Ірі су қоймаларынан келетін зардаптар
І Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
1. Ірі су қоймаларынан келетін зардаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Каспий теңізі суқоймасының зардаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Қазақстан тау жыныстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
4. Тау.кен өндірісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
ІІІ Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
ІІ Негізгі бөлім
1. Ірі су қоймаларынан келетін зардаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2. Каспий теңізі суқоймасының зардаптары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
3. Қазақстан тау жыныстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
4. Тау.кен өндірісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
ІІІ Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Арал өңірінде туындап отырған қазіргі экологиялық апаттар нышаны жыл өткен сайын теңіз суын таратуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы тұрғындардың әлеуметтік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген улы тұздардың мөлшері жылына 13-20 млн. тонна деп есептеледі. Тіптен, тұзды шаңдар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп, ауылшаруашылығына зардабын тигізуде. Арал өңіріндегі климаттың өзгеріуі шөл белдеменің табиғи ландшафтарын бірте-бірте күрделі әрі қайтымсыз атропогендік экожүйелерге қарай ығыстыруда.
Іле – Балқаш алабының ауыл шаруашылығында барынша пайдалануымен 1965-1990 жылдар аралығында Балқашқа құятын судың көлемі 25 %-ға азайды. Іленің орта ағысы мен төменгі сағасында Шарын күріш, Шеңгелді көкөніс, Ақдала күріш алқаптары пайда болды. Осының бәрі Іле – Балқаш су алабының табиғи жүйесінде қалыптасқан тепе-теңдік заңын бұзды.
Балқаш экожүйесінің бұзылуының зардаптары. Іле – Балқаш экожүйесіндегі өзгерістер (әсіресе Қапшағайдан төменгі бөлігі) өте сирек кездесетін Іле тоғайын, өзен жағасындағы шұрайлы жайылымдар мен оның сағасындағы қамыс-қоғаның жойылуына себепші болды. Көлдің жағалаулары кеуіп, тұзды шаң жиі көтерілді. Ауа райы өзгеріп, қуаңшылық пен аңызақ желдер үдеді.
Балқаш көлі соңғы жылдары 2 метрге жуық төмендеп отыр. Сонымен көл жағалаулары батпақтанып, сорланып, тақырлар мен шөлдерге айналуда.
Іле – Балқаш экожүйесінің фаунасы мен флорасы зардап шегуде. Балық аулау соңғы жылдары 5 есе төмендесе, уылдырық шашу (Қапшағай су қоймасы) тіпті азайды. Сонымен қатар балықтардың Іле бойындағы егіс, көкөніс алқаптарына пайдаланылған пестицидтер, тербицидтер және минералды тыңайтқыштар қалдықтарымен улануы жиі байқалуда.
Іле – Балқаш алабының ауыл шаруашылығында барынша пайдалануымен 1965-1990 жылдар аралығында Балқашқа құятын судың көлемі 25 %-ға азайды. Іленің орта ағысы мен төменгі сағасында Шарын күріш, Шеңгелді көкөніс, Ақдала күріш алқаптары пайда болды. Осының бәрі Іле – Балқаш су алабының табиғи жүйесінде қалыптасқан тепе-теңдік заңын бұзды.
Балқаш экожүйесінің бұзылуының зардаптары. Іле – Балқаш экожүйесіндегі өзгерістер (әсіресе Қапшағайдан төменгі бөлігі) өте сирек кездесетін Іле тоғайын, өзен жағасындағы шұрайлы жайылымдар мен оның сағасындағы қамыс-қоғаның жойылуына себепші болды. Көлдің жағалаулары кеуіп, тұзды шаң жиі көтерілді. Ауа райы өзгеріп, қуаңшылық пен аңызақ желдер үдеді.
Балқаш көлі соңғы жылдары 2 метрге жуық төмендеп отыр. Сонымен көл жағалаулары батпақтанып, сорланып, тақырлар мен шөлдерге айналуда.
Іле – Балқаш экожүйесінің фаунасы мен флорасы зардап шегуде. Балық аулау соңғы жылдары 5 есе төмендесе, уылдырық шашу (Қапшағай су қоймасы) тіпті азайды. Сонымен қатар балықтардың Іле бойындағы егіс, көкөніс алқаптарына пайдаланылған пестицидтер, тербицидтер және минералды тыңайтқыштар қалдықтарымен улануы жиі байқалуда.
