Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарын орындау барысында инновациялық технологияларды пайдалану
Нормативтік сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын инновациялық оқыту технологияларының сипаты ... ...
1.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың инновациялық технологияларын пайдалану ерекшеліктері ... ... ... ... ... .
1.3 Жасөспірімдерді шығармашылық жоба жұмыстарына баулудың психологиялық ерекшеліктері
2 Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда белсенді оқыту технологиясын қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Технология пәні барысында оқушыларға жобалау технологиясына оқытудағы мұғалім мен оқушының ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Бұйымның бағасы мен өзіндік құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Белгілеулер мен қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын инновациялық оқыту технологияларының сипаты ... ...
1.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың инновациялық технологияларын пайдалану ерекшеліктері ... ... ... ... ... .
1.3 Жасөспірімдерді шығармашылық жоба жұмыстарына баулудың психологиялық ерекшеліктері
2 Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда белсенді оқыту технологиясын қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Технология пәні барысында оқушыларға жобалау технологиясына оқытудағы мұғалім мен оқушының ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.3 Бұйымның бағасы мен өзіндік құны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Жұмыстың көкейтестілігі: Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңында "Білім беру жүйесінің басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді акпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу" деп, білім беру жүйесін одағы әрі дамыту міндеттері көзделеді. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күндслікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-катынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі — маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның, Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпсйісова-ның, Ә.Жүнісбек пен Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдeй талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздсп оқыту — бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі — маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның, Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпсйісова-ның, Ә.Жүнісбек пен Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады. Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей, ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдeй талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздсп оқыту — бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
1. Назарбаев Н.Ә. "Қазақстан—2030" (Ел Призидентінің Қазақстан халқына Жолдауы). Алматы. "Білім баспасы", 1998, 96-6.; Таубаева Ш.Т. Исследовательская культура учителя. Алматы, 2002, 273-6.
2. Мельникова Л. В., Осипова Л. В., Фридман Т.В. Методика трудового обучения: обслуживающий труд. –М: Просвещение. 1985.254 с
3. Білім туралы. – 0б образовании: Қазақстан Республикасының Заңы. Алматы. "Литература", 1999. 96-6.
4. Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. Ана тілі, 19 маусым. 1987, 16-б.
5. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. Астана. 26 желтоқсан, 2003, 5-6.
6. Оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану- заман талабы. Республикааралық ғылыми конференция материалдары, ҚазҰУ, 2004, 162-163-6.
7. Инновациялық оқытудың педагогикалық шарттары. К,.А. Иассауи атындағы ХҚТУ Шымкент ғылыми-әдістемелік конференцияның материалдар жинағы. 2004, 146-148-6.
8. Сабыров Т.А. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. Алматы. Мектеп, 1978, 110-6.
9. Батышев С. Я Трудовая подгатовка школьников вопросы теории и методики .-М Просвещение 1981-208 стр.
10. Кларин М. В Педогогического техналогия в учебном процессе. Анализ зарубежного опыта.-М: Просвещение, 1991.-33 стр.
11. Қоянбаева Ж.Б Педагогика-А:-1998-378 б
12. Столеренко Л Д. Педогогика: «Учебники, Учебные пособия».
13. Ростов н/д: «Феникс», 2000.-448с.
14. Бағдарламалар. Технология (5-9 сыныптар), Қазіргі заман талабының тұрмыс мәдениеті (10-11 сыныптар) Алматы, Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының Республикалық баспа кабинет , 2000, 3-52 бет.
15. Саранцев Г.И. Теория методика и технология обучения.-М:
16. Педогогика -1999. N1, 19-24 стр.
17. Селевко Г.К. Современные образовательные технологий.
18. -М 1998, 15 стр.
19. Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» заңы. 1999 7 шілде.
20. Симоненко В. Д. К вопросу о стандарте образовательной области «Технология».В кн... проблемы, перспективы, опыт апробации и внедрения программы «Технология»- М; 1995, 21-23 стр.
21. Жапбаров А., Ханжаров Б., Қойшиев Қ. Мектептегі еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіпке бағдар. –Шымкент, 1988. -118 б.
22. Жолмұхан Т. Кәсіптік бағдар. Алматы, «Санат», 1995.-141 б.
23. Тұрмыста қызымет көрсету бағдарламасы. V-XI класс. Алматы, Рауан 1991,3-83 бет.
24. Ильина Т.А Педагогика. А Мектеп 1989. 32-46 бет.
25. Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учеб. Посбие для студентов пед. Учебн. Заведений и слушателей ИПК и ФПК -4 –е изд. Перераб. И допМ.: Юрайт, 1999.-523 с.
26. Бейсенбаева А.А. Оқыту процесін пән арқылы байланыс негізінде ұйымдастыру. А. Мектеп 1993.-160 бет.
27. Æàðûқáàåâ. Қ. Қàëèåâ. Ñ. Қàçàқ òәëiì –òәðáèåñi: (îқó қ½ðàëû).- Àëìàòû, “ Ñàíàò”, 1995- 352 á.
32. Қàñèìàíîâ.Ñ. “Қàçຠõàëқûíûң қîë ¼íåði.” Àëìàòû: Қàçàқñòàí 1995.- 240 á.
33. Қîæàõìåòîâà Ê. Ìåêòåïòiң ½ëòòûқ òәðáèå æ¾éåñi: òåîðèÿ æәíå ïðàêòèêà. À.: Ðåñïóáëèêàëûқ áàñïà êàáèíåòi, 1999 æ, 130 á.
34. Ғàááàñîâ Ñ. Õàëûқ ïåäàãîãèêàñûíûң íåãiçäåði (ìîíîãðàôèÿ), À.: ”Әë- Ôàðàáè” áàñïàñû-1995.-450 á.
35. Ìåëüíèêîâà À.Â, Îñèïîâà À. "Ìåòîäèêà òðóäîâîãî îáó÷åíèÿ". -Ì.: Ïðîñâåùåíèå, 1986 - 215 ñ.
36. Òåõíîëîãèÿ. Æàëïû áiëiì áåðåòií 5-9 ñûíûïòàðûíà àðíàëғàí áàғäàðëàìà. À. Àòàì½ðà áàñïàñû –1999 æ.-35 á.
37. Жаңашыл әдіс-тәсілдерді кең пайдаланайық . Қазақстан мектебі.
№ 11. 2004ж
38. Ò½ðìûñòà қûçìåò ê¼ðñåòó áàғäàðëàìàñû À. Ðàóàí –1995 æ.-47
39. Технология журналы «еңбек сабақтарында оқушылардыңіздену жобалау әрекеттерін іске асыру қабілеттерін дамыту. №11 2004ж.
40. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии.М., 1998. С.15.
41. Капустин В.С. Выполнение проектов на уроках технологии в 5-7 классах.- Школа и производство.- 2000.- N6.- стр. 15-20
42. Самохина А. "Обучение через делание": использование проектного мето-
да в правовой подготовке старшеклассников //Учитель.-№4.-2003.- С. 22-35.
43. Чечель И. Метод проектов, или попытка избавить учителя от обязанностей всезнающего оракула//Директор школы. - №3. -1998.- С.11-16.
44. Круглова О.С. Технология проектного обучения//Завуч.-№6 . 1999. -с. 90-94.
2. Мельникова Л. В., Осипова Л. В., Фридман Т.В. Методика трудового обучения: обслуживающий труд. –М: Просвещение. 1985.254 с
3. Білім туралы. – 0б образовании: Қазақстан Республикасының Заңы. Алматы. "Литература", 1999. 96-6.
4. Қазақстан Республикасының Орта білімді дамыту тұжырымдамасы. Ана тілі, 19 маусым. 1987, 16-б.
5. Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы. Астана. 26 желтоқсан, 2003, 5-6.
6. Оқу-тәрбие үрдісінде инновациялық әдіс-тәсілдерді пайдалану- заман талабы. Республикааралық ғылыми конференция материалдары, ҚазҰУ, 2004, 162-163-6.
7. Инновациялық оқытудың педагогикалық шарттары. К,.А. Иассауи атындағы ХҚТУ Шымкент ғылыми-әдістемелік конференцияның материалдар жинағы. 2004, 146-148-6.
8. Сабыров Т.А. Оқушылардың оқу белсенділігін арттыру жолдары. Алматы. Мектеп, 1978, 110-6.
9. Батышев С. Я Трудовая подгатовка школьников вопросы теории и методики .-М Просвещение 1981-208 стр.
10. Кларин М. В Педогогического техналогия в учебном процессе. Анализ зарубежного опыта.-М: Просвещение, 1991.-33 стр.
11. Қоянбаева Ж.Б Педагогика-А:-1998-378 б
12. Столеренко Л Д. Педогогика: «Учебники, Учебные пособия».
13. Ростов н/д: «Феникс», 2000.-448с.
14. Бағдарламалар. Технология (5-9 сыныптар), Қазіргі заман талабының тұрмыс мәдениеті (10-11 сыныптар) Алматы, Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының Республикалық баспа кабинет , 2000, 3-52 бет.
15. Саранцев Г.И. Теория методика и технология обучения.-М:
16. Педогогика -1999. N1, 19-24 стр.
17. Селевко Г.К. Современные образовательные технологий.
18. -М 1998, 15 стр.
19. Қазақстан Республикасының «Білім беру туралы» заңы. 1999 7 шілде.
20. Симоненко В. Д. К вопросу о стандарте образовательной области «Технология».В кн... проблемы, перспективы, опыт апробации и внедрения программы «Технология»- М; 1995, 21-23 стр.
21. Жапбаров А., Ханжаров Б., Қойшиев Қ. Мектептегі еңбекке тәрбиелеу, баулу және кәсіпке бағдар. –Шымкент, 1988. -118 б.
22. Жолмұхан Т. Кәсіптік бағдар. Алматы, «Санат», 1995.-141 б.
23. Тұрмыста қызымет көрсету бағдарламасы. V-XI класс. Алматы, Рауан 1991,3-83 бет.
24. Ильина Т.А Педагогика. А Мектеп 1989. 32-46 бет.
25. Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учеб. Посбие для студентов пед. Учебн. Заведений и слушателей ИПК и ФПК -4 –е изд. Перераб. И допМ.: Юрайт, 1999.-523 с.
26. Бейсенбаева А.А. Оқыту процесін пән арқылы байланыс негізінде ұйымдастыру. А. Мектеп 1993.-160 бет.
27. Æàðûқáàåâ. Қ. Қàëèåâ. Ñ. Қàçàқ òәëiì –òәðáèåñi: (îқó қ½ðàëû).- Àëìàòû, “ Ñàíàò”, 1995- 352 á.
32. Қàñèìàíîâ.Ñ. “Қàçຠõàëқûíûң қîë ¼íåði.” Àëìàòû: Қàçàқñòàí 1995.- 240 á.
33. Қîæàõìåòîâà Ê. Ìåêòåïòiң ½ëòòûқ òәðáèå æ¾éåñi: òåîðèÿ æәíå ïðàêòèêà. À.: Ðåñïóáëèêàëûқ áàñïà êàáèíåòi, 1999 æ, 130 á.
34. Ғàááàñîâ Ñ. Õàëûқ ïåäàãîãèêàñûíûң íåãiçäåði (ìîíîãðàôèÿ), À.: ”Әë- Ôàðàáè” áàñïàñû-1995.-450 á.
35. Ìåëüíèêîâà À.Â, Îñèïîâà À. "Ìåòîäèêà òðóäîâîãî îáó÷åíèÿ". -Ì.: Ïðîñâåùåíèå, 1986 - 215 ñ.
36. Òåõíîëîãèÿ. Æàëïû áiëiì áåðåòií 5-9 ñûíûïòàðûíà àðíàëғàí áàғäàðëàìà. À. Àòàì½ðà áàñïàñû –1999 æ.-35 á.
