Денсаулықтың негізгі көрсеткішінің бірі дене дамуы



1.Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пәні және оның мазмұны.
2.Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының саласына гигиеналық нормалаудың бірнеше теориялар.
3.Балалар мен жасөспірімдер гигиенасынның негізгі мәселелері.
Дене дамуы – туғаннан бастап есейгенге дейінгі процессті сипаттайтын басты денсаулық көрсеткіштерінің бірі.
Өсіп келе жатқан жас ұрпақтың физикалық денсаулығы мен дамуы халықтың, бүкіл мемлекеттің денсаулығын көрсетеді, популяцияның ұзақ өмір сүруі мен өмірге тұрақтылығын болжауға мүмкіндік береді.
Дене дамуы – есею процессін уақыттың әрбір бөлігінде сипаттайтын қоршаған жағдайға байланысты және тәуелді морфологиялық, функционалдық көрсеткіштерінің жиынтығы.
Бұл анықтамада физикалық даму процесс және жағдай ретінде сипатталады.
Дене дамуы – организмнің ішкі ортасының жайлылығы мен оның қоршаған ортамен қатынасын көрсететін интегральды көрсеткіш.
Дене дамуы қоршаған орта факторларының сәл ғана өзгерісіне де жауап қайтаратын денсаулық «индикаторы» болып табылады.
Дене дамуын зерттеу және анализдеу төмендегі мақсаттармен жүргізіледі:
1. Өсу және даму заңдылықтарын анықтау;
2. Дене дамудың деңгейін және оның сәйкестік дәрежесін бағалау;
3. Балалардың немесе жеке топтардың денсаулық жағдайын бағалау;
4. Қоршаған орта факторларының әсерін, сонымен қатар оқу, еңбек, дене шынықтыру әрекеттерін зерттеу;
5. Профилактикалық шаралардың тиімділігін бағалау.
Организмнің құрылымдық процесстерін көрсететін физикалық даму көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:
1. Соматомертрлік: дене ұзындығы, дене салмағы, кеуде клеткасының аумағы, бастың аумағы, иықтың, балтырдың диаметрі.
2. Физиометрлік: өкпенің тіршілік сыйымдылығы, динамометр көрсеткіштері – қолдың күші, арқа бұлшықеттерінің күші.
3. Соматоскопиялық: жыныстық даму деңгейі, қаңқаның, сүйектің, омыртқаның, кеуде клеткасының формасы, арқаның сипаты.
Бұл көрсеткіштерді зерделеу үшін 2 әдіс қолданылады: индивидуализирленген және генерализденген.
Индивидуализирленген әдіс – нақты өмір жағдайында әрбір баланың өсуі мен дамуын динамикалық бақылау. Бұл – организмге табиғи факторлар мен әлеуметтік ортаның әсерін зерттейтін лонгитудиальды, бөліктік әдіс.
Генерализденген әдіс – стандарттар жасау мақсатымен балалардың үлкен топтарының физикалық дамуын бірмезгілде жаппай зерттеу. Бұл – организмнің даму заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік беретін популяцияны көлденең бөлу әдісі.
Дене дамуын генерализденген әдіспен зерттеу стандарттар жасау үшін ақпарат алуға мүмкіндік береді. Жергілікті және аймақтық стандарттарды бөледі, олар 5 – 7 жылда 1 рет жаңартылып отырады. Физикалық даму көрсеткіштерінің стандарттарын жасау бірнеше кезеңде жүргізіледі:
1. Деректерді жинау;
2. Антропометрлік мәліметтерді алдын ала мұқият қарау;
3. Деректерді біртектес топтарға бөлу (жынысы, жасы, ұлты);
4. Кезең әдісі бойынша алынған деректерді нұсқалық – статистикалық құру.
Дене дамуы көрсеткіштерін бағалау үшін 2 әдіс қолданылады:
1. Регрессия шкаласы арқылы бағалау;
2. Центильды әдіс.
