Қазақстанның экономикалық тарихы пәнінен дәрістер
1. Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
2. Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының деректемесі мен тарихнамасы
3. Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
4. Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен қоғамдық қатынстары.
5. Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
6. Қазақстан жеріндегі отырықшы.егіншілік шаруашылығы.
7. Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық мемлекеттердің экономикасы.
8. Қазақ хандығы: ХV.ХVII ғ.ғ. халқы және шаруашылығы.
9. XVII.XVIII ғасырдың басындағы қазақ халқының дәстүрлі шаруашылығының дағдарысқа ұшырауының себептерінің алғышарттары.
10. ХVІІІ.ХІХғ.ғ. 1.жарт: Қазақстанның әлеуметтік.экономикалық жағдайы.
11. ХІХ ғ 2.жарт: . ХХ ғ. басы Қазақстанның шаруашылығындағы өзгерістер.
12. ХХ ғ. 20.40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
13. Қазақ халқының тұрмыстық өнері.
14. Тәуелсіздіктің жариялануы және 90.жылдардағы саяси.экономикалық өзгерістер.
15. Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның алғашқы нәтижелері.
16. Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
2. Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының деректемесі мен тарихнамасы
3. Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
4. Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен қоғамдық қатынстары.
5. Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
6. Қазақстан жеріндегі отырықшы.егіншілік шаруашылығы.
7. Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық мемлекеттердің экономикасы.
8. Қазақ хандығы: ХV.ХVII ғ.ғ. халқы және шаруашылығы.
9. XVII.XVIII ғасырдың басындағы қазақ халқының дәстүрлі шаруашылығының дағдарысқа ұшырауының себептерінің алғышарттары.
10. ХVІІІ.ХІХғ.ғ. 1.жарт: Қазақстанның әлеуметтік.экономикалық жағдайы.
11. ХІХ ғ 2.жарт: . ХХ ғ. басы Қазақстанның шаруашылығындағы өзгерістер.
12. ХХ ғ. 20.40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
13. Қазақ халқының тұрмыстық өнері.
14. Тәуелсіздіктің жариялануы және 90.жылдардағы саяси.экономикалық өзгерістер.
15. Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның алғашқы нәтижелері.
16. Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері - түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан) тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң ықпал етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад - дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза Байсұңқардың тапсырмасы бойынша Хафиз - Абру 4-томдық «Маджма*ат таварих» деген жалпыға бірдей тарих жазуды бастады.
Ерте гоминидтердің палеографиялық өмірсүру жағдайы. Қазiргi Қазақстан жерiн ежелгi адамзат баласы бұдан 1 млн-дай жыл бұрын мекен еткен. Оны Қаратау, Маңғыстау өңiрлерiнен табылған тұрақтардан алынған материалдар дәлелдейдi. Қазақстан жерiндегi ерте палеолиттiк (эоплейстоценнен бастап б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер Қаратау, Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау, Ертiс алабынан табылған. Орта палеолитке (мустье) жататын (б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтардан б.з.б. 35 — 30 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер де бұл өңiрлерде көп. Кейiнгi палеолит (б.з.б. 30 — 35 мыңжылдықтардан б.з.б. 12 — 10 мыңжылдықтарға дейiн) дәуiрiнде адамзат жерiмiздiң барша аймақтарына тараған. Республика аумағындағы тас дәуiрi әртүрлi ендiктердегi әлемдiк дамудың (олдувей мәдениетi, ашель мәдениетi, мустье мәдениетi, т.б.) барлық заңдылықтарын сақтаған. Ежелгi тас құралдары Қаратау қыратының оңт.-батысындағы Арыстанды өз. алқабының төм. төрттiк дәуiрiне қатысты ең биiк сөресiн құрайтын, тұтасып қатып қалған конгломераттар қабатынан табылған.
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері - түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан) тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң ықпал етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад - дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза Байсұңқардың тапсырмасы бойынша Хафиз - Абру 4-томдық «Маджма*ат таварих» деген жалпыға бірдей тарих жазуды бастады.
Ерте гоминидтердің палеографиялық өмірсүру жағдайы. Қазiргi Қазақстан жерiн ежелгi адамзат баласы бұдан 1 млн-дай жыл бұрын мекен еткен. Оны Қаратау, Маңғыстау өңiрлерiнен табылған тұрақтардан алынған материалдар дәлелдейдi. Қазақстан жерiндегi ерте палеолиттiк (эоплейстоценнен бастап б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер Қаратау, Сарыарқа, Мұғалжар, Маңғыстау, Ертiс алабынан табылған. Орта палеолитке (мустье) жататын (б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтардан б.з.б. 35 — 30 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер де бұл өңiрлерде көп. Кейiнгi палеолит (б.з.б. 30 — 35 мыңжылдықтардан б.з.б. 12 — 10 мыңжылдықтарға дейiн) дәуiрiнде адамзат жерiмiздiң барша аймақтарына тараған. Республика аумағындағы тас дәуiрi әртүрлi ендiктердегi әлемдiк дамудың (олдувей мәдениетi, ашель мәдениетi, мустье мәдениетi, т.б.) барлық заңдылықтарын сақтаған. Ежелгi тас құралдары Қаратау қыратының оңт.-батысындағы Арыстанды өз. алқабының төм. төрттiк дәуiрiне қатысты ең биiк сөресiн құрайтын, тұтасып қатып қалған конгломераттар қабатынан табылған.
№1 лекция Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны
2)Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мазмұны
Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның
кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері -
түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан)
тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер
тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші
империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң
ықпал етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
Бекіту сұрақтары:
1) Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері қандай?
2)Қазақстанның экономикалық тарихының пәндік мақсаты неді?
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай
жүреді?.
№2 лекция Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының
деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Мазмұны
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін
орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір
ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI
ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі
дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа
бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының
әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад -
дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп
суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап
авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның
басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің
өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза Байсұңқардың тапсырмасы бойынша Хафиз -
Абру 4-томдық Маджма*ат таварих деген жалпыға бірдей тарих жазуды
бастады.
Бекіту сұрақтары:
1)Қазақстанның экономика тарихының қандай деректемелерін білесіз?.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасна қысқаша шолу беріңіз?
№3-4 лекция Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
Негізгі ұғымдар: Табиғи орта, ауа райы, мәдениет, өңдеу тәсілі,
нуклеус, Маханджарлық, Атбасарлық мәдениеттер, неолиттік төңкеріс, ботай
мәдениеті, жануарлардың доместикациясы.
Жоспар:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы.
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
3.Мезолиттегі жер өңдеу мен мал шаруашылығы элементтері. Аңшылық, балық
аулау шаруашылықтары.
4. Неолиттік революция – адамзаттың экономикалық ұмтылысы.
5. Тас индустриясының дамуы және энеолит кезеңіндегі мыс құралдардың пайда
болуы.
Мазмұны:
Ерте гоминидтердің палеографиялық өмірсүру жағдайы. Қазiргi Қазақстан
жерiн ежелгi адамзат баласы бұдан 1 млн-дай жыл бұрын мекен еткен. Оны
Қаратау, Маңғыстау өңiрлерiнен табылған тұрақтардан алынған материалдар
дәлелдейдi. Қазақстан жерiндегi ерте палеолиттiк (эоплейстоценнен бастап
б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер Қаратау, Сарыарқа,
Мұғалжар, Маңғыстау, Ертiс алабынан табылған. Орта палеолитке (мустье)
жататын (б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтардан б.з.б. 35 — 30 мыңжылдықтарға
дейiн) ескерткiштер де бұл өңiрлерде көп. Кейiнгi палеолит (б.з.б. 30 — 35
мыңжылдықтардан б.з.б. 12 — 10 мыңжылдықтарға дейiн) дәуiрiнде адамзат
жерiмiздiң барша аймақтарына тараған. Республика аумағындағы тас дәуiрi
әртүрлi ендiктердегi әлемдiк дамудың (олдувей мәдениетi, ашель мәдениетi,
мустье мәдениетi, т.б.) барлық заңдылықтарын сақтаған. Ежелгi тас құралдары
Қаратау қыратының оңт.-батысындағы Арыстанды өз. алқабының төм. төрттiк
дәуiрiне қатысты ең биiк сөресiн құрайтын, тұтасып қатып қалған
конгломераттар қабатынан табылған.
2.Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
Қаратау сiлемдерiндегi ашель кезеңiнiң тұрақтары көп.
Бекіту сұрақтары:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы қандай болды?
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдерінайтып беріңіз?
3. Аңшылық құралдарын атап беріңіз?
4.Балық аулау тәсілдері қандай болды?
№5-6 лекция Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен
қоғамдық қатынстары
Негізгі ұғымдар: Көшпелі, мал шаруашылығы, Нұра, Атасу, Беғазы- Дәндібай,
от өткізу әдісі. Түркі тайпаларының тарихи аренаға шығуы.
Жоспар:
1). Қоланы меңгеру. Ерте металлургия.
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалы:
- мал шаруашылығы
- жер өңдеу
- үй тұрмысы
3). Қоғамдық қатынастар.
Бекіту сұрақтары:
1). Қоланы игеру тәсілі қандай болды?
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалын атап
беріңіз?
3). Қоғамдық қатынастары қалай жүрді?
Мазмұны:
Қоланы меңгеру. Ерте металургия. Қола дәуiрiнде (б.з.б. 2 — 1
мыңжылдықтар) мыс пен қола металлургиясы дамыды (қ. Ежелгi кен қазбалары).
Тайпалар мал және егiн ш-тарымен кешендi түрде айналыса бастады. Еңбек
өнiмдiлiгi артты. Жеке отбасылар оқшауланды, отбасылық меншiк кеңейдi,
рулық қауым iшiнде мүлiк теңсiздiгi өстi. Қола — еңбек құралдары мен қару
жасау үшiн қолданылатын негiзгi шикiзат көзiне айналды. Қола дәуiрiнде
Сiбiрдiң, Жайық өңiрiнiң, Қазақстан және Орта Азияның ұлан-ғайыр далаларын
тегi жағынан және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар
мекендедi; бұл тайпалар өзiнше бiр үлгiдегi жарқын мәдениет қалдырды. Мұны
1914 ж. Сiбiрдегi Ачинск қ-ның маңынан табылған Андрон деревнясы атымен
аталатын Андрон мәдениетiн қалдырған тайпалар ескерткiштерiнен көруге
болады. Андрон мәдени-қауымдастығы таралған аймағына және өзiндiк
белгiлерiне қарай үш тарихи кезеңге бөлiнедi: ерте кезеңi — б.з.б. 18 — 16
ғ-лардағы Петров мәдениетi; орта кезеңi — б.з.б. 15 — 12 ғ-лардағы Алакөл-
Атасу, Федоров-Нұра мәдениеттерi; соңғы кезеңi — б.з.б. 11 — 9(8) ғ-лардағы
Алексеев, Замараев, Сарығары, Беғазы-Дәндiбай мәдениеттерi. Ғылымда Андрон
мәдени-тарихи қауымдастығы тарихи кезеңдерiне қатысты түрлi пiкiрлер бар.
Дегенмен, ғалымдардың көбi бұл кезеңдер бiрiн-бiрi алмастырып отырды деген
пiкiрге тоқтаған. Қола дәуiрiндегi әрбiр мәдениет жерлеу құрылыстарымен,
қабiрге қойылған заттарымен ерекшеленедi. Бұл кезеңде түрлi металдардың
қорытпаларынан еңбек құралдарын (пышақ, орақ, шалғы, балта), қару-жарақ
(қанжар, найза, жебе ұштықтары), әшекейлiк бұйымдар (тоға, бiлезiк, моншақ,
тарақ) жасау жетiлдiрiлдi.
№7-8 лекция Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар: Экстенсивті мал шаруашылығы, богарлық жер өңдеу, жоғалған
үлгі әдісімен құю.
Жоспар:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу және ирригация.
3. Қол өнер.
4. Сауданың дамуы. Дала жолының маңызы
: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі және жартылай көшпелі мал
шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары мәселелеріне тоқалу керек.
Екінші сұрақ бойынша, жер өңдеу тәсілдерін айту керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ирригация – бұл тәсілдің ерекшелігін ашу. Төртінші сұрақ бойынша,
сауданың дамуы ондағы дала жолының маңызын ашу керек.
Бекіту сұрақтары:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу тәсілдері қанада йболды?
3. Ирригация – бұл ненің тәсілі?
4. Сауданың дамуында дала жолының маңызы қанадай болды?
№9 -10 лекция Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар:Қазақтың дәстүрлі егіншілігі, тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
Жоспар:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігі.