37. Жаңашыл әдіс-тәсілдерді кең пайдаланайық . Қазақстан мектебі.
№ 11. 2004ж
38. Ò½ðìûñòà қûçìåò ê¼ðñåòó áàғäàðëàìàñû À. Ðàóàí –1995 æ.-47
39. Технология журналы «еңбек сабақтарында оқушылардыңіздену жобалау әрекеттерін іске асыру қабілеттерін дамыту. №11 2004ж.
40. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии.М., 1998. С.15.
41. Капустин В.С. Выполнение проектов на уроках технологии в 5-7 классах.- Школа и производство.- 2000.- N6.- стр. 15-20
42. Самохина А. "Обучение через делание": использование проектного мето-
да в правовой подготовке старшеклассников //Учитель.-№4.-2003.- С. 22-35.
43. Чечель И. Метод проектов, или попытка избавить учителя от обязанностей всезнающего оракула//Директор школы. - №3. -1998.- С.11-16.
44. Круглова О.С. Технология проектного обучения//Завуч.-№6 . 1999. -с. 90-94.
Ф-ОБ-001033
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қожанов Мырзан
Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарын орындау барысында
инновациялық технологияларды пайдалану
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 – Кәсіптік оқыту мамандығы
Түркістан 2015
Ф-ОБ-001033
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қорғауға жіберілді
___________
кафедра меңгерушісі
________ п.ғ.к., доцент м.а. Әуелбеков Е.Б.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарын орындау барысында
инновациялық технологияларды пайдалану
5В012000 - Кәсіптік оқыту мамандығы
Орындаған Қожанов
М.
Ғылыми жетекшісі,
п.ғ.к., доцент м.а.
Алимбекова С.
Түркістан 2015
Мазмұны
Нормативтік 3
сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Белгілеулер мен 6
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..
Кіріспе 7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
1 Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту
технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын
инновациялық оқыту технологияларының сипаты ... ...
1.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың
инновациялық технологияларын пайдалану
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .
1.3 Жасөспірімдерді шығармашылық жоба жұмыстарына баулудың психологиялық
ерекшеліктері
2 Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.1 Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда белсенді оқыту
технологиясын қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Технология пәні барысында оқушыларға жобалау технологиясына
оқытудағы мұғалім мен оқушының ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
3.1
3.2
3.3 Бұйымның бағасы мен өзіндік
құны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
НОРМАТИВТIК СIЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесi нормативтік құжаттарға сiлтеме жасалған:
- Қазақстан Республикасы 2007 жылғы 27 шілдедегі Білім туралы заңы;
- Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23
тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш,
негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты, Технология оқу пәні бағдарламасы;
Университеттің ішкі нормативтік ережесі:
- УЕ-ХҚТУ-015-2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен рәсімдеуге
қойылатын жалпы талаптар;
- УЕ-ХҚТУ-027-2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу
ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) – тиісті саланың нақты мамандығының өзекті
проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып
табылатын бітіру жұмысы;
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ТОПБ – технология оқу пәні бағдарламасы;
Университет – Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік
университеті;
Технология мұғалімі – мектеп технология пәнін оқытатын мұғалім;
ОТҚ - оқыту және тәрбиелеу құралдары;
ЭВМ - электронды-есептеуіш машиналар;
ТОҚ - техникалық оқыту құралдары;
ОКҚ - оқытудың көрнекі құралдары
КІРІСПЕ
Жұмыстың көкейтестілігі: Қазақстан Республикасының "Білім туралы"
Заңында "Білім беру жүйесінің басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық
құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды
қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті
жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді
акпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу" деп,
білім беру жүйесін одағы әрі дамыту міндеттері көзделеді. Бұл міндеттерді
шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күндслікті ізденісі арқылы
барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа
тәжірибеге, жаңа қарым-катынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық
міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде
қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар
арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан
реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық
әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі —
маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпсйісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған
Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі
әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей,
ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің
болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдeй талап қойып, олардың
табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздсп оқыту —
бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Сондықтан да оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен
сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі
инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелейді.
Жас ұрпақ біздің өміріміздің тікелей жалғастырушы өкілі ғана емес,
еліміздің тірегі, мызғымас болашағы. Бүгін мектеп табалдырығын аттаған жас
өркеннің ертең қандай адам болып шығатыны ата-аналар мен ұстаздар қауымының
арасында мәңгілік таусылмас тақырып болып қалып отырғандығы да сондықтан.
Бұл білім мен тәрбиенің егіз ұғым екенін көрсетеді. Сол себепті де білім
беру жүйесінде жалпы азаматтық және ұлттық негізде жеке түлғаны дамыту және
калыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда.
Бүгінгі мақсат — әрбір оқушыларға түбегейлі білім мен мәдениеттің
негіздерін беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.
"Инновация" ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасала қойған
жоқ. Біз Ш. Таубаева мсн Қ.Құдайбсргенова берген анықтамаға сүйенгенді жөн
көрдік, яғни "инновация" — бұл нақты қойылған мақсатқа жетуде ойға алынған
жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не? Нақты мақсатқа қандай әдіс-
тәсілдердің көмегімен жетуге болады? Оқу мақсатының жүйесінде берілген
мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог өз еңбектерінің
нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Демек, мақсат пен нәтиже —
жаңалыққа бет бұрудың кілті.
"Инновация" ұғымына шет елдік ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Мысалы. Э.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді:
"Инновация нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея". Майлс "Инновация
- арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын,
шешімдерін күтеміз" дейді.
Инновациялық үрдістің негізі — жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс,
жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп
айтқанды жөн көрдік. Сәл ертерек кездің өзінде белгілі қолданылып жүрген
идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы деп аталған. Осыларды
негізге ала отырьш, инновацияны "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс",
"әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үрдісті "жаңа әдістеме құралы"
деп ұғатын боламыз.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде
ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп, тарату
мәселесін қарастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіңде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Ал жаңа педагогикалық
технологияның түрі, қолдану ерекшелігі, одан туындайтын ділгір мәселелер
бүгінгі таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние.
Қазіргі оқу орындары мен педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған
көпнұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әр түрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен
оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай тандап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Адамдық әрекет шеңберіне қамтылған қоғамдық функцияларға; пайдалылыға,
қажеттігі, әдемілігі, ыңғайлылыға айналып біздің тіршілігіміздің тіректері
болады. Оқушыларды еқбекке даярлауда педагогикалық әдебиеттерді зерделеу
арқылы оқушыларды ыждахатты, жігері және жан-жақты дамыған тұлға етіп
тәрбиелеу және оқыту үрдісі барысында оқушылар даярлығының қолданбалы
экономикалық жағын күшейту мәселелері ескеріледі. Қазіргі уақытта
әлеуметтік және қоғамдық өмірде болып жатқан елеулі өзгерістерге
байланысты бұл тақырып әлі де болса тереңірек зерттеуді қажет етеді. Соның
бірі, жастарды тіршілік иесі ретінде сыртқы сұлулыққа тәнті болып қана
қоймай, оның ішкі мазмұнына ерекше мән беретін адам тұрмысының барлық
жағына қатысы бар мәселелер және біз зерттеу жұмысымызда ҚР елбасы
Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында атап көрсетілгендей "жастарды,
өз халқының тарихи мұраларын сақтау және оларды оқу тәрбие үрдісінде
септігін тигізетін білім мазмұнында ескеріп отыру қажет-жолдауы да
ескеріледі. Себебі, ертеден-ақ данагөй қариялар жас ұрпаққа ата-баба
дәстүрін, қасиетті танымдары мен сенімдерін баян етті.
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып
табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы, өнегелі тәрбие мен білім беру бүгінгі күннің басты талабы.
XXІ ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау бағытында
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде
білім беру, ал жетекші оқу орындарының дипломдары күллі әлемге танылуы
тиіс. Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін шәкірттер мен мамандарды қазіргі
қоғам үрдісіне сай инновациялық технологияларымен білім беру негізінде
меңгерту қажет дей келе áiç дипломдық жұмысымыздың тақырыбын Оқушыларды
шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың инновациялық технологиясын
пайдалану жолдары деп таңдауды жөн деп санадық.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
шығармашылық жоба жұмыстарында инновациялық іс-әрекетің ғылыми-
педагогикалық негіздерін меңгеруі — маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі танда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубаеваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпейісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Пәнаралық байланыс жөнінде тоқталсақ, Я.А.Коменский: өзара байланысы
бар нәрселердің бәрі сондай байланыс күйінде оқытылуы керек, - деп жазды.
Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі
(Л.Занков, Д.Эльконин, В.Давыдов, В.Репин, В.Левин); оза отырып оқыту
(С.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.Амонашвили, И.Волков); тірек және
тірек конспектілері арқылы оқыту (В.Шаталов); саралап оқыту; шоғырландырып
қарқынды оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап
оқыту технологиясы.
Зерттеу жұмысынық мақсаты: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмысына
баулуда оқытудың инновациялық технологиясын пайдалану жолдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының обьектісі: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмысына
баулу процесі.
Зертеу пәні: Технология сабақтарында дамыта оқыту технологиясын
пайдалану.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- Мектепте инновациялық оқыту технологияларын қолданудың теориялық
негіздерін тұжырымдау;
- Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік негіздері айқындау;
- Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу
мазмұнына шолу;
- Оқушыларды жоба тарауын оқытуда инновациялық әдістері мен формалар
тиімділігін анықтау;
- Тігін шеберханасын жабдықтау және оларға қойылатын эргономикалық
талаптарды қарастыру;
- Бұйымның бағасы мен өзіндік құнын есептеу.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Оқушылардың сабақ барысында ғылым
саласының соңғы жетістіктері негізінде, шығармашылық жоба жұмыстарына
баулуда олардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту бойынша оқытудың
инновациялық технологиясы пайдалану жолдары айқындалды. Сонымен қатар,
оқытудың инновациялық технологиясын пайдалана отырып үлгіне мата бетіне
орналастыру тәсілдері арқылы туника үлгісін әзірлеу технологиясы ашып
көрсетілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының мақсатына
сәйкес 10-11 сынып оқушылырын үлгіне мата бетіне орналастыру тәсілдерін
үйретуде оқытудың инновациялық әдісі және практикалық бөлімінде оқушылардың
белсенділігін арттыру жолдары жөніндегі мәліметтерді мектеп мұғалімдеріне
көмекші құрал ретінде пайдалануларына болады.
Зерттеу әдістері: психологиялық, педагогикалық, әдістемелік, арнайы
әдебиеттерді, мектеп оқулықтарын оқып үйрену және оларға теориялық талдау
жасау; мұғалімдермен және оқушылармен әңгімелесу.
І Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту
технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1. Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын
инновациялық оқыту технологияларының сипаты
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңында "Білім беру жүйесінің
басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу" деп, білім беру жүйесін одағы әрі дамыту
міндеттері көзделеді. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр
мұғалімнің күндслікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру,
өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-катынасқа өту
қажеттігі туындайды.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық
міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде
қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар
арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан
реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі. Білім
беру саласындағы кейбір жағымсыз әрекеттердің орын алуы, мектептердің оқу-
тәрбие жұмысының мазмұны, басқа да ТМД елдеріне қатысты халықтың ежелгі
даму жолын анықтауда қазақ, мемлекетінің білім беру жәнс тәрбие туралы
тұжырымдамаларының мақсаты — өрелі идеялар мен қағидалардың ғылыми жүйесін
түзу. Бұл ретте халықтың этнопедагогикалық мұрасын ұрпақ тәрбиесінде
пайдаланудың мәні зор. Алдымен, халықтық педагогиканы іс-ерекетте
пайдаланып, адамгершілік сипат пен мінез-құлықты жастар арасында жаңартудың
басты қағидалары: жеке тұлғалар арқылы қоғамды дамыту, демократикаландыру,
ізгілендіру.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбсн бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық
әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі —
маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі танда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпейісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбасвтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған
Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге
әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей, ертеңгі
келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға
апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы ~бүгінгі
мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін,
нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту — бүгінгі күннің өзекті
мәселесі.