1. www.google.kz
2. www.ref.kz
3. www.tspro.kz
2. www.ref.kz
3. www.tspro.kz
Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:
Жоспар
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
1. Ірі су қоймаларынан келетін
зардаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..5
2. Каспий теңізі суқоймасының
зардаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .6
3. Қазақстан тау
жыныстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 7
4. Тау-кен
өндірісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ..9
ІІІ Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...12
Кіріспе
Арал өңірінде туындап отырған қазіргі экологиялық апаттар нышаны жыл
өткен сайын теңіз суын таратуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге
жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру
шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы
тұрғындардың әлеуметтік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген
улы тұздардың мөлшері жылына 13-20 млн. тонна деп есептеледі. Тіптен, тұзды
шаңдар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп,
ауылшаруашылығына зардабын тигізуде. Арал өңіріндегі климаттың өзгеріуі шөл
белдеменің табиғи ландшафтарын бірте-бірте күрделі әрі қайтымсыз
атропогендік экожүйелерге қарай ығыстыруда.
Іле – Балқаш алабының ауыл шаруашылығында барынша пайдалануымен 1965-
1990 жылдар аралығында Балқашқа құятын судың көлемі 25 %-ға азайды. Іленің
орта ағысы мен төменгі сағасында Шарын күріш, Шеңгелді көкөніс, Ақдала
күріш алқаптары пайда болды. Осының бәрі Іле – Балқаш су алабының табиғи
жүйесінде қалыптасқан тепе-теңдік заңын бұзды.
Балқаш экожүйесінің бұзылуының зардаптары. Іле – Балқаш экожүйесіндегі
өзгерістер (әсіресе Қапшағайдан төменгі бөлігі) өте сирек кездесетін Іле
тоғайын, өзен жағасындағы шұрайлы жайылымдар мен оның сағасындағы қамыс-
қоғаның жойылуына себепші болды. Көлдің жағалаулары кеуіп, тұзды шаң жиі
көтерілді. Ауа райы өзгеріп, қуаңшылық пен аңызақ желдер үдеді.
Балқаш көлі соңғы жылдары 2 метрге жуық төмендеп отыр. Сонымен көл
жағалаулары батпақтанып, сорланып, тақырлар мен шөлдерге айналуда.
Іле – Балқаш экожүйесінің фаунасы мен флорасы зардап шегуде. Балық
аулау соңғы жылдары 5 есе төмендесе, уылдырық шашу (Қапшағай су қоймасы)
тіпті азайды. Сонымен қатар балықтардың Іле бойындағы егіс, көкөніс
алқаптарына пайдаланылған пестицидтер, тербицидтер және минералды
тыңайтқыштар қалдықтарымен улануы жиі байқалуда.
Іле – Балқаш алабы ит тұмсығы батпайтын тоғайлар, кішігірім көлдер,
аралдар, аңдар мен құстар мекені болатын. Әсіресе 1960 жылдары жылына 1,5
млн-ға жуық бұлғын терісі дайындалатын болса, қазір бұл шаруашылық
жойылған.
Іле бойында және көл жағасындағы тіршілік ететін құстардың түрлері де
азайып кеткен. Қызыл кітапқа енген аққу, бірқазан, көкқұтан, т.б. құстар
қазір өте сирек кездеседі.
Іле – Балқаш алабы Қазақстандағы тарихи-табиғи ескерткіштерге бай өлке.
Бұл өңірде Шарын тау өзені мен оның бойындағы Шарын тауларындағы тастағы
таңбалар мен тас мүсіндер және көне қорғандар жүйесі, Әнші құм атты табиғат
туындысы, Алтынемел ұлттық саябағы, Кербұлақ сияқты қорыққорлар бар. Жетісу
деп аталатын бұл аймақта 3 млн. астам халық тұрады. Ең ірі қалалары –
Алматы, Талдықорған, Жаркент.
Бұл өңірдегі экологиялық ірі мәселелер қатарына Балқаш көлі бойындағы
Балқашмыс комбинаты, Приозерск, Ақсүйек кен рудаларын байыту кешендері,
Сарышаған полигоны және Текелі қорғасын-мырыш комбинаттары осы аймақта
тұратын тұрғындарға өз зардабын тигізіп отыр. 1999 жылы Балқаш көлін
құтқару, оның бүгінгісі мен болашағы атты халықаралық деңгейде экологиялық
форум өтті. Онда Балқаш көлін құтқару мәселелері қаралып, нақты шешімдер
қабылданды.