Бірінші сұрақ бойынша, ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген
тайпалардың егіншілік мәдениетінің ерекшеліктерін ашу. Екінші сұрақ
бойынша, орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік
шаруашылығыдамыған аймақтарды анықтау. Үшінші сұрақ бойынша, қазақтың
дәстүрлі егіншілігінің өзіндік ерекшелігін деректер негізінде ашып беру.
Бекіту сұрақтары:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігін қалай түсінесің?
№11 -12 лекция Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық
мемлекеттердің экономикасы.
Негізгі ұғымдар: Ұлы Жібек жолы, ирригация, тайпа құрамы және қор
тәртібі.
Жоспар:
1. Тайпа құрлымы және көшу түрлері
2. Отырықшы-жер өңдеу шаруашылығы
3. Біртұтас әлеуметтік – экономикалық мәдениетте көшпелі және отырықшы
мәдениеттердің интеграциясы.
Бірінші сұрақ бойынша, тайпа құрлымы неге негізделгеніне талдау жасау.
Екінші сұрақ бойынша, көшу түрлеріне тоқталу мен қатар оның шаруашылық
маңызын ашу керек. Үшінші сұрақ бойынша, отырықшылық ұғымын түсінік бере
отырып оның прогресивтік мәнін ашу керек.
Бекіту сұрақтары:
1.Тайпа құрлымы неге негізделді?
2.Көшу түрлерін атаңыз?
3.Отырықшылық ұғымын қалай түсінесің?
№13-14 лекция Қазақ Хандығы: 15-17 ғ.ғ. халқы және шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Жер өңдеу, Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат,
Ясы, Сайрам, Сығанақ,
Жоспар:
1). Ұйымның түсінігінің жүздік бөліспен ауысуы
2). Мал және үй шаруашылығы. Жер өңдеу.
3). Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалары:
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы, қаланың жер иеленуі
4). Салық жүйесі.Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы,
Сайрам, Сығанақ,
Бірінші сұрақ бойынша, қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы, жүздердің ру-
тайпалық құрамы және географиялық орналасуы,әлеуметтік лауазымдар туралы
айту. Екінші сұрақ бойынша, мал шаруашылығы:көшу түрлері және табын
құрылымы,көшу маршруттарын анықтау.Үшінші сұрақ бойынша, мал және жер өңдеу
шаруашылығының өзара әрекеттеріне қатысты қарастыру.Төртінші сұрақ бойынша,
қала мәдениетіндегі өзгерістер мен қолөнер кәсіпшілігін айту. Бесінші сұрақ
ішкі және транзиттік саудаға кеңінен тоқталып өту.
Бекіту сұрақтары:
Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалаларды атаңыз?
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы туралы не білесіз?
- қалалардың болуы нені білдіреді?
№15 лекция XVII-XVIII ғасырдың басындағы қазақ халқының дәстүрлі
шаруашылығының дағдарысқа ұшырауының себептерінің алғышарттары.
Негізгі ұғымдар: протектарат, отаршылдық, Қазақ - жоңғар соғыс.
Жоспар:
1) Қазақ - жоңғар соғыстырының негізгі себептері.
2) Ресейдің отаршылдық саясатының басталуы.
3)Қазақ жүздерінің Ресей протектаратын қабылдауы.
Бекіту сұрақтары:
) Қазақ - жоңғар соғыстырының негізгі себептерін атаңыз?.
2) Ресейдің отаршылдық саясаты неден көрінді?
3) Қазақ жүздерінің Ресей протектаратын қабылдауының саяси себебін айтыңыз?
№16-19 лекция ХVІІІ - ХІХ ғ. 1-жарт: Қазақстанның әлеуметтік-
экономикалық жағдайы.
Негізгі ұғымдар: Жер дағдарысы, экономикалық дағдарыс, сыртқы сауда
Жоспар:
1). XVIII ғ.20-30ж.ж.шаруашылық дағдарыстың экономикалы және
демографияның салдары.
2). XVIII ғ. 50-60 ж.ж. жер дағдарысы.
3). XVII ғ. 60-70 ж.ж. қазақ шаруашылығының кеңейтілген өндіріс жолына
түсуі.
4). XVII ғ.соңындағы экономикалық дағдарыс:
5). XIX ғ.20-40 ж.ж. дәстүрлі қазақ қоғамының бүтін жүйесінің
талқандалуы.
6). Сыртқы сауда.
Бекіту сұрақтары:
1). XVIII ғ.20-30ж.ж.шаруашылық дағдарыстың болуына не себеп болды?
2). XVIII ғ. 50-60 ж.ж. жер дағдарысы неге әкеп соқтырды?
3). XVII ғ. 60-70 ж.ж. қазақ шаруашылығының кеңейтілген өндіріс жолына
түсуі.
4). XVII ғ.соңындағы экономикалық дағдарысқа не сбеп болшды?
5). Дәстүрлі қазақ қоғамының бүтін жүйесінің талқандалуына не әсер етті?
6). Сыртқы саудны кімдермен жүргізді?
№20-21 лекция ХІХ - 2-жарт: - ХХ ғ. басы Қазақстанның шаруашылығындағы
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар:1860-1890ж.ж.реформалары, самодержавиенің переселендік
саясаты, көшушілерге жеңілдіктер, жатақтың, өндірісттік жұмысшылар,
столыпиндік реформалар.
Жоспар:
1.Самодержавиенің аграрлық саясаты.
Жер өңдеулік отарлауы
2.Капиталистік қатынастардың тууы:
- өндіріс,
- банк – ақша қатынастары,- сауда
3.Столыпиндік реформалардың салдары.
Бекіту сұрақтары:
1.Самодержавиенің аграрлық саясатытың мәнін айтыңыз?
Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
2.Капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді?
2.Столыпиндік реформалардың салдары неге әкеп соқтырды?
Бірінші сұрақ бойынша, Самодержавиенің аграрлық саясатытың мәнінне
тоқталу.Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
Екінші сұрақ бойынша, капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты
болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді? Үшінші сұрақ бойынша, Столыпиндік
реформалардың салдары неге әкеп соқтырды? – деген сұрақтарға деректерге
сүйеніп жауап беру
№11 лекция ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
Негізгі ұғымдар:“ Әскер коммунизм саясаты ”, ЖЭС, индустриализация.
Жоспар:
1.Кеңестік “ Әскер коммунизм саясаты ”
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар.
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы.
Бекіту сұрақтары:
1“ Әскер коммунизм саясаты ”– бұл қанадай саясат?
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы неде?.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар қалай жүрді?
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы дегенді қалай түсіндіресің?
№12 лекция Қазақ халқының тұрмыстық өнері.
Негізгі ұғымдар :Қолөнер, искусство, ұлттық тағамдар.
Жоспар:
1) Өнер тарихы.
2) Қолөнер тарихы.
3) Ұлттық тағамдар дайындау тарихы.
Бекіту сұрақтары:
1) Өнер тарихы дегенді қалай түсінесің?
2) Қолөнер тарихы туралы не білесіз?
3) Ұлттық тағамдар дайындау туралы не білесің?
VI. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.
№13 лекция Тәуелсіздіктің жариялануы және 90-жылдардағы саяси-экономикалық
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар: КСРОның ыдрауы, референдум,сайлау,
Жоспар:
1) КСРОның ыдрауы.
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық өзгерістер.
4) 1993 – 1995 жылдардағы халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайы.
Бекіту сұрақтары:
1) КСРОның ыдрауының себебі?
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер туралы неайтасыз?
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық жағдай қандай
болды?
№14 лекция Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның алғашқы
нәтижелері.
Негізгі ұғымдар: Жекешелендіру, Ұлттық валюта, қаржылық жүйе.
Жоспар:
1) Жекешелендіру және оның нәтижелері.
2) Ұлттық валютаның айналымға енуі және еліміздің қаржылық жүйесі.
3) Өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелері.
4) Тұрғын үй құрылысы.
Бекіту сұрақтары:
1) Жекешелендіру неше кезеңнен тұрды?
2) Ұлттық валюта айналымғақашан енді?
3) Тұрғын үй құрылысы қандай жүйе ьойынша қаржыландырылды?
№15 лекция Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
Негізгі ұғымдар: әлеуметтік құрылым,зейнет ақы қоры.
Жоспар:
1) Елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым.
2) Қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары.
Бекіту сұрақтары:
1) Елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым қандай?
2) Қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функцияларын атаңыз?
Қазақстан экономикалық тарихты пәнінің семинар сабақтарының тақырыптық
жоспары.
Күндүзгі оқу бөлім
№
Тақырыптар Семинар Апта
сағаты
1 Қазақстанның экономикалық тарихы пәні 1 1 апта
2 Қазақстанның экономикалық тарихының 1 2апта
мәселелері тарихының деректемесі мен
тарихнамасы.
3 Тас ғасыры: экономикалық аспект. 1 3 апта
4 Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының1 4 апта
шаруашылығы мен қоғамдық қатынстары
5 Темір дәуіріндегі Қазақстан 1 5 апта
тұрғындарының шаруашылығы.
6 Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік 1 6 апта
шаруашылығы.
7 Ұлы Жібек жолы және Қазақстан 1 7 апта
аумағындағы ортағасырлық мемлекеттердің
экономикасы.
8 Қазақ хандығы: ХV-ХVII ғғ. халқы және 1 8 апта
шаруашылығы
9 VI-ХVIIғ.Қазақстан экономикасының 1 9 апта
дамуы.
10 ХV-ХVIII ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік1 10 апта
– экономикалық жағдайы.
11 ХІХ ғ. 2-жарт: - ХХ ғ. басы Қазақстанның1 11 апта
шаруашылығындағы өзгерістер.
12 ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.1 12 апта
13 Тәуелсіздіктің жариялануы және 1 13 апта
90-жылдардағы саяси-экономикалық
өзгерістер.
14 Қазақстан жеріндегі экономиқалық 1 14 апта
реформалар және оның алғашқы нәтижелері.
15 Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік 1 15 апта
құрылымы.
Барлығы 15
С е м и н а р с а б а қ т а р ы н ы ң т а қ ы р ы п т ы қ ж о с п
а р ы .
Семинар №1 Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны.
2) Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,514,15.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша,Қазақстан экономикалық тарихының
қамтитын мәселелері қандай?Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның экономикалық
тарихының пәндік мақсаты неді? Үшінші сұрақ бойынша, пәнінің басқа да
қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай жүреді? – деген
сұрақтардың жауабын қамту қажет.
Семинар №2 Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының
деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Әдістемелік нұсқау:Бірінші сұрақ бойынша, Қазақстанның экономика тарихының
деректемелеріне сипаттама беру. Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның
экономика тарихының тарихнамасына еңбектер негізіне сүйене отырып шолу
жасау керек.
Әдебиеттер:Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5, 14,15.
Семинар №3 Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
Негізгі ұғымдар: Табиғи орта, ауа райы, мәдениет, өңдеу тәсілі,
нуклеус, Маханджарлық, Атбасарлық мәдениеттер, неолиттік төңкеріс, ботай
мәдениеті, жануарлардың доместикациясы.
Жоспар:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы.
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
3.Мезолиттегі жер өңдеу мен мал шаруашылығы элементтері. Аңшылық, балық
аулау шаруашылықтары.
4. Неолиттік революция – адамзаттың экономикалық ұмтылысы.
5. Тас индустриясының дамуы және энеолит кезеңіндегі мыс құралдардың пайда
болуы.
Әдістемелік нұсқау: ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайына
сипаттама беру.
Екінші сұрақ бойынша, палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау
тәсілдерін айтып беру.
Үшінші сұрақ бойынша, аңшылық кәсібіне сипаттама беру. Төртінші сұрақ
бойынша,балық аулау тәсілдеріне тоқталу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,13.
Семинар №4 Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен
қоғамдық қатынстары
Негізгі ұғымдар: Көшпелі, мал шаруашылығы, Нұра, Атасу, Беғазы- Дәндібай,
от өткізу әдісі. Түркі тайпаларының тарихи аренаға шығуы.
Жоспар:
1). Қоланы меңгеру. Ерте металлургия.
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалы:
- мал шаруашылығы
- жер өңдеу
- үй тұрмысы
3). Қоғамдық қатынастар.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, қоланы игеру тәсіліне тоқталу
керек. Екінші сұрақ бойынша, қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен
бөліну ариалын атап көрсету керек. Үшінші сұрақ бойынша, Қоғамдық
қатынастарыдың жүйесін талдау керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ --,2,3,4,5,13.
