Қазақстанның су ресурстарына жататындар

Жоспар
Кіріспе

1 ҚАЗАҚСТАННЫҢ СУ РЕСУРСТАРЫНА ЖАТАТЫНДАР
2 СУЛАРДЫ ЛАСТАУДЫҢ НЕГІЗГІ КӨЗДЕРІ
3 СУДЫ ҚОРҒАУ ҚҰҚЫҒЫНА ТҮСІНІК

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Табиғатта, қоғам тарихында, адам өмірінде, тіршілктің әр саласында су
ерекше орын алатыны белгілі. Тіршіліктің ең жоғары сатысындағы адам
денесінің 65-70%-1 судан тұрады. Сондай-ақ өсімдіктердің өсіп жетілуі ушін
де орасан көп су қажет.
Халық шаруашылығына қажет су көзі тек адамдар мен жануарлардың
үшін емес, өнеркәсіпті дамытуда да, жер суаруда да, барлық техникалық
процестерді жүзеге асыруда да пайдаланылады. Сол сияқты судын
энергетикалық қуаты, жылылық көзі, жанға шипа, табиғатты жақсартып,
жасарту қасиеттерін ескерсек, шын мәнінде сусыз тіршілктің мүмкін еместігі
байқалады.
Су климат пен ауа райының өзгеруіне тікелей әсер етеді. Су қорына
байланысты әрбір аймақтын климаты да өзгеріп тұрады. Мұны теніздер мен
көлдер денгейінің өзгеруіне байланысты ауа райының өзгеруінен байқауға
болады. Арал тенізінің шөгіп бара жатқанына байланысты бұл мекенде
қоныстанған елдердең климаттық жағдайы да күрт өзгерді. Балқаш көлі
денгейінің төмендеуі оның төңірегіндегі жерлердің климаттық жағдайының
өзгеруіне әсер етуде.
ҚАЗАҚСТАННЫҢ СУ РЕСУРСТАРЫНА ЖАТАТЫНДАР
Өзендер, көлдер. тоғандар, су қоймалары, жер бетіндегі су ресурстары т. б.

Жер астындағы
сулар.

Су ресурстары:

Мұздықтар.

Қазақстанның шекарасы шетіндегі
Каспий және Арал теніздерінің
сулары!

Халық шаруашылығында суды пайдаланудың негізгі екі тәсілі - суды
пайдалану және суды тұтыну. Бірінші жағдайда су суаттардан алынбайды да
шаруашылық мұқтаждығын шешуге пайдаланады. Суды пайдаланушыларға
гидроэнергетика, су транспорты, ауыл және балық шаруашылықтары т.б.

жатады. Суды түтыну - су суаттардан алынып, судың бір бөлігі
технологиялық процестерге пайдаланып, ал калған бөлігі қайтарымсыз
жоғалады. Республикамызда өндірісті сумен жабдықтаудын, екі жүйесі бар:
1) тура ағатын;
2) айналма ағатын.
Сумен жабдықтаудың тура ағатын жүйесі - суды су кездерінен алып,
пайдаланғаннан кейін және оны тазалаудан өткізгеннен сон суды суаттарға
жіберу, ал сумен айналма жабдықтау - пайдаланып біткен суды тазалаудан
өткізіп, оны өндірістік циклдерге қайтадан қолдану.
Су ресурстары - өндіргіш күштерді жүйелі орналастыру, тіпті жиі
өндіріс құралы ретіңде манызды факторлардың бірінен саналады.
Су ресурстарын ұтымды және тиімді пайдалану Қазақстан үшін өте
манызды. Себебі, республика бойынша сумен қамтамасыз етілу денгейі бір
шаршы метрге шаққанда орта есеппен 30 мың текше метрден келеді Б ұл
көрсеткіш Украинаға қарағанда 4 есе, Ресейден - 3 есе, ал Грузиядан - 30 есе
кем.
Республикамыздың сумен қамтамасыз етілуі әр аудандарында әр түрлі
Мысалы, таулы аудандарда әр шаршы метрге шаққанда жылына 24-тен 2і2
мын текше метр аралығында, ал жаздықтарда 2,3-тен 4,7 мын текше метрден
келед Республикадағы су ресурстарынын, негізгі көздері - көлдер. Олардан
жылына орта есеппен 100 текше километрден астам су ағады, ал оны ң
жартысына жуығы Қытайдан, Өзбекстаннан, Қырғыздан және Ресейден
келеді 1997 жылдын, басында республика бойынша жер асты суыны ң қоры
15824,1 млн. текше метр болды.
Сонғы жылдары республикамызда су ресурстарын пайдалану және
оларды қорғауға мән беріле бастады. Бұлардын негіәзгі зандылықтары,
құрылымдары, орналастырылуы, жер асты суларының химиялық құрылымы
зерттелді. Табиғи және эксплуатациялық ресурстардың болжамдық
қарталары жасалды. Халық шаруашылығының әр түрлі салаларында су
ресурстарын пайдалану және оларды қорғауға байланысты ғылыми негізделген ұсыныстар дайындалды.
Алайда, республикамызда колда бар су ресурстары әліде болса өз
дәрежесінде ұтымды пайдаланылмай келеді. Халық шаруашылығында жер
үсті суларын пайдалану не бәрі 34 - 40%, ал жер асты суларын пайдала ну 5 10%-тен аспайды. Су мәселесі жөнінде өте қиын жағдай басқа
республикалармен шегералас Сырдария, Орал, іле, Шу және Талас
өзендерінде болып отыр. Тек Солтүстік Қазақстанда сонғы 10 - 15 жыл
ішінде өзендердің көлемі 10-12 %-ке қысарған.