Регрессия шкалалары: (өсу бойынша регрессия кестесі) үш көрсеткіштердің өзара байланысын есепке алады, яғни бойы, салмағы, кеуде клеткасының аумағы. Олардың құрылу негізінде дене салмағы мен кеуде клеткасының аумағының бойдың 1 см. өскендігіне тәуелділік принципі жатыр. Бұндай кестелер ұлты мен тұрғылықты жерін есепке ала отырып, балалардың барлық жастық – жыныстық топтары үшін жасалады. Физикалық дамуды бағалаудың 5 дәрежесін бөледі:
1. Жақсы үйлесімді физикалық даму (І дәреже);
2. Нашарлаған үйлесімді емес физикалық даму (ІІ дәреже);
3. Нашар үйлесімді емес физикалық даму (ІІІ дәреже);
4. Физикалық дамудың жалпы кешігуі (IV дәреже);
5. Физикалық дамудың озуы (V дәреже).
Бұл қалыпты таралумен параметрлік, симметриялық әдіс болып табылады.
1. Гигиена детей и подростков. Учебник (В. Н. Кордашенко, Е. П. Стромская, Л. П. Кондакова – Варламова и др.). Под ред. В. Н. Кордашенко 2 издание и переб. и дополн.- м.:М – Медицина, 1988г. (Учебн. литература для студентов медицинских институтов).
2. Гигиена детей и подростков. Руководство для санитарных врачей. Под ред. Г. Н. Сердюковской и А. Г. Сухарева – Медицина, 1986.
3. Избранные лекции по гигиене детей и подростков. (Методичекое пособие для студентов санитарно – гигиенического и педиатрического факультетов.). Составитель проф. А. Г. Сердюковской. М. Медицина, 1983г.
4. Руководство для врачей школ. Под ред. Г. Н. Сердюковской. М. Медицина, 1983г.
5. Справочник по санитарно – гигиеническому контролю за детскими учреждениями. Под. ред. М. Г. Шандалы. Киев: Здоровье. 1979г.
6. Громбах С. М. Оценка здоровья детей и подростков при массовых осмотрах. - Вопросы охраны материнства, 1973г. 7,7 стр.
7. А. Р. Чекин. Очерки развития санитарно – эпидемиологической службы в Казахстане. Изд. Казахстан, Алма – Ата, 1975г.
8.Жасқа сай физиология жєне мектеп гигиенасы. Авторы К.Дуйсембин,
З. Алиакбарова Алматы 2002 ж.
9. Гигиена детей и подростков. Учебник для студентов медицинских вузов . Под ред. В.Р. Кучма Москва « Медицина» 2001 г.

Пән: Валеология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:   
Дәрістің оқулық мақсаты: Денсаулықтың негізгі көрсеткішінің бірі дене
дамуы. Дене дамуының акселерациясы мен ретардациясы. Балалар мен
жасөспірімдердің дене дамуының көрсеткіштерін бағалау және зерделеу
әдістерін гигиеналық бағалау.

Дәрістің жоспары:

1. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы пәні және оның мазмұны.
2. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасының саласына гигиеналық нормалаудың
бірнеше теориялар.
3. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасынның негізгі мәселелері.

● Иллюстрациялы материалдар: слайдтар

Әдебиеттер:

1. Гигиена детей и подростков. Учебник (В. Н. Кордашенко, Е. П. Стромская,
Л. П. Кондакова – Варламова и др.). Под ред. В. Н. Кордашенко 2 издание и
переб. и дополн.- м.:М – Медицина, 1988г. (Учебн. литература для
студентов медицинских институтов).
2. Гигиена детей и подростков. Руководство для санитарных врачей. Под ред.
Г. Н. Сердюковской и А. Г. Сухарева – Медицина, 1986.
3. Избранные лекции по гигиене детей и подростков. (Методичекое пособие
для студентов санитарно – гигиенического и педиатрического факультетов.).
Составитель проф. А. Г. Сердюковской. М. Медицина, 1983г.
4. Руководство для врачей школ. Под ред. Г. Н. Сердюковской. М. Медицина,
1983г.