Семинар № 5 Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар: Экстенсивті мал шаруашылығы, богарлық жер өңдеу, жоғалған
үлгі әдісімен құю.
Жоспар:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу және ирригация.
3. Қол өнер.
4. Сауданың дамуы. Дала жолының маңызы
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі және жартылай көшпелі
мал шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары мәселелеріне тоқалу керек.
Екінші сұрақ бойынша, жер өңдеу тәсілдерін айту керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ирригация – бұл тәсілдің ерекшелігін ашу. Төртінші сұрақ бойынша,
сауданың дамуы ондағы дала жолының маңызын ашу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,13,
Семинар №6 Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар:Қазақтың дәстүрлі егіншілігі, тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
Жоспар:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігі.
Әдістемелік нұсқау:Бірінші сұрақ бойынша, ертедегі Қазақстан территориясын
мекендеген тайпалардың егіншілік мәдениетінің ерекшеліктерін ашу. Екінші
сұрақ бойынша, орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік
шаруашылығыдамыған аймақтарды анықтау. Үшінші сұрақ бойынша, қазақтың
дәстүрлі егіншілігінің өзіндік ерекшелігін деректер негізінде ашып беру.
Семинар № 7 Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық
мемлекеттердің экономикасы.
Негізгі ұғымдар: Ұлы Жібек жолы, ирригация, тайпа құрамы және қор
тәртібі.
Жоспар:
1. Тайпа құрлымы және көшу түрлері
2. Отырықшы-жер өңдеу шаруашылығы
3. Біртұтас әлеуметтік – экономикалық мәдениетте көшпелі және отырықшы
мәдениеттердің интеграциясы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, тайпа құрлымы неге
негізделгеніне талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша, көшу түрлеріне тоқталу
мен қатар оның шаруашылық маңызын ашу керек. Үшінші сұрақ бойынша,
отырықшылық ұғымын түсінік бере отырып оның прогресивтік мәнін ашу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 13.
Семинар № 8 Қазақ хандығы: 15-17 ғ.ғ. халқы және шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Жер өңдеу, Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат,
Ясы, Сайрам, Сығанақ,
Жоспар:
1). Ұйымның түсінігінің жүздік бөліспен ауысуы
2). Мал және үй шаруашылығы. Жер өңдеу.
3). Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалары:
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы, қаланың жер иеленуі
4). Салық жүйесі.Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы,
Сайрам, Сығанақ,
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Қазақстанның кейінгі
ортағасырлық қалалардыпайда болуымен қатар, қалалардың экономиканың
дамуындағы ролін көрсету керек.
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы туралы не білесіз?
- қалалардың болуы нені білдіреді? – деген сауалдардың жауабын қамту
керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,14.
Семинар №9 VI-ХI ғ.ғ. Қазақстан экономикасының дамуы.
Жоспар:
1.Көшпелі мал шаруашылығының түрлері
2.Қазақстанның негізгі жер өңдеу аймақтары. Ирригациялық жер өңдеу
3.Қалалар салынуының дамуы
- қалалар тууының алғы шарттары
- қалалар құрылымы мен тұрғындар саны
- қолөнердің дамуы
- тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар маңызы
4.Тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және транзиттік сауда
Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу тәртібі, қалалар
құрлымы, туралы мәселелермен еңбек тәсілдеріне кеңінен талдау жасау
керек.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі мал шаруашылығының
түрлеріне сипатама беру. Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның негізгі жер
өңдеу аймақтарынкартадан көрсету. Ирригациялық жер өңдеу тәсілі туралы
айту. Үшінші сұрақ бойынша, қалалар салынуының дамуы бойынша:
қалалар тууының алғы шарттары, қалалар құрылымы мен тұрғындар
саны,қолөнердің дамуы, тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар
маңызын деректер негізінде ашып беру керек.
Төртінші сұрақ бойынша, тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және
транзиттік сауда. Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу
тәртібі, қалалар құрлымы, Отырар оазисі, соғдылар отарлары туралы
мәселелердің жауабын кеңінен қамту керек.
Әдебиеттер:Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 14.
Семинар № 10 ХV-ХVIII ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік – экономикалық
жағдайы.
Жоспар:
1.Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы.
- жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық орналасуы.
- әлеуметтік лауазымдар
2.Мал шаруашылығы.
- көшу түрлері және табын құрылымы
- көшу маршруттары.
3.Мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара әрекеттері.
4.Қала мәдениетіндегі өзгерістер, қолөнер.
5.Ішкі және транзиттік сауда.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, қазақ қоғамының әлеуметтік
құрылымы, жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық
орналасуы,әлеуметтік лауазымдар туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, мал
шаруашылығы:көшу түрлері және табын құрылымы,көшу маршруттарын
анықтау.Үшінші сұрақ бойынша, мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара
әрекеттеріне қатысты қарастыру.Төртінші сұрақ бойынша, қала мәдениетіндегі
өзгерістер мен қолөнер кәсіпшілігін айту. Бесінші сұрақ ішкі және
транзиттік саудаға кеңінен тоқталып өту.
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 14. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
Семинар № 11 19 ғ. 2-жарт: - 20 ғ. басы Қазақстан шаруашылығындағы
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар:1860-1890 жж. реформалары, самодержавиенің
переселендік саясаты, көшушілерге жеңілдіктер, жатақтың, өндірісттік
жұмысшылар, столыпиндік реформалар.
Жоспар:
1.Самодержавиенің аграрлық саясаты.
Жер өңдеулік отарлауы
2.Капиталистік қатынастардың тууы:
- өндіріс,
- банк – ақша қатынастары,- сауда
3.Столыпиндік реформалардың салдары.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Самодержавиенің аграрлық
саясатытың мәнінне тоқталу.Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
Екінші сұрақ бойынша, капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты
болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді? Үшінші сұрақ бойынша, Столыпиндік
реформалардың салдары неге әкеп соқтырды? – деген сұрақтарға деректерге
сүйеніп жауап беру
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 ,15. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
Семинар № 12 ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
Негізгі ұғымдар:“ Әскер коммунизм саясаты ”, ЖЭС, индустриализация.
Жоспар:
1.Кеңестік “ Әскер коммунизм саясаты ”
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар.
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, “ әскер коммунизм саясаты ”– бұл
қанадай саясат болғндығына анықтама жасау керек.Екінші сұрақ бойынша, ЖЭС-
экономикалық бағыты либерализациялаумен қорытындыларна тоқталу керек.
Қазақстандағы индустриализацияның маңызына тоқталу керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар қалай жүзге асуымен
нәтижесіне талдау жасау. Төртінші сұрақ бойынша, Қазақстан экономикасының
лагерлік секторы оның ролі туралы айту.
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 . Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
VI. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.
Семинар № 13 Тәуелсіздіктің жариялануы және 90-жылдардағы саяси-
экономикалық өзгерістер.
Негізгі ұғымдар: КСРОның ыдрауы, референдум,сайлау,
Жоспар:
1) КСРОның ыдрауы.
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық өзгерістер.
4) 1993 – 1995 жылдардағы халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, КСРОның ыдрауының саяси
себебтерін анықтап талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша, 90-жылдардағы саяси-
экономикалық өзгерістер туралы айту керек. Үшінші сұрақ бойынша, 90-
жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық жағдайдың өзгеруімен
ауыл экономикасының құлдырауының себептерін талдау.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Семинар №14 Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның
алғашқы нәтижелері.
Негізгі ұғымдар: Жекешелендіру, Ұлттық валюта, қаржылық жүйе.
Жоспар:
1) Жекешелендіру және оның нәтижелері.
2) Ұлттық валютаның айналымға енуі және еліміздің қаржылық жүйесі.
3) Өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелері.
4) Тұрғын үй құрылысы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, жекешелендіру саясатының жүзегше
асуы мен оның кезеңдеріне тоқталу керек. Екінші сұрақ бойынша, ұлттық
валютаның айналымға енумен қазақстанның төл теңгесінің экономикадағы
тұрақталуна тоқталу керек. Үшінші сұрақ бойынша, өнеркәсіптің дамуының
алғашқы нәтижелерін қамту керек. Төртінші сұрақ бойынша, тұрғын үй құрылысы
бағдарламасына оның жүзеге асуындағы кедергілер жөнінде талдап беру.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Семинар № 15 Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
Негізгі ұғымдар: әлеуметтік құрылым,зейнет ақы қоры.
Жоспар:
Бірінші сұрақ бойынша, елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым.
Екінші сұрақ бойынша, қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, елімізде қалыптасқан әлеуметтік
құрылым жүйесі туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, Қазақ мемлекетінің
әлеуметтік қорғау функциялары олардың қызметтеріне тоқталу керек.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Ұ с ы н ы л а т ы н ә д е б и е т т е р:
Н е г і з г і :
1. Берденова К.А., Общая и экономическая история Казахстана.
А.,”Экономика” 2000.
2. Берденова А.К., Коробков Б.Т. и. др. Экономическая история Каахстана
(с тестовыми заданиями). Алматы: “Экономика” 2001
3. Виноградов В.А. Экономическая история России ХІХ – ХХ вв.: Современый
взгляд.М., РОССПЕН 2001
4. Экономикалық реформалар А., “Экономика” 1999
5. Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997
6. Мамыров Н.К. Проблемы развития экономики и образования в Казахстане.
А., “Дәуір”1998
7.Нұрғалиев Н.Қ. Қазақстан экономикасы. Алматы-1999
8.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикалық 2030 жылдарға дейінгі ұзақ
мерзімді даму стратегиясы. Алматы-1997
9. Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Астана.,2010
10.Экономикалық реформалар А., “экономика” 1999
11.Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997
12.Мамыров Н.К. Проблемы развития и экономики и образования в Казахстане
А., “Дәуір” 1998.
13. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Төрт томдық, 1-
том, Алматы, 1996.
14. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, II-
том. Алматы, 1998.
15Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, III-
том.Алматы, 2002.
Қ о с ы м ш а :
1. Акишев К.А. Курган Исык. Искуство саков Казахстана. М., 1978
2. Ахинжанов С.М. Макарова О.А. Нурумов М.Н. К истории скотоводства и
охоты в Казахстане. А., 1992
3. Кузнецова Э.Ф. Тепловодская Т.М. Древняя металлургия и гончарство
Центрального Казахстана. А., 1994
4. Масанов Н.Е. Кочевая цивилизация казахов (основы жизнедеятельности
номадного общества). – А.,-М., 1995
5. Қозыбаев М.К. Абылхожин Ж.Б. Коллективизация в Казахстане: трагедия
крестьянсива. А.,1993
6. Қозыбаев М.К. Ақтандықтар ақиқаты. А., 1992
7. Омарбеков Т.О. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті.А.,1997
8. Мұхатов О.Х. Қазақстанда ірі байлардың мал-мүлкін тәркілеу
мәселелері.(1940-1980 жж) Отан №299 53-59 б.
9. Байтіленов С. “Қазақстан ауылшаруашылығындағы тоқырау”. А., 99
10. Қазақ қалай аштыққа ұшырады? (Қасіретті жылдар хаттары) А., 1991
Лекция сабақтарының тақырыптары мен мазмұны
№1 лекция Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны
2)Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мақсаты: Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні, оның
басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орнымен таныстыру курстық пәннцң
мақсатымен міндеттерін айқындау.
Мақсаты:Қазақстан орта ғасыр тарихы пәнінің мазмұнымен мақсат міндеттерімен
таныстыру.
Лекция
1.Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның
кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері -
түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан)
тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер
тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші
империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң ықпал
етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
Екінші кезең. Бұдан 1300-1100 жылы бұрын түркі халықтарының рухани
орталығы Шығыста, Орхон-Енисей өңірінде болды. Ежелгі қырғыз мемлекетінің
ескерткіштері, Тоны көктің, Күлтегіннің руникалық жазулары Орхон-Енисейдің
құлпытастарында таңбаланды. Түркі ұлттық рухының осынау тегеуріні X ғасырда
"Манас" эпосында өзінің табиғи жалғасын тапты. Үшінші кезең. ХІІ-ХІҮ
ғасырлар. Қазақтың ең алғашқы қасіреті Шыңғыс әулетінің шабуылынан
басталды. Бұл жойқын күші бар сойқанды шабуыл ел экономикасының дамуын
тежеді. Бұл кезенңің басыңда атақты Майқы би дүниеге келді. Ел аузындағы
аңызға қарағаңда ол біздің тарихымыздағы билер институтының түп атасы.
Бар қазақтық басын біріктіруге жұмылған Майқы би әйгілі қазақ
шежіренамасының негізін қалаушы болды.