Ірі су қоймаларынан келетін зардаптар, алдымен Қазақстан тартады.
Қытайдың Батыс аймақты игеруде немесе Шыңжанды қауырт игеруде
трансшекаралық Қара Ертіс пен Іле өзендерінен жаңа каналдар салу мен ірі су
құймаларын жасуы, қалайда ол өзендерден Қазақстанға келетін су мөлшерін
азайтатындығы сөзсіз. Тек су мөлшері азайып қана қоймайды, сонымен қатар,
ол өзендер бойындағы кәсіпорындардан шығарылатын ылас сулар ол өзендерге
құйылып кетпеуіне кепілдік жасалмаған. Сонда одан келетін зардапты алдымен
Қазақстан тартады. Бұл мәселе екі ел қатынастарына жағымсыз жағдай тудыруы
әбден мҝмкін. Оны Қытай басшылары жақсы тҝсінеді. Сондықтан өткен жылы
мамырда Қазақстан Республикасының призеденті Нұрсұлтан Назарбаев Қытайға
мемлекеттік сапармен барып Ху Цзинтаомен (Ху Жинтау) кездескенде, Қытай
президентінің: Қытай трансшекаралық су ресурстарын әділетті әрі тиымды
пайдану жағында (9) деп, алдын-ала ескерткендей болуы сол себептен екені
белгілі. Әрине бұл мәселе Нұрсұлтан Назарбаевтың назарынан қашанда тыс
қалған емес. Осы реткі тарихи сапарында трансөзен мәселесін Елбасы ҚХР
төрағасы Ху Цзинтаомен болған жоғары дәрежелі кездесуінде көтерген (10).
Бұл мәселе бойынша екі жақты келісімді жҝзеге асыру ҝшін құрылған арнайы
комиссия жұмыс істемек көрінеді. Оның нәтижесін уақыт өзі көрсетер. Илайым
Қазақстанға келер зардап аз болғай деп тілейік.
Каспий теңізі суқоймасының зардаптары
Каспий теңізі - Қазақстанның батысын жуып-шаятын дүние жүзіндегі ең
үлкен жабық су қоймасы. Теңіздің атауы көне заманда жағалауда қоныс тепкен
Каспий тайпасымен байланысты. Ол бұрын Гиркан, Хазар, Хвалын теңізі болып
та аталған. Каспий теңізі және оның тайпалары туралы Геродот жазбаларында
айтылған. Ресей теңізшілерінің Каспий теңізіне келуі жайлы құжат IX-X
ғасырларға жатады. XVIII ғасырдың басында 1-ші Петр Каспий теңізін
зерттеуді бастады (Бекович-Черкасский экспедициясы және т.б.). Содан кейін
Семенов И.Ф., Иванышев Н.А., Паллас П.С., Гмелин С.Г., Карелин Г.С. және
басқалар Каспий теңізін зерттеді.
Каспий теңізі солтүстіктен оңтүстікке 1200 км-ге созылған, ортасы 320
км, жағасының ұзындығы шамамен 7000 км (оның 6000 км Ресей және басқа
мемлекеттер территорияларында). Су көлемінің аумағы 371000 шаршы км, теңіз
деңгейі мұхит деңгейінен 28,5-ке (1971) төмен. Максималды тереңдігі – 1025
м (оңтүстігінде), Қазақстан жағы терең емес, солтүстік Каспийдің тереңдігі
– 15-20 м. Ең үлкен шығанақтары – Комсомолец, Мангышлакский (Маңғыстау),
Кендерлі, Қазақ, Қара Боғаз Гол және т.б. 50 аралдың толық ауданы 350 шапшы
км. Еділ, Жайық және Ембі өзендері Каспий теңізіне солтүстік жақтан құяды.
Теңіз түбі рельефі және гидрологиялық сипаттарына байланысты Каспий теңізі
Солтүстік, Орта және Оңтүстік болып бөлінеді.
Каспий теңізінің түбінде мұнай және газ кеніштері бар.