5. Справочник по санитарно – гигиеническому контролю за детскими
учреждениями. Под. ред. М. Г. Шандалы. Киев: Здоровье. 1979г.
6. Громбах С. М. Оценка здоровья детей и подростков при массовых
осмотрах. - Вопросы охраны материнства, 1973г. 7,7 стр.
7. А. Р. Чекин. Очерки развития санитарно – эпидемиологической службы в
Казахстане. Изд. Казахстан, Алма – Ата, 1975г.
8. Жасқа сай физиология жєне мектеп гигиенасы. Авторы К.Дуйсембин,
З. Алиакбарова Алматы 2002 ж.
9. Гигиена детей и подростков. Учебник для студентов медицинских вузов .
Под ред. В.Р. Кучма Москва Медицина 2001 г.

Дене дамуы – туғаннан бастап есейгенге дейінгі процессті сипаттайтын
басты денсаулық көрсеткіштерінің бірі.
Өсіп келе жатқан жас ұрпақтың физикалық денсаулығы мен дамуы халықтың,
бүкіл мемлекеттің денсаулығын көрсетеді, популяцияның ұзақ өмір сүруі мен
өмірге тұрақтылығын болжауға мүмкіндік береді.
Дене дамуы – есею процессін уақыттың әрбір бөлігінде сипаттайтын қоршаған
жағдайға байланысты және тәуелді морфологиялық, функционалдық
көрсеткіштерінің жиынтығы.
Бұл анықтамада физикалық даму процесс және жағдай ретінде сипатталады.
Дене дамуы – организмнің ішкі ортасының жайлылығы мен оның қоршаған
ортамен қатынасын көрсететін интегральды көрсеткіш.
Дене дамуы қоршаған орта факторларының сәл ғана өзгерісіне де жауап
қайтаратын денсаулық индикаторы болып табылады.
Дене дамуын зерттеу және анализдеу төмендегі мақсаттармен жүргізіледі:
1. Өсу және даму заңдылықтарын анықтау;
2. Дене дамудың деңгейін және оның сәйкестік дәрежесін бағалау;
3. Балалардың немесе жеке топтардың денсаулық жағдайын бағалау;
4. Қоршаған орта факторларының әсерін, сонымен қатар оқу, еңбек,
дене шынықтыру әрекеттерін зерттеу;
5. Профилактикалық шаралардың тиімділігін бағалау.
Организмнің құрылымдық процесстерін көрсететін физикалық даму
көрсеткіштері 3 топқа бөлінеді:
1. Соматомертрлік: дене ұзындығы, дене салмағы, кеуде клеткасының
аумағы, бастың аумағы, иықтың, балтырдың диаметрі.
2. Физиометрлік: өкпенің тіршілік сыйымдылығы, динамометр
көрсеткіштері – қолдың күші, арқа бұлшықеттерінің күші.
3. Соматоскопиялық: жыныстық даму деңгейі, қаңқаның, сүйектің,
омыртқаның, кеуде клеткасының формасы, арқаның сипаты.
Бұл көрсеткіштерді зерделеу үшін 2 әдіс қолданылады: индивидуализирленген
және генерализденген.
Индивидуализирленген әдіс – нақты өмір жағдайында әрбір баланың өсуі мен
дамуын динамикалық бақылау. Бұл – организмге табиғи факторлар мен
әлеуметтік ортаның әсерін зерттейтін лонгитудиальды, бөліктік әдіс.
Генерализденген әдіс – стандарттар жасау мақсатымен балалардың үлкен
топтарының физикалық дамуын бірмезгілде жаппай зерттеу. Бұл – организмнің
даму заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік беретін популяцияны көлденең бөлу
әдісі.
Дене дамуын генерализденген әдіспен зерттеу стандарттар жасау үшін
ақпарат алуға мүмкіндік береді. Жергілікті және аймақтық стандарттарды
бөледі, олар 5 – 7 жылда 1 рет жаңартылып отырады. Физикалық даму
көрсеткіштерінің стандарттарын жасау бірнеше кезеңде жүргізіледі:
1. Деректерді жинау;
2. Антропометрлік мәліметтерді алдын ала мұқият қарау;
3. Деректерді біртектес топтарға бөлу (жынысы, жасы, ұлты);
4. Кезең әдісі бойынша алынған деректерді нұсқалық –
статистикалық құру.