Сондықтан да оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен
сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі
инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелейді.
Жас ұрпақ біздің өміріміздің тікелей жалғастырушы өкілі ғана емес,
еліміздің тірегі, мызғымас болашағы. Бүгін мектеп табалдырығын аттаған жас
өркеннің ертең қандай адам болып шығатыны ата-аналар мен ұстаздар қауымының
арасында мәңгілік таусылмас тақырып болып қалып отырғандығы да сондықтан.
Бұл білім мен тәрбиенің егіз ұғым екенін көрсетеді. Сол себепті де білім
беру жүйесінде жалпы азаматтық және ұлттық негізде жеке түлғаны дамыту және
калыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда.
Бүгінгі мақсат — әрбір оқушыларға түбегейлі білім мен мәдениеттің
негіздеріи беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.
"Инновация" ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасала қойған
жоқ. Біз өз зерттеу жұмысымызда Ш. Таубаева мен Қ.Құдайбергенова берген
анықтамаға сүйенгенді жөн көрдік, яғни "инновация" — бұл нақты қойылған
мақсатқа жетуде ойға алынған жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не? Нақты
мақсатқа қандай әдіс-тәсілдердің көмегімен жетуге болады? Оқу мақсатының
жүйесінде берілген мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып,
педагог өз еңбектерінің нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады.
Демек, мақсат пен нәтиже — жаңалыққа бет бұрудың кілті.
Инновациялық үрдістің негізі — жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс,
жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп
айтқанды жөн көрдік. Сәл ертерек кездің өзінде белгілі қолданылып жүрген
идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы деп аталған. Осыларды
негізге ала отырьш, инновацияны "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс",
"әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үрдісті "жаңа әдістеме құралы"
деп ұғатын боламыз.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде
ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп, тарату
мәселесін қарастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіңде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Ал жаңа педагогикалық
технологияның түрі, қолдану ерекшслігі, одан туындайтын ділгір мәселелер
бүгінгі таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние.
Қазіргі оқу орындары мен педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған көп
нұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әр түрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен
оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай тандап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып
табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы, өнегелі тәрбие мен білім беру бүгінгі күннің басты талабы.
Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор. Кәсібін терең түсінетін, өзінің
білімі мен іскерлігі жан-жақты қолдана білетін мамандар кажет. Осы
айтылған міндеттер – мамандар дайындайтын жоғары оқу орындарының алдында
тұрған негізгі мәселелер. Өйткені халыққа білім беру реформасы "ғылыми
негізге сүйенген пәнді оқытудың жоғары деңгеймен камтамасыз етуді"
міндеттеп отыр .
Осы міндеттерді жүзеге асыру адамзаттың айға аяқ басып, жерді жеті
айналуы арасында жеткен мол жаңалықтар "топтамасы" ақыл иесінің бірде
төрткүл "дүниеге төрелік етсем" деген ұшқыр ойымен ұштасып, енді бірде
өскелең ұрпақ өмірін қоғам талабына сай "инновациялық технологияны меңгеру
кабілеттерін дамытсам" деген ізгілік ниетімен бірігіп жатыр. Қалай десек
те, ізденіспен жаңалык дөңгеленген дүние тіршілігінің бойында айналған
канмен тең. Қан айналымы тоқтаса, каңсыған күбідей тіршілік те суалмақ.
Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру жүйесін
халықаралық деңгейге көтеруді талап ететіні сөзсіз. Білім беру сапасы
негізінен 10 тарауды камтиды. Яғни баланы дүниеге келгеннен бастап
тәрбиелейтін орталарының қазіргі қоғам талабына сай жүйеленуі, барлық
салаға тиісті материалдык базаның кеңеюі және кәсіби біліктілігі жоғары
дамыған шебер маман жетілдіру; т.б. болып табылады.
XXІ ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау бағытында
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде
білім беру, ал жетекші оқу орындарының дипломдары күллі әлемге танылуы
тиіс. Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін шәкірттер мен мамандарды қазіргі
қоғам үрдісіне сай инновациялық технологияларымен білім беру негізінде
меңгерту қажет.
"Инновация" түсінігін ағылшын тілінен аударғанда "жаңалық енгізу',
"жаңашылдық ұғымды білдірген. Ал тамыры тереңде жатқан термин латын тілінің
”жаңару”, “өзгеру” сөздерімен баламаланы, “бұдан бұрын болмаған жаңалық”,
“қоғамдық кажеттіліктерді канағаттандырудың жаңа әдісі” деген түсініктерді
білдіреді. Ол ең алғаш рет XIX ғасырда мәдениеттанушылардың зерттеулерінде
пайда болған. (Бір мәдениеттен екінші мәдениетке өту элементтерінің
жаңашалануы). Одан кейін инновациялық процестің толық түсінігі XX ғасырдың
басында экономист И.Шумпетер ұсынды. Ғалым экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерудің "жаңа комбинациясын" талдады. 30-шы жылдары И.Шумпетер, Г.Менш
"инновация" терминін ғылымға енгізді. Себебі жаңа технологияның және
заттың, ғылыми тұтас жаңалығын ашты. Осы кезден бастам "инновация",
"инновациялық процесс", "инновациялык потенциал" терминдері жалпы
ғылымдардың терминологиялық жүйесін байытты. Инновациялық жалпы ғылыми
түсінігі жүйе кызметінің тұтастай өзгеруін анықтайды. Ол жүйе элеметтерінің
және әртүрлі сфералардың сапалық пен сандық өзгеруі .
Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде теориялық және практикалық
жұмыстарда әртүрлі педагогикалық инновация технологияларының нұсқаулары
қолдануда. Ауқымды инновациялық технология нақтылы жүйе мен жіктелуді керек
етеді. Осы мәселемен А.Я.Савельев. В.М.Максимов, Г.К.Селенко, т.с.с.
ғалымдар айналысты.
В.М.Максимов өзінің зерттеулері бойынша келесі жіктелулерді ұсынады:
құрылымдық логикалық технология, интеграциялық технология (әртүрлі пәндік
білімдердің бір-бірімен байланысы), ойындар технологиясы, тренингтік
технология, ақпараттық технология, диалогтық технология.
Осы жіктелулер қазіргі кезде кең қолданылуда.Себебі білім берудің
негізгі жолы –оқыту. Оқыту-ұстаз бен оқушы белгілі бір мақсатты жүзеге
асыратын біртұтас педагогикалық процесс. Ал белгілі бір мақсатты толық
жүзеге асыру оқытуды тиімді ұйымдастырумен сипатталады. Оқытудың білім беру
тәрбиелік, дамыту функцияларын кеңінен қолдану қажет.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның
өзіндік шығармашылық қабілеттерін арттыруға қолайлы жағдай жасауға қажетті
обьективті әдістемелік мүмкіндіктерді қамтиды.
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
- оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
- оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру. Оның ғылыми-әдістемелік, окыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау:
- жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім
стандартымен жеке танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы
окушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол жеткізу;
- оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу.
Әрбір ұстаз осындай шарттарды игеріп, ескеріп жаңаша оқытуға бетбұрыс
жасауы керек. Себебі бүгінгі педагогика ғылымы жаңа технологияны тиімді
пайдалануымен ерекшеленеді.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеу, жаңа технология
бойынша әдістемелік жүйенің басты мақсаты болып табылады. Жаңа технология
оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-
әрекетінде пайдалануға көмектеседі.
Гуманитарлық пәндер жүйесінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін
пайдаланудың педагогикалық шарттарына: инновациялық ізденіс қажеттілігі,
инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім, инновациялық әдіс-тәсілдерінің
тиімді жолдарын қарастыру, инновациялық әдістерді меңгеру, инновациялық
әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары,
инновациялық әдіс-тәсілдердің нәтижесінің болуы, инновациялық әдіс-
тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық түрлері
болып табылады. Бұл жерде алға қойылған басты мақсат - оқушыға деген сенім,
оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадыр-қасиетін
дамыту. Ол үшін инновациялық оқытудың педагогикалық шарттарын игерген
жағдайда ғана оқыту тиімді болмақ.
XVIII ғасырдың аяғында өмір сүрген шведтік педагог Иоган Генрих
Песталоцци "оқыту кезінде бас, жүрек, қол бірге қарастырылуы қажет" деп
айтып кеткен. Сол үшін білімгерлер баспен ойлап, жүрекпен түсініп,
қолдарымен істеуі керек. Бұл үшін әр ұстаз төменгі қағидаларды ескеруі
кажет:
- баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі
алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждықтарын
ескеру, шығармашылығын жетілдіру;
Соңғы жылдары компьютерлік технологиялар деген ұғым ақпараттық
технологиялар терминімен алмастырылуда. Бүкіл ақпараттық технологиялар
компьютерлік оқытумен байланысты. Қазіргі күннің қажеттілігі - қарқынды
күшейте (интенсивті) оқытудың ашық жүйелерін жасау және қолдану. Бұл
жүйелер студентке өзіне тиімді оқыту технологиясын таңдап алуына және жеке
даму бағдарламасын құруына мүмкіндік береді. Бірақ, қарқынды күшейте
оқытудың ашық жүйелерін синтездеуді іске асыру төмендегідей шарттарды
орындағанда ғана мүмкін болады:
- Оқыту үрдісі жүргізілетін ортаның сипаттарын жан-жақты есепке алу:
педагогикалық ортаның мазмұндық сипаты студенттердің білім, білік,
дағдыларымен, танымдық және мәдени потенциалымен, оқуды және өздігінен
жұмысты ұйымдастыруының әдістерімен жәнс формаларымен анықталады;
- Оқыту үрдісінің студент жеке тұлғасына қатысты бейімделу принципінің
ұсталуы: бұл принцип практикада студенттің пәнді игеруінің тармақталған
бағдарламасын жасау арқылы іске асады (пәннің ішкі жәнс сырткы модульдерін
құрастыру);
- Студенттің жалпы ғылымдық және арнаулы білімдерді қысқаша түрде,
базалық білімдер берілген пәннің логикалық конструкциясын жобалау арқылы
жеке игеруін жылдамдату принципі.
Пәннің жалпылама логикалық конструкциясын жобалау алгоритмі
төмендегідей процедуралардан тұрады:
1. Мазмұнды бөлек элементтер жүйесі түрінде елестету, қарастыру;
2. Базалық білімдерді бөліп қарастыру үшін элементтердің өзара
байланысының матрицасын жобалау;
3. Базалық білімдерді символдық, графикалық т.б. түрлерде модельдеу;
4. Базалық білімдерді неғұрлым жалпы ұғымдар мен олардың арасындағы
жүйелік байланыстарды анықтау үшін қайта жасақтау;
5. Ғылыми білімнің берілген бөліміне тән танымдық қызмсттің жалпы
құрылымын калыптастыру;
6. Жалпы әдіс-құралдармен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін жасау.
Іс жүзінде кез-келген ақпарат түрін тез және оңай түрде жеткізе алу
мүмкіндіктерін ескерсек, ақпараттық технологияларды ең тиімді технология
ретінде қарастыруға болады.