Ел аузындағы аңыз бойынша халықтың санасына үш жүздің бас таңбаларын
тасқа қашаған сол кісі екен дейді. Үйсіндердің нысаны – Ту, арғындардың
нысаны – Көз, алшындардың нысаны – Найза содан қалса керек.Әр рудың таңбасы
болды. Малдарына өз таңбаларын соғу арқылы танымал етіп отырды.
Бір ғажабы, қазақ халқының негізгі төрт мұраты дәл сол тұста
тұжырымдалыпты. Олардың үшеуі үш жүзден жауынгерлік ұраны: Ұлы жүздікі –
Бақтияр – бақыт, Орта жүздікі – Ақ жол – әділет, Кіші жүздікі –Алшын –От-
ана болса, барлық қазақтардың ортақ ұраны – Алаш ұғымына біріккен.
Дәл осы кезенде халықтың әзі – Шыңғысхан әулетінің бұғауына іліккен еді.
Халық руханияты сол заманның ең бір қуатты империялық идеологиясы –
шыңғысшылдықтың ықпалына түседі. Шыңғысшылдық ақырына дейін түсінілмей
қалған бір дін болып енді. Өйткені бұл тежеу білмес тегеурінді қара күш пен
тентек мінезді дөрекі қайсарлық қана емес, Шыңғыс әулетінің ұлы
империясының ұстынына тірек, ұстынына көрік болған рухтың революциясы еді.
Ол уақытқа дейін үстемдік еткен далалықтардың түркішілдігі, оғызшылдығы,
ұрандары (жүздік және жалпы алаш), олардың бұрынғы шежіресі жаңа
шежіренамаға тарихи тамырласа кірігіп кетті және ішінара халықтың
зердесінен өшіп қадды.
Осы кезден бастап іс жүзінде тегі басқа ақсүйектердің екі тармағы –
төрелер мен қожалар – түркілердің ру-тайпалық ақсүйектерінен биіктеу
мәртебе алды да, оларды саяси және рухани биліктен ада қылды. Төрелер
Шыңғыс әулетінің ұрпақтары, ал қожалар Мұхаммед пен оның үмбеттерінен
тараған рухани биліктің иелері. Уақыт өте келе, бұл екі тармақ екілдерінің
өздері де жергілікті халықпен кірігіп, олардың әдет-ғүрпын, дәстүрін
қабылдап, қазақ халқының жалпы руханиятына сіңісіп кетті.
Төртінші кезең. XV-XVII ғасырлар. Алғаш қазақ хандығы құрылған кезең.
Шамамен 1466 жылдардан бастап, жалпыхалықтық руханияттың табиғи дамуының
негізі қаланды. Біріншіден, халық рухының ұшқыны ақындардың, сазгерлер мен
айтқыш абыздардың жырларынан көрінді. Асан Қайғы, Шалкиіз, Бұқар жырау
шығармаларында шынайы қазақ руханияты қалыптасып дамыды. "Қобыланды батыр",
"Қамбар батыр" сияқты батырлар жырында, "Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу", "Қыз-
Жібек" және басқа дастандарға қазақтың ұлттық рухы тұп тамыр ретінде
негізге алынды.
Екіншіден, нақ осы уақытта, Жәнібек пен Керей хандар Жетісуға көшіп
келіп, ел басқара бастағаннан кейін, қазақ өзінің тарихи төл атымен атала
басталды.
Үшіншіден, дәл осы тарихи дәуірде халықтың жауынгерлік рухы тағы бір
тамаша оқиғадан көрініс табады. XVII ғасырдың бірінші жартысында үш жүздің
үш ұлы биі –Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би –Тәуке ханмен бірге "Жеті
жарғы" атты тарихи қүжатты қабыддайды. Бұл киелі "жеті" санын нысан өткен
киелі парыздан, қасиетті ережеден тұратын қазақ құқығының алғашқы кодексі
еді.
Ел экономикасы осы кезеңдердің барлығында дәстүрлі көшпенді шаруашылық
сипатында қалыптасып дамып отырды.
2.Қазақстан экономикасының тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Бүгінгі
дүние әлемге, өркениетке, мемлекетке, ұлтқа, ұлысқа, ағайын-туысқа, қалысқа
бөлінеді. Қазақ ұлты бірден жаратылған жоқ, оның бір неше мың жылдық өсу,
даму динамикасы бар.
Тарихтың негізгі миссиясы – ұлттың руға, тайпаға, арыс ка жүзге белінуі
үшін емес, оның тұтастығына, туыстығына ортак тілі, ортақ діні, ортақ ділі,
ортақ Отаны, елі, жұрты барына талдау жасауға арналған. Ұлттық сананы
қалыптастыру, өткеннен сабақ, ғибрат алу, болашаққа үмітпен қарау, зерделеу
болады. XXI ғасырдың Қазақстан азаматы, өзін Қазақ мемлекетінің өкілімін
деп санайтын адам қазақ ұлтының экономикасының тарихын білуге тиіс. Тарих
уақытпен байланысты ұғым. Қай ғасырда, қай жылы, қандай оқиға болды? Оның
халқымыз, үлтымыз үшін қандай мәні бар-осы бізге аса қажет. Бүгінгі танда
ұлттың тарихын білу керек дегенде, ең алдымен мемлекетіміздің, ұлтымыздың
қалай қалыптасқандығын тануымыз керек. Сонымен әр Қазақстан азаматының
ұлттық сезімін өзінің сол ұлттың мемлекеттің өкілі екендігін біддіруге
байланысты ұлттың тарихын білу, әрине, үлкен шаруа. Егер XXI ғасырдың
азаматы ұлтының өткенін білсе, ұлттың қалай қалыптасып, қанша қан төгіп,
өзінің жерін, елін, ұлттық дәстүрін сақтап қалғанын білсе, ол адам, ол
азамат өзінің үлтқа деген ішкі сезімін одан әрі күшейте түседі. Ұлттың
экономикасының тарихын білу керек деген сөзді өзіме жақындатып пайдалансам
- өзімді-өзім тану деген соз. Кімде-кім өзін сол ұлттың өкілімін деп
таныса, санаса, сондай сезімді қалыптастырғысы келсе, онда сол ұлттың
тарихы арқылы адам өзін-өзі тану керек.
Яғни, тарихтың ішінде жүрген бір бөлшегі екенін сезіну қажет. Сонда ғана
ол өзінің үясын тапқан қүс сияқты, өзінің жерінде, елінде, өзіне тән үлкен
тарихи, қоғамдық ортада жүргенін сезінеді. Сонда ғана адам өзін толық қанды
адаммын деп санай алады. Ал енді қай үлттың окілі екенін білмей, айдалада
лағып жүрген, қайда барарын білмей адасып қалған адам ешуақытта ешкімге
жақсылық әкелмейді.
Сонымен, үлтыңның тарихын білу арқылы өзіңнің ор-нынды, ортанды біліп,
өзіңді-өзің тани алатындай жағдайға келгенде гана толық қанды XXI ғасырдың
азаматы бола аласың. Сондықтан Қазақ тарихын білу барлық азаматтарға шарт.
Егер ұлттық сезім болмаса онда үлттың халі мүшкіл болады, ұлттың тілі де,
діні де, дәстүрі де – барлығы құр әншейін жасанды нәрсеге айналып кетуі
мүмкін. Ал ондай ұлт кез келген басқа үлттың жетегінде кете беретіндігі
даусыз. Ұлттың өзінің нық, өз аяғынан тұратындай, өзін-өзі танып, өзін-өзі
сыйлайтындай дәрежеге келуі ұлттық сезімнің пайда болуына байланысты.
Ал ондай сезімді тудыратын нәрселер – өзін-өзі тану, жақсылап тану, жақсы
жағынан тану.
3. Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Тарихи деректанудьщ жалпы тарих ғылымындағы алатын орнын анықтау үшін
оның қосымша тарихи пәндер мен және басқа да тарихи зерттеулердің ара
қатынасына зер салу керек.
а) Қосалқы тарихи пәндермен ара қатынасы.
Тарихи деректерді зерттеумен көптеген қосалқы пәндердің айналысатыны
белгілі. Олардың жалпы саны 30-дан асады:
– эпиграфика – тастағы, металдағы, сүйектердегі, ағаштардағы жазбалар;
– нумизматика – теңгелердегі жазулар;
– сфрагистика – мөрлердегі жазулар;
– геральдика – ел таңбаларындағы жазулар;
– полиграфия –жазу материалдары мен құралдарын, жазу ерекшеліктерін
зерттеу;
– папирология – папирустардағы жазуларды зерттеу;
– текстология – әдеби ескерткіштердегі текстер тарихын зерттеу;
– дипломатика – заң актілерін зерттеу;
– хронология – тарихи оқиғалардың дәл уақытын анықтау;
– метрология – өлшем жүйесін тарихи дамуында зерттеу;
– арихи география – өткеннің географиялық тарихын зерттеу;
– генеалогия – адамзаттың, жеке адамдардың шығу тегін зерттеу, т.б.
Бұл пәндердің даму барысында олардың зерттеу шеңбері де кеңіп отырады.
Дегенмен, арнаулы тарихи пәңдердің қай-қайсысы болсын өзінің зерттеу
объектісі жағынан да, тәсілі мен шеңбері жағынан да деректанудан әддеқайда
шектеулі.
Деректану ғылымы деректердің тек кейбір түрлерін, типтерін немесе
топтарын (теңгелер, актілер, жылнамалар, заманхаттар, т.б.) ғана зерттеп
қоймайды, ол барлық тарихи деректердегі салынған мағлұматтарды қоғам
дамуының заңды жемісі ретінде зерттейді. Сондықтан оның шеңбері барлық
жағынан қосымша пәндерден әлдеқайда кең.
Қазіргі деректануда екі проблемалар кешені қаралады.
1. Теориялық-әдіснамалық проблемалар:
– тарихи шындықтың дерекке енуі және бейнеленуі;
– тарихи деректің әлеуметтік табиғаты, оңдағы субъек-тивтіліктің ара
қатынасы;
– тарихи деректерді жіктеу;
– деректердің ғылыми қүндылығын анықтау принциптері мен тәсілдері жоне
т.б.
2. Нақты-қолтаңбалық проблемалар:
– деректердің нақты түрлері мен типтеріне шолу жасау және екшеу;
– нақты ескерткіштерге деректанулық талдау жасау;
– деректерден алынған мәліметтерді нақты тарихи індеттерді шешуге
пайдалану тәсіддері және т.б.
Қазақстан тарихының деректану курсының проблемалары мен құрылымы оның
алдында тұрған негізгі міндеттермен айқындалады. Олар:
– ғылымның қазіргі даму дәрежесіне сай деректанудың теориялық және
өдіснамалық саласынан білім беру;
– пайда болған және сақталынған тарихи деректер кешені туралы ақпарат
беру;
– тарихи зерттеудің даму қажеттілігінен шыға отырып, олармен жүмыс
істеу тәсілдерін жетілдіру.
Сонымен, теориялық-әдіснамалық, ақпараттық және едістемелік мәселелер бір-
бірімен байланысты қаралады.
Әдістемелік мәселелерді ашу деректерге шолу жасаумен қатар жүргізіледі,
бұл жағдайда басты назар, негізінен, деректер жеткізген фактілер мазмұнына
емес, әр түрлі деректердің ақпараттар беру ерекшелігін көрсетуге бөлінеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан экономика тарихы курсының пәндік мақсты қандай?
2. Қазақстан экономика қандай кезеңдерге бөлінеді?
3. Қазақстан экономика тарихы пәні қай кезеңдердің аралығын қарастырады?
Әдебиеттер: Н-1,3,4,5,.Қ-2,3,4,11,14
Бекіту сұрақтары:
1) Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері қандай?
2)Қазақстанның экономикалық тарихының пәндік мақсаты неді?
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай
жүреді?.
№2 лекция Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері
тарихының деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Мақсаты: Қазақстанның экономика тарихының деректемелерімен оның пәнге
байланысты деректік маңызын көрсету.Қазақстанның экономика тарихының
тарихнамалық негіздеріне мінездеме беру.
Лекция.
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін
орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір
ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI
ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі
дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа
бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының
әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад -
дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп
суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап
авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның
басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің
өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны
2)Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мазмұны
Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның
кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері -
түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан)
тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер
тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші
империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң
ықпал етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
Бекіту сұрақтары:
1) Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері қандай?
2)Қазақстанның экономикалық тарихының пәндік мақсаты неді?
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай
жүреді?.
