ҚАЗАҚСТАНДА МАТЕМАТИКА ҒЫЛЫМЫНЫҢ ДАМУЫНДА Ә. ЕРМЕКОВТЫҢ РОЛІ

1 Қазақтың тұңғыш профессоры Ә. Ермековтың математика ғылымына қосқан үлесі
2 Қазақ республикасының территориялық шекарасын белгілеуде Әлиағаның жасаған еңбегі

Биылғы жыл барлық математиктер үшін мәртебелі белес болып отыр. Мұны 2009 жылы 15 қыркүйекте ҚР Ғылым және Білім министрлігі бекіткен №432 бұйрығы бойынша «Қазақстан математика пәнінен 51-ші Халықаралық олимпиаданы қабылдайды» онкүндігін өткізуді жариялауымен байланыстырамыз.
Бұл талаптарды орындау мақсатында Үштөбе орта мектебінде «Қазақ математиктер жолы – бізге үлгі» атты математикалық онкүндігі ұйымдастырылып өткізілді. Осындай игі істер ұйымдастырылып және шаралар жүргізіліп жатқанда Ә. Ермековтың есімін атап, ұлы ғалым жайлы сөз қозғамау үлкен қателік болар еді. Өйткені, қазақтың тұңғыш профессоры Ә. Ермековтың математика ғылымына қосқан үлесін барша қазақ жұрты аса бағалап, мақтан етеді.
Әлімхан Әбеу ұлы Ермеков 1891 жылы осы күнгі Жезқазған облысы, Ақтоғай ауданы, Қызыларай совхозы Бөріктас деген жерде дүниеге келген.
Ә.Ермеков 1899 жылы Қарқаралыдағы қалалық училищеге оқуға түскен. Мектеп қабырғасында зейінді, алғыр екенін байқатқан. Мектепті үздік бітірген Әлімханды әкесі 1905 жылы Семейдегі ерлер гимназиясына әкеліп түсіреді. 1912 жылы Әлімхан Семей гимназиясын алтын медальмен бітіріп шығады. Сол жылы Томск технология институтының тау-кен факультетіне конкурссыз қабылданады.
Өзінің студенттік кезеңі туралы Әлімхан Әбеуұлы былай деп еске алған еді: «Сол жылдары Томскіде орыстың озық ойлы тамаша адамдары тұратын еді. Мен солармен таныса бастадым. Орыстың белгілі саяхатшысы, Шоқан Уалихановтың досы Григорий Николаевич Потанинмен, сол арқылы орыстың жазушысы В.Я. Шишковпен, В.М.Бахметьевпен, революционер марксист-философ Дволейский, революционер Бауэрмен танысып, олардың жасырын үйірмелеріне қатыса бастадым. Бірде Григорий Николаевич Потанинді, қарындасы биолог ғалым және суретші Клара Уткинаны туған ауылым Қызыларайға ертіп келдім. Потанин ауылға келісімен Аяпберген деген ертекші, әнгімеші қартпен достасып алып, күндіз-түні соның жанынан шықпай қойды».

1. Мысалы, Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы //Қазақстан мұғалімі. – 20 қаңтар, 2004. – Б.2-
2. Қ.Мәкенбаев, Қ.Сәдуақасов. Әлімхан Ермеков. – Ж., 1992. – 44 б.
3. М.А.Ермеков, Ю.Г.Попов. Алимхан Ермеков – страницы жизни. К., 2000.
4. Қ.С.Өскембаев. Ә.Ә.Ермековтің қоғамдық-саяси және ағартушылық қызметі (1891-1970 ж.ж.). –Қ., 2003.