1.2. Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың
инновациялық технологияларының ерекшеліктері
Инновация деп көбінесе жаңа технологияларды, әдістер мен құралдарды
жасау және қолдануды айтса, сонымен бірге ондағы идеяларды, процестерді
бірлікте жетілдірудің де жүйесі. Сондықтан, оқыту мен тәрбиедегі жаңа
технология инновациялық идеяларды үнемі енгізу, жаңарту нысанасы болып
табылады.
Дегенмен де, шынайы инновациялық деп адамзат дамуы процесіндегі жаңа
білімдерді және бұрын теориялық көзқарас тұрғысында шешімін таппаған,
бүгінде практикалық тұрғыда жоғары технологиялық нәтижеге қол жеткізген
педагогикалық проблемаларды оқу-тәрбие процесінде қолдану жайындағы
идеяны атап айтқан жөн болмақ.
Оқыту технологиясы- белгіленген мақсатқа нәтижелі қол жеткізуді
қамтамасыз етуде оқытудың формасы әдістері мен құралдарын ашып көрсететін,
оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тәсілі.
Оқыту технологиясы- жүйелі категория. Оның құрылымы төмендегідей болып
келеді:
- оқытудың мақсаты,
- білім берудің мазмұны,
- педагогикалық өзара әрекеттестіктің құралы (оқыту және мотивация),
оқыту процесін ұйымдастыру,
- оқушы, оқытушы
- әрекеттің нәтижесі (сонымен бірге кәсіптік даярлықтың деңгейі).
Былайша айтқанда, оқыту технологиясы- оқыту процесін ұйымдастыру,
басқару және бақылау деп түсіну керек. Әрі бұлар бір-бірімен өзара
байланысты болып келеді және бір-біріне ықпал етеді.
Бүгінде білім беруде нәтижелі жетілдірудің құралы практикаға жаңа оқыту
технологиясын кіргізуге батыл шаралар қолдану болып табылады. Сондықтан,
Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы өз ойын
дамытуға және шығармашылықпен жұмыс істеуге қабілеті бар тұлғаны
қалыптастыруға бағатталған. Сол себепті бүгінгі еліміздегі білім беру
жүйесі оқушылардың таным белсенділігін дамытатын оқытудың дәстүрлі емес
белсенді бейресми формалары мен әдістерін көптеп енгізуді қажет етуде.
Кім атқарған жұмысының нәтижесін көргісі келмейді дейсіз, соған қарап
еңбек бағаланады. Мысалы, тігінші жасаған бұйымына риза болады, құрылысшы
салған үйіне риза болады, т.б. Ал мұғалім өткізген сабағына көңілі толса,
сол – оның пайдасы. Бұл-қара тер, бағаланбайтын еңбекпен келетінін барлық
мұғалімдер біледі.
Сонымен сабақ дұрыс нәтижесіне жету үшін жаңа инновациялық
технологияны біліп қана қоймау керек.
1. Жаңа инновациялық технологияны насихаттайтын нұсқаулар мен іс-
тәжірибелер, кітаптар, әдістемелер, ақпараттарды жинақтап, кеңінен танысып,
оқып өзіндік білім көтеруге мақсат қоя отырып, жоспар құру, картотека
жасау.
2. Ғылыми сөзбен жазылған бірнеше анкеталарды толтырып, жаңа
технологияны қабылдау деңгейін анықтап алу керек те, іске асыру жолдарына
кірісу арқылы өз пайдасын шеше білуге машықтану.
3. Күнтізбелік бағдарлама жасағанда жаңа инновациялық инновациялық
технологияны қолдануға болатын тақырыптарды, сыныптарды іріктеу керек.
4. Жаңа инновациялық технологияның сабақта, оқушының іс-әрекетін
ұйымдастыруда, қажетті элементтерін кіргізуден бастау керек.
Оқушылардың іс-әрекетті үш бөлімнен тұрады:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Белсендігін арттыру.
ІІІ. Дамыту.
Қазіргі кезде білімнің интергациялануын қамтамасыз ету, оның ғылыми
деңгейін арттыру, тұтастай алғанда оқушылардың танымдық әрекетіне тән
дағдыларды қалыптастыру міндеті күн тәртібіне қойылып отыр.
Осы орайда, оқу-тәрбие процесінің пәнаралық байланыс негізінде
ұйымдастырылуы ғылымдар жүйесінің бір арнаға тоғысуы, адамның
интеллектуалдық ақыл-ойын байытумен бірге, бүкіл адамзатттық құндылықтар
көзінің де бірлігін, жалпы ақиқат дүниенің біртұтас жүйе екендігі туралы
ғылыми көзқарастың қалыптасуына мүмкіндік береді.
Ал мектеп тәжірибесінде пәнаралық байланысты жүзеге асыруда мұғалімдер
біршама қиындықтарға кездесіп отырғаны белгілі. Атап айтқанда, оқыту
процесін тиімді ұйымдастыру, жеке пәндер арасындағы ортақ ұғымдарды,
заңдылықтарды бір-бірімен өзара байланыстылыққа қарастыру, оқушылардың
танымдық, ізденушілік қабілеттірін, іс-әрекеттерін дамыту, алған білімдерін
жинақтау, тәжірибеде қолдана білуге үйрету тағы басқа мәселелр дидактикалық
тұрғыдан шешуді талап етеді.
Қазіргі мектептің дамытушылық сипатын, оқу-тәрбие процесін
демократияландыру, гуманитарландыру, интеграцияландыру бағытына сәйкес және
ондаған жылдар ішінде жүргізілген жұмыстың нәтижесіне байланысты
баяндалады.
Жалпы білімнің мазмұны ғылымдардың өзара байланысы, өндіріспен
қоғамдық дамудың жаңару процесіне тікелей ықпал жасайды. Сондықтан қазіргі
таңда мектептегі оқыту процесін пәнаралық байланыспен өткізу ерекше
көкейтесті орын алып отыр және жалпы педагогикалық маңызға ие болуда.
Пәнаралық байланыс жөнінде тоқталсақ, Я.А Коменский: өзара байланысы
бар нәрселердің бәрі сондай байланыс күйінде оқытылуы керек, - деп жазды.
Пәнаралық байланыс- маңызды дидактикалық әдістемелік категория және
оқыту жүйесінің бір проблемасы ретінде танылады. Еңбекке оқыту әдістемесі
де технология пәнін басқа пәндермен байланыстылығына назар аударған.
Технология пәні барлық пәндермен тығыз байланысады.
Мектеп тәжірибесінде еңбек пәнінің мұғалімдері пәнаралық байланыс
негізінде сабақ өткізу барысында шығармашылық жоба жұмыстары барысында
киімді көркемдеп сәндеу, матаның түрлері, тігу, өңдеу әдісі және
технологиясы, еңбек туралы мақал-мәтелдер, киімді пішу, тігу жолдары,
киімнің формасын, конструкциясын, моделін жастардың талғамына сай таңдай
білу жақтары т.б тақырыптарды ұсынуы арқылы оқушылардың білім байлығын,
шығармашылық қабілетін, дағдыларын шебер қолданылуын, олардың өздеріне
зерттеу әдістемелік тұрғыдан қажеттілігін дәлелдейді.
Білім беру саласын реформаландырудың негізгі әдістерінің бірі -
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана отырып инновациялық
оқыту.
Инновация дегеніміз - жаңа мазмұнды, яғни инновациялық процесті
дамытуды, жаңаны ұйымдастыруды, қалыптастыруды анықтайды, ал "жаңаша" деп
жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын
құбылысты атайды.
Демек, көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымын білім
беру жүйесіңде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-
әрекеті деп сипаттайды екен. Сондықтан, ғалымдар "инновация" деген ұғымды
білім беру ісіне тұрақты жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан
екінші жағдайға көшуіне апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп
түсіндіреді.
Н.В.Апатова: "Инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір түрі
ретінде білім беру саласында кадрларды дайындауды ұйымдастыру" - деп
түсіндіреді.
М.М.Поташник инновацияны күрделі құрылым, оның құрылысы көп арналы деп,
автор инновациялық құрылымының мынадай түрлерін береді: - қызмет құрылымы
компоненттерінің белгілі мотивтері - мақсат-міндеттері-мазмұны-формасы-
әдістері-нәтижесі; - субъективті құрылымы; - деңгейлік құрылым; - мазмұндық
құрылым; -өмірлік циклдік құрылымы өзіндік кезеңдерден тұрады: жылдам өсу,
жетілу, меңгеру; - басқару құрылымы -жоспарлау-ұйымдастыру-басқару-бақы лау;
- ұйымдастыру құрылымы - инновациялық процестің диагностикалық, болжамдық,
практикалық, жалпылама енгізу жұмыстары жатады.
Зерттеушілердің айтуы бойынша, барлық педагогикалық инновациялар
алдыңғы қатарлы озат тәжірибелі педагог-реформаторлардың немесе педагог-
экспериментаторлардың қоғам талабына сай тәжірибе енгізуге тырысқан жаңа
тұжырымдамалармен байланысты болады.
Қазір республикада оқу орыңдары, педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған
көп нұсқалыққа байланысты, өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі
бойынша іс-әрекет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі
нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа
идеялары, жаңа ақпараттық технологиялары бар.
Қазіргі таңда мұғалімдер инновациялық және интерактивтік әдістемелерін
сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын
тигізуде. Сабақтың қызықты өтуі мұғалімнің үнемі іздену, ұтымды әдіс-
тәсілдерді қолдану, оқыту әдістемесін жаңартып отыруына байланысты.
Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер
түрлі ынталы бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан
алғанда, ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан мұғалімнің біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің
маңызы зор.
"Инновация" ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Мысалы. Э.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді:
"Инновация нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея". Майлс "Инновация
- арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын,
шешімдерін күтеміз" дейді.
Ендеше "инновация" ұғымы - педагогикалық сөздік қорына ежелден енген
термин. Ол кейбір ғалымдардың еңбектерінде "жаңа", "жаңалық енгізу" деп
көрсетілсе, кейбіреулер оны "өзгеріс" деген терминмен анықтайды.
Инновация термині қазірде білім берудің теориясы мен тәжірибесінде
кеңінен қолданылып жүр. Бірақ, ғылымда бұл терминнің нақтылы анықтамасы
белгілі бір категория ретінде берілмеген. Берілетін анықтамалардың
көпшілігі бұл ұғымды кеңінен терең таныта алмайды.
Инновацияны "білім беру жүйесіндегі жаңалық енгізу" деп
айтсақ, оның мағынасын тарылтқан болар едік.
"Инновация" ұғымы ең бірінші XIX ғасырда мәдениеттанушылардың
зерттеуінен пайда болды, яғни, бір мәдениет түрлерін екінші ел мәдениетіне
енгізу дегенді білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін
сақталған.
Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді
білдіреді екен. Яғни, С.Ожегов сөздігіне сүйенсек, инновация бірінші рет
шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш
ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық болып шығады.
"Инновация" ұғымын әр елде әр түрлі түсінген, кейбір мемлекеттерде
(АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең тараған, ал Арабия, Жапония тәріздес
мемлекеттерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай
көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық,
саяси әдебиеттер мен баспа беттерін зерттей келе, Ресейде, шетелдерде, ТМД
елдерінде, Қазақстанда "инновация" ұғымына көптеген анықтамалар
берілгенін көреміз.
Ресейде "инновация" ұғымына өте күдікпен қарағаны мәлім. Мәселен, ХІХ-
ХХ ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді.
Негізінде реформа жүзеге асқан, яғни, инновациялық үрдіс өткен, бірақ
"инновация" термині еш жерде аталмайды.
Ал Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны
"құрамына материалдық өзгеруіне ғана емес, сол материалды қолданудағы
көзқарастардың кешенді өзгеруін білдіретін үлкен өзгеріс" деп түсінеді.
