Ибн Рушд ілімінің батыс әлеміне әcepi

1.Ибн Рушд ілімінің қалыптасуы.
2.Ибн Рушдтың ғылыми философиялық ілімінің батысхристиан және Яхуди философиясына ықпалы.
3.Ибн Рушд ілімінің батыс ойшылдар тарапынан талдануы.

А) Христиан философиясына әcepi:
Ибн Рушдтен алғашқы әсер алған христиан ойшылдарының қатарында Мишел Скотт және Герман Алеманд болды. XIII гасырда Ибн Рушдтен әсер алғандардың ең маңыздысы Роджер Бэкон және Сайнт Томас бол¬ды. Дегенмен, Ибн Рушдтің христиан дініне қайшы келетін ой-тұжырымдарын аталмыш адамдар және оларды қолдаушылар өздеріне қабыл етпеген. Ал одан басқа көзқарастарын тікелей қабылдап, өз еңбектерінде сілтеме жасаған.
XIII ғасырда Францияда болған діни жиналыстарда шіркеу мен дін адамдары Ибн Рушдті қолдауға тыйым салған.Ал тыйымға қарамастан.Ибн Рушдті қолдағандарды өлтіріп, қамауға алатын болған. Дегенмен, Еуропада Ибн Рушд iлiмiн оқыту тоқталмаған.
Ә) Яхуди философиясына әсері:
XII және XIII гасырларда Ибн Рушдтен әсер алған яхуди философтарының арасында Муса Ибн Меймун және оның шәкірті Жозеф бен-Жуда болды.
Яхуди ойшылдары Ибн Рушдтің көбінесе рух және хатыр туралы көзқарастарын қабыл етіп, еш өзгеріссіз қолданған. Ибн Рушдтің пікірлері яхуди ойшылдары арасында XIV-XV ғасырға дейін қолданылған. XIV бастап яхудилер арасында оның идеялары өз күшін жоғалта бастады. Дегенмен, қaзipгi таңға дейін Ибн Рушдтің « Талхисул Мантық » атты еңбегі яхудилер apaсында қолданылады.
Фәлсафа тарихын Ибн Рушдпен аяқтауға болмас, алайда ол ойлау мәдениетінің осы 6ip ерекше бағытының классикалық, соңғы өкілi. Ибн Рушдтан кейін фәлсафа, бip жағынан, Ибн Халдун айтқандай, мутакаллимдермен бірге қайнасып кетсе, екіншіден, бұл Кордово ойшылының "ғұмыры" Еуропада ұзақ жылдарға созылды. Ибн Рушд дүниеден қайтқаннан кейін, Еуропа университеттерінде "аверроизм" деген ілім қалыптасты. Бұл тұста ерекше ескерілетін мәселе, Ибн Рушдтың ізбасарлары мұсылман дініндегі ойшылдар емес, діні католиктер болатын. Сонымен бipre, ортағасырлық, еврей философиясына да Ибн Рушд әcepi айтарлықтай болды. Ол әcipece Моисей Маймонид сияқты ipi ойшыл еңбектерінде нақтылы аңғарылады. Еврей философтары Ибн Рушд еңбектерін латын тіліне аудару iciмен XII гасырда Толедо қаласында айналысты. 1217—1256 жылдары Михаил Скот және Герман Немец Ибн Рушдтың Аристотельдің "Аспан туралы", "Жан туралы", "Метафи¬зика", "Риторика", "Поэтика", "Пайда болу және жойылу", "Никомахова этика" сияқты шығармаларына жасаған, комментарийлерін латын тіліне аударды. Бұл iсті аудармашылар Толедодан өзге жерде, яғни Сицилиядағы Гогенштауфендер сарайында да жүргізді. Сөйтіп, Ибн Рушд христиан әлеміне eciмi кеңінен тарай бастады. Христиан әлемі Аристотельді Ибн Рушд арқылы тани бастайды, мұндай қызмет мұсылман дүниесінде әл-Фараби есімімен байланысты болды.

1. Ә. Нысанбаев, Д.Кенжетай, Ғ. Құрманғалиева, Н. Сейтахметова «Әлемдік философиялық мұра». Жиырма томдық. 19-том. «Қазіргі мұсылман философиясы». – Алматы : «жазушы», 2008. 156 – 165 бб.
2. Д.Неру «Үндіні ашу». Москава, 1989 – 360б
3. Ж.Алтаев, Т.Ғабитов, А. Қасабеков философия және мәдениеттану: Оқу құралы – Алматы, жеті жарғы, 1998. 131 – 132 бб
4. Ә. Нысанбаев Ұлттық энциклопедия. «Қазақстан» - Алматы : «Қазақ энциклопедиясы», 1998. 616 – 617 бб
5. Т. Ғабитов, Ғ. Құрманғалиева, С. Нұрмұратов «Әлемдік философиялық мұра». Жиырма томдық. 4 – том . Әл – фараби мен Ибн Сина философиясы. – Алматы : жазушы, 2005. 44 – 46 бб
6. Ғ. Есім, Н. Байтенова, Г. Нұрышева «Әлемдік философиялық мұра». Жиырма томдық. 5 – том. Ортағасырлық діни философия. – Алматы : жазушы, 2005. 5 – 6 бб. 446 – 449бб