Дене дамуы көрсеткіштерін бағалау үшін 2 әдіс қолданылады:
1. Регрессия шкаласы арқылы бағалау;
2. Центильды әдіс.
Регрессия шкалалары: (өсу бойынша регрессия кестесі) үш көрсеткіштердің
өзара байланысын есепке алады, яғни бойы, салмағы, кеуде клеткасының
аумағы. Олардың құрылу негізінде дене салмағы мен кеуде клеткасының
аумағының бойдың 1 см. өскендігіне тәуелділік принципі жатыр. Бұндай
кестелер ұлты мен тұрғылықты жерін есепке ала отырып, балалардың барлық
жастық – жыныстық топтары үшін жасалады. Физикалық дамуды бағалаудың 5
дәрежесін бөледі:
1. Жақсы үйлесімді физикалық даму (І дәреже);
2. Нашарлаған үйлесімді емес физикалық даму (ІІ дәреже);
3. Нашар үйлесімді емес физикалық даму (ІІІ дәреже);
4. Физикалық дамудың жалпы кешігуі (IV дәреже);
5. Физикалық дамудың озуы (V дәреже).
Бұл қалыпты таралумен параметрлік, симметриялық әдіс болып табылады.
Центильді әдіс: бұл параметрлік емес статистика әдісі. Физикалық дамудың
көрсеткіштері оң жақты асимметриялы болып келеді. Зерттелетін
көрсеткіштердің барлық нұсқаларын минимальдыдан максимальдыға дейін 100
интервалға орналастырады, балалардың шынайы өмірде 3%, 10%, 25%, 25 – 75%,
75 – 90%, 90 – 97% - дан жиі кездеспейтін көрсеткіштерін орналастыратын 7
коридорды бөледі. Бұл центилдер (проценттер) физикалық дамудың
көрсеткіштерін: өте төмен (Р 3% - ға дейін), төмен (Р 10%), төмендеген (Р
10 – 25%), орташа (Р 25 – 75%), жоғарлаған (Р 75 – 90%), жоғары (Р 90 –
97%), өте жоғары (Р 97%) бағалауға мүмкіндік береді.
Көптеген зерттеулер физикалық дамудың динамикасын 5 кезеңге бөлуге
мүмкіндік береді:
1941 жылға дейін созылған І кезеңде барлық жастық – жыныстық топтардағы
балалар мен жасөспірімдердің физикалық даму деңгейінің бүкіл жерде
жоғарлағаны байқалған. Ф.Ф. Эрисманнанның зерттеулерінен жарты ғасыр
өткеннен кейін 1927 және 1934 жылдары Сыркин жүргізген байқауларында Глухов
ауылындағы оқушылардың физикалық даму көрсеткіштерінде жағымды өзгерістерді
анықтаған. Сонымен қатар бірнеше қалаларда физикалық дамуды динамикалық
бақылау да көрсеткіштердің жақсарғандығын көрсетті. Бұл әлеуметтік –
экономикалық жағдайдың жақсаруымен, медициналық көмек көрсетудің жаңа
формаларының сауықтыру әсерлеріне, тәрбиелеуге және білім беруге
байланысты.
