Қазіргі кездегі контрацепция әдістерінің түрлері

1.Барьерлік контрацепция әдістері.
2. Жатырішілік спираль (ЖІС)
3. Имплантационды контрацепция.
4 Комбинирленген оральді контрацепция.
5.Жедел контрацепция. (ЖК).
6. Хирургиялық контрацепция.

Контрацепция құрамына, мөлшеріне, әсер етуіне көрсеткішіне, қарсы көрсеткішіне, қолдану ерекшелігіне, қолдану әдісіне байланысты бірнеше түрлерге бөлінеді.

1.Барьерлік контрацепция әдістері.

Барьерлік контрацепция әдістері (диафрагмалар, мүше қаптар, губкалар және спермицидтер) жүкті болудан, ЖЖЖС – дан, басқа гинекологиялық аурулардың дамуынан, әсіресе жатыр мойны карциномасы даму қаупін төмендетеді. Ұрықтандыруға қарсы заттардың зианды әсерлері тәжірибиеде аз деп есептеледі. Келесі барьерлік контрацепция түрлерін: ерлердің ( мүшеқап – сперманың қынапқа кіруінен сақтайды ) және әйелдердің (диафрагмалар, губкалар және спермицидтер) деп бөледі.

А. Мүше қаптар тиімді, қауіпті емес және салыстырмалы арзан, ЖЖЖС – дан сақтайтын жеке әдіс. Оны басқа контрацепция әдістерінде ЖЖЖС – дан сақтануға қосымша әдіс ретінде қолданады. Бұл әдіс мына жағдайда пайдалы, егер серіктер әр жыныстық қатынас кезінде қолданса.

а. Тиімділігі келесі фактрларға байланысты болады:

Серіктер жасы (жасы үлкен серіктерде фертильділік төмендейді ).

Жүкті болуды ескерту немесе жанұяны жоспарлауды кейінге қалдыру.

Серіктердің жоғары деңгейдегі білімділігі.

Жүктілік болу жиілігі 1 жылда 100 әйел ішінен 5-10 жағдай кездеседі.

б. Жыныс жолдары арқылы берілетін аурулар. Латексті мүшеқаптар ауа,

су және микроорганизмдерді өткізбейді. Сондықтан ЖЖЖС – дан

сақтайды. Ал, басқа материалдардан жасалынған мүшеқаптар мұндай

қасиет көрсетпейді, келесі қоздырғыштармен шақырылатын ауруларды

өршітеді.

1. Айламазян Э.Г. Акушерство – учебник для студентов мед.ВУЗов. Санкт-Петербург. – 2005 г.
2. Бодяжина В.И., Жмакин К.Н., Кирющенков А.П. Акушерство – учебник для студентов мед. ВУЗов. М., 2001 г.
3. Дуда В.И. Гинекология 2002 г. 77 экз.
4. Сметник В.П. Тумилович Л.Г. Неоперативная гинекология,-3-е изд., стереотип.-М. Медицинское информационное агентство,2002.
5. Чернуха Е. А. Родовой блок:Руководство для врачей.-М.:Триада-Х,2005

Қосымша:

6. Гестационный процесс у подростков, страдающих пиелонефритом. Караганда, 2001 г., Мустафина Г.Г.
7. Каюпова Л. С. Прогнозирование перинатальных исходов у первородящих старшего возраста.-Алматы: 2006.
8. Учебно-методическое пособие - «ВИЧ/СПИД и беременность» - И.А.Евгеньева, И.Л.Копобаева, Л.В.Цой, Караганда, 2006.

Қазақ тілінде:

Негізгі:

1. Козденова Р.Э. Гинекология – Алматы «Ғылым», 2001 г. 49 экз.
2. Раисова, А.Т. Акушерия және гинекология АсемСистем,2006.

Қосымша:

3. Әбижанов, Рақымжан Әбижанұлы. Хирургия аурулары және мейiрбике iсi:Оқу құралы/Р.Ә.Әбижанов, С.С.Шомыров. -Алматы:Асем-Систем, 2006.-168б.
4. Құлмағамбетов, Iльяс Райханович. Клиникалық фармакологиядан таңдаулы дәрiстер:Оқу құралы/КГМА; I.Р.Құлмагамбетов, Т.М.Мәжитов, А.Н.Ихамбаева.-Қарағанды:Б.и.,2007.-90б.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі кездегі контрацепция әдістерінің түрлері.