Каспий теңізі көптеген ауа рай зоналарын қиып өтеді: солтүстігінде –
континенталды, батысында – бір қалыпты жылы, оңтүстік-батысында – ылғалды
субтропикалық, шығысында – құрғақ. Солтүстік ауа температурасының қауырт
өзгеруімен және атмосфералық жауын-шашынның аздығымен өзгешеленеді. Қазан
айынан бастап сәуір айына дейін солтүстік пен орталықта жел шығыс жақтан
соғады, мамыр айынан қыркүйек айына дейін муссонды жел солтүстік батыстан
оңтүстікке қарай соғады, орталық шығыста, солтүстік батыста және
солтүстікте желдің жылдамдығы 24 мс-тан асып кетеді. Шілде және тамыз
айларындағы орташа температура +24+26’C, ал максималды температура
шығысында +44’C-ке дейін жетеді. Қыс айларында температура солтүстіктен
батысқа қарай –10’C –12’C болып өзгереді. Шамамен 200 мм атмосфералық жайын-
шашын теңізге түседі. Судың орташа булануы жылына 1000 мм. Жазғы уақытта су
бетінің орташа температурасы - +24+26’C, оңтүстікте - +29’C. Қыс кезінде
судың орташа температурасы - –0,5’C, орталықта - –3’C-тан –7’C-қа дейін,
оңтүстікте - –8-10’C. Солтүстікте су беті қараша айынан бастап наурыз айына
дейін қатып тұрады, мұздың қалыңдығы – 2 м. Судың орташа тұщылығы - 12,7-
12,8%, шығыс жағалауда - 13,2%, Еділ мен Жайық өзендерінің құяр аясында 0,1-
0,2%. Теңіз деңгейі кей уақытта 2-2,5 м-ге дейін көтеріліп, 2 м-ге дейін
түседі. Маусым кезіндегі жалпы ауытқу – 30 см. Ең төмен су деңгейі VII-XI
ғасырларда болғаны белгілі (қазіргі кезден 2-4 м-ге төмен). Су деңгейінің
соңғы төмендеуі 1929 және 1057 жылдар аралығында болды. Су деңгейі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
ІІ Негізгі бөлім
1. Ірі су қоймаларынан келетін
зардаптар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..5
2. Каспий теңізі суқоймасының
зардаптары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .6
3. Қазақстан тау
жыныстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 7
4. Тау-кен
өндірісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ..9
ІІІ Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...12
Кіріспе
Арал өңірінде туындап отырған қазіргі экологиялық апаттар нышаны жыл
өткен сайын теңіз суын таратуда. Оның фаунасы мен флорасы жойылып бітуге
жақын. Топырақтың тұздануы өте жылдам жүруде. Арал теңізінде балық өсіру
шаруашылығы тоқталып, соңғы 1-2 жылда ғана қайта қолға алынды. Ондағы
тұрғындардың әлеуметтік жағдайы төмендеп кетті. Теңіз түбінен көтерілген
улы тұздардың мөлшері жылына 13-20 млн. тонна деп есептеледі. Тіптен, тұзды
шаңдар әсері сонау Орта Азия республикалары аумағына жетіп,
ауылшаруашылығына зардабын тигізуде. Арал өңіріндегі климаттың өзгеріуі шөл
белдеменің табиғи ландшафтарын бірте-бірте күрделі әрі қайтымсыз
атропогендік экожүйелерге қарай ығыстыруда.
Іле – Балқаш алабының ауыл шаруашылығында барынша пайдалануымен 1965-
1990 жылдар аралығында Балқашқа құятын судың көлемі 25 %-ға азайды. Іленің
орта ағысы мен төменгі сағасында Шарын күріш, Шеңгелді көкөніс, Ақдала
күріш алқаптары пайда болды. Осының бәрі Іле – Балқаш су алабының табиғи
жүйесінде қалыптасқан тепе-теңдік заңын бұзды.
Балқаш экожүйесінің бұзылуының зардаптары. Іле – Балқаш экожүйесіндегі
өзгерістер (әсіресе Қапшағайдан төменгі бөлігі) өте сирек кездесетін Іле
тоғайын, өзен жағасындағы шұрайлы жайылымдар мен оның сағасындағы қамыс-
қоғаның жойылуына себепші болды. Көлдің жағалаулары кеуіп, тұзды шаң жиі
көтерілді. Ауа райы өзгеріп, қуаңшылық пен аңызақ желдер үдеді.
Балқаш көлі соңғы жылдары 2 метрге жуық төмендеп отыр. Сонымен көл
жағалаулары батпақтанып, сорланып, тақырлар мен шөлдерге айналуда.
Іле – Балқаш экожүйесінің фаунасы мен флорасы зардап шегуде. Балық
аулау соңғы жылдары 5 есе төмендесе, уылдырық шашу (Қапшағай су қоймасы)
тіпті азайды. Сонымен қатар балықтардың Іле бойындағы егіс, көкөніс
алқаптарына пайдаланылған пестицидтер, тербицидтер және минералды
тыңайтқыштар қалдықтарымен улануы жиі байқалуда.
Іле – Балқаш алабы ит тұмсығы батпайтын тоғайлар, кішігірім көлдер,
аралдар, аңдар мен құстар мекені болатын. Әсіресе 1960 жылдары жылына 1,5
млн-ға жуық бұлғын терісі дайындалатын болса, қазір бұл шаруашылық
жойылған.
Іле бойында және көл жағасындағы тіршілік ететін құстардың түрлері де
азайып кеткен. Қызыл кітапқа енген аққу, бірқазан, көкқұтан, т.б. құстар
қазір өте сирек кездеседі.
Іле – Балқаш алабы Қазақстандағы тарихи-табиғи ескерткіштерге бай өлке.
Бұл өңірде Шарын тау өзені мен оның бойындағы Шарын тауларындағы тастағы
таңбалар мен тас мүсіндер және көне қорғандар жүйесі, Әнші құм атты табиғат
туындысы, Алтынемел ұлттық саябағы, Кербұлақ сияқты қорыққорлар бар. Жетісу
деп аталатын бұл аймақта 3 млн. астам халық тұрады. Ең ірі қалалары –
Алматы, Талдықорған, Жаркент.
Бұл өңірдегі экологиялық ірі мәселелер қатарына Балқаш көлі бойындағы
Балқашмыс комбинаты, Приозерск, Ақсүйек кен рудаларын байыту кешендері,
Сарышаған полигоны және Текелі қорғасын-мырыш комбинаттары осы аймақта
тұратын тұрғындарға өз зардабын тигізіп отыр. 1999 жылы Балқаш көлін
құтқару, оның бүгінгісі мен болашағы атты халықаралық деңгейде экологиялық
форум өтті. Онда Балқаш көлін құтқару мәселелері қаралып, нақты шешімдер
қабылданды.
Ірі су қоймаларынан келетін зардаптар, алдымен Қазақстан тартады.
Қытайдың Батыс аймақты игеруде немесе Шыңжанды қауырт игеруде
трансшекаралық Қара Ертіс пен Іле өзендерінен жаңа каналдар салу мен ірі су
құймаларын жасуы, қалайда ол өзендерден Қазақстанға келетін су мөлшерін
азайтатындығы сөзсіз. Тек су мөлшері азайып қана қоймайды, сонымен қатар,
ол өзендер бойындағы кәсіпорындардан шығарылатын ылас сулар ол өзендерге
құйылып кетпеуіне кепілдік жасалмаған. Сонда одан келетін зардапты алдымен
Қазақстан тартады. Бұл мәселе екі ел қатынастарына жағымсыз жағдай тудыруы
әбден мҝмкін. Оны Қытай басшылары жақсы тҝсінеді. Сондықтан өткен жылы
мамырда Қазақстан Республикасының призеденті Нұрсұлтан Назарбаев Қытайға
мемлекеттік сапармен барып Ху Цзинтаомен (Ху Жинтау) кездескенде, Қытай
президентінің: Қытай трансшекаралық су ресурстарын әділетті әрі тиымды
пайдану жағында (9) деп, алдын-ала ескерткендей болуы сол себептен екені
белгілі. Әрине бұл мәселе Нұрсұлтан Назарбаевтың назарынан қашанда тыс
қалған емес. Осы реткі тарихи сапарында трансөзен мәселесін Елбасы ҚХР
төрағасы Ху Цзинтаомен болған жоғары дәрежелі кездесуінде көтерген (10).
Бұл мәселе бойынша екі жақты келісімді жҝзеге асыру ҝшін құрылған арнайы
комиссия жұмыс істемек көрінеді. Оның нәтижесін уақыт өзі көрсетер. Илайым
Қазақстанға келер зардап аз болғай деп тілейік.
