Кейінгі римнің түпдеректері

1 Кейінгі Римнің христиандық әдебиеті, христиандық туралы тілдік авторлар
2 Христиан ауыз әдебиетінің байлығы ІІ ғ
3 Апологетиканың гүлдену кезеңі

Тілмарлар христиандық туралы. Ерте Рим тарихы бойынша маңызды дерек ретінде христиандардың киелі кітаптарының жинағы жаңа өсиет болып саналады. Карфаген Соборында 419 жылы шіркеу басшылығының рұқсатымен канондық жазулар құрамы ақырғы рет негізделген екен. Жаңа өсиет құрамына: 4 Евангелия-Иисусты жазалағаннан б.э 63 жылы дейін, яғни апостол Павелдің миссионерлік жолының әңгімелері, апостолдардың 21 жолдауы (1-Иаков, 2-Петр, 3-Иоанн, 1-Иуда, 14-Павел); Апокалипсис немесе Иоанның шындығы - қорқынышты сот, мейірімсіз күштерді Агнуттың жеңуі.
Шіркеулік дәстүр бойынша Евангелиялардың авторлығын апостол Матей мен Ионға, Петрдің аудармашысы-Маркқа, антиохимиялық дәрігер Лукаға; ал апостолдар іс-әрекетінің құрастырушысы Лукаға, Апокалипсисті –Иоаннға икемдейді. Ұзақ уақыт бойы жүргізілген ғылыми зерттеу барысында Жаңа Заветтің жазылуға уақыты мен авторлығына сыни пікір айтылуда. Лука мен Иоанның авторлығына күмән білдіріп, Матфей мен Марктің авторлығын ұсынады. Бірақ зерттеу жұмысы кезінде Матфейдің канондық текстері арамейлік текстерге ұқсас, апостолдық жолдаулардың авторы Иоанн, ал 8 жолдауды Павел жазды деген тұжырымға келді. Олар: «Римдіктерге», «2-коринфілерге», «Филипиндіктерге», «2-фессалиялықтарға», «Филимонға» Жаңа Заветтің ең ескі шығармалары болып Павел жолдауы (І ғасыр 50 жылы), Марк евангелиясы (б.э 65-80 жж) және Апокалипсис (68-90 жж) есептеледі. Бұл шығармалар жазылған мерзімі І ғасырдың 2 жартысы - ІІ ғасырдың басы болып келеді. Жаңа Завет алғашқы христиан қауымдастықтарының өмірі мен сенімдерін баяндайды. Апокалипсис христиан қауымдарының мекен еткен географиялық ареалы мен ерте ерестер жайлы мағлұмат береді.
Б.э І ғасырында шіркеу дәстүрінде «Киелі жазулар» жетекші орын алады. Жаңа Заветтік канондардың қабылдауынан кейін апрокифтік немесе кейбір бөлімдерін оқуға рұқсат бермейтін құпия кітаптар деп аталады.