Контрацепция құрамына, мөлшеріне, әсер етуіне көрсеткішіне, қарсы
көрсеткішіне, қолдану ерекшелігіне, қолдану әдісіне байланысты бірнеше
түрлерге бөлінеді.

1.Барьерлік контрацепция әдістері.

Барьерлік контрацепция әдістері (диафрагмалар, мүше қаптар, губкалар және
спермицидтер) жүкті болудан, ЖЖЖС – дан, басқа гинекологиялық аурулардың
дамуынан, әсіресе жатыр мойны карциномасы даму қаупін төмендетеді.
Ұрықтандыруға қарсы заттардың зианды әсерлері тәжірибиеде аз деп
есептеледі. Келесі барьерлік контрацепция түрлерін: ерлердің ( мүшеқап –
сперманың қынапқа кіруінен сақтайды ) және әйелдердің (диафрагмалар,
губкалар және спермицидтер) деп бөледі.

А. Мүше қаптар тиімді, қауіпті емес және салыстырмалы арзан, ЖЖЖС – дан
сақтайтын жеке әдіс. Оны басқа контрацепция әдістерінде ЖЖЖС – дан
сақтануға қосымша әдіс ретінде қолданады. Бұл әдіс мына жағдайда пайдалы,
егер серіктер әр жыныстық қатынас кезінде қолданса.

а. Тиімділігі келесі фактрларға байланысты болады:

Серіктер жасы (жасы үлкен серіктерде фертильділік төмендейді ).

Жүкті болуды ескерту немесе жанұяны жоспарлауды кейінге қалдыру.

Серіктердің жоғары деңгейдегі білімділігі.

Жүктілік болу жиілігі 1 жылда 100 әйел ішінен 5-10 жағдай кездеседі.

б. Жыныс жолдары арқылы берілетін аурулар. Латексті мүшеқаптар ауа,

су және микроорганизмдерді өткізбейді. Сондықтан ЖЖЖС – дан

сақтайды. Ал, басқа материалдардан жасалынған мүшеқаптар мұндай

қасиет көрсетпейді, келесі қоздырғыштармен шақырылатын ауруларды

өршітеді.

Neissera gonorrhoeae

Chlamydia trachomatis

Ureaplasma ureaiyticum

Адамның папиломды вирусы (АПВ)

Mycopiasma hominis

Trichomonas vaginalis

Treponema pallidum

АИВ

в. Жатыр мойнының карциномасы. Ұрықтануды болдырмайтын барьерлік

заттар жатыр мойнын онкологиялық аурулардың дамуын тудыратын

себептерден сақтайды. Бірақ мүше қаптар жатыр мойнының

дисплазиясын тудыруы мүмкін.

Б. Спермицидтер. Оған гелдер, аэрозольді көпіршіктер, көпіршікті және
көпіршіксіз суппозиторилер жатады. Бұл әдәсті диафрама, губка және мүше
қаптармен бірге қолданады. Бірақ, әйелдердің 3% ғана спермицидтерді
қолданады.

а. Әсер етуі. Барерьлік контрацептивтер активті компонент тез бөледі және
қынаппен жатыр мойнынна жайылу қабілеті бар. Спермицидтер жатыр мойнына
сперматозоидтардың кіруіне физикалық бартер ретінде кедергі жасай алады.
Жатыр мойны шырышына енген сперматазоид бөлігіне спермицид әсер еткен соң,
фуртильдік қасиетін төмендетеді.

Спермицидтердің активті ингридиенттері сперматозоидтардың қозғалғыштығын
аналық клеткаға енуін жүргізетін фермент активтілігін төмендетіп, оларды
жояды.

Беткейлі – активті заттар ( мысалы ноноксинол 9 және октоксинол 9)
сперматозоидтың сырқы мембранасын бұзады.

Фермент ингибитрлары ( мысалы, госсипол) – спермостатиктер; олар
сперматозоидты жүргізетін ферменттердің активтілігін төмендетеді және
фермент акросомалары (мысалы, гиалуронидаза және проакрозин ), ұрықтану
кезінде аналық клетканың мөлдір қабатынан сперматозоидтың өтуіне кедергі
жасайды.

б. Жүктілік болу жиілігі бір жылда 100 әйел ішінен 5 – 25 жүкті болады, ол
бірнеше факторларға байланысты мысалы, егер спермицид жатыр мойнын толық
жаппаса, онда оның әсері нәтижесіз.

в. Зианды әсері. Қазіргі қолданылып жүрген спермицидтердің зиянды әсері
табылған жоқ. Әйелдердің спонтанды аборт жасау жиілігі және ұрықта, балада
туа пайда болған ақаулар қаупі жоғарлайтын болса спермицидтерді қолдану
қарсы көрсеткіш болып табылады.

2. Жатырішілік спираль (ЖІС)

Жатыр ішілік сайман жүкті болып қалмау үшін қолданылады. Оның тиімділігі
97%. Өзге шаралардан айырмашылығы ол жұмыртқа жасушасының ұрықтану- ын
болдырмайды, ұрықтың жатыр қабырғасына бекінуіне жол бермейді, яғни оны
мезгіліне жетпей түсікке айналдырады. Кейін бұдан жүктілікке жеткізбейтін
әдет қалыптасуы мүмкін. Сондықтан, бұрын бала тумаған әйелдердің мұны
пайдаланбағаны жөн.

а. ЖІС тиімділігі.

нәтижелігі жоғары;

басқа жүйелердегі зат алмасу процестеріне зиянды әсері;

жатырішілік сайманның бір реттік процедурасын ұзақ уақыт (3-5 жыл)
қолдануға болады;

егер әйел бала көтергісі келсе, ЖІС –ды алдырғаннан кейін 4-6 айдан соң оны
қайта салдыруға рұқсат етіледі және осы аралықта жүктіліктен сақтануға өзге
тәсілдерді қолдануға болады;

б. Әсер етуі.

Медикаментозды емес ЖІС. Контроцепциялық әсері жатырдағы бөтен дене
қатысуымен жергілікті асептикалық реакцияның болуына байланысты.

ЖІС бөтен дене ретінде миометридің жиырылуын шақырып, оны тездетеді.

Бір уақытта жатыр түтіктерінің перистальтикасын жоғарлатады, сол себепті
ұрықтанған жұмыртқа клеткасы фаллопиев түтігінен тез өтіп, жатыр қуысына
имплантациялануына тез түседі, сондықтан бір жағынан жұмыртқа клеткасы әлі
толық өсіп жетілмеген, бір жағынан эндометри әлі оны мплантациялауға дайын
емес.

ЖІС қолданатын әйелдерде эндометридің қабынуы жиі болады. Мыс қосса

Қабыну реакциясын тездетеді. Жабылған мыс ЖІС – ді алып тастағанда қабыну
реакциясы тез жазылып, соңынан ұрықтану қабілеті өз қалпына келеді.

Медикаментозды ЖІС прагестеронмен бірге жатыр мойны мен эндометриге әсер
етіп контрацепциялық қасиеті күшейеді.

Прогестерон эндометридің ұрық клеткасын инплантациялануына кедергі болады.

Шырыштың өзгеруі сперматазиодтардың енуін қиындатады.

в. Түрлері. Қазіргі кезде тек прогестерон бөлетін және мыс құрамды ЖІС ғана
қолданылады.

Барий мен сіңірілген пластикалық сайман. Бұл ЖІС – ді белгісіз уақытқа
дейін жатырда қалдыруға болады. Қазіргі кезде пластиканың сынғыштығына
байланысты бұл сайман қолданылмайды.

Мыс құрамды сайман. Бұл ЖІС ТСu 380 А барий сульфатынан және полиэтиленнен
жасалған, Т – тәрізді пішінді, көлемі 380 кв мм. тең зат. Бұл ЖІС – ні әр
10 жылда ауыстырып отруы керек.

Прогестерон бөлетін Т тәрізді пішінді сайман. Оны әр жыл сайын ауыстырып
отыру керек. Себебі, сайманды қолданған кезде 18 айдан кейін құрамындағы
прогестерон қоры таусылады.