Найхоз инновацияны үрдіс деп есептейді де, "инновация қандай да бір
идеялардан басталатын өзгерістерге әсерін, тұтынушылардың не қолдауы, не
бас тартуымен аяқталатын үрдіс" дейді.
"Инновация" сөзі - қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника
салаларында өте жиі қолданылып жүрген термин. Қазір бұл сөз "жаңа, өзгеру,
жаңаша" деген мағынаны білдіреді және дәл қазіргі жаңа заманға да "жаңа,
жаңаша өзгерудің" мазмұны терең және анық екендігі белгілі. Бұл әдістеменің
негізінде үйренушінің дербес қабілеті, белсенділігін қалыптастыру, оқыту
материалдарын өзінше пайдалану арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға
шығады. Мұның ерекшеліктері негізінен мыналар:
- үйренушінің белсенділік іс-әрекетін дамыту;
- оқыту мен үйретудің өзара үйлесімділігін қалыптастыру;
- мұнда үйренушінің дербес қабілетін дамытуға тікелей көмек беру;
- үйренушінің танымдық үрдіске белсенді қатысуын анықтау мүмкіндігі;
- көрнекілік құралдарын көбірек пайдалану арқылы сезіміне қабылдау
эмоциясына әсер ету.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде
бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп,
ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушы-ның іс-
әрекетін бақылау жатады.
Әдіскер С.Көшімбетова өзінің зерттеуінде оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың
инновациялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қожанов Мырзан
Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарын орындау барысында
инновациялық технологияларды пайдалану
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
5В012000 – Кәсіптік оқыту мамандығы
Түркістан 2015
Ф-ОБ-001033
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Қорғауға жіберілді
___________
кафедра меңгерушісі
________ п.ғ.к., доцент м.а. Әуелбеков Е.Б.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарын орындау барысында
инновациялық технологияларды пайдалану
5В012000 - Кәсіптік оқыту мамандығы
Орындаған Қожанов
М.
Ғылыми жетекшісі,
п.ғ.к., доцент м.а.
Алимбекова С.
Түркістан 2015
Мазмұны
Нормативтік 3
сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 4
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Белгілеулер мен 6
қысқартулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..
Кіріспе 7
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
1 Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту
технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық
негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын
инновациялық оқыту технологияларының сипаты ... ...
1.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың
инновациялық технологияларын пайдалану
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .
1.3 Жасөспірімдерді шығармашылық жоба жұмыстарына баулудың психологиялық
ерекшеліктері
2 Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ...
2.1 Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.2 Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда белсенді оқыту
технологиясын қолданудың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.3 Технология пәні барысында оқушыларға жобалау технологиясына
оқытудағы мұғалім мен оқушының ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3
3.1
3.2
3.3 Бұйымның бағасы мен өзіндік
құны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
НОРМАТИВТIК СIЛТЕМЕЛЕР
Дипломдық жұмыста келесi нормативтік құжаттарға сiлтеме жасалған:
- Қазақстан Республикасы 2007 жылғы 27 шілдедегі Білім туралы заңы;
- Оқу бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23
тамыздағы № 1080 қаулысымен бекітілген Орта білім берудің (бастауыш,
негізгі орта, жалпы орта білім беру) мемлекеттік жалпыға міндетті
стандарты, Технология оқу пәні бағдарламасы;
Университеттің ішкі нормативтік ережесі:
- УЕ-ХҚТУ-015-2014 Дипломдық жұмысты (жобаны) әзірлеу мен рәсімдеуге
қойылатын жалпы талаптар;
- УЕ-ХҚТУ-027-2014 Қорытынды аттестаттауды ұйымдастыру мен өткізу
ережесі.
АНЫҚТАМАЛАР
Дипломдық жұмыс (жоба) – тиісті саланың нақты мамандығының өзекті
проблемасын студенттің өз бетінше зерттеуінің нәтижелерін жинақтауы болып
табылатын бітіру жұмысы;
БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР
ТОПБ – технология оқу пәні бағдарламасы;
Университет – Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік
университеті;
Технология мұғалімі – мектеп технология пәнін оқытатын мұғалім;
ОТҚ - оқыту және тәрбиелеу құралдары;
ЭВМ - электронды-есептеуіш машиналар;
ТОҚ - техникалық оқыту құралдары;
ОКҚ - оқытудың көрнекі құралдары
КІРІСПЕ
Жұмыстың көкейтестілігі: Қазақстан Республикасының "Білім туралы"
Заңында "Білім беру жүйесінің басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық
құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды
қалыптастыруға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті
жағдайлар жасау; оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді
акпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу" деп,
білім беру жүйесін одағы әрі дамыту міндеттері көзделеді. Бұл міндеттерді
шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр мұғалімнің күндслікті ізденісі арқылы
барлық жаңалықтар мен қайта құру, өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа
тәжірибеге, жаңа қарым-катынасқа өту қажеттігі туындайды.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық
міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде
қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар
арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан
реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық
әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі —
маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі таңда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпсйісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбаевтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған
Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, абат, жылдам өркендету үстіндегі, күллі
әлемге әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей,
ертеңгі келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат
қоғамын алға апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің
болашағы - бүгінгі мектеп оқушылары. Оларға бірдeй талап қойып, олардың
табиғи қабілеттерін, нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздсп оқыту —
бүгінгі күннің өзекті мәселесі.
Сондықтан да оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен
сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі
инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелейді.
Жас ұрпақ біздің өміріміздің тікелей жалғастырушы өкілі ғана емес,
еліміздің тірегі, мызғымас болашағы. Бүгін мектеп табалдырығын аттаған жас
өркеннің ертең қандай адам болып шығатыны ата-аналар мен ұстаздар қауымының
арасында мәңгілік таусылмас тақырып болып қалып отырғандығы да сондықтан.
Бұл білім мен тәрбиенің егіз ұғым екенін көрсетеді. Сол себепті де білім
беру жүйесінде жалпы азаматтық және ұлттық негізде жеке түлғаны дамыту және
калыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда.
Бүгінгі мақсат — әрбір оқушыларға түбегейлі білім мен мәдениеттің
негіздерін беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.
"Инновация" ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасала қойған
жоқ. Біз Ш. Таубаева мсн Қ.Құдайбсргенова берген анықтамаға сүйенгенді жөн
көрдік, яғни "инновация" — бұл нақты қойылған мақсатқа жетуде ойға алынған
жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не? Нақты мақсатқа қандай әдіс-
тәсілдердің көмегімен жетуге болады? Оқу мақсатының жүйесінде берілген
мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог өз еңбектерінің
нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Демек, мақсат пен нәтиже —
жаңалыққа бет бұрудың кілті.
"Инновация" ұғымына шет елдік ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Мысалы. Э.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді:
"Инновация нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея". Майлс "Инновация
- арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын,
шешімдерін күтеміз" дейді.
Инновациялық үрдістің негізі — жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс,
жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп
айтқанды жөн көрдік. Сәл ертерек кездің өзінде белгілі қолданылып жүрген
идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы деп аталған. Осыларды
негізге ала отырьш, инновацияны "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс",
"әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үрдісті "жаңа әдістеме құралы"
деп ұғатын боламыз.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде
ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп, тарату
мәселесін қарастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіңде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Ал жаңа педагогикалық
технологияның түрі, қолдану ерекшелігі, одан туындайтын ділгір мәселелер
бүгінгі таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние.
Қазіргі оқу орындары мен педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған
көпнұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әр түрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен
оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай тандап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
Адамдық әрекет шеңберіне қамтылған қоғамдық функцияларға; пайдалылыға,
қажеттігі, әдемілігі, ыңғайлылыға айналып біздің тіршілігіміздің тіректері
болады. Оқушыларды еқбекке даярлауда педагогикалық әдебиеттерді зерделеу
арқылы оқушыларды ыждахатты, жігері және жан-жақты дамыған тұлға етіп
тәрбиелеу және оқыту үрдісі барысында оқушылар даярлығының қолданбалы
экономикалық жағын күшейту мәселелері ескеріледі. Қазіргі уақытта
әлеуметтік және қоғамдық өмірде болып жатқан елеулі өзгерістерге
байланысты бұл тақырып әлі де болса тереңірек зерттеуді қажет етеді. Соның
бірі, жастарды тіршілік иесі ретінде сыртқы сұлулыққа тәнті болып қана
қоймай, оның ішкі мазмұнына ерекше мән беретін адам тұрмысының барлық
жағына қатысы бар мәселелер және біз зерттеу жұмысымызда ҚР елбасы
Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында атап көрсетілгендей "жастарды,
өз халқының тарихи мұраларын сақтау және оларды оқу тәрбие үрдісінде
септігін тигізетін білім мазмұнында ескеріп отыру қажет-жолдауы да
ескеріледі. Себебі, ертеден-ақ данагөй қариялар жас ұрпаққа ата-баба
дәстүрін, қасиетті танымдары мен сенімдерін баян етті.
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып
табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы, өнегелі тәрбие мен білім беру бүгінгі күннің басты талабы.
XXІ ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау бағытында
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде
білім беру, ал жетекші оқу орындарының дипломдары күллі әлемге танылуы
тиіс. Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін шәкірттер мен мамандарды қазіргі
қоғам үрдісіне сай инновациялық технологияларымен білім беру негізінде
меңгерту қажет дей келе áiç дипломдық жұмысымыздың тақырыбын Оқушыларды
шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың инновациялық технологиясын
пайдалану жолдары деп таңдауды жөн деп санадық.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
шығармашылық жоба жұмыстарында инновациялық іс-әрекетің ғылыми-
педагогикалық негіздерін меңгеруі — маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі танда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубаеваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпейісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Пәнаралық байланыс жөнінде тоқталсақ, Я.А.Коменский: өзара байланысы
бар нәрселердің бәрі сондай байланыс күйінде оқытылуы керек, - деп жазды.
Оқу-тәрбие үрдісінде қолданып, айтарлықтай нәтиже беріп жүрген жаңа
педагогикалық технологиялар мыналар: дамыта отырып оқыту әдістемесі
(Л.Занков, Д.Эльконин, В.Давыдов, В.Репин, В.Левин); оза отырып оқыту
(С.Лысенкова); іс-әрекетті бағалау (Ш.Амонашвили, И.Волков); тірек және
тірек конспектілері арқылы оқыту (В.Шаталов); саралап оқыту; шоғырландырып
қарқынды оқыту жүйесі; деңгейлік тапсырмалар арқылы дамыта оқыту; жобалап
оқыту технологиясы.
Зерттеу жұмысынық мақсаты: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмысына
баулуда оқытудың инновациялық технологиясын пайдалану жолдарын анықтау.
Зерттеу жұмысының обьектісі: Оқушыларды шығармашылық жоба жұмысына
баулу процесі.
Зертеу пәні: Технология сабақтарында дамыта оқыту технологиясын
пайдалану.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
- Мектепте инновациялық оқыту технологияларын қолданудың теориялық
негіздерін тұжырымдау;
- Оқушыларды жоба жұмыстарына баулудың әдістемелік негіздері айқындау;
- Технология пәні бойынша оқушыларды жоба жұмыстарына баулу
мазмұнына шолу;
- Оқушыларды жоба тарауын оқытуда инновациялық әдістері мен формалар
тиімділігін анықтау;
- Тігін шеберханасын жабдықтау және оларға қойылатын эргономикалық
талаптарды қарастыру;
- Бұйымның бағасы мен өзіндік құнын есептеу.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Оқушылардың сабақ барысында ғылым
саласының соңғы жетістіктері негізінде, шығармашылық жоба жұмыстарына
баулуда олардың ой-өрісін, шығармашылық қабілетін дамыту бойынша оқытудың
инновациялық технологиясы пайдалану жолдары айқындалды. Сонымен қатар,
оқытудың инновациялық технологиясын пайдалана отырып үлгіне мата бетіне
орналастыру тәсілдері арқылы туника үлгісін әзірлеу технологиясы ашып
көрсетілді.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Зерттеу жұмысының мақсатына
сәйкес 10-11 сынып оқушылырын үлгіне мата бетіне орналастыру тәсілдерін
үйретуде оқытудың инновациялық әдісі және практикалық бөлімінде оқушылардың
белсенділігін арттыру жолдары жөніндегі мәліметтерді мектеп мұғалімдеріне
көмекші құрал ретінде пайдалануларына болады.
