысалы Күн планеталарды қандай күшпен тартады? Р. Гук 1674 ж. осы мәселе
жайында былай деді: “Әсер ету орталығына денелер неғұрлым жақын орналасса
тарту күштері соғұрлым көбірек болады. Бұл күштің ара қашықтыққа қандай
тғуелділікте екендігін мен ғлі тәжірибеде анықтағаным жоқ”. Гуктің
замандастары тарту күшінің өрнегін тауып, оның негізінде планеталар
траекториясын анықтай алмады. Бұл мәселе жөнінде Гуктің ойы болды, бірақ
оларды дәлелдей алмады. 1683 ж. Гук осы мәселемен айналысып жүрген ғалымдар
К. Рен және Э. Галлеймен тартылыс туралы ой бөлісу үшін арнайы кездесті.
Бірақ бұл үш ғалымның кездесуі нғтижесіз болды. Тұйыққа тірелген Галлей осы
мәселемен Ньютонға келді. Бұл мәселенің шешімі Ньютонға көптен белгілі
екенін естіген ол қатты таңқалып қуанады!Ньютон тартылу күшінің өрнегін
1666 ж., 24 жасында-ақ анықтаған. Бірақ, ол өзінің теориясын тәжірибелік
деректермен салыстырып, көп алшақтық байқағандықтан жария етпейді.
Нәтижесінде ол ашқан заң көптеген жылдар бойы белгісіз болып қалды. Алайда,
ол қолданған деректер нақты дәл емес. Ньютонға дәлірек өлшеулердің
нғтижелері белгілі болғанда, О. Лодж айтқандай, ол “өзінің ескі
қолжазбаларын алып есептеуге кірісті... Жаңа деректер есептеу нғтижелерін
өзгерте бастады. Ол өз жұмысын керемет тебіреніспен қайта қарады. Қаламы
ойына ілесе алмады. Соңында есептеулерден керекті нғтиже алды. Ашқан заңның
керемет мәні мен тереңдігі оның басын айналдырып, тұманданған көздері
қолжазбаны көрмеді. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.