Ұлы Отан соғысы кезінде (ІІ кезең) балалар мен жасөспірімдердің физикалық
даму деңгейінің кенет төмендегені байқалған. Тұрғындардың материалдық
жағдайдың нашарлағаны, тұрмыс және тамақтану жағдайы, психикалық жарақаттар
балалар мен жасөспірімдердің физикалық дамуына өзінің жағымсыз әсерін
тигізді. Көрсеткіштерді бақылау физикалық дамудың ең лабильді көрсеткіші
болып табылатын дене салмағының төмендегенін ғана емес, сонымен қатар
бойдың өсуі мен кеуде клеткасының дамуының тежегендігін де көрсетті. 13 –
14 жас аралығындағы жасөспірімдерде физикалық дамудың айқын тежелгендігі
байқалған. Соғыс кезіндегі қиын жағдай өсу мен дамудан басқа, жастық –
жыныстық дифференцирлену уақытының да өзгеруіне әсерін тигізді. Жыныстық
жетілудің тежелгендігі байқалды. Фронтқа жақын және уақытша оккупация
аудандарындағы балаларда аса терең өзгерістер анықталды (Большакова М.Д.,
Антонов А.Н.). Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар мее жасөспірімдердің
физикалық дамуы жөніндегі деректер балалардың тамақтануы туралы мемлекеттік
қаулылардың шығуына негіз болды. Соғыстан кейінгі бірінші жылдары соғыстың
санитарлық зардаптарын жою үшін балалар мен жасөспірімдердің физикалық
дамуының мәліметтерін тұрғындардың санитарлық жағдайының көрсеткіші ретінде
қолданған арнайы комисия құрылды.
Соғыстан кейінгі жылдары физикалық даму динамикасының ІІІ кезеңі
басталды. 1957 жылға дейін барлық жастық топтар арасында көрсеткіштерді
соғысқа дейінгі жылдардай етіп қатпына келтіру байқалды. А.Г. Цейтяин мен
Г.К. Торопова (1945 – 1955 жж.) Мәскеу оқушыларының физикалық дамуын
зерттеу кезінде 1954 жылға қарай олардың жыныстық дамуының ерекшеліктері
толығымен қалпына келгенін дәлелдеген. Глухов ауылының оқушыларының
(Антропова К.В., Сальникова Г.Л.) физикалық дамуы 1956 жылға қарай соғысқа
дейінгі жылдардағы көрсеткіштерден әлдеқайда асып түсті.
IV кезең 1957 – 1980 жылдарды қамтиды. Бұл физикалық дамудың акселерация
кезеңі болып табылады.
V кезең (80 жылдардың соңынан бүгінгі күнге дейін) - физикалық дамудың
ретардация кезеңі.
Енді өсу мен дамудың акселерациясын және ретардациясын тереңірек
қарастырайық.
Өсу мен дамудың акселерациясы термині әлемнің барлық мемлекеттерінің
әдебиеттерінде қолданылады, бірақ балаларда болатын организмнің өсуі мен
дамуының алуан түрлілігін жоққа шығармайды. Акселерация терминімен қатар
акселерациямен бірге дамуды, ересек тұрғындарға тән құбылыстардың кешенін;
ересек тұрғындардың дене ұзындығының жоғарлауын, әйел организмінің
репродуктивті функцияларының тоқтауының (менопауза) кеш жасқа ауысуын,
қазіргі тұрғындарға тән өмір сүру ұзақтығының жоғарлауын, организмнің
құрылымының ерекшеліктерін қарастыратын секулярлы тренд немесе ғасырлық
тенденция термині де қолданылады.
Ғасырлық тенденция термині барлық болып жатқан нәрселер тек қана ХХ
ғасырға тән ерекшеліктер деп саналған кезде ұсынылған еді. Бірақ ұзақ
жылдар бойы жиналған мәліметтер адам табиғатының өзгергенін көрсетті. Бұл
ғасырлық тенденция терминінің мағынасын бұзады. Антропологияда эпохалық
өзгерістер термині кездеседі. Антропологтар ұзақ уақытты немесе эпохалық
өзгерістерге жүздеген және мыңдаған жылдар барысында өзгеріске ұшыраған бас
миының өлшемін және бас қаңқасының формасы мен қаңқаның массивтілігін
жатқызады.
Сонымен қатар мұнда дене ұзындығының ауытқулары, өмір сүру ұзақтығының
өзгерістері және популяциялық дифференциация процестері кіреді. Қысқа
уақытта пайда болған өзгерістер үшін (акселерация) бұл термин сәйкес
келмейді.
Терминдерді қолдану барысында тұрақталған дәстүрлерді ескеруге тура
келеді. Бүгінгі таңда даму акселерациясы терминін отандық ғалымдар кең
мағынада ғасырлық тенденцияның синонимі ретінде қолдануда. Бірақ кез келген
өсу мен дамудың тез болуын акселерация деп атауға болмайды. Бұл ұғым тарихи
терминдер категориясына жатқызылады, ол уақыт факторын есепке алады.
Акселерация (ретрадация) – ұрпақтардың кезектескен тізбегінде даму және
өсу процестерінің жылдам болуы (баяулауы), ол адамдардың ерте және кеш
ұрпақтарын салыстыру арқылы анықталады.
Сондықтан акселерация ілімін құраудың негізгі факторларының көзі –
медициналық мәліметтері бар тарихи құжаттар, сонымен қатар бұрынғы
публикацияларда жазылып келтірілген балалардың даму механизмі, дене өлшемі,
функциональді көрсеткіш деңгейлері қазіргі заманғы балалар мен
жасөспірімдерден алынған мәліметтермен салыстырылады. Дене дамуы жылдам
балаларды дене дамуы баяулаған балалармен салыстыруды тарихи құбылыс
ретінде даму акселерация моделі ретінде қарастырылады. Мұндай талдау
тұрғындардың қабаттасу кезінде болуы мүмкін. Яғни бір ұрпақ адамдар
арасында организмнің морфологиялық және функциональды ерекшеліктерімен
ерекшеленетіндерді ғана емес, сонымиен қатар әр түрлі генетикалық кешенмен
ерекшеліктері бар және қоршаған ортаның әр түрлі әсерін сезінетін
адамдардың арасында болуы мүмкін. Ауыл мен қала тұрғындарын, үлкен және
кіші қаланың тұрғындарын салыстыра отырып балалар мен жасөспірімдердің өсу
және даму факторлары туралы көрініс құруға болады, егер осы факторлар
бұрынғы кездерде де өзінің әсерін көрсеткен болатын болса, онда даму
акселерациясының себебін түсіндіруді ескеруге болады.
Акселерация және ретардация – бірлік және күрес туралы қарама –
қайшылықтарды өзінің көрінуінде диалектикалық заңға бағынатын бір
құбылыстың екі шегі. Олар тарихи тұрғыдан бір – бірімен ауысқандықтан
қарама – қайшы болады және бір – біріне ене алғандықтан біртұтас болады,
яғни даму акселерациясының фонында ағзаның кейбір сапалары ретардацияға
ұшыраған. Егер дене өлшемі мен өсу темпі тұрақты бір бағытты сақтайтын
болса, онда өлшемі ең кіші өсудің өзі ұрпақтан ұрпаққа беріліп, қазіргі
заманғы адамның өлшемі алып болар еді. Ұзын әйелдер бойы қысқа әйелдерге
қарағанда ұрпақ өрбітуі төмен. Бірақ ұзын әйелдердің ұрпағының өмір сүруге
деген талпынысы жоғары болады.
Акселерация – тек қана Гомо түрінің тарихта түрленген звеносы, бұл
процестің тенденциясы емес. Акселерация ретардацияға ауысады.

Акселерацияның көрінуі
Жаңа туған нәрестелерде дене ұзындығы әр 100 жыл сайын (1874 - 1969)
өзіне тән кезеңділік болады. Ұлғаю кезеңі төмендеу кезеңімен ауысады және
керісінше.
Жаңа туған нәрестелердің дене ұзындығының өзгеру динамикасы олардың дене
массасының өзгеруіне сәйкес келеді. Дене ұзындығының өзгерісінің кезеңдері
тұрғындардың экономикалық оңтайлы емес жылдарымен – соғыс және егіс
болмаған жылдармен сәйкес келеді. Мұнымен бұл көріністің бірінші
Дүниежүзілік соғыс және Ұлы Отан соғысы жылдарымен ЗОЖ – ң басында
төмендеуін түсіндіруге болады. Бірақ орташа өлшенмнің төмендеуі
экономикалық оңтайлы жылдарда да байқалған. Сонымен, жаңа туған
нәрестелердің дене массасы мен бойының өзгерісінің кезеңділігін уақыт
бойынша анықтайтын экономикалық себептер – жалғыз фактор ғана емес.
Мектепке дейінгі жаста даму акселерациясы өлшемінің ұлғаюымен, сүт
тістері мен тұрақты тістерінің ерте шығуымен көрінеді. Бірақ жоғарғы
мектепке дейінгі жаста (4 – 6 жас) дене массасы мен бой ұзындығының
ретардациясы болуы мүмкін.
Мектептік жаста акселерация қарқындылығы жоғары болады (11 – 16 жас).
Даму акселерациясының географиясы мынадай бір популяцияда ол әлі күнге
дейін жүріп жатса, кейбіреуінде өзін жоғалтқан, 3 топта даму акселерациясы
әлі байқалмайды. Европа мемлекеттерінің арасында, әсіресе, солтүстікке
қарай орналасқан тұрғындардың арасында даму акселерациясы оңтүстіктегіге
қарағанда қарқынды болады (салыстыру үшін – Нидерланды және Италия); бір
мемлекеттің солтүстік бөлігіндегі тұрғындары Солтүстік және Оңтүстік
Италияның оңтүстігіндегі тұрғындарға қарағанда өзінің дамуында
акселерациясы басым болып табылады. Акселерацияның басталуы мен аяқталуының
аймақтық ерекшеліктері оңтүстік пен солтүстіктегі, батыс пен шығыстағы
климатографиялық ерекшеліктерге байланысты емес. Мұнда маңызды рөлді
атқаратын урбанизация мен индустриализация факторлары, бұл факторлар
Еуропаның солтүстігінде оңтүстігіне қарағанда өздерін ерте танытты.
Бұрынғы Кеңес Одағының территориясында даму акселерациясы мүлдем
кездеспейтін балалар топтары мен оланық көрінетін топтар арасында
кездеседі. Д. Гент өзінің бақылауларында Америкаға көшіп келген Еуропалық
тұрғындардың ұрпағының дене ұзындығының ұлғаюымен олардың дене
пропорциясының арасында паралелизмді орнатты. Осымен нақты биологиялық
заңдылық ашылды. Алматы мектебінің оқушыларының 1966 – 1967 және 1984 –
1985 жылдар арасында иықтың кеңдігінің төмендеуі нәтижесінде бойдың
ұзындығы жоғарлаған (12 жаста 10,3 – 4,6 см.), жамбастың кеңдігі
төмендеген. Грацилизацияның басқа бір формасы Белгия тұрғындары үшін тән.
Мұндағы негізгі белгі – жамбас кеңдігінің азаюы, мектепке дейінгі жаста
байқалады. Бастың көлденең өлшемі аз мөлшерде кішірейеді. Нәтижесінде,
балалар мен жасөспірімдердің дене бітімінің қайта құралуының уақыт аралық
сәйкестендірілуі кезінде, яғни даму акселерациясын бастан кешірген кезде
дене бітімі кеуденің тарылуымен, иықтың тарылуымен, бет пен бастың көлденең
өлшемдерінің тарылуымен көрінеді. Дене пропорциясының тарылуы дененің
жоғарғы сегменттерінің есебінен – иық кеңдігінен немесе төменгі
сегменттердің – жамбас кеңдігінің есебінен жүруі мүмкін. Бұл көбіне қыз
балаларда байқалады, бірақ бельгиялық популяцияда жамбастың тарылуы 4
жастан бастап байқалады.
Даму акселерациясының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ОҚЫТУ ПӘНІ РЕТІНДЕ
Денсаулық түрлері
Ауыл мектеп оқушыларының денсаулық жағдайын бағалау
Үш байлық
Денсаулықты қалыптастыру, сақтау және нығайту негізінде қоғамда ұзақ және бақытты өмір кешетін дені сау адамдарды қалыптастыру
Салауатты өмір сүру деңгейі
Салауатты өмір салты туралы
Қоғамдық денсаулық және оны бағалау әдістері
Салауатты өмір сүру стилі
Салауатты өмір сүру салты
Пәндер