Су ресурстарын пайдалану ауыл шаруашылығы өндірісімен тығыз
байланысты. Су шаруашылығы мен ауыл шаруашылығының бірігіп ғана суды
үтымды пайдалануды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді, ал су шаруашылығы - бұл су қорын зерттеу, есепке алу, олар ды кешенді түрде
пайдалануды жоспарлау, болжамдау, жер беті мен жер асты суларын
ластанудан сақтау, суды тутынушыларға жеткізп беру т.б. мәселелерімен айналысатын халық шаруашылығының бір саласы.
Су ресурстарын пайдаланудын экономикалық дәрежесіне көптеген
факторлар әсер етеді. Мұнда ен алдымен ирригациялык жүйелерден
техникалық денгеиін, суару әдістері техникасын, суару режимін т.б. атауға
болады. Республика бойынша" суармалы жерлердің мелиорациялық
жағдайын жақсарту бағытындағы жұмыстар баяу жүргізіліп келеді.
Мелиорациялық, жүйелерді жақсартатын кешенді шаралардын орындалуын
көздейді. Ол үшін ескі жүйелер қайта құрылып, жаңа жүйелер ішінара
жақсартылуы және косымша жабдықтармен жарақтандырылуы қажет.
Суару жүйелерінің пайдалы әсер коэффициенті оның жұмысының
негізгі техникалық көрсеткіш болып табылады. Жүйенің пайдалы әсер
коэффициентінің шамасын кемітетін негізгі себептерге мыналар жатады:
• суару қаналдарынан судын жерге сініп кетуі;
• судын, гидротехникалық құрылыстар арқылы пайдалануға берілмеген
қаналдарға ағып кету;
• каналдарға су өткізу кабілетін кемітпейтін уйінділер мен ш өптерден
дер кезінде тазартып отырмау т. б.
• тұрақты каналдардан жоспарда көрсетілмеген су мөлшерінің әкетілуі.
Суаруға жұмсалатын суды ұтымды пайдалану суармалы жерлердің
тиімділігін арттырудын үлкен резерві болып табылады. Дегенмен су
ресурстары әлі де үнемділікпен пайдаланылмай келе жатқандығы белгілі.
дықтан жер суаруға пайдаланылатын судын тиімдігін арттыру үшін суару
жұмыстарын барлық жерде де суды үнемділікпен пайдалануға мүмкіндік
беретіндей етіп ұйымдастыру қажет.
Жер суаруға жұмсалатын суды тиімд пайдалану үшін жанбырлатқыш
машиналардын жәрдемі мен суаруды, суарудын басқа да озық әдістерін
қолданып, суару жұмыстарын механикаландыруды жеделдеткен жөн. Сол
сиякты суару жүйелерінің техникалық дәрежесін арттыру, суару әдістері мен
техникасын жетілдіру жұмыстары да су ресурстарын ұтымды пайдаланудың
жолдарына жатады.
Жұмсалған су мен шаруашылық қызметінің нәтижесін
салыстырғанда, су ресурстарын тиімді пайдалануын қортