Абай мен Шәкәрім кесенесі

Абай мен Шәкәрiмдей қазақтың қос алыбы жатқан кесене туралы айтар болсақ, мұның құрылысы ҚР Президентiнiң Жарлығы негiзiнде 1993 жылы басталды. Бұл уақытта Абай тойы әлемдiк деңгейде өтетiнi белгiлi болған-тұғын. Сондықтан мемлекет басшысы осы мерейтой аясында Абай мен Шәкәрiм басына тұрғызылатын кесене де көрнекi, мәңгiлiк болуы керек дедi. Осыған орай түрлi жобалар байқауға түстi. Осы байқауда үздiк шығып, бас жүлденi жеңiп алған сәулетшi - Бек Ибраимов. Сәулетшi өз идеясында, тұтас кесене Сарыарқаның кең даласының төсiнде поэзия айдыныда баяу жүзiп бара жатқан Абай мен Шәкәрiмнiң қос желкендi кемесi сынды болып көрiнуi керек деген шешiмге келген болатын. Бұл кесененiң кеме сияқты жақсы көрiнiс беретiнi, күн қатты ысыған кезде далада сағым көтерiледi. Көрген адамға осы сағымда алыстан теңiз толқығандай болып тұрған заматта, Абай-Шәкәрiм кесенесi сол сағым-теңiздiң үстiнде үлкен бiр ой құшағында қалықтап тұрған, ойдың алып кемесi сияқты әсер етедi.
«Кесененiң iргетасының ұзындығы - 200 метр. Көлдеңiнен (енi) - 65 метр. Бұл - қазiр әлемде үлкендiгi жағынан бiрiншi орында тұрған алып космостық құрылыс. Өйткенi, жер бетiнде мұның ауқымындағы ескерткiш-зират жоқ», - дейдi бiзге Абай мен Шәкәрiм кесенесiн таныстырып жүрген Жидебай қорық-мұражайының меңгерушiсi Қайыржан Күзембаев.
Абай атамыздың күмбезiнiң жерден биiктiгi - 38 жарым метр. Ал, Шәкәрiм қажының күмбезiнiң биiктiгi - 37 метр. Шәкәрiм күмбезiн Абайдан бiр жарым метр аласа қылғанының себебi, Шәкәрiм Абайдың немере iнiсi, шәкiртi. Яғни бiр мүшел жас кiшi болған. Iшкi шеңбер аумағы жағынан Абай кесенесi - 16 метр болса, Шәкәрiмдiкi - 8 метрдi құрайды. Мұның себебiн бiздiң жолбастаушымыз былай түсiндiрдi:
- Қазақта «Он алты қанат Ақ орда» деген қасиеттi сөз, қастерлi ұғым бар. Осы ұғыммен келгенде, Абай - қазақ поэзиясының аспанында жарқыраған күнi. Сондықтан қазақ поэзиясының он алты қанат Ақ ордасы - Абай күмбезi болса, Шәкәрiм соның жанынан жаңа шаңырақ көтерген жас отау сынды. Неге? Себебi, Шәкәрiмнiң сүйегi 30 жыл Құрқұдықта жатты. Қажының денесi де, еңбегi де кеңес үкiметiнiң құрсауында болды. Шәкәрiм атамыз қазақ егемен ел болғаннан кейiн ғана толық ақталды. Оны Шәкәрiмнiң кесенесiнде былай суреттеген. Шәкәрiмнiң күмбезiнде егемендiктiң сегiз қырлы елтаңбасын келтiредi. Одан жаңадан атқан күн сәулесiн шашыратып қойған. Бұл егемендiктiң жаңа таңы атқанда, Шәкәрiм ақталып, жарыққа шықты деген үлгiдегi ойды бiлдiредi. Кеңес үкiметi кезiнде Шәкәрiм шығармашылығы қараңғы түн сияқты түнерiп жатты. Халқы, ел-жұрты Шәкәрiмнiң өлеңiн оқымақ түгiлi, атын атауға қорықты. Яғни Шәкәрiм кесенесiнде заманы орашолақ, азалы, тауқыметтi, қаралы өмiр болды деген мағынаны бейнелеп келтiрген, - дедi Қайыржан Күзембаев.
Бұл арадағы құлпытастар жерден 6 метр биiктiкте орналасқан. Алайда оны орнату барысында қабiр басындағы топырақты жаншып, басып тастамай, бос қойып көтерген екен. Құлпытастар тек қабiр бетiндегi қақпақ сияқты. Қазақтың өзiндiк ғұрпында марқұмның қабiрiн сипап, топырағын үгiтiп, «жатқан жерi жайлы болсын, топырағы торқа болсын» дейдi. Сондықтан мемориал кешенге кiре берiсте гранит тастан жасалған қазандықтың үстiне топырақ қойылған. Бұл - Абай мен Шәкәрiмнiң жамбасы тиген жерден алынған топырақ. Зиярат етушiлер осы бiр уыс топырақтан алады.