Мәтінмен жұмысты ұйымдастыру арқылы оқушылардың танымдық қабілетін арттыру

Бастауыш мектеп – оқушыны тұлға етіп қалыптастырудың алғашқы баспалдағы.
Бүгінде тек сауатты, белсенді, жақсы оқушыларды оқытып шығару жеткіліксіз. Мектеп қабырғасынан өз бетінше өмір сүре алатын шығармашыл – азаматтар шығару басты мақсат. Мұндай мақсатты орындауда үздіксіз білім беру ісінің алғашқы сатыларының бірі болып саналатын бастауыш мектептің алатын орыны ерекше.
Жас ұрпаққа саналы тәрбие беруде үлкен рөль атқаратын қуатты тәрбие құралының бірі – көркем шығарма, оның ішінде мәтінмен жұмыс.
Бастауыш сыныптардағы оқыту мазмұнында ерекше орын алатын пән – ана тілі.
Ана тілін оқытудың негізгі мақсаттарының бірі – оқушылардың сөздік қорын, ауызша және жазбаша сөйлеу тілін, сөйлеу мәдениетін қалыптастыру болып табылады.
Бағдарламада мәтінмен жүйелі түрде жұмыс жүргізу көзделген. Мәтінмен жұмыс бір жағынан оқушылардың сөйлеу дағдысымен машығын қалыптастырудың негізі болса, екінші жағыныан, тілдік лексикалық және грамматикалық жақтарының алуан түрлі қыр – сырларын жан – жақты талдап, жинақтай білуге, олардың өзара бірлікте болатынын байқауға мүмкіндік береді.
Бастауыш сыныпта оқушылар әр алуан мәтін түрлерімен (әңгімелсу, сипаттау, талқылау) танысады., оларды дұрыс құрастырып айтуға және әдеби ғылыми танымдық мәтіндерінің ерекшеліктерін үйренеді. Мәтінмен жұмыс жүргізу барысында көбінесе дамытушылық оқытуды жүзеге асыру үшін « топтық жұмыс » түрін қолданамын. Топтарға мынандай тапсырма түрлерін беремін.
1 – тапсырма
Мәтінді түсініп оқып, негізгі ойды анықта.
Мұнда оқушылардың мәтіндегі басты оқиға туралы баяндау дағдыларын қалыптастырады. Мәтіндегі негізгі ой мен оның тақырыбын таба білуге үйрету, яғни « Ойлау болған жерде – тіл де болады ».
2 – тапсырма
Мәтінді бөліктерге бөліп, әр өлімге ат қою немесе жоспар құр.
Жоспар құру, мәтіндегі негізгі ойды өрнектейтін сөздерді табу жұмыстары оқушылардың логикалық қабілеттерін дамытады, оларды болашақта физика, география, тарих сияқты пәндерді меңгеруге дайындайды.
3 – тапсырма
Мәтіннен зат есім, сын есім, етістік түрлерін тауып жаз. Мұндағы мақсатым кіріктірілген әдісін қолдану барысында қазақ тілі пәнінен алған білімдерін ұштастыру.
4 – тапсырма
Осы мәтінге байланысты мақал – мәтелдер, нақыл сөздер немесе өз пікіріңді айт.