Зерттеу әдістері: психологиялық, педагогикалық, әдістемелік, арнайы
әдебиеттерді, мектеп оқулықтарын оқып үйрену және оларға теориялық талдау
жасау; мұғалімдермен және оқушылармен әңгімелесу.
І Оқушылардың шығармашылық жұмыстарын инновациялық оқыту
технологиялары негізінде ұйымдастырудың теориялық негіздері
1.1. Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда қолданылатын
инновациялық оқыту технологияларының сипаты
Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңында "Білім беру жүйесінің
басты міндеті — ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен
практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға және кәсіби
шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау; оқытудың жаңа
технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық
коммуникациялық желілерге шығу" деп, білім беру жүйесін одағы әрі дамыту
міндеттері көзделеді. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдарының, әр
мұғалімнің күндслікті ізденісі арқылы барлық жаңалықтар мен қайта құру,
өзгерістерге батыл жол ашарлық жаңа тәжірибеге, жаңа қарым-катынасқа өту
қажеттігі туындайды.
Қазақстан Республикасының алдында тұрған әлеуметтік-экономикалық
міндеттерінің аса күрделілігіне қарамастан, оның егеменді мемлекет ретінде
қалыптасуының сипаты, халықтың рухани, адамгершілік көзқарасы жастар
арасындағы тәрбиеге байланысты. Ал ұрпақ тәрбиесі — Қазақстанда өтіп жатқан
реформалар мен ғылыми-техникалық прогрестің алғы шарттарының бірі. Білім
беру саласындағы кейбір жағымсыз әрекеттердің орын алуы, мектептердің оқу-
тәрбие жұмысының мазмұны, басқа да ТМД елдеріне қатысты халықтың ежелгі
даму жолын анықтауда қазақ, мемлекетінің білім беру жәнс тәрбие туралы
тұжырымдамаларының мақсаты — өрелі идеялар мен қағидалардың ғылыми жүйесін
түзу. Бұл ретте халықтың этнопедагогикалық мұрасын ұрпақ тәрбиесінде
пайдаланудың мәні зор. Алдымен, халықтық педагогиканы іс-ерекетте
пайдаланып, адамгершілік сипат пен мінез-құлықты жастар арасында жаңартудың
басты қағидалары: жеке тұлғалар арқылы қоғамды дамыту, демократикаландыру,
ізгілендіру.
Бүкіл дүниежүзілік білім беру кеңістігіне кіру мақсатында қазіргі кезде
Қазақстанда білімнің жаңа жүйесі құрылуда. Бұл үрдіс педагогика теориясы
мен оқу-тәрбие үрдісіне нақты өзгерістер енгізумен қатар елімізде болып
жатқан түрлі бағыттағы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен
табыстарды сын көзбсн бағалай отырып саралауды, жастардың шығармашылық
әлеуетін дамытуды, мүғалім іс-әрекетін жаңаша тұрғыда ұйымдастыруды талап
етеді.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі —
маңызды мәселердің бірі.
Бүгінгі танда Қазақстанда Ш.Қаланованың, Ж.Қараевтың, Ш.Таубасваның,
Қ.Қабдықайыровтың, С.Лактионованың, М.Жанпейісова-ның, Ә.Жүнісбек пен
Қ.Нағымжанованың, С.Көшімбетованың, т.б. ғалымдардың зерттеулерінде
оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Елбасымыз Н.Назарбасвтың "Қазақстан—2030" Қазақстан халқына арнаған
Жолдауында "Біздің жас мемлекетіміз өсіп, жетіліп, кемелденеді, біздің
балаларымыз бен немерелеріміз онымен бірге ер жетеді. Олар өз ұрпағының
жауапты да жігерлі, білім өрісі биік, денсаулықтары мықты өкілдері болады.
Олар бабаларының игі дәстүрлерін сақтай отырып, қазіргі заманғы нарықтық
экономика жағдайында жұмыс істеуге даяр. Олар қазақ, орыс, ағылшын тілдерін
еркін меңгереді, олар бейбіт, жылдам өркендету үстіндегі, күллі әлемге
әйгілі, әрі сыйлы өз елінің патриоттары болады" деп көрсетілгендей, ертеңгі
келер күннің бүгінгіден гөрі нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға
апаратын құдіретті күш — білімге тән. Жас мемлекетіміздің болашағы ~бүгінгі
мектеп оқушылары. Оларға бірдей талап қойып, олардың табиғи қабілеттерін,
нақты мүмкіндіктерін анықтап, соған негіздеп оқыту — бүгінгі күннің өзекті
мәселесі.
Сондықтан да оқушылардың ой-өрісін, ұлттық мәдениетін, ұлттық рух пен
сана-сезімін дамытып, алғыр тұлғаны қалыптастыруда тәрбие жүйесіндегі
инновациялық іс-әрекеттердің ендірілуі үлкен жетістіктерге жетелейді.
Жас ұрпақ біздің өміріміздің тікелей жалғастырушы өкілі ғана емес,
еліміздің тірегі, мызғымас болашағы. Бүгін мектеп табалдырығын аттаған жас
өркеннің ертең қандай адам болып шығатыны ата-аналар мен ұстаздар қауымының
арасында мәңгілік таусылмас тақырып болып қалып отырғандығы да сондықтан.
Бұл білім мен тәрбиенің егіз ұғым екенін көрсетеді. Сол себепті де білім
беру жүйесінде жалпы азаматтық және ұлттық негізде жеке түлғаны дамыту және
калыптастыру үшін қажетті жағдайлар жасалуда.
Бүгінгі мақсат — әрбір оқушыларға түбегейлі білім мен мәдениеттің
негіздеріи беру және олардың жан-жақты дамуына қолайлы жағдай жасау.
"Инновация" ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасала қойған
жоқ. Біз өз зерттеу жұмысымызда Ш. Таубаева мен Қ.Құдайбергенова берген
анықтамаға сүйенгенді жөн көрдік, яғни "инновация" — бұл нақты қойылған
мақсатқа жетуде ойға алынған жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не? Нақты
мақсатқа қандай әдіс-тәсілдердің көмегімен жетуге болады? Оқу мақсатының
жүйесінде берілген мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып,
педагог өз еңбектерінің нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады.
Демек, мақсат пен нәтиже — жаңалыққа бет бұрудың кілті.
Инновациялық үрдістің негізі — жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Бұл яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс,
жаңалық басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, жаңалау деп
айтқанды жөн көрдік. Сәл ертерек кездің өзінде белгілі қолданылып жүрген
идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы деп аталған. Осыларды
негізге ала отырьш, инновацияны "жаңалық", "жаңа әдіс", "өзгеріс",
"әдістеме", "жаңашылдық", ал инновациялық үрдісті "жаңа әдістеме құралы"
деп ұғатын боламыз.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі кезеңде
ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп, тарату
мәселесін қарастырады.
Мемлекеттік білім стандарты деңгейіңде оқыту үрдісін ұйымдастыру жаңа
педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Ал жаңа педагогикалық
технологияның түрі, қолдану ерекшслігі, одан туындайтын ділгір мәселелер
бүгінгі таңда әлі нақтыланып белгілі бір жүйеге түспеген дүние.
Қазіргі оқу орындары мен педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған көп
нұсқалыққа байланысты өздерінің қалауына сәйкес кез келген үлгі бойынша
қызмет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әр түрлі нұсқадағы
мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа идеялар, жаңа
технологиялар бар. Сондықтан әр түрлі оқыту технологияларын оқу мазмұны мен
оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне орай тандап, тәжірибеде
сынап қараудың маңызы зор. Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың озық
технологияларын меңгермейінше сауатты, жан-жақты маман болу мүмкін емес.
Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, кәсіптік,
адамгершілік, рухани, азаматтық және басқа да көптеген адами келбетінің
қалыптасуына игі әсерін тигізеді, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін
тиімді ұйымдастыруына көмектеседі.
XXI ғасыр табалдырығын білім мен ғылымды инновациялық технология
бағытымен дамыту мақсатымен аттауымыз үлкен үміттің басты нышаны болып
табылады. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды. Жас ұрпаққа
сапалы, өнегелі тәрбие мен білім беру бүгінгі күннің басты талабы.
Тәуелсіз мемлекетімізге еңбекқор. Кәсібін терең түсінетін, өзінің
білімі мен іскерлігі жан-жақты қолдана білетін мамандар кажет. Осы
айтылған міндеттер – мамандар дайындайтын жоғары оқу орындарының алдында
тұрған негізгі мәселелер. Өйткені халыққа білім беру реформасы "ғылыми
негізге сүйенген пәнді оқытудың жоғары деңгеймен камтамасыз етуді"
міндеттеп отыр .
Осы міндеттерді жүзеге асыру адамзаттың айға аяқ басып, жерді жеті
айналуы арасында жеткен мол жаңалықтар "топтамасы" ақыл иесінің бірде
төрткүл "дүниеге төрелік етсем" деген ұшқыр ойымен ұштасып, енді бірде
өскелең ұрпақ өмірін қоғам талабына сай "инновациялық технологияны меңгеру
кабілеттерін дамытсам" деген ізгілік ниетімен бірігіп жатыр. Қалай десек
те, ізденіспен жаңалык дөңгеленген дүние тіршілігінің бойында айналған
канмен тең. Қан айналымы тоқтаса, каңсыған күбідей тіршілік те суалмақ.
Әлемдік білім кеңістігіне толығымен кірігу білім беру жүйесін
халықаралық деңгейге көтеруді талап ететіні сөзсіз. Білім беру сапасы
негізінен 10 тарауды камтиды. Яғни баланы дүниеге келгеннен бастап
тәрбиелейтін орталарының қазіргі қоғам талабына сай жүйеленуі, барлық
салаға тиісті материалдык базаның кеңеюі және кәсіби біліктілігі жоғары
дамыған шебер маман жетілдіру; т.б. болып табылады.
XXІ ғасыр деңгейінде білім беру мен кәсіптік даярлау бағытында
Қазақстан жоғары оқу орындарының міндеті - әлемдік стандарттар деңгейінде
білім беру, ал жетекші оқу орындарының дипломдары күллі әлемге танылуы
тиіс. Осы міндеттерді жүзеге асыру үшін шәкірттер мен мамандарды қазіргі
қоғам үрдісіне сай инновациялық технологияларымен білім беру негізінде
меңгерту қажет.