№2 лекция Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының
деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Мазмұны
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін
орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір
ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI
ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі
дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа
бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының
әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад -
дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп
суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап
авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның
басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің
өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза Байсұңқардың тапсырмасы бойынша Хафиз -
Абру 4-томдық Маджма*ат таварих деген жалпыға бірдей тарих жазуды
бастады.
Бекіту сұрақтары:
1)Қазақстанның экономика тарихының қандай деректемелерін білесіз?.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасна қысқаша шолу беріңіз?
№3-4 лекция Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
Негізгі ұғымдар: Табиғи орта, ауа райы, мәдениет, өңдеу тәсілі,
нуклеус, Маханджарлық, Атбасарлық мәдениеттер, неолиттік төңкеріс, ботай
мәдениеті, жануарлардың доместикациясы.
Жоспар:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы.
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
3.Мезолиттегі жер өңдеу мен мал шаруашылығы элементтері. Аңшылық, балық
аулау шаруашылықтары.
4. Неолиттік революция – адамзаттың экономикалық ұмтылысы.
5. Тас индустриясының дамуы және энеолит кезеңіндегі мыс құралдардың пайда
болуы.
Мазмұны:
Ерте гоминидтердің палеографиялық өмірсүру жағдайы. Қазiргi Қазақстан
жерiн ежелгi адамзат баласы бұдан 1 млн-дай жыл бұрын мекен еткен. Оны
Қаратау, Маңғыстау өңiрлерiнен табылған тұрақтардан алынған материалдар
дәлелдейдi. Қазақстан жерiндегi ерте палеолиттiк (эоплейстоценнен бастап
б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтарға дейiн) ескерткiштер Қаратау, Сарыарқа,
Мұғалжар, Маңғыстау, Ертiс алабынан табылған. Орта палеолитке (мустье)
жататын (б.з.б. 150 — 130 мыңжылдықтардан б.з.б. 35 — 30 мыңжылдықтарға
дейiн) ескерткiштер де бұл өңiрлерде көп. Кейiнгi палеолит (б.з.б. 30 — 35
мыңжылдықтардан б.з.б. 12 — 10 мыңжылдықтарға дейiн) дәуiрiнде адамзат
жерiмiздiң барша аймақтарына тараған. Республика аумағындағы тас дәуiрi
әртүрлi ендiктердегi әлемдiк дамудың (олдувей мәдениетi, ашель мәдениетi,
мустье мәдениетi, т.б.) барлық заңдылықтарын сақтаған. Ежелгi тас құралдары
Қаратау қыратының оңт.-батысындағы Арыстанды өз. алқабының төм. төрттiк
дәуiрiне қатысты ең биiк сөресiн құрайтын, тұтасып қатып қалған
конгломераттар қабатынан табылған.
2.Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
Қаратау сiлемдерiндегi ашель кезеңiнiң тұрақтары көп.
Бекіту сұрақтары:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы қандай болды?
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдерінайтып беріңіз?
3. Аңшылық құралдарын атап беріңіз?
4.Балық аулау тәсілдері қандай болды?
№5-6 лекция Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен
қоғамдық қатынстары
Негізгі ұғымдар: Көшпелі, мал шаруашылығы, Нұра, Атасу, Беғазы- Дәндібай,
от өткізу әдісі. Түркі тайпаларының тарихи аренаға шығуы.
Жоспар:
1). Қоланы меңгеру. Ерте металлургия.
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалы:
- мал шаруашылығы
- жер өңдеу
- үй тұрмысы
3). Қоғамдық қатынастар.
Бекіту сұрақтары:
1). Қоланы игеру тәсілі қандай болды?
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалын атап
беріңіз?
3). Қоғамдық қатынастары қалай жүрді?
Мазмұны:
Қоланы меңгеру. Ерте металургия. Қола дәуiрiнде (б.з.б. 2 — 1
мыңжылдықтар) мыс пен қола металлургиясы дамыды (қ. Ежелгi кен қазбалары).
Тайпалар мал және егiн ш-тарымен кешендi түрде айналыса бастады. Еңбек
өнiмдiлiгi артты. Жеке отбасылар оқшауланды, отбасылық меншiк кеңейдi,
рулық қауым iшiнде мүлiк теңсiздiгi өстi. Қола — еңбек құралдары мен қару
жасау үшiн қолданылатын негiзгi шикiзат көзiне айналды. Қола дәуiрiнде
Сiбiрдiң, Жайық өңiрiнiң, Қазақстан және Орта Азияның ұлан-ғайыр далаларын
тегi жағынан және тарихи тағдырларының ортақтығы жағынан туыс тайпалар
мекендедi; бұл тайпалар өзiнше бiр үлгiдегi жарқын мәдениет қалдырды. Мұны
1914 ж. Сiбiрдегi Ачинск қ-ның маңынан табылған Андрон деревнясы атымен
аталатын Андрон мәдениетiн қалдырған тайпалар ескерткiштерiнен көруге
болады. Андрон мәдени-қауымдастығы таралған аймағына және өзiндiк
белгiлерiне қарай үш тарихи кезеңге бөлiнедi: ерте кезеңi — б.з.б. 18 — 16
ғ-лардағы Петров мәдениетi; орта кезеңi — б.з.б. 15 — 12 ғ-лардағы Алакөл-
Атасу, Федоров-Нұра мәдениеттерi; соңғы кезеңi — б.з.б. 11 — 9(8) ғ-лардағы
Алексеев, Замараев, Сарығары, Беғазы-Дәндiбай мәдениеттерi. Ғылымда Андрон
мәдени-тарихи қауымдастығы тарихи кезеңдерiне қатысты түрлi пiкiрлер бар.
Дегенмен, ғалымдардың көбi бұл кезеңдер бiрiн-бiрi алмастырып отырды деген
пiкiрге тоқтаған. Қола дәуiрiндегi әрбiр мәдениет жерлеу құрылыстарымен,
қабiрге қойылған заттарымен ерекшеленедi. Бұл кезеңде түрлi металдардың
қорытпаларынан еңбек құралдарын (пышақ, орақ, шалғы, балта), қару-жарақ
(қанжар, найза, жебе ұштықтары), әшекейлiк бұйымдар (тоға, бiлезiк, моншақ,
тарақ) жасау жетiлдiрiлдi.
№7-8 лекция Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар: Экстенсивті мал шаруашылығы, богарлық жер өңдеу, жоғалған
үлгі әдісімен құю.
Жоспар:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу және ирригация.
3. Қол өнер.
4. Сауданың дамуы. Дала жолының маңызы
: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі және жартылай көшпелі мал
шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары мәселелеріне тоқалу керек.
Екінші сұрақ бойынша, жер өңдеу тәсілдерін айту керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ирригация – бұл тәсілдің ерекшелігін ашу. Төртінші сұрақ бойынша,
сауданың дамуы ондағы дала жолының маңызын ашу керек.
Бекіту сұрақтары:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу тәсілдері қанада йболды?
3. Ирригация – бұл ненің тәсілі?
4. Сауданың дамуында дала жолының маңызы қанадай болды?
№9 -10 лекция Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар:Қазақтың дәстүрлі егіншілігі, тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
Жоспар:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігі.
Бірінші сұрақ бойынша, ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген
тайпалардың егіншілік мәдениетінің ерекшеліктерін ашу. Екінші сұрақ
бойынша, орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік
шаруашылығыдамыған аймақтарды анықтау. Үшінші сұрақ бойынша, қазақтың
дәстүрлі егіншілігінің өзіндік ерекшелігін деректер негізінде ашып беру.
Бекіту сұрақтары:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігін қалай түсінесің?
№11 -12 лекция Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық
мемлекеттердің экономикасы.
Негізгі ұғымдар: Ұлы Жібек жолы, ирригация, тайпа құрамы және қор
тәртібі.
Жоспар:
1. Тайпа құрлымы және көшу түрлері
2. Отырықшы-жер өңдеу шаруашылығы
3. Біртұтас әлеуметтік – экономикалық мәдениетте көшпелі және отырықшы
мәдениеттердің интеграциясы.
Бірінші сұрақ бойынша, тайпа құрлымы неге негізделгеніне талдау жасау.
Екінші сұрақ бойынша, көшу түрлеріне тоқталу мен қатар оның шаруашылық
маңызын ашу керек. Үшінші сұрақ бойынша, отырықшылық ұғымын түсінік бере
отырып оның прогресивтік мәнін ашу керек.
Бекіту сұрақтары:
1.Тайпа құрлымы неге негізделді?
2.Көшу түрлерін атаңыз?
3.Отырықшылық ұғымын қалай түсінесің?
№13-14 лекция Қазақ Хандығы: 15-17 ғ.ғ. халқы және шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Жер өңдеу, Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат,
Ясы, Сайрам, Сығанақ,
Жоспар:
1). Ұйымның түсінігінің жүздік бөліспен ауысуы
2). Мал және үй шаруашылығы. Жер өңдеу.
3). Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалары:
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы, қаланың жер иеленуі
4). Салық жүйесі.Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы,
Сайрам, Сығанақ,
Бірінші сұрақ бойынша, қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы, жүздердің ру-
тайпалық құрамы және географиялық орналасуы,әлеуметтік лауазымдар туралы
айту. Екінші сұрақ бойынша, мал шаруашылығы:көшу түрлері және табын
құрылымы,көшу маршруттарын анықтау.Үшінші сұрақ бойынша, мал және жер өңдеу
шаруашылығының өзара әрекеттеріне қатысты қарастыру.Төртінші сұрақ бойынша,
қала мәдениетіндегі өзгерістер мен қолөнер кәсіпшілігін айту. Бесінші сұрақ
ішкі және транзиттік саудаға кеңінен тоқталып өту.
Бекіту сұрақтары:
Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалаларды атаңыз?
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы туралы не білесіз?
- қалалардың болуы нені білдіреді?
№15 лекция XVII-XVIII ғасырдың басындағы қазақ халқының дәстүрлі
шаруашылығының дағдарысқа ұшырауының себептерінің алғышарттары.
Негізгі ұғымдар: протектарат, отаршылдық, Қазақ - жоңғар соғыс.
Жоспар:
1) Қазақ - жоңғар соғыстырының негізгі себептері.
2) Ресейдің отаршылдық саясатының басталуы.
3)Қазақ жүздерінің Ресей протектаратын қабылдауы.
Бекіту сұрақтары:
) Қазақ - жоңғар соғыстырының негізгі себептерін атаңыз?.
2) Ресейдің отаршылдық саясаты неден көрінді?
3) Қазақ жүздерінің Ресей протектаратын қабылдауының саяси себебін айтыңыз?
№16-19 лекция ХVІІІ - ХІХ ғ. 1-жарт: Қазақстанның әлеуметтік-
экономикалық жағдайы.
Негізгі ұғымдар: Жер дағдарысы, экономикалық дағдарыс, сыртқы сауда
Жоспар:
1). XVIII ғ.20-30ж.ж.шаруашылық дағдарыстың экономикалы және
демографияның салдары.
2). XVIII ғ. 50-60 ж.ж. жер дағдарысы.
3). XVII ғ. 60-70 ж.ж. қазақ шаруашылығының кеңейтілген өндіріс жолына
түсуі.
4). XVII ғ.соңындағы экономикалық дағдарыс:
5). XIX ғ.20-40 ж.ж. дәстүрлі қазақ қоғамының бүтін жүйесінің
талқандалуы.
6). Сыртқы сауда.
Бекіту сұрақтары:
1). XVIII ғ.20-30ж.ж.шаруашылық дағдарыстың болуына не себеп болды?
2). XVIII ғ. 50-60 ж.ж. жер дағдарысы неге әкеп соқтырды?
3). XVII ғ. 60-70 ж.ж. қазақ шаруашылығының кеңейтілген өндіріс жолына
түсуі.
4). XVII ғ.соңындағы экономикалық дағдарысқа не сбеп болшды?
5). Дәстүрлі қазақ қоғамының бүтін жүйесінің талқандалуына не әсер етті?
6). Сыртқы саудны кімдермен жүргізді?
№20-21 лекция ХІХ - 2-жарт: - ХХ ғ. басы Қазақстанның шаруашылығындағы
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар:1860-1890ж.ж.реформалары, самодержавиенің переселендік
саясаты, көшушілерге жеңілдіктер, жатақтың, өндірісттік жұмысшылар,
столыпиндік реформалар.
Жоспар:
1.Самодержавиенің аграрлық саясаты.
Жер өңдеулік отарлауы
2.Капиталистік қатынастардың тууы:
- өндіріс,
- банк – ақша қатынастары,- сауда
3.Столыпиндік реформалардың салдары.
Бекіту сұрақтары:
1.Самодержавиенің аграрлық саясатытың мәнін айтыңыз?
Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
2.Капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді?
2.Столыпиндік реформалардың салдары неге әкеп соқтырды?
Бірінші сұрақ бойынша, Самодержавиенің аграрлық саясатытың мәнінне
тоқталу.Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
Екінші сұрақ бойынша, капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты
болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді? Үшінші сұрақ бойынша, Столыпиндік
реформалардың салдары неге әкеп соқтырды? – деген сұрақтарға деректерге
сүйеніп жауап беру
№11 лекция ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
Негізгі ұғымдар:“ Әскер коммунизм саясаты ”, ЖЭС, индустриализация.
Жоспар:
1.Кеңестік “ Әскер коммунизм саясаты ”
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар.
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы.
Бекіту сұрақтары:
1“ Әскер коммунизм саясаты ”– бұл қанадай саясат?
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы неде?.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар қалай жүрді?
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы дегенді қалай түсіндіресің?
№12 лекция Қазақ халқының тұрмыстық өнері.
Негізгі ұғымдар :Қолөнер, искусство, ұлттық тағамдар.
Жоспар:
1) Өнер тарихы.
2) Қолөнер тарихы.
3) Ұлттық тағамдар дайындау тарихы.
Бекіту сұрақтары:
1) Өнер тарихы дегенді қалай түсінесің?
2) Қолөнер тарихы туралы не білесіз?
3) Ұлттық тағамдар дайындау туралы не білесің?
VI. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.
№13 лекция Тәуелсіздіктің жариялануы және 90-жылдардағы саяси-экономикалық
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар: КСРОның ыдрауы, референдум,сайлау,
Жоспар:
1) КСРОның ыдрауы.
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық өзгерістер.
4) 1993 – 1995 жылдардағы халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайы.
Бекіту сұрақтары:
1) КСРОның ыдрауының себебі?
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер туралы неайтасыз?
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық жағдай қандай
болды?
№14 лекция Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның алғашқы
нәтижелері.
Негізгі ұғымдар: Жекешелендіру, Ұлттық валюта, қаржылық жүйе.
Жоспар:
1) Жекешелендіру және оның нәтижелері.
2) Ұлттық валютаның айналымға енуі және еліміздің қаржылық жүйесі.
3) Өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелері.
4) Тұрғын үй құрылысы.
Бекіту сұрақтары:
1) Жекешелендіру неше кезеңнен тұрды?
2) Ұлттық валюта айналымғақашан енді?
3) Тұрғын үй құрылысы қандай жүйе ьойынша қаржыландырылды?
№15 лекция Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
Негізгі ұғымдар: әлеуметтік құрылым,зейнет ақы қоры.
Жоспар:
1) Елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым.
2) Қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары.
Бекіту сұрақтары:
1) Елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым қандай?
2) Қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функцияларын атаңыз?
Қазақстан экономикалық тарихты пәнінің семинар сабақтарының тақырыптық
жоспары.
Күндүзгі оқу бөлім
№
Тақырыптар Семинар Апта
сағаты
1 Қазақстанның экономикалық тарихы пәні 1 1 апта
2 Қазақстанның экономикалық тарихының 1 2апта
мәселелері тарихының деректемесі мен
тарихнамасы.
3 Тас ғасыры: экономикалық аспект. 1 3 апта
4 Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының1 4 апта
шаруашылығы мен қоғамдық қатынстары
5 Темір дәуіріндегі Қазақстан 1 5 апта
тұрғындарының шаруашылығы.
6 Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік 1 6 апта
шаруашылығы.
7 Ұлы Жібек жолы және Қазақстан 1 7 апта
аумағындағы ортағасырлық мемлекеттердің
экономикасы.
8 Қазақ хандығы: ХV-ХVII ғғ. халқы және 1 8 апта
шаруашылығы
9 VI-ХVIIғ.Қазақстан экономикасының 1 9 апта
дамуы.
10 ХV-ХVIII ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік1 10 апта
– экономикалық жағдайы.
11 ХІХ ғ. 2-жарт: - ХХ ғ. басы Қазақстанның1 11 апта
шаруашылығындағы өзгерістер.
12 ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.1 12 апта
13 Тәуелсіздіктің жариялануы және 1 13 апта
90-жылдардағы саяси-экономикалық
өзгерістер.
14 Қазақстан жеріндегі экономиқалық 1 14 апта
реформалар және оның алғашқы нәтижелері.
15 Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік 1 15 апта
құрылымы.
Барлығы 15
С е м и н а р с а б а қ т а р ы н ы ң т а қ ы р ы п т ы қ ж о с п
а р ы .
Семинар №1 Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны.
2) Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,514,15.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша,Қазақстан экономикалық тарихының
қамтитын мәселелері қандай?Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның экономикалық
тарихының пәндік мақсаты неді? Үшінші сұрақ бойынша, пәнінің басқа да
қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай жүреді? – деген
сұрақтардың жауабын қамту қажет.
Семинар №2 Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері тарихының
деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Әдістемелік нұсқау:Бірінші сұрақ бойынша, Қазақстанның экономика тарихының
деректемелеріне сипаттама беру. Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның
экономика тарихының тарихнамасына еңбектер негізіне сүйене отырып шолу
жасау керек.
Әдебиеттер:Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5, 14,15.
Семинар №3 Қазақстан тас ғасырында: экономикалық аспект.
Негізгі ұғымдар: Табиғи орта, ауа райы, мәдениет, өңдеу тәсілі,
нуклеус, Маханджарлық, Атбасарлық мәдениеттер, неолиттік төңкеріс, ботай
мәдениеті, жануарлардың доместикациясы.
Жоспар:
1.Ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайы.
2. Палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау тәсілдері.
3.Мезолиттегі жер өңдеу мен мал шаруашылығы элементтері. Аңшылық, балық
аулау шаруашылықтары.
4. Неолиттік революция – адамзаттың экономикалық ұмтылысы.
5. Тас индустриясының дамуы және энеолит кезеңіндегі мыс құралдардың пайда
болуы.
Әдістемелік нұсқау: ерте гоминидтердің полеогеографиялық өмірсүру жағдайына
сипаттама беру.
Екінші сұрақ бойынша, палеолиттегі еңбек құралдары мен оларды жасау
тәсілдерін айтып беру.
Үшінші сұрақ бойынша, аңшылық кәсібіне сипаттама беру. Төртінші сұрақ
бойынша,балық аулау тәсілдеріне тоқталу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,13.
Семинар №4 Қола дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы мен
қоғамдық қатынстары
Негізгі ұғымдар: Көшпелі, мал шаруашылығы, Нұра, Атасу, Беғазы- Дәндібай,
от өткізу әдісі. Түркі тайпаларының тарихи аренаға шығуы.
Жоспар:
1). Қоланы меңгеру. Ерте металлургия.
2). Қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен бөліну ариалы:
- мал шаруашылығы
- жер өңдеу
- үй тұрмысы
3). Қоғамдық қатынастар.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, қоланы игеру тәсіліне тоқталу
керек. Екінші сұрақ бойынша, қола дәуірінің тайпаларының шаруашылығы мен
бөліну ариалын атап көрсету керек. Үшінші сұрақ бойынша, Қоғамдық
қатынастарыдың жүйесін талдау керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ --,2,3,4,5,13.
Семинар № 5 Темір дәуіріндегі Қазақстан тұрғындарының шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар: Экстенсивті мал шаруашылығы, богарлық жер өңдеу, жоғалған
үлгі әдісімен құю.
Жоспар:
1. Көшпелі және жартылай көшпелі мал шаруашылығына өту. Жеке меншік
қатынастары.
2. Жер өңдеу және ирригация.
3. Қол өнер.
4. Сауданың дамуы. Дала жолының маңызы
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі және жартылай көшпелі
мал шаруашылығына өту. Жеке меншік қатынастары мәселелеріне тоқалу керек.
Екінші сұрақ бойынша, жер өңдеу тәсілдерін айту керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ирригация – бұл тәсілдің ерекшелігін ашу. Төртінші сұрақ бойынша,
сауданың дамуы ондағы дала жолының маңызын ашу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,13,
Семинар №6 Қазақстан жеріндегі отырықшы-егіншілік шаруашылығы.
Негізгі ұғымдар:Қазақтың дәстүрлі егіншілігі, тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
Жоспар:
1)Ертедегі Қазақстан территориясын мекендеген тайпалардың егіншілік
мәдениеті.
2)Орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік шаруашылығы.
3) Қазақтың дәстүрлі егіншілігі.
Әдістемелік нұсқау:Бірінші сұрақ бойынша, ертедегі Қазақстан территориясын
мекендеген тайпалардың егіншілік мәдениетінің ерекшеліктерін ашу. Екінші
сұрақ бойынша, орта ғасырдағы Қазақстан территориясындағы егіншілік
шаруашылығыдамыған аймақтарды анықтау. Үшінші сұрақ бойынша, қазақтың
дәстүрлі егіншілігінің өзіндік ерекшелігін деректер негізінде ашып беру.
Семинар № 7 Ұлы Жібек жолы және Қазақстан аумағындағы ортағасырлық
мемлекеттердің экономикасы.
Негізгі ұғымдар: Ұлы Жібек жолы, ирригация, тайпа құрамы және қор
тәртібі.
Жоспар:
1. Тайпа құрлымы және көшу түрлері
2. Отырықшы-жер өңдеу шаруашылығы
3. Біртұтас әлеуметтік – экономикалық мәдениетте көшпелі және отырықшы
мәдениеттердің интеграциясы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, тайпа құрлымы неге
негізделгеніне талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша, көшу түрлеріне тоқталу
мен қатар оның шаруашылық маңызын ашу керек. Үшінші сұрақ бойынша,
отырықшылық ұғымын түсінік бере отырып оның прогресивтік мәнін ашу керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 13.
Семинар № 8 Қазақ хандығы: 15-17 ғ.ғ. халқы және шаруашылығы
Негізгі ұғымдар: Жер өңдеу, Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат,
Ясы, Сайрам, Сығанақ,
Жоспар:
1). Ұйымның түсінігінің жүздік бөліспен ауысуы
2). Мал және үй шаруашылығы. Жер өңдеу.
3). Қазақстанның кейінгі ортағасырлық қалалары:
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы, қаланың жер иеленуі
4). Салық жүйесі.Күйме, хисар, Вакф, мүлік, мардинар, рийат, Ясы,
Сайрам, Сығанақ,
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Қазақстанның кейінгі
ортағасырлық қалалардыпайда болуымен қатар, қалалардың экономиканың
дамуындағы ролін көрсету керек.
- қалалар және қала тұрғындары саны
- қалалар құрылымы туралы не білесіз?
- қалалардың болуы нені білдіреді? – деген сауалдардың жауабын қамту
керек.
Әдебиеттер: Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5,14.
Семинар №9 VI-ХI ғ.ғ. Қазақстан экономикасының дамуы.
Жоспар:
1.Көшпелі мал шаруашылығының түрлері
2.Қазақстанның негізгі жер өңдеу аймақтары. Ирригациялық жер өңдеу
3.Қалалар салынуының дамуы
- қалалар тууының алғы шарттары
- қалалар құрылымы мен тұрғындар саны
- қолөнердің дамуы
- тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар маңызы
4.Тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және транзиттік сауда
Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу тәртібі, қалалар
құрлымы, туралы мәселелермен еңбек тәсілдеріне кеңінен талдау жасау
керек.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, көшпелі мал шаруашылығының
түрлеріне сипатама беру. Екінші сұрақ бойынша, Қазақстанның негізгі жер
өңдеу аймақтарынкартадан көрсету. Ирригациялық жер өңдеу тәсілі туралы
айту. Үшінші сұрақ бойынша, қалалар салынуының дамуы бойынша:
қалалар тууының алғы шарттары, қалалар құрылымы мен тұрғындар
саны,қолөнердің дамуы, тұрғындардың экономикалық өміріндегі қалалар
маңызын деректер негізінде ашып беру керек.
Төртінші сұрақ бойынша, тауар – ақша қатынастарының өсуі, ішкі және
транзиттік сауда. Ұлы Жібек жолы, ирригация, табын құрамы және бағу
тәртібі, қалалар құрлымы, Отырар оазисі, соғдылар отарлары туралы
мәселелердің жауабын кеңінен қамту керек.
Әдебиеттер:Н-1,2,3,4. Қ--,2,3,4,5. 14.
Семинар № 10 ХV-ХVIII ғғ. Қазақ хандығының әлеуметтік – экономикалық
жағдайы.
Жоспар:
1.Қазақ қоғамының әлеуметтік құрылымы.
- жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық орналасуы.
- әлеуметтік лауазымдар
2.Мал шаруашылығы.
- көшу түрлері және табын құрылымы
- көшу маршруттары.
3.Мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара әрекеттері.
4.Қала мәдениетіндегі өзгерістер, қолөнер.
5.Ішкі және транзиттік сауда.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, қазақ қоғамының әлеуметтік
құрылымы, жүздердің ру-тайпалық құрамы және географиялық
орналасуы,әлеуметтік лауазымдар туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, мал
шаруашылығы:көшу түрлері және табын құрылымы,көшу маршруттарын
анықтау.Үшінші сұрақ бойынша, мал және жер өңдеу шаруашылығының өзара
әрекеттеріне қатысты қарастыру.Төртінші сұрақ бойынша, қала мәдениетіндегі
өзгерістер мен қолөнер кәсіпшілігін айту. Бесінші сұрақ ішкі және
транзиттік саудаға кеңінен тоқталып өту.
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 14. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
Семинар № 11 19 ғ. 2-жарт: - 20 ғ. басы Қазақстан шаруашылығындағы
өзгерістер.
Негізгі ұғымдар:1860-1890 жж. реформалары, самодержавиенің
переселендік саясаты, көшушілерге жеңілдіктер, жатақтың, өндірісттік
жұмысшылар, столыпиндік реформалар.
Жоспар:
1.Самодержавиенің аграрлық саясаты.
Жер өңдеулік отарлауы
2.Капиталистік қатынастардың тууы:
- өндіріс,
- банк – ақша қатынастары,- сауда
3.Столыпиндік реформалардың салдары.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, Самодержавиенің аграрлық
саясатытың мәнінне тоқталу.Жер өңдеулік отарлауы қалай жүрді?
Екінші сұрақ бойынша, капиталистік қатынастардың тууы неге байланысты
болды?
- Қандай өдірістер пайда болды?
- банк – ақша қатынастары қалай жүрді? Үшінші сұрақ бойынша, Столыпиндік
реформалардың салдары неге әкеп соқтырды? – деген сұрақтарға деректерге
сүйеніп жауап беру
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 ,15. Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
Семинар № 12 ХХ ғ. 20-40ж.ж. экономикалық жаңартулар.
Негізгі ұғымдар:“ Әскер коммунизм саясаты ”, ЖЭС, индустриализация.
Жоспар:
1.Кеңестік “ Әскер коммунизм саясаты ”
2.ЖЭС-экономикалық бағыты либерализациялау Қорытындылар, Қазақстандағы
индустриализацияның маңызы.
3.Ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар.
4.Қазақстан экономикасының лагерлік секторы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, “ әскер коммунизм саясаты ”– бұл
қанадай саясат болғндығына анықтама жасау керек.Екінші сұрақ бойынша, ЖЭС-
экономикалық бағыты либерализациялаумен қорытындыларна тоқталу керек.
Қазақстандағы индустриализацияның маңызына тоқталу керек. Үшінші сұрақ
бойынша, ауылдарда әлеуметтік – экономикалық жаңартулар қалай жүзге асуымен
нәтижесіне талдау жасау. Төртінші сұрақ бойынша, Қазақстан экономикасының
лагерлік секторы оның ролі туралы айту.
Әдебиеттер:Н– 5,6,7,8,9,10 . Қ– 4,5,6,7,8,9,10.
VI. Қазақстан – тәуелсіз мемлекет.
Семинар № 13 Тәуелсіздіктің жариялануы және 90-жылдардағы саяси-
экономикалық өзгерістер.
Негізгі ұғымдар: КСРОның ыдрауы, референдум,сайлау,
Жоспар:
1) КСРОның ыдрауы.
2) 90-жылдардағы саяси-экономикалық өзгерістер.
3) 90-жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық өзгерістер.
4) 1993 – 1995 жылдардағы халықтың әлеуметтік тұрмыс жағдайы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, КСРОның ыдрауының саяси
себебтерін анықтап талдау жасау. Екінші сұрақ бойынша, 90-жылдардағы саяси-
экономикалық өзгерістер туралы айту керек. Үшінші сұрақ бойынша, 90-
жылдардағы ауыл шаруашылығындағы саяси-экономикалық жағдайдың өзгеруімен
ауыл экономикасының құлдырауының себептерін талдау.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Семинар №14 Қазақстан жеріндегі экономиқалық реформалар және оның
алғашқы нәтижелері.
Негізгі ұғымдар: Жекешелендіру, Ұлттық валюта, қаржылық жүйе.
Жоспар:
1) Жекешелендіру және оның нәтижелері.
2) Ұлттық валютаның айналымға енуі және еліміздің қаржылық жүйесі.
3) Өнеркәсіптің дамуының алғашқы нәтижелері.
4) Тұрғын үй құрылысы.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, жекешелендіру саясатының жүзегше
асуы мен оның кезеңдеріне тоқталу керек. Екінші сұрақ бойынша, ұлттық
валютаның айналымға енумен қазақстанның төл теңгесінің экономикадағы
тұрақталуна тоқталу керек. Үшінші сұрақ бойынша, өнеркәсіптің дамуының
алғашқы нәтижелерін қамту керек. Төртінші сұрақ бойынша, тұрғын үй құрылысы
бағдарламасына оның жүзеге асуындағы кедергілер жөнінде талдап беру.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Семинар № 15 Қазіргі Қазақстанның әлеуметтік құрылымы.
Негізгі ұғымдар: әлеуметтік құрылым,зейнет ақы қоры.
Жоспар:
Бірінші сұрақ бойынша, елімізде қалыптасқан әлеуметтік құрылым.
Екінші сұрақ бойынша, қазақ мемлекетінің әлеуметтік қорғау функциялары.
Әдістемелік нұсқау: Бірінші сұрақ бойынша, елімізде қалыптасқан әлеуметтік
құрылым жүйесі туралы айту. Екінші сұрақ бойынша, Қазақ мемлекетінің
әлеуметтік қорғау функциялары олардың қызметтеріне тоқталу керек.
Әдебиеттер:Н-6,7,8,910,11..Қ– 4-10
Ұ с ы н ы л а т ы н ә д е б и е т т е р:
Н е г і з г і :
1. Берденова К.А., Общая и экономическая история Казахстана.
А.,”Экономика” 2000.
2. Берденова А.К., Коробков Б.Т. и. др. Экономическая история Каахстана
(с тестовыми заданиями). Алматы: “Экономика” 2001
3. Виноградов В.А. Экономическая история России ХІХ – ХХ вв.: Современый
взгляд.М., РОССПЕН 2001
4. Экономикалық реформалар А., “Экономика” 1999
5. Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997
6. Мамыров Н.К. Проблемы развития экономики и образования в Казахстане.
А., “Дәуір”1998
7.Нұрғалиев Н.Қ. Қазақстан экономикасы. Алматы-1999
8.Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикалық 2030 жылдарға дейінгі ұзақ
мерзімді даму стратегиясы. Алматы-1997
9. Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. Астана.,2010
10.Экономикалық реформалар А., “экономика” 1999
11.Сәбден О. ХХІ ғ. қандай экономикамен кіреміз. А., 1997
12.Мамыров Н.К. Проблемы развития и экономики и образования в Казахстане
А., “Дәуір” 1998.
13. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Төрт томдық, 1-
том, Алматы, 1996.
14. Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, II-
том. Алматы, 1998.
15Қазақстан тарихы.(көне заманнан бүгінге дейін). Бес томдық, III-
том.Алматы, 2002.
Қ о с ы м ш а :
1. Акишев К.А. Курган Исык. Искуство саков Казахстана. М., 1978
2. Ахинжанов С.М. Макарова О.А. Нурумов М.Н. К истории скотоводства и
охоты в Казахстане. А., 1992
3. Кузнецова Э.Ф. Тепловодская Т.М. Древняя металлургия и гончарство
Центрального Казахстана. А., 1994
4. Масанов Н.Е. Кочевая цивилизация казахов (основы жизнедеятельности
номадного общества). – А.,-М., 1995
5. Қозыбаев М.К. Абылхожин Ж.Б. Коллективизация в Казахстане: трагедия
крестьянсива. А.,1993
6. Қозыбаев М.К. Ақтандықтар ақиқаты. А., 1992
7. Омарбеков Т.О. 20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті.А.,1997
8. Мұхатов О.Х. Қазақстанда ірі байлардың мал-мүлкін тәркілеу
мәселелері.(1940-1980 жж) Отан №299 53-59 б.
9. Байтіленов С. “Қазақстан ауылшаруашылығындағы тоқырау”. А., 99
10. Қазақ қалай аштыққа ұшырады? (Қасіретті жылдар хаттары) А., 1991
Лекция сабақтарының тақырыптары мен мазмұны
№1 лекция Қазақстанның экономикалық тарихы пәні
Пәнге кіріспе.
Негізігі ұғымдар:пәнге кіріспе, экономикалық тарих, экономикалық аспект.
Жоспар:
1) Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні,
оның басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орны
2)Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері пәнінің мақсатымен
міндеттері
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Мақсаты: Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері пәні, оның
басқа да қоғамдық ғылымдардың ортасындағы орнымен таныстыру курстық пәннцң
мақсатымен міндеттерін айқындау.
Мақсаты:Қазақстан орта ғасыр тарихы пәнінің мазмұнымен мақсат міндеттерімен
таныстыру.
Лекция
1.Пәнге кіріспе.Қазақстан экономикасының тарихы пәні, оның басқа да
қоғамдық
ғылымдардың ортасындағы орны. Қазақстан экономикасының тарихынның
кезеңдері: Бірінші кезең - бұдан 1,5 мыңжыл бұрынғы ғұн нәсілдері -
түркілер - Ашина руының түркілері - Ордос алабынан ауған жүнді (жуан-жуан)
тайпаларының ежелгі ақсүйек әулетінен тараған ұрпақгар. Осы үрдістер
тоғысында тұңғыш Түркі қағанаты - Мәңгілік Ел бой көтереді. Бұл үшінші
империя Байқалдан Каспийге дейінгі аймақты қамтыды.
Ұлы жібек жолы түркілер мемлекетінің экономикасының дамуына да оң ықпал
етті.Халықаралық сауда ролін атқарды.
Екінші кезең. Бұдан 1300-1100 жылы бұрын түркі халықтарының рухани
орталығы Шығыста, Орхон-Енисей өңірінде болды. Ежелгі қырғыз мемлекетінің
ескерткіштері, Тоны көктің, Күлтегіннің руникалық жазулары Орхон-Енисейдің
құлпытастарында таңбаланды. Түркі ұлттық рухының осынау тегеуріні X ғасырда
"Манас" эпосында өзінің табиғи жалғасын тапты. Үшінші кезең. ХІІ-ХІҮ
ғасырлар. Қазақтың ең алғашқы қасіреті Шыңғыс әулетінің шабуылынан
басталды. Бұл жойқын күші бар сойқанды шабуыл ел экономикасының дамуын
тежеді. Бұл кезенңің басыңда атақты Майқы би дүниеге келді. Ел аузындағы
аңызға қарағаңда ол біздің тарихымыздағы билер институтының түп атасы.
Бар қазақтық басын біріктіруге жұмылған Майқы би әйгілі қазақ
шежіренамасының негізін қалаушы болды.
Ел аузындағы аңыз бойынша халықтың санасына үш жүздің бас таңбаларын
тасқа қашаған сол кісі екен дейді. Үйсіндердің нысаны – Ту, арғындардың
нысаны – Көз, алшындардың нысаны – Найза содан қалса керек.Әр рудың таңбасы
болды. Малдарына өз таңбаларын соғу арқылы танымал етіп отырды.
Бір ғажабы, қазақ халқының негізгі төрт мұраты дәл сол тұста
тұжырымдалыпты. Олардың үшеуі үш жүзден жауынгерлік ұраны: Ұлы жүздікі –
Бақтияр – бақыт, Орта жүздікі – Ақ жол – әділет, Кіші жүздікі –Алшын –От-
ана болса, барлық қазақтардың ортақ ұраны – Алаш ұғымына біріккен.
Дәл осы кезенде халықтың әзі – Шыңғысхан әулетінің бұғауына іліккен еді.
Халық руханияты сол заманның ең бір қуатты империялық идеологиясы –
шыңғысшылдықтың ықпалына түседі. Шыңғысшылдық ақырына дейін түсінілмей
қалған бір дін болып енді. Өйткені бұл тежеу білмес тегеурінді қара күш пен
тентек мінезді дөрекі қайсарлық қана емес, Шыңғыс әулетінің ұлы
империясының ұстынына тірек, ұстынына көрік болған рухтың революциясы еді.
