Компьютерлік желілер жүйесі



1 компьютерлік желілер
2 Жергілікті желілер
3 Протоколдар
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе үйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Үлттық банкінің желісі — Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға тараған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады. Мысалы, Интернет сияқты олардың кезкелген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкіндіктері бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктіреді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлінеді. Ақпараттық ресурстарга программалар және деректер , ал техникалықтарга — принтерлер, модемдер, сканерлер, график салгыштар кіреді. Ақпаратты сақтау қүралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар жөне деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жасалғаңцай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады. Жергілікті жөне ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл — жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және, керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады (яғни басқа пайдаланушыларға жолды жауып тастау) деген сөз.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Есептеу желілері желілік операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT, OS/2 Warp UNIX кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.
Желілік ОЖ пайдаланушыларға желінің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
• ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден
тәуелсіздігі;
• желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты
қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
• ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылауы;
• ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
• үйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында
жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.

компьютерлік желілер
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер
олар қайсы бір ұйымға немесе үйымдар тобына қарасты болса, онда
корпоративтік деп аталады. Мысалы, Қазақстан Республикасының Үлттық
банкінің желісі — Banknet, негізгі банктің компьютерлерін оның барлық
филиалдарының компьютерлерімен (аудандық бөлімшелерін қоса) біріктіреді.
Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға тараған желілер
ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады. Мысалы,
Интернет сияқты олардың кезкелген пайдаланушыларға қызмет ету мүмкіндіктері
бар.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және
ақпаратпен алмасу үшін біріктіреді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалыққа бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарга программалар және деректер , ал техникалықтарга —
принтерлер, модемдер, сканерлер, график салгыштар кіреді. Ақпаратты сақтау
қүралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар
программалар жөне деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу
логикалық дискіге жасалғаңцай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен
ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа
компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп
аталады. Жергілікті жөне ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл —
жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және, керісінше, ортақ ресурсқа
жергілікті мәртебесін беруге болады (яғни басқа пайдаланушыларға жолды
жауып тастау) деген сөз.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі
ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланылатын компьютерлер
клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Есептеу желілері желілік операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс
істейді. Негізгі желілік операциялық жүйелерге Novell NetWare, Windows NT,
OS2 Warp UNIX кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас
желілік құралдар бар.
Желілік ОЖ пайдаланушыларға желінің бір компьютерінен басқасына
файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан
деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында
орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік
береді:
• ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден
тәуелсіздігі;
• желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты
қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылауы;
ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
үйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында
жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.

ЖЕРГІЛІКТІ ЖЕЛІЛЕР
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру (бірліктен бірнеше
жүздіктерге дейін) түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе
желілік адаптер аталатын арнайы қүрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер
компьютердің аналық тақшасындағы кеңейту слотына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютерлердің
түрі көбейген сайын өдістері де көбеюде . Әр қосылу — деректер үшін жаңа
маршрут. Желі топологиясы — бүл оның геометриялық пішіні немесе
компьютерлердің бір-біріне қатысты физикалық орналасуы. Желі топологиясы
түрлі желілерді салыстыру және жіктеу өдісін береді. Топологияның үш
негізгі типі бар (жүлдызша, сақина жөне шина).
Жұлдызша топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер ортаяық
компьютер л ермен немесе концентратормен жалғастырылған. Мүндай желідегі
екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды. 39-суретте Жүлдызша
топологиясы бар желі көрсетілген.
Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері өр компьютерден
концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде пакеттерді тиісті
жеріне жеткізеді. Мүндай топологияның

1- сурет. Жулдызша топологиясы бар желі.
негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағы
жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді.
Жүлдызша топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен
туыңцайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен
шығарады.
Сақина топологиясына төн бір нөрсе — жалғағыштардың соңғы нүктесі
болмайтыны; деректер берілетін біртүтас сақина қүраған (міндетті түрде
шеңбер емес) желі түйықталған. Мүндай сақинада бір нүктеден қозғау алған
деректер ақыр аяғыңца желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер
сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады. 2-суретте Сақина
топологиялы желі мысалы көрсетілген.

Сақина топологиясы бар желі.
Сақинаның Жүлдызшадан бір ерекшелігі — оған барлық желілік
компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен
шықса, бүкіл желі тоқтап қалады. Сақинаның тағы бір осал жері — деректер
біреулердің желілік компьютер! арқылы өтетіндіктен де, ақпаратты бөгде
үстап қалуына мүмкіндік береді.
Шина топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын
коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер шинаға
тікелей қосылады.

Шина топологиясы бар желі.
Шина топологиясы бар желіде деректер екі бағытта бірдей жылжиды.
Кабель-шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған.
Сақина жағдайындағыдай, желінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты
бірден тоқтатады. Шина желісіндегі деректердің қауіпсіздігі Сақина
желісіндегідей, оның осал тұсы — бүкіл желінің деректері әр желілік
компьютерден өтеді.
Деректерді беру жылдамдығымен, оның қүнына сәйкес өзгешеленетін
деректерді берудің түрлі технологиялары (тәсілдері) бар. Ең танымалдары:
Enthernet, ARCNET және IBM token ring.
Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo
Alto зерттеу орталығында жасады. Enthernet желілері жүлдызша түрінде де,
шина түрінде де қүрыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель
қолданылғанда, Enthernet желісі шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос
өткізгіш қолданылған болса, Enthernet жүлдызша кескінделеді. ARCNET
технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалған. ARCNET
технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқты, екі топология бойынша
(жүлдызша немесе шина) қүрыла алады. Token Ring жұлдызша топологиясы
бойынша көп пайдаланушы кіруге болатын станция аталатын IBM арнайы
қүрылысымен (Multi-station Access Unit, MAU) орталық хаб ретінде жүмыс
істейді. Бірақ онымен байланысу үшін әр

3- сурет. Tokin Ring желісі.
компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді,
басқасы бойынша — қабылдайды. 3--суретте Tokin Ring-тің IBM желісіндегі
деректер маршруты көрсетілген.
Осылайша, Tokin Ring желісі сақина секілді дерлік, бірақ жүлдызша
сияқты безендірілген.
Жергілікті желіде ақпарат жеткізу жылдамдығы 5-тен 100 Мбитс-қа дейін
жетеді.
Жергілікті есептеу желілері бірыңғай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Ауқымды желілер. Интернет
ЭЕМ желісінің негізгі түрлері
Желілік тақта - компьютерді желіге қосатын құрылғы
Қазіргі заманғы ақпараттық жүйе
Желінің шиналық топологиясы
Желілердің мәні мен түрлері
Компьютерлік желінің негізгі түрлері
VСT шаблон негізінде «Компьютерлік желілер» пәні бойынша электронды оқулық құрастыру»
Интернет кең аумақты желісі
Монитор - ақпаратты компьютер экранына шығару құрылғысы
Пәндер