"Инновация" түсінігін ағылшын тілінен аударғанда "жаңалық енгізу',
"жаңашылдық ұғымды білдірген. Ал тамыры тереңде жатқан термин латын тілінің
”жаңару”, “өзгеру” сөздерімен баламаланы, “бұдан бұрын болмаған жаңалық”,
“қоғамдық кажеттіліктерді канағаттандырудың жаңа әдісі” деген түсініктерді
білдіреді. Ол ең алғаш рет XIX ғасырда мәдениеттанушылардың зерттеулерінде
пайда болған. (Бір мәдениеттен екінші мәдениетке өту элементтерінің
жаңашалануы). Одан кейін инновациялық процестің толық түсінігі XX ғасырдың
басында экономист И.Шумпетер ұсынды. Ғалым экономикалық жүйенің дамуындағы
өзгерудің "жаңа комбинациясын" талдады. 30-шы жылдары И.Шумпетер, Г.Менш
"инновация" терминін ғылымға енгізді. Себебі жаңа технологияның және
заттың, ғылыми тұтас жаңалығын ашты. Осы кезден бастам "инновация",
"инновациялық процесс", "инновациялык потенциал" терминдері жалпы
ғылымдардың терминологиялық жүйесін байытты. Инновациялық жалпы ғылыми
түсінігі жүйе кызметінің тұтастай өзгеруін анықтайды. Ол жүйе элеметтерінің
және әртүрлі сфералардың сапалық пен сандық өзгеруі .
Бүгінгі күні білім беру мекемелерінде теориялық және практикалық
жұмыстарда әртүрлі педагогикалық инновация технологияларының нұсқаулары
қолдануда. Ауқымды инновациялық технология нақтылы жүйе мен жіктелуді керек
етеді. Осы мәселемен А.Я.Савельев. В.М.Максимов, Г.К.Селенко, т.с.с.
ғалымдар айналысты.
В.М.Максимов өзінің зерттеулері бойынша келесі жіктелулерді ұсынады:
құрылымдық логикалық технология, интеграциялық технология (әртүрлі пәндік
білімдердің бір-бірімен байланысы), ойындар технологиясы, тренингтік
технология, ақпараттық технология, диалогтық технология.
Осы жіктелулер қазіргі кезде кең қолданылуда.Себебі білім берудің
негізгі жолы –оқыту. Оқыту-ұстаз бен оқушы белгілі бір мақсатты жүзеге
асыратын біртұтас педагогикалық процесс. Ал белгілі бір мақсатты толық
жүзеге асыру оқытуды тиімді ұйымдастырумен сипатталады. Оқытудың білім беру
тәрбиелік, дамыту функцияларын кеңінен қолдану қажет.
Әрбір педагогикалық технология жеке тұлғаның өзін-өзі дамытуға, оның
өзіндік шығармашылық қабілеттерін арттыруға қолайлы жағдай жасауға қажетті
обьективті әдістемелік мүмкіндіктерді қамтиды.
Жаңа технологиямен жұмыс істеу үшін төмендегідей алғы шарттар қажет:
- оқу үрдісін интенсивтендіруді жаппай қолға алу;
- оқушылардың сабақтастылығын болдырмау шараларын кешенді түрде
қарастыру. Оның ғылыми-әдістемелік, окыту-әдістемелік, ұйымдастырушылық
себептеріне үнемі талдау жасап, назарда ұстау:
- жаңа буын оқулықтарының мазмұнын зерттеп білу, пәндік білім
стандартымен жеке танысу, білімді деңгейлеп беру технологиясын игеру арқылы
окушыларға білімді мемлекеттік стандарт деңгейінде игеруге қол жеткізу;
- оқу үрдісін ізгілендіру мен демократияландыруды үнемі басшылыққа алу.
Әрбір ұстаз осындай шарттарды игеріп, ескеріп жаңаша оқытуға бетбұрыс
жасауы керек. Себебі бүгінгі педагогика ғылымы жаңа технологияны тиімді
пайдалануымен ерекшеленеді.
Педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеу, жаңа технология
бойынша әдістемелік жүйенің басты мақсаты болып табылады. Жаңа технология
оқытуды ізгілендіру, яғни оқу құралдарын оқушылардың өздігінен танымдық іс-
әрекетінде пайдалануға көмектеседі.
Гуманитарлық пәндер жүйесінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін
пайдаланудың педагогикалық шарттарына: инновациялық ізденіс қажеттілігі,
инновациялық әдіс-тәсілдер жайлы білім, инновациялық әдіс-тәсілдерінің
тиімді жолдарын қарастыру, инновациялық әдістерді меңгеру, инновациялық
әдіс-тәсілдерді пайдалану және білім беруді ұйымдастыру формалары,
инновациялық әдіс-тәсілдердің нәтижесінің болуы, инновациялық әдіс-
тәсілдердің озық тәжірибелерін бекіту жатады.
Жаңаша оқытудың негізгі түрлері оқытудың дербес және топтық түрлері
болып табылады. Бұл жерде алға қойылған басты мақсат - оқушыға деген сенім,
оның өз ісіне жауап беру мүмкіндігіне сүйеніп беделі мен қадыр-қасиетін
дамыту. Ол үшін инновациялық оқытудың педагогикалық шарттарын игерген
жағдайда ғана оқыту тиімді болмақ.
XVIII ғасырдың аяғында өмір сүрген шведтік педагог Иоган Генрих
Песталоцци "оқыту кезінде бас, жүрек, қол бірге қарастырылуы қажет" деп
айтып кеткен. Сол үшін білімгерлер баспен ойлап, жүрекпен түсініп,
қолдарымен істеуі керек. Бұл үшін әр ұстаз төменгі қағидаларды ескеруі
кажет:
- баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі
алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждықтарын
ескеру, шығармашылығын жетілдіру;
Соңғы жылдары компьютерлік технологиялар деген ұғым ақпараттық
технологиялар терминімен алмастырылуда. Бүкіл ақпараттық технологиялар
компьютерлік оқытумен байланысты. Қазіргі күннің қажеттілігі - қарқынды
күшейте (интенсивті) оқытудың ашық жүйелерін жасау және қолдану. Бұл
жүйелер студентке өзіне тиімді оқыту технологиясын таңдап алуына және жеке
даму бағдарламасын құруына мүмкіндік береді. Бірақ, қарқынды күшейте
оқытудың ашық жүйелерін синтездеуді іске асыру төмендегідей шарттарды
орындағанда ғана мүмкін болады:
- Оқыту үрдісі жүргізілетін ортаның сипаттарын жан-жақты есепке алу:
педагогикалық ортаның мазмұндық сипаты студенттердің білім, білік,
дағдыларымен, танымдық және мәдени потенциалымен, оқуды және өздігінен
жұмысты ұйымдастыруының әдістерімен жәнс формаларымен анықталады;
- Оқыту үрдісінің студент жеке тұлғасына қатысты бейімделу принципінің
ұсталуы: бұл принцип практикада студенттің пәнді игеруінің тармақталған
бағдарламасын жасау арқылы іске асады (пәннің ішкі жәнс сырткы модульдерін
құрастыру);
- Студенттің жалпы ғылымдық және арнаулы білімдерді қысқаша түрде,
базалық білімдер берілген пәннің логикалық конструкциясын жобалау арқылы
жеке игеруін жылдамдату принципі.
Пәннің жалпылама логикалық конструкциясын жобалау алгоритмі
төмендегідей процедуралардан тұрады:
1. Мазмұнды бөлек элементтер жүйесі түрінде елестету, қарастыру;
2. Базалық білімдерді бөліп қарастыру үшін элементтердің өзара
байланысының матрицасын жобалау;
3. Базалық білімдерді символдық, графикалық т.б. түрлерде модельдеу;
4. Базалық білімдерді неғұрлым жалпы ұғымдар мен олардың арасындағы
жүйелік байланыстарды анықтау үшін қайта жасақтау;
5. Ғылыми білімнің берілген бөліміне тән танымдық қызмсттің жалпы
құрылымын калыптастыру;
6. Жалпы әдіс-құралдармен шешілетін жеке тапсырмалар жүйесін жасау.
Іс жүзінде кез-келген ақпарат түрін тез және оңай түрде жеткізе алу
мүмкіндіктерін ескерсек, ақпараттық технологияларды ең тиімді технология
ретінде қарастыруға болады.
1.2. Оқушыларды шығармашылық жоба жұмыстарына баулуда оқытудың
инновациялық технологияларының ерекшеліктері
Инновация деп көбінесе жаңа технологияларды, әдістер мен құралдарды
жасау және қолдануды айтса, сонымен бірге ондағы идеяларды, процестерді
бірлікте жетілдірудің де жүйесі. Сондықтан, оқыту мен тәрбиедегі жаңа
технология инновациялық идеяларды үнемі енгізу, жаңарту нысанасы болып
табылады.
Дегенмен де, шынайы инновациялық деп адамзат дамуы процесіндегі жаңа
білімдерді және бұрын теориялық көзқарас тұрғысында шешімін таппаған,
бүгінде практикалық тұрғыда жоғары технологиялық нәтижеге қол жеткізген
педагогикалық проблемаларды оқу-тәрбие процесінде қолдану жайындағы
идеяны атап айтқан жөн болмақ.
Оқыту технологиясы- белгіленген мақсатқа нәтижелі қол жеткізуді
қамтамасыз етуде оқытудың формасы әдістері мен құралдарын ашып көрсететін,
оқу бағдарламасында белгіленген оқытудың мазмұнын жүзеге асыру тәсілі.
Оқыту технологиясы- жүйелі категория. Оның құрылымы төмендегідей болып
келеді:
- оқытудың мақсаты,
- білім берудің мазмұны,
- педагогикалық өзара әрекеттестіктің құралы (оқыту және мотивация),
оқыту процесін ұйымдастыру,
- оқушы, оқытушы
- әрекеттің нәтижесі (сонымен бірге кәсіптік даярлықтың деңгейі).
Былайша айтқанда, оқыту технологиясы- оқыту процесін ұйымдастыру,
басқару және бақылау деп түсіну керек. Әрі бұлар бір-бірімен өзара
байланысты болып келеді және бір-біріне ықпал етеді.
Бүгінде білім беруде нәтижелі жетілдірудің құралы практикаға жаңа оқыту
технологиясын кіргізуге батыл шаралар қолдану болып табылады. Сондықтан,
Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы өз ойын
дамытуға және шығармашылықпен жұмыс істеуге қабілеті бар тұлғаны
қалыптастыруға бағатталған. Сол себепті бүгінгі еліміздегі білім беру
жүйесі оқушылардың таным белсенділігін дамытатын оқытудың дәстүрлі емес
белсенді бейресми формалары мен әдістерін көптеп енгізуді қажет етуде.
Кім атқарған жұмысының нәтижесін көргісі келмейді дейсіз, соған қарап
еңбек бағаланады. Мысалы, тігінші жасаған бұйымына риза болады, құрылысшы
салған үйіне риза болады, т.б. Ал мұғалім өткізген сабағына көңілі толса,
сол – оның пайдасы. Бұл-қара тер, бағаланбайтын еңбекпен келетінін барлық
мұғалімдер біледі.
Сонымен сабақ дұрыс нәтижесіне жету үшін жаңа инновациялық
технологияны біліп қана қоймау керек.
1. Жаңа инновациялық технологияны насихаттайтын нұсқаулар мен іс-
тәжірибелер, кітаптар, әдістемелер, ақпараттарды жинақтап, кеңінен танысып,
оқып өзіндік білім көтеруге мақсат қоя отырып, жоспар құру, картотека
жасау.
2. Ғылыми сөзбен жазылған бірнеше анкеталарды толтырып, жаңа
технологияны қабылдау деңгейін анықтап алу керек те, іске асыру жолдарына
кірісу арқылы өз пайдасын шеше білуге машықтану.
3. Күнтізбелік бағдарлама жасағанда жаңа инновациялық инновациялық
технологияны қолдануға болатын тақырыптарды, сыныптарды іріктеу керек.
4. Жаңа инновациялық технологияның сабақта, оқушының іс-әрекетін
ұйымдастыруда, қажетті элементтерін кіргізуден бастау керек.
Оқушылардың іс-әрекетті үш бөлімнен тұрады:
І. Ұйымдастыру
ІІ. Белсендігін арттыру.
ІІІ. Дамыту.
Қазіргі кезде білімнің интергациялануын қамтамасыз ету, оның ғылыми
деңгейін арттыру, тұтастай алғанда оқушылардың танымдық әрекетіне тән
дағдыларды қалыптастыру міндеті күн тәртібіне қойылып отыр.
Осы орайда, оқу-тәрбие процесінің пәнаралық байланыс негізінде
ұйымдастырылуы ғылымдар жүйесінің бір арнаға тоғысуы, адамның
интеллектуалдық ақыл-ойын байытумен бірге, бүкіл адамзатттық құндылықтар
көзінің де бірлігін, жалпы ақиқат дүниенің біртұтас жүйе екендігі туралы
ғылыми көзқарастың қалыптасуына мүмкіндік береді.
Ал мектеп тәжірибесінде пәнаралық байланысты жүзеге асыруда мұғалімдер
біршама қиындықтарға кездесіп отырғаны белгілі. Атап айтқанда, оқыту
процесін тиімді ұйымдастыру, жеке пәндер арасындағы ортақ ұғымдарды,
заңдылықтарды бір-бірімен өзара байланыстылыққа қарастыру, оқушылардың
танымдық, ізденушілік қабілеттірін, іс-әрекеттерін дамыту, алған білімдерін
жинақтау, тәжірибеде қолдана білуге үйрету тағы басқа мәселелр дидактикалық
тұрғыдан шешуді талап етеді.
Қазіргі мектептің дамытушылық сипатын, оқу-тәрбие процесін
демократияландыру, гуманитарландыру, интеграцияландыру бағытына сәйкес және
ондаған жылдар ішінде жүргізілген жұмыстың нәтижесіне байланысты
баяндалады.
Жалпы білімнің мазмұны ғылымдардың өзара байланысы, өндіріспен
қоғамдық дамудың жаңару процесіне тікелей ықпал жасайды. Сондықтан қазіргі
таңда мектептегі оқыту процесін пәнаралық байланыспен өткізу ерекше
көкейтесті орын алып отыр және жалпы педагогикалық маңызға ие болуда.
Пәнаралық байланыс жөнінде тоқталсақ, Я.А Коменский: өзара байланысы
бар нәрселердің бәрі сондай байланыс күйінде оқытылуы керек, - деп жазды.
Пәнаралық байланыс- маңызды дидактикалық әдістемелік категория және
оқыту жүйесінің бір проблемасы ретінде танылады. Еңбекке оқыту әдістемесі
де технология пәнін басқа пәндермен байланыстылығына назар аударған.
Технология пәні барлық пәндермен тығыз байланысады.
Мектеп тәжірибесінде еңбек пәнінің мұғалімдері пәнаралық байланыс
негізінде сабақ өткізу барысында шығармашылық жоба жұмыстары барысында
киімді көркемдеп сәндеу, матаның түрлері, тігу, өңдеу әдісі және
технологиясы, еңбек туралы мақал-мәтелдер, киімді пішу, тігу жолдары,
киімнің формасын, конструкциясын, моделін жастардың талғамына сай таңдай
білу жақтары т.б тақырыптарды ұсынуы арқылы оқушылардың білім байлығын,
шығармашылық қабілетін, дағдыларын шебер қолданылуын, олардың өздеріне
зерттеу әдістемелік тұрғыдан қажеттілігін дәлелдейді.
Білім беру саласын реформаландырудың негізгі әдістерінің бірі -
ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана отырып инновациялық
оқыту.
Инновация дегеніміз - жаңа мазмұнды, яғни инновациялық процесті
дамытуды, жаңаны ұйымдастыруды, қалыптастыруды анықтайды, ал "жаңаша" деп
жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын
құбылысты атайды.
Демек, көптеген ғылыми-педагогикалық еңбектерде инновация ұғымын білім
беру жүйесіңде жаңалықтарды жасап шығару, игеру, қолдану және тарату іс-
әрекеті деп сипаттайды екен. Сондықтан, ғалымдар "инновация" деген ұғымды
білім беру ісіне тұрақты жаңа элементтер кіргізетін жүйенің бір жағдайдан
екінші жағдайға көшуіне апаратын жаңалық, жаңадан кіргізілетін әрекет деп
түсіндіреді.
Н.В.Апатова: "Инновацияны ойлау мен әрекет етудің ерекше бір түрі
ретінде білім беру саласында кадрларды дайындауды ұйымдастыру" - деп
түсіндіреді.
М.М.Поташник инновацияны күрделі құрылым, оның құрылысы көп арналы деп,
автор инновациялық құрылымының мынадай түрлерін береді: - қызмет құрылымы
компоненттерінің белгілі мотивтері - мақсат-міндеттері-мазмұны-формасы-
әдістері-нәтижесі; - субъективті құрылымы; - деңгейлік құрылым; - мазмұндық
құрылым; -өмірлік циклдік құрылымы өзіндік кезеңдерден тұрады: жылдам өсу,
жетілу, меңгеру; - басқару құрылымы -жоспарлау-ұйымдастыру-басқару-бақы лау;
- ұйымдастыру құрылымы - инновациялық процестің диагностикалық, болжамдық,
практикалық, жалпылама енгізу жұмыстары жатады.
Зерттеушілердің айтуы бойынша, барлық педагогикалық инновациялар
алдыңғы қатарлы озат тәжірибелі педагог-реформаторлардың немесе педагог-
экспериментаторлардың қоғам талабына сай тәжірибе енгізуге тырысқан жаңа
тұжырымдамалармен байланысты болады.
Қазір республикада оқу орыңдары, педагогикалық ұжымдар ұсынылып отырған
көп нұсқалыққа байланысты, өздерінің қалауына сәйкес кез-келген үлгі
бойынша іс-әрекет етуіне мүмкіндік алды. Бұл бағытта білім берудің әртүрлі
нұсқадағы мазмұны, құрылымы, ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа
идеялары, жаңа ақпараттық технологиялары бар.
Қазіргі таңда мұғалімдер инновациялық және интерактивтік әдістемелерін
сабақ барысында пайдалана отырып сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын
тигізуде. Сабақтың қызықты өтуі мұғалімнің үнемі іздену, ұтымды әдіс-
тәсілдерді қолдану, оқыту әдістемесін жаңартып отыруына байланысты.
Қазіргі кезде білім беру саласында болып жатқан ауқымды өзгерістер
түрлі ынталы бастамалар мен түрлендірулерге кеңінен жол ашуда. Осы тұрғыдан
алғанда, ұрпақ тәрбиесімен айналысатын әлеуметтік-педагогикалық қызметтің
тиімділігін арттыру, оны жаңа сапада ұйымдастыру қажеттігі туындайды. Бұл
үшін мұғалімдердің инновациялық іс-әрекеттің ғылыми-педагогикалық
негіздерін меңгеруі мақсат етіледі. Ал жаңа технологияны пайдалану міндетті
деңгейдегі білімді қалыптастыра отырып мүмкіндік деңгейге жеткізеді.
Сондықтан мұғалімнің біліктілігін көтеру мен шығармашылық педагогикалық
әрекетін ұйымдастыруда қазіргі педагогикалық технологияларды меңгерудің
маңызы зор.
"Инновация" ұғымын қарастырсақ, ғалымдардың көбі оған әр түрлі
анықтамалар берген. Мысалы. Э.Роджерс инновацияны былайша түсіндіреді:
"Инновация нақтылы бір адамға жаңа болып табылатын идея". Майлс "Инновация
- арнайы жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын,
шешімдерін күтеміз" дейді.
Ендеше "инновация" ұғымы - педагогикалық сөздік қорына ежелден енген
термин. Ол кейбір ғалымдардың еңбектерінде "жаңа", "жаңалық енгізу" деп
көрсетілсе, кейбіреулер оны "өзгеріс" деген терминмен анықтайды.
Инновация термині қазірде білім берудің теориясы мен тәжірибесінде
кеңінен қолданылып жүр. Бірақ, ғылымда бұл терминнің нақтылы анықтамасы
белгілі бір категория ретінде берілмеген. Берілетін анықтамалардың
көпшілігі бұл ұғымды кеңінен терең таныта алмайды.
Инновацияны "білім беру жүйесіндегі жаңалық енгізу" деп
айтсақ, оның мағынасын тарылтқан болар едік.
"Инновация" ұғымы ең бірінші XIX ғасырда мәдениеттанушылардың
зерттеуінен пайда болды, яғни, бір мәдениет түрлерін екінші ел мәдениетіне
енгізу дегенді білдіреді және бұл ұғым этнографияда әлі күнге дейін
сақталған.
Инновация латыншадан аударғанда жаңа, жаңалық, жаңарту дегенді
білдіреді екен. Яғни, С.Ожегов сөздігіне сүйенсек, инновация бірінші рет
шыққан, жасалған, жуық арада пайда болған, бұрынғының орнын басатын, алғаш
ашылған, бұрыннан таныс емес енгізілген жаңалық болып шығады.
"Инновация" ұғымын әр елде әр түрлі түсінген, кейбір мемлекеттерде
(АҚШ, Нидерланды) бұл термин кең тараған, ал Арабия, Жапония тәріздес
мемлекеттерде кезіктіру мүмкін емес. Сондықтан әр елде бұл құбылысқа қандай
көзқарас қалыптасқанын анықтау мақсатымен ғылыми-педагогикалық, техникалық,
саяси әдебиеттер мен баспа беттерін зерттей келе, Ресейде, шетелдерде, ТМД
елдерінде, Қазақстанда "инновация" ұғымына көптеген анықтамалар
берілгенін көреміз.
Ресейде "инновация" ұғымына өте күдікпен қарағаны мәлім. Мәселен, ХІХ-
ХХ ғасыр басындағы бірде-бір білім реформаларында бұл термин кездеспейді.
Негізінде реформа жүзеге асқан, яғни, инновациялық үрдіс өткен, бірақ
"инновация" термині еш жерде аталмайды.
Ал Америка ғалымдары Биль және Болен педагогикалық инновацияны
"құрамына материалдық өзгеруіне ғана емес, сол материалды қолданудағы
көзқарастардың кешенді өзгеруін білдіретін үлкен өзгеріс" деп түсінеді.
Найхоз инновацияны үрдіс деп есептейді де, "инновация қандай да бір
идеялардан басталатын өзгерістерге әсерін, тұтынушылардың не қолдауы, не
бас тартуымен аяқталатын үрдіс" дейді.
"Инновация" сөзі - қазіргі уақытта барлық өндіріс, медицина, техника
салаларында өте жиі қолданылып жүрген термин. Қазір бұл сөз "жаңа, өзгеру,
жаңаша" деген мағынаны білдіреді және дәл қазіргі жаңа заманға да "жаңа,
жаңаша өзгерудің" мазмұны терең және анық екендігі белгілі. Бұл әдістеменің
негізінде үйренушінің дербес қабілеті, белсенділігін қалыптастыру, оқыту
материалдарын өзінше пайдалану арқылы танымдық белсенділігін арттыру алға
шығады. Мұның ерекшеліктері негізінен мыналар:
- үйренушінің белсенділік іс-әрекетін дамыту;
- оқыту мен үйретудің өзара үйлесімділігін қалыптастыру;
- мұнда үйренушінің дербес қабілетін дамытуға тікелей көмек беру;
- үйренушінің танымдық үрдіске белсенді қатысуын анықтау мүмкіндігі;
- көрнекілік құралдарын көбірек пайдалану арқылы сезіміне қабылдау
эмоциясына әсер ету.
Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда мұғалім сабақты дайын күйінде
бағалайды, оқушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз бетінше игеріп,
ғылыми зерттеуді көздейді, ал мұғалімнің негізгі міндетіне оқушы-ның іс-
әрекетін бақылау жатады.
Әдіскер С.Көшімбетова өзінің зерттеуінде оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың
инновациялық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz