О.Шпенглер және “өркениеттің ақыры”

1 Жалпы адамзат өркениетінің ба¬ғыт.бағдарын анықтау
2 Ұлы даланы мекен еткен бай¬ырғы арийлер мен кейінгі сақ, ғұн, түркілердің наным.сенімдері, діни нышандары

Бүкіл саналы ғұмырын “Адамзат тарихының қай тілде жазылғанын және оны қалай оқу керектігін” зерттеуге арнаған Освальд Шпенглердің ең аты¬шулы еңбегі – алғашқысы 1918 жылы жарық көрген 2 томнан тұратын “Еу¬ро¬паның ымырт шағы” (“Закат Европы”) кітабы. Қағидаларының өмір¬шеңдігімен, қайсыбір құбылыстар¬дың даму барысын ғасырлар бұрын бол¬жай білген көрегендігімен ерекше¬ленетін бұл кітап әлі күнге дейін құндылығын жоғалтпай, ғасырлармен тайталасып келеді. Жалпы өркениет¬тану саласындағы көріпкелдік көсем¬дігі жағынан теңдесі жоқ деп айтуға боларлық осы кітабында автор:
– адамзат тарихын зерттеуде қа¬лыптасқан қасаң қағидалардың бірі, тауарихты: Ежелгі дүние, Орта ғасыр және Жаңа дәуір секілді кезеңдерге бөліп, оның аясын шартты атаулармен шектеушілікті қолдамай, қайта, тірші¬ліктің негізгі кезеңдерімен (сәбилік, жастық шақ, кәрілік; көктем, жаз, күз, қыс) сабақтастырады, сөйтіп, мәдениет атаулының дүниеге келу, көк жай¬саңдай құлпыру, даму шегіне жету, қартаю кезеңдерін белгілейді;
– мәдениет пен өркениет деген ұғымдардың аражігін ажыратып, мә-дениеттің дүниеге келу, өсіп-өркендеу кезеңдерін, қайталанбас келбетке ие болып, құлпыру заманын бастан кеші¬ріп, қартайған шақта, жантәсілім берер алдында өркениетке ұласатынын айта¬ды; яғни, өркениет — мәдениеттердің шарықтау шегіне жетіп, күні еңкейген, зауал шағына тұспа тұс келеді;
– ұлт мәдениеттерінің өркениетке ұласуының тағы бір алғышарты ретінде – жиналған бүкіл өркениеттік құн¬дылықтардың саусақпен санарлықтай аздаған ірі қалаларда – мегаполис¬терде шоғырланатынын болжайды; яғни, қаншама жауһар мәдениет ұш-қын¬дарын, толған айдай келісті көр¬кемдіктерді дүниеге әкелсе де, аталған ірі қалалардың қасында басқа жұрт, бөтен мәдениет – провинция.
Жалпы, биік өркениет көкжиегін - әрқайсысының кереге-бесігі берік, уықтары оқтай түзу, шаңырағы биік төл мәдениеттердің алаңы ретінде қарастыратын О.Шпенглер: “...Вместо безрадостной картины линеарной всемирной истории... я вижу нас¬тоя¬щий спектакль множества мощных куль¬тур, с первозданной силой рас-цветающих из лона материнского ланд¬шафта, ... чеканящих каждая на своем материале – человечестве — соб¬ственную форму и имеющих каж¬дая собственную идею, собственные страсти, собственную жизнь, волне¬ния, чувствования, собственную смерть. ...У каждой культуры свои но¬вые возможности выражения, которые появляются, созревают, увядают и никогда не повторяются. ...Я вижу во всемирной истории картину вечного образования и преобразования, чудесного становления и прехож¬де¬ния...”, деп пікір түйеді (Освальд Шпенглер., Закат Европы., М., 1993, 151-б.).