Каспий теңізі суқоймасының зардаптары
Каспий теңізі - Қазақстанның батысын жуып-шаятын дүние жүзіндегі ең
үлкен жабық су қоймасы. Теңіздің атауы көне заманда жағалауда қоныс тепкен
Каспий тайпасымен байланысты. Ол бұрын Гиркан, Хазар, Хвалын теңізі болып
та аталған. Каспий теңізі және оның тайпалары туралы Геродот жазбаларында
айтылған. Ресей теңізшілерінің Каспий теңізіне келуі жайлы құжат IX-X
ғасырларға жатады. XVIII ғасырдың басында 1-ші Петр Каспий теңізін
зерттеуді бастады (Бекович-Черкасский экспедициясы және т.б.). Содан кейін
Семенов И.Ф., Иванышев Н.А., Паллас П.С., Гмелин С.Г., Карелин Г.С. және
басқалар Каспий теңізін зерттеді.
Каспий теңізі солтүстіктен оңтүстікке 1200 км-ге созылған, ортасы 320
км, жағасының ұзындығы шамамен 7000 км (оның 6000 км Ресей және басқа
мемлекеттер территорияларында). Су көлемінің аумағы 371000 шаршы км, теңіз
деңгейі мұхит деңгейінен 28,5-ке (1971) төмен. Максималды тереңдігі – 1025
м (оңтүстігінде), Қазақстан жағы терең емес, солтүстік Каспийдің тереңдігі
– 15-20 м. Ең үлкен шығанақтары – Комсомолец, Мангышлакский (Маңғыстау),
Кендерлі, Қазақ, Қара Боғаз Гол және т.б. 50 аралдың толық ауданы 350 шапшы
км. Еділ, Жайық және Ембі өзендері Каспий теңізіне солтүстік жақтан құяды.
Теңіз түбі рельефі және гидрологиялық сипаттарына байланысты Каспий теңізі
Солтүстік, Орта және Оңтүстік болып бөлінеді.
Каспий теңізінің түбінде мұнай және газ кеніштері бар.
Каспий теңізі көптеген ауа рай зоналарын қиып өтеді: солтүстігінде –
континенталды, батысында – бір қалыпты жылы, оңтүстік-батысында – ылғалды
субтропикалық, шығысында – құрғақ. Солтүстік ауа температурасының қауырт
өзгеруімен және атмосфералық жауын-шашынның аздығымен өзгешеленеді. Қазан
айынан бастап сәуір айына дейін солтүстік пен орталықта жел шығыс жақтан
соғады, мамыр айынан қыркүйек айына дейін муссонды жел солтүстік батыстан
оңтүстікке қарай соғады, орталық шығыста, солтүстік батыста және
солтүстікте желдің жылдамдығы 24 мс-тан асып кетеді. Шілде және тамыз
айларындағы орташа температура +24+26’C, ал максималды температура
шығысында +44’C-ке дейін жетеді. Қыс айларында температура солтүстіктен
батысқа қарай –10’C –12’C болып өзгереді. Шамамен 200 мм атмосфералық жайын-
шашын теңізге түседі. Судың орташа булануы жылына 1000 мм. Жазғы уақытта су
бетінің орташа температурасы - +24+26’C, оңтүстікте - +29’C. Қыс кезінде
судың орташа температурасы - –0,5’C, орталықта - –3’C-тан –7’C-қа дейін,
оңтүстікте - –8-10’C. Солтүстікте су беті қараша айынан бастап наурыз айына
дейін қатып тұрады, мұздың қалыңдығы – 2 м. Судың орташа тұщылығы - 12,7-
12,8%, шығыс жағалауда - 13,2%, Еділ мен Жайық өзендерінің құяр аясында 0,1-
0,2%. Теңіз деңгейі кей уақытта 2-2,5 м-ге дейін көтеріліп, 2 м-ге дейін
түседі. Маусым кезіндегі жалпы ауытқу – 30 см. Ең төмен су деңгейі VII-XI
ғасырларда болғаны белгілі (қазіргі кезден 2-4 м-ге төмен). Су деңгейінің
соңғы төмендеуі 1929 және 1057 жылдар аралығында болды. Су деңгейі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz