Жапырақ морфологиясы



1. Жапырақтардың негізгі түрлері.
2. Қарапайым және күрделі жапырақтар.
3. Жапырақ тақтасының жүйкеленуі түрлері.
4. Жапырақ мезофиласының құрылысы.
Жапырақ дегеніміз есуі шектелген бүйірлік орган. Ол қыстырмалы меристеманың белсенділігінің нәтижесінде түп жағымен немесе барлық жағымен ұлғайып өседі. Ағаштар мен бұталарда бұл уақытша орган.
Жапырақтың атқаратын қызметтері: газдың алмасуын және судың дулануын реттеу болып табылады. Сонымен бірге жапырақтарда артық қор заттары жиналады, жекеленген жағдайларда жапырақ вегетативтік көбею қызметін да атқарады.
Жапырақтың морфологиялық қүрылысы.
Жапырақтың мөлшері (көлемі) қатты өзгеріп отырады. Көп жағдайда тіптен бір өсімдіктің өзінде мөлшері жағынан әртүрлі жапырақтаркездеседі. Біздің флорада бірқатар түрлердің жапырақтары ұзындығы 1-1, 5 мм-ден аспайтын, өте ұсақ болып келеді. Тропикалық және субтропикалық зоналардың өсімдіктерінің жапырақтарының ұзындығы 20-22мм-ге дейін жетеді (пальмалар).
Жапырақтың үш түрлі формациясы болады: төменгі, ортаңғы және жоғарғы. Жапырақтың төменгі формациясы әдетте арнаулы қызмет атқаруына байланысты (қоғаныш, қор жинайтын) жетілмеген немесе түрі өзгерген болып келеді. Оларға тұқым жарнақтары, бүршіктердің қабықшалары,тамыр сабақтың, кейде жер беті сабағының редукцияға ұшыраған жапырақтары жатады. Жапырақтың ортаңғы формациясы өсімдіктердің жапырақтарының негізгі массасын түзеді. Бұл осы түрге тән жапырақтар және осыған дейінгі формациясының жапырақтарынан айырмашылығы сол, оларда хлорофилл дәндері болады. Жоғарғы формациясының жапырақтары гүл беретін өркендерде (гүл шоғырында) орналасады. Бұлар жабындық жапырақтар, орама жапырақтар және т.б. Олардың барлығы, әдетте нашар жетілген, сағақтары болмайды, боялған немесе түссіз болып келеді.
Жапырақтың бөліктері. Өсімдіктерінің көпшілігінің жапырақтары сағақтары арқылы (сағақты жапырақ) сабаққа бекінген, азды, көпті жалпақ тақтадан тұрады. Сағақ жапырақ тақтасын күннің жарығына қарай бағыттайды. Егер сағағы болмаса, онда мұндай жапырақты отырмалы деп атайды. Егер отырмалы жапырақ тақтасының біраз бөлігі сабаққа жабысып өскен болса онда мұндай жапырақты қозғалмайтын (нисбегающий) деп атайды. Көп жағдайда сағақтың түп жағында бір жұп бүйірлік өсінділері жапырақ серіктері (прилистники) болады. Әдетте олар жапырақ тақтасынан кіші болады. Бірақ кейбір өсімдіктердің жапырақ серіктері жапырақ тақтасынан үлкен болады, және жапырақпен бірдей қызмет атқарады (бұршақ тұқымдастары). Егер жапырақ серіктері біріккен болса, онда жапырақ қынапшасы (раструб) түзіледі (гречиха гүлділер). Кейде сағақтың түп жағы кенейіп сағақты түгелдей орай қамтып (влагалище) айналады (шатыргүлділер). Астық тұқымдастарының жапырақтары, үзын түтік тәрізді влагалищеден және жіңішке жапырақ тақтасынан тұрады. Тақтаның түп жағында жарғақ тәрізді тілшесі болады, ал кейде оның екі бүйірінен екі құлақша пайда болады.
Негізгі
1. Әметов Ә. Ботаника. –Алматы -2003 ж.-511 б.
2. Яковлев Г.П., Челомбитько В.А., «Ботаника», //Санкт-Петербург, 3003-647 с.
3. Жуковский. «Ботаника».-М.,; «Колос»-1982г,586с.
4. В.Т. Хржановский «Курс общей ботаники», т.2,М.,ВШ,1982
5. В.Т.Хржановский, С.Ф. Пономаренко «Практикум по общей ботанике»,М.,ВШ,1979.
Қосымша:
1.Рейвн П., Эверт Р., Айкхорн С. «Современная ботаника»,М., Мир,1990.
2. Бавтуто Г.А., Еремин В.М. Практикум по анатомии и морфологии растений //Минск: ООО «Новое знание», 2002-464 с.
3. Бавтуто Г.А., Еремин В.М., Жигар М.П. Атлас по анатомии растений //Минск. Ураджай, 2001 -306 с.
4. Болотина А. Словарь лекарственных растений (латинский, английский, немецкий, русский) //М.,Руссо, 2004-384 с.
5. Дербуш С.Н. Основные черты строения и жизнедеятельности растительных клеток //Учебное пособие. –Караганды, 2005. – 61 с.
6. Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.И. Ботаника. Систематика высших, или наземных растений //М.: Асаdema, 2001. – 429 с.
7. Рахимов К.Д. Русско-казахско-латинский словарь растений, используемых в медицине и биологии //Алматы, 2003. – 172 с.
8. Сергиевская Е. Систематика высших растений /парктический курс. –Санкт-Петербург, 2002.-447 с.

Пән: Биология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Тақырыбы: Жапырақ морфологиясы.
Мақсаты: жапырақтың морфологисын оқу.
Дәріс жоспары:
1. Жапырақтардың негізгі түрлері.
2. Қарапайым және күрделі жапырақтар.
3. Жапырақ тақтасының жүйкеленуі түрлері.
4. Жапырақ мезофиласының құрылысы.

Дәріс тезистері
ЖАПЫРАҚ
Жапырақ дегеніміз есуі шектелген бүйірлік орган. Ол қыстырмалы
меристеманың белсенділігінің нәтижесінде түп жағымен немесе барлық жағымен
ұлғайып өседі. Ағаштар мен бұталарда бұл уақытша орган.
Жапырақтың атқаратын қызметтері: газдың алмасуын және судың дулануын
реттеу болып табылады. Сонымен бірге жапырақтарда артық қор заттары
жиналады, жекеленген жағдайларда жапырақ вегетативтік көбею қызметін да
атқарады.
Жапырақтың морфологиялық қүрылысы.
Жапырақтың мөлшері (көлемі) қатты өзгеріп отырады. Көп жағдайда
тіптен бір өсімдіктің өзінде мөлшері жағынан әртүрлі жапырақтаркездеседі.
Біздің флорада бірқатар түрлердің жапырақтары ұзындығы 1-1, 5 мм-ден
аспайтын, өте ұсақ болып келеді. Тропикалық және субтропикалық зоналардың
өсімдіктерінің жапырақтарының ұзындығы 20-22мм-ге дейін жетеді (пальмалар).
Жапырақтың үш түрлі формациясы болады: төменгі, ортаңғы және жоғарғы.
Жапырақтың төменгі формациясы әдетте арнаулы қызмет атқаруына байланысты
(қоғаныш, қор жинайтын) жетілмеген немесе түрі өзгерген болып келеді.
Оларға тұқым жарнақтары, бүршіктердің қабықшалары,тамыр сабақтың, кейде жер
беті сабағының редукцияға ұшыраған жапырақтары жатады. Жапырақтың ортаңғы
формациясы өсімдіктердің жапырақтарының негізгі массасын түзеді. Бұл осы
түрге тән жапырақтар және осыған дейінгі формациясының жапырақтарынан
айырмашылығы сол, оларда хлорофилл дәндері болады. Жоғарғы формациясының
жапырақтары гүл беретін өркендерде (гүл шоғырында) орналасады. Бұлар
жабындық жапырақтар, орама жапырақтар және т.б. Олардың барлығы, әдетте
нашар жетілген, сағақтары болмайды, боялған немесе түссіз болып келеді.
Жапырақтың бөліктері. Өсімдіктерінің көпшілігінің жапырақтары
сағақтары арқылы (сағақты жапырақ) сабаққа бекінген, азды, көпті жалпақ
тақтадан тұрады. Сағақ жапырақ тақтасын күннің жарығына қарай бағыттайды.
Егер сағағы болмаса, онда мұндай жапырақты отырмалы деп атайды. Егер
отырмалы жапырақ тақтасының біраз бөлігі сабаққа жабысып өскен болса онда
мұндай жапырақты қозғалмайтын (нисбегающий) деп атайды. Көп жағдайда
сағақтың түп жағында бір жұп бүйірлік өсінділері жапырақ серіктері
(прилистники) болады. Әдетте олар жапырақ тақтасынан кіші болады. Бірақ
кейбір өсімдіктердің жапырақ серіктері жапырақ тақтасынан үлкен болады,
және жапырақпен бірдей қызмет атқарады (бұршақ тұқымдастары). Егер жапырақ
серіктері біріккен болса, онда жапырақ қынапшасы (раструб) түзіледі
(гречиха гүлділер). Кейде сағақтың түп жағы кенейіп сағақты түгелдей орай
қамтып (влагалище) айналады (шатыргүлділер). Астық тұқымдастарының
жапырақтары, үзын түтік тәрізді влагалищеден және жіңішке жапырақ
тақтасынан тұрады. Тақтаның түп жағында жарғақ тәрізді тілшесі болады, ал
кейде оның екі бүйірінен екі құлақша пайда болады.
Жүйкеленудің мынадай типтері белгілі:
1. Қарапайым жүйкеленуі – бұл жағдайда жапырақ тақтасының түбінен жоғарғы
ұшына дейін бірғана жүйке (өткізгіш шоқ) етеді. Жүйкеленудің мұндай
түрі жоғарғы сатыдағы споралы өсімдіктерге,(мүк тәрізділерге, плаун
тәрізділерге) жаланаш тұқымдылардың көпшілігіне (қылқан жапырақтарға)
және кейбір жабық тұқымдыларға (элодея) тән.
2. Дихотомиялы жүйкелену – бұл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Астық немесе дән кенесінің таралуы, морфологиясы, биологиясы және онымен күрес шаралары
Дара жарнақты және қосжарнақты өсімдіктердің құрылысы
Жапырақтың морфологиялық құрылысы
ӨСІМДІКТЕРДІ ВЕГЕТАТИВТІ КӨБЕЙТУ
Антропогендік стрессорлардың өсімдіктер мен жануарлардың морфологиялық құрылысына әсері
Офиоглоссопсидтер немесе жылантіл папоротниктер класы
Бөлме өсімдіктерін іріктеп алу, өсіру және баптал күту
Тіршілік формалар туралы ғылым
Өсімдік морфологиясы
Қырықбуын тәрізділер және қырықжапырақ тәрізді бөлімі
Пәндер