г. Зиянды әсерлері.

Жатырдан қан кету. ЖІС негізгі алып тастау себебі , менструацияның
тоқтамауы және менструация аралығындағы қан кетулер. Сол кезде міндетті
түрде темір препараттарын ішу керек және психотерапия сеансын жүргізу тиіс.
Көбінесе бөтен дене жатырға еніп бейімделгеннен кейін қан кетулер азаяды.
Егер қан кетулер тоқтамаса жатыр ішілік сайманды алып тастау керек.

Жатыр түбінің перфорациясы. Бұл ЖІС – ді қолданғанда болатын ауыр
асқынулардың бірі. ЖІС – ні енгізгенде біріншілік тесілу мысалы: 1000
процедура ішінде 1 жағдай кездеседі. Егер тексеру кезінде дәрігер жатыр
мойнында бақыланатын жіпті көрмесе әйел ЖІС – нің түсуін байқамаса тез
арада жатыр түбінің тесілуі деп қорытынды жасау керек. Дұрыс қойылған
сайман әйелдің де, еркектің де жыныстық қарым қатынасына ешқандай кедергі
жасамайды. ЖІС жатыр қуысына өсіп кетуі және жіптің қуысқа тартылып кетуі
мүмкін. Оны анықтау үшін:

ЖІС орналасуын ренгенография немесе УДЗ қолданады.

ЖІС жатыр ішілік сайманды визуализациялау үшін ренгенографиядан бұрын жатыр
қуысына контарсты зат енгізеді.

ЖІС жатырдан тыс орналасса, асқынудың алдын алу үшін ( мысалы: спайка және
ішек өтімсіздігі ) оны тез арада алып тастау керек.

д. Инфицирлену. Жатыр қуысына жатыр қуысына ЖІС енгізгеннен кейін алғашқы
24 сағат аралығында қалыпты жағдайда стерильді болып есептеледі. Осыдан
кейін бактериялармен инфицирленеді , бірақ көп жағдайларда табиғи қорғаныс
күштері бұл бактерияларды жойып жібереді. ЖІС енгізгеннен кейін алғашқы 2
аптада жамбас мүшелерінің инфицирлену жиелігі жоғары болады, уақыт өткен
сайын біртіндеп төмендей бастайды.

Инфицирленуді жоғарылататын қауіп факторлары:

Анамнезінде кіші жамбас мүшелерінің қабыну аурулары болса;

Әйел әлі босанбаған немесе 25 жастан жас болса;

Жыныстық қатынасқа түсетін серіктестер саны көп болса.

Диагфрагмалар немесе пеоральді контрацептивті қолданатындармен ЖІС – ді
салыстырғанда сальпингит жиілігі жоғары. Әлі босанбаған әйелдерде болашақ
фертильдік қасиетін бұзбау үшін ЖІС – ді қолдануға ұсыныс берілмейді.
Сальпингитті ЖІС – ді алып тастағаннан кейін анибиотиктермен емдейді. Бір
жақты тубовариальді абцесс кейде ЖІС қолданғанда болады. Оны кіші жамбас
мүшелерінің жалпы санациясынсыз алып тастауға болады.

ж. Қарсы көрсеткіштер.

Жыныс мүшелерінің жедел және жеделдеу қабыну аурулары;

Жиі өршитін созылмалы қабыну аурулары;

Инфекциялы – септикалық аурулар және әр – түрлі этиологиялы қызба;

Жатыр ақауларының дамуы;

Истмико – цервикальді жеткіліксіздік;

Жыныс мүшелерінің қатерлі және қатерсіз ісіктері;

Менструальді циклдің бұзылуы;

Анықталған немесе мүмкін болатын жүктілік.

е. Жүктілікке байланысты асқынуы.

ЖІС орнында алынбай қалса, өздігінен болатын түсіктің 50 % құрайды.
Жүктілік болған жағдайда инфицирленуден сақтану үшін ЖІС – ді алып тастау
керек. ЖІС – ді алып тастағаннан кейін жүктіліктің бастапқы кезінде
өздігінен болатын түсіктер 20 – 30 % - ті құрайды.

Жатырдан тыс жүктілік бұл әдісті қолданған кезде 3 – 7 % , ал қолданбаған
жағдайда 1 – 2 % - ті құрайды. Жиі аналық жұмытқа жатыр түтікшесінде қарама
– қарсы жақтаға сары денешікке қарсы орналасады. Жүктіліктің бұл кезінде оң
жақ аналық без сол жақ жатыр түтікшесінен құрсақ қуысы арқылы өтеді.
Ұрықтанған аналық клетка тез өсіп үлгереді де жатырдың тар түтігінен өте
алмайды.

Шала туылу бұл әдісті қолданғанда 2 – 12 % - ті құрайды. Уақытысынан ерте
туылу ЖІС –ң миометрді тітіркендіруіне байланысты жүктіліктің ІІІ
триместірінде болады.

ж. Жүктілік болу жиілігі 1 жыл ішінде 100 әйелдің 2 – 3 әйел жүкті болуы
кездеседі.

3. Имплантационды контрацепция.

1.Левоноргестрел имплантаты. Бұл ұзақ әсер беретін, ұрықтануды бақылауға
болатын, нәтижелі және тиімді препарат.

а. Қолдану әдісі. Левоноргестрел имплантаты силиконды резинадан жасалған
алты майысқақ имплантаттан тұрады.Оның құрамында левоноргестрел бар. Бұл
препаратты әйелдің бір жақ иығының тері астына имплантациялайды.
Левоногестрел салыстырмалы түрде тұрақты жылдамдықпен 5 жыл бөлініп
тұрады.

б.Әсер етуі. Овуляцияны төмендетедетеді (бәрінде емес ). Мойын шырышының
құрамын өзгертеді (оның мөлшерін азайтып, қоюландырады) ,сперматазоидтардың
жатыр қуысына енуіне кедергі жасайды. Эндометридің өсүіне және дамуын
төмендетеді.

В. Зиянды әсері. Препаратты енгізгеннен кеійін жиі ретті емес қан кетулер,
аменорея, дисменорея, менструация аралығында қан кетулер,аздап бөлінетін
бөліністер бөлінеді. Бірақ бұл өзгерістер мен бұзылыстар бірнеше ай
өткеннен кейін жоқ болып кетеді.

2. Медроксипрогестерон инъекциясы.

Медроксипрогестерон – прогестен, гипаталамус – гипофиз – аналық без
жүйесіне әсер етуі арқылы овуляцияны төмендетеді.

Медроксипрогестеронды менструацияның бесінші күнінде әр үш айдан кейін
негізгі мөлшерін 150 мг бұлшық етке енгізеді. Осындай режимде препарат
нәтижелігі 100 жетеді.

Препаратты тоқтатудың негізгі себептері, басқа прогестин құрамды
препараттар сияқты әр түрлі менструальды циклдың бұзылулары (дисменорея,
аменорея) қолданылмайды.

Медроксипрогестеронды қолдануды тоқтатқаннан соң овулияция циклы қалпына

келгенше бірнеше уақыт керек, сондықтан әйелдің тез уақытта ұрықтандыру
қасиеті

қалпына келмейді. Орташа есеппен ұрықтану қабілетінің қалпына келуі 9 айды
құрайды.

Комбинирленген оральді контрацепция.

а. Құрамы. Оральді контрацепция, яғни ұрықтануға қарсы препарат
комбинациясында эстроген және прогестина немесе прогестин бар. Бізге бір –,
екі -, және үш- фазалы комбинерленген эстроген – гестагенда препараттар
белгілі.

Бір фазалыға: овулен, овидон, регевидон, диане - 35, микрогинон жатады;

Екі фазалыға: антеовин, климин, дивин жатады.

Үш фазалыға: триквилар, тризистон, трирегол, марвелон және т.б

Комбинерленген оральді таблеткалар құрамында эстрогегннің (этинилэстрадиол
немесе местранол ) және прогестиннің құрамы әр түрлі мөлшерде болады.
Бірақ, қазіргі кездегі препараттар құрамында төмен дозалы эстроген (бір
таблеткада 20 – 50 мкг) болады. Оларда 21 күн ішінде цикл арасында апталық
үзіліспен қабылдайды. Құрамында прогестині бар препараттарды үзіліссіз
қабылдайды.

б. Әсер ету механизмі.

Овулияцияны төмендету КОК - тың негізгі механизмдік әсері. Эстраегендер
сияқты

Прогестиндер де гонатропин синтезін төмендетіп, овуляцияны тоқтатады.

Жатыр мойны шырышы қоюланып, жабысқақтанады. Цервикальді өзекке

сперматозоидтардың жылжуына кедергі жасайды.

Прогестин әсерінен эндометрий активтілігін төмендетіп, сонымен бірге
бластоцистаны

имплантациялауға дайын болмайды.

в. Зиянды әсері.

- Төмен мөлшерлі препараттарды жиі қолданғанда қан кетулер немесе аменорея
, дисменорея болады.

Кейде жүрек айну, дене салмағы жоғарлауы және сүт бездерінің

ауырсынуы болады.

Бас ауру, ішінің ауруы, құсу басқа аурулармен байланысты болуы мүмкін.

Таблеткаларды екі - үш рет қабылдағаннан кейін бұл көріністер жоғалып
кетеді.

г. Асқынуы.

1.Тромбоэмболия. Эстрагендер қан плазмасын ұйыту факторларына ( VІІ-
фактор, шамалы бауырға ) әсер етуне байланысты оның концентрациясын
көбейтеді. Оральді контрацепцияны қолданғанның алғашқы 10 күнінен кейін қан
құрамында антитромбин ІІІ төмендейді. Сондықтан КОК – ты көп қолданғанда
беткей және терең веналардың тромбозы болуы ғажап емес.

2. Жүрек – тамыр жүйесінің аурулары. Әйелдердің жүрек тамыр жүйесі немесе
цереброваскулярлы аурулары кезінде КОК – ты қолдану өлім қаупін 4 – 5 рет
жоғарлатады.

КОК – ты ұзақ қолданғандықтан миокард инфарктісі, жүректің ишемиялық
аурулары т.б болады .

Жүрек тамыр жүйесі ауруларынан болатын сырқаттылықты және өлім қауіпін
азайту үшін, құрамында 50 мкг эстрогені бар препаратты қолданады.

Әйелдің жасы, шылым шегуі, алькогольді ішімдіктерге әуестенуі кезінде КОК -
ты қолданғандықтан миокард инфарктісінен болатын өлім қаупін жоғарлатады.

3. Гипертензия. КОК құрамына кіретін гормон әсерінен АҚ жоғарылайды.

Препаратты алғаш рет қолданғанда және басқа түрге ауыстырғанда АҚ - ны
міндетті түрде өлшеу керек.

КОК - ты қолданғанда ангиотензиноген құрамы, плазмадағы активтілігі және

ангиотензин деңгейі жоғарылайды. Алдестерон гиперсекрециясы және

бүйректе натрийдің ұсталып қалуы болады.

КОК – ты қолданған барлық әйелдерде гипертензия болады, бірақ

ұсынылған курс аяқталғаннан кейін АҚ реттеледі.

4. Аменорея. Бұл КОК – ты ұзақ уақыт қабылдағанда және оны тоқтатқанда
болады. Ол 0,2 - 3,1 %. Әйелдерде КОК – ты қабылдауды тоқтатқан соң оның
алдында менструальді цикл бұзылулары болса, аменорея 35 – 56 % құрайды.
Егер аменорея КОК – тың әсерінен болмаса, гипофиз аденомасын жоққа шығармау
керек. Бұл ісік 5 жыл немесе одан көп жылдар аралығын дамиды. Мұндай жағдай
бір жылда жүз мың әйел ішінен үш әйелде кездеседі екен.

д. Узақ уақыт қолдану.

- Әр екі – үш жыл өткен сайын препараттарға үзіліс жасап отыру тиіс.
Мұндай

Үзілістер асқынулардың алдын алады. Бірақ, үзіліс кезінде орынсыз жүктілік

Болу жиілігі өте жоғары.

Егер әйелге хирургиялық операцияны жоспарласа, КОК-ты ішуді тоқтату

керек. Операциядан кейінгі тромбофлебитттердің дамуының алдын алуы

үшін жоспарланған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.