Ол уақытқа дейін үстемдік еткен далалықтардың түркішілдігі, оғызшылдығы,
ұрандары (жүздік және жалпы алаш), олардың бұрынғы шежіресі жаңа
шежіренамаға тарихи тамырласа кірігіп кетті және ішінара халықтың
зердесінен өшіп қадды.
Осы кезден бастап іс жүзінде тегі басқа ақсүйектердің екі тармағы –
төрелер мен қожалар – түркілердің ру-тайпалық ақсүйектерінен биіктеу
мәртебе алды да, оларды саяси және рухани биліктен ада қылды. Төрелер
Шыңғыс әулетінің ұрпақтары, ал қожалар Мұхаммед пен оның үмбеттерінен
тараған рухани биліктің иелері. Уақыт өте келе, бұл екі тармақ екілдерінің
өздері де жергілікті халықпен кірігіп, олардың әдет-ғүрпын, дәстүрін
қабылдап, қазақ халқының жалпы руханиятына сіңісіп кетті.
Төртінші кезең. XV-XVII ғасырлар. Алғаш қазақ хандығы құрылған кезең.
Шамамен 1466 жылдардан бастап, жалпыхалықтық руханияттың табиғи дамуының
негізі қаланды. Біріншіден, халық рухының ұшқыны ақындардың, сазгерлер мен
айтқыш абыздардың жырларынан көрінді. Асан Қайғы, Шалкиіз, Бұқар жырау
шығармаларында шынайы қазақ руханияты қалыптасып дамыды. "Қобыланды батыр",
"Қамбар батыр" сияқты батырлар жырында, "Қозы-Көрпеш - Баян-сұлу", "Қыз-
Жібек" және басқа дастандарға қазақтың ұлттық рухы тұп тамыр ретінде
негізге алынды.
Екіншіден, нақ осы уақытта, Жәнібек пен Керей хандар Жетісуға көшіп
келіп, ел басқара бастағаннан кейін, қазақ өзінің тарихи төл атымен атала
басталды.
Үшіншіден, дәл осы тарихи дәуірде халықтың жауынгерлік рухы тағы бір
тамаша оқиғадан көрініс табады. XVII ғасырдың бірінші жартысында үш жүздің
үш ұлы биі –Төле би, Қазыбек би және Әйтеке би –Тәуке ханмен бірге "Жеті
жарғы" атты тарихи қүжатты қабыддайды. Бұл киелі "жеті" санын нысан өткен
киелі парыздан, қасиетті ережеден тұратын қазақ құқығының алғашқы кодексі
еді.
Ел экономикасы осы кезеңдердің барлығында дәстүрлі көшпенді шаруашылық
сипатында қалыптасып дамып отырды.
2.Қазақстан экономикасының тарихы пәнінің мақсатымен міндеттері. Бүгінгі
дүние әлемге, өркениетке, мемлекетке, ұлтқа, ұлысқа, ағайын-туысқа, қалысқа
бөлінеді. Қазақ ұлты бірден жаратылған жоқ, оның бір неше мың жылдық өсу,
даму динамикасы бар.
Тарихтың негізгі миссиясы – ұлттың руға, тайпаға, арыс ка жүзге белінуі
үшін емес, оның тұтастығына, туыстығына ортак тілі, ортақ діні, ортақ ділі,
ортақ Отаны, елі, жұрты барына талдау жасауға арналған. Ұлттық сананы
қалыптастыру, өткеннен сабақ, ғибрат алу, болашаққа үмітпен қарау, зерделеу
болады. XXI ғасырдың Қазақстан азаматы, өзін Қазақ мемлекетінің өкілімін
деп санайтын адам қазақ ұлтының экономикасының тарихын білуге тиіс. Тарих
уақытпен байланысты ұғым. Қай ғасырда, қай жылы, қандай оқиға болды? Оның
халқымыз, үлтымыз үшін қандай мәні бар-осы бізге аса қажет. Бүгінгі танда
ұлттың тарихын білу керек дегенде, ең алдымен мемлекетіміздің, ұлтымыздың
қалай қалыптасқандығын тануымыз керек. Сонымен әр Қазақстан азаматының
ұлттық сезімін өзінің сол ұлттың мемлекеттің өкілі екендігін біддіруге
байланысты ұлттың тарихын білу, әрине, үлкен шаруа. Егер XXI ғасырдың
азаматы ұлтының өткенін білсе, ұлттың қалай қалыптасып, қанша қан төгіп,
өзінің жерін, елін, ұлттық дәстүрін сақтап қалғанын білсе, ол адам, ол
азамат өзінің үлтқа деген ішкі сезімін одан әрі күшейте түседі. Ұлттың
экономикасының тарихын білу керек деген сөзді өзіме жақындатып пайдалансам
- өзімді-өзім тану деген соз. Кімде-кім өзін сол ұлттың өкілімін деп
таныса, санаса, сондай сезімді қалыптастырғысы келсе, онда сол ұлттың
тарихы арқылы адам өзін-өзі тану керек.
Яғни, тарихтың ішінде жүрген бір бөлшегі екенін сезіну қажет. Сонда ғана
ол өзінің үясын тапқан қүс сияқты, өзінің жерінде, елінде, өзіне тән үлкен
тарихи, қоғамдық ортада жүргенін сезінеді. Сонда ғана адам өзін толық қанды
адаммын деп санай алады. Ал енді қай үлттың окілі екенін білмей, айдалада
лағып жүрген, қайда барарын білмей адасып қалған адам ешуақытта ешкімге
жақсылық әкелмейді.
Сонымен, үлтыңның тарихын білу арқылы өзіңнің ор-нынды, ортанды біліп,
өзіңді-өзің тани алатындай жағдайға келгенде гана толық қанды XXI ғасырдың
азаматы бола аласың. Сондықтан Қазақ тарихын білу барлық азаматтарға шарт.
Егер ұлттық сезім болмаса онда үлттың халі мүшкіл болады, ұлттың тілі де,
діні де, дәстүрі де – барлығы құр әншейін жасанды нәрсеге айналып кетуі
мүмкін. Ал ондай ұлт кез келген басқа үлттың жетегінде кете беретіндігі
даусыз. Ұлттың өзінің нық, өз аяғынан тұратындай, өзін-өзі танып, өзін-өзі
сыйлайтындай дәрежеге келуі ұлттық сезімнің пайда болуына байланысты.
Ал ондай сезімді тудыратын нәрселер – өзін-өзі тану, жақсылап тану, жақсы
жағынан тану.
3. Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы.
Тарихи деректанудьщ жалпы тарих ғылымындағы алатын орнын анықтау үшін
оның қосымша тарихи пәндер мен және басқа да тарихи зерттеулердің ара
қатынасына зер салу керек.
а) Қосалқы тарихи пәндермен ара қатынасы.
Тарихи деректерді зерттеумен көптеген қосалқы пәндердің айналысатыны
белгілі. Олардың жалпы саны 30-дан асады:
– эпиграфика – тастағы, металдағы, сүйектердегі, ағаштардағы жазбалар;
– нумизматика – теңгелердегі жазулар;
– сфрагистика – мөрлердегі жазулар;
– геральдика – ел таңбаларындағы жазулар;
– полиграфия –жазу материалдары мен құралдарын, жазу ерекшеліктерін
зерттеу;
– папирология – папирустардағы жазуларды зерттеу;
– текстология – әдеби ескерткіштердегі текстер тарихын зерттеу;
– дипломатика – заң актілерін зерттеу;
– хронология – тарихи оқиғалардың дәл уақытын анықтау;
– метрология – өлшем жүйесін тарихи дамуында зерттеу;
– арихи география – өткеннің географиялық тарихын зерттеу;
– генеалогия – адамзаттың, жеке адамдардың шығу тегін зерттеу, т.б.
Бұл пәндердің даму барысында олардың зерттеу шеңбері де кеңіп отырады.
Дегенмен, арнаулы тарихи пәңдердің қай-қайсысы болсын өзінің зерттеу
объектісі жағынан да, тәсілі мен шеңбері жағынан да деректанудан әддеқайда
шектеулі.
Деректану ғылымы деректердің тек кейбір түрлерін, типтерін немесе
топтарын (теңгелер, актілер, жылнамалар, заманхаттар, т.б.) ғана зерттеп
қоймайды, ол барлық тарихи деректердегі салынған мағлұматтарды қоғам
дамуының заңды жемісі ретінде зерттейді. Сондықтан оның шеңбері барлық
жағынан қосымша пәндерден әлдеқайда кең.
Қазіргі деректануда екі проблемалар кешені қаралады.
1. Теориялық-әдіснамалық проблемалар:
– тарихи шындықтың дерекке енуі және бейнеленуі;
– тарихи деректің әлеуметтік табиғаты, оңдағы субъек-тивтіліктің ара
қатынасы;
– тарихи деректерді жіктеу;
– деректердің ғылыми қүндылығын анықтау принциптері мен тәсілдері жоне
т.б.
2. Нақты-қолтаңбалық проблемалар:
– деректердің нақты түрлері мен типтеріне шолу жасау және екшеу;
– нақты ескерткіштерге деректанулық талдау жасау;
– деректерден алынған мәліметтерді нақты тарихи індеттерді шешуге
пайдалану тәсіддері және т.б.
Қазақстан тарихының деректану курсының проблемалары мен құрылымы оның
алдында тұрған негізгі міндеттермен айқындалады. Олар:
– ғылымның қазіргі даму дәрежесіне сай деректанудың теориялық және
өдіснамалық саласынан білім беру;
– пайда болған және сақталынған тарихи деректер кешені туралы ақпарат
беру;
– тарихи зерттеудің даму қажеттілігінен шыға отырып, олармен жүмыс
істеу тәсілдерін жетілдіру.
Сонымен, теориялық-әдіснамалық, ақпараттық және едістемелік мәселелер бір-
бірімен байланысты қаралады.
Әдістемелік мәселелерді ашу деректерге шолу жасаумен қатар жүргізіледі,
бұл жағдайда басты назар, негізінен, деректер жеткізген фактілер мазмұнына
емес, әр түрлі деректердің ақпараттар беру ерекшелігін көрсетуге бөлінеді.
Бекіту сұрақтары:
1. Қазақстан экономика тарихы курсының пәндік мақсты қандай?
2. Қазақстан экономика қандай кезеңдерге бөлінеді?
3. Қазақстан экономика тарихы пәні қай кезеңдердің аралығын қарастырады?
Әдебиеттер: Н-1,3,4,5,.Қ-2,3,4,11,14
Бекіту сұрақтары:
1) Қазақстан экономикалық тарихының қамтитын мәселелері қандай?
2)Қазақстанның экономикалық тарихының пәндік мақсаты неді?
3) Пәнінің басқа да қоғамдық пәндермен ара қатынасы және байланысы қалай
жүреді?.
№2 лекция Қазақстанның экономикалық тарихының мәселелері
тарихының деректемесі мен тарихнамасы.
Жоспар:
Негізігі ұғымдар: экономика тарихының деректемесі, экономика тарихының
тарихнамасы
1)Қазақстанның экономика тарихының деректемесі.
2)Қазақстанның экономика тарихының тарихнамасы.
Мақсаты: Қазақстанның экономика тарихының деректемелерімен оның пәнге
байланысты деректік маңызын көрсету.Қазақстанның экономика тарихының
тарихнамалық негіздеріне мінездеме беру.
Лекция.
ХІV-ХV ғасырлардағы Орта Азия мен Қазақстанның тарихы ашып көрсетілетін
орта ғасырлар авторларының нарративтік тарихи еңбектері негізінен Темір
ұрпақтары тобының шығармаларынан тұрады. XV ғасырдың екінші жартысы - XVI
ғасырға Моғол жэне Шайбани ұрпақтары қалыптастырған деректемелер негізгі
дерек көзі болып табылады.
Темір дәуірі туралы түпнұсқа деректемелерді зерттеушілер екі топқа
бөлінеді. Бірінші топқа Темірдің немесе оның билік еткен ұрпақтарының
әмірімен жазылған деректемелер жатады.Низам ад - дин Шальидің Шараф ад -
дин Әли Иаздидің оны данышпан, әділетті мемлекет қайраткері етіп
суреттейтін шығармалары осындай. Шығармалардың екінші тобын бейтарап
авторлар - бұларға, мысалы, Рюи Гонзалес де Клавихо және Батыс Европаның
басқа да саяхатшылары жатады, сондай - ақ әмір Темір бағындырған елдердің
өз еңбектерінде оның басқыншылық саясатын бейнелеген авторлар жазған.
1423 жылы Темірдің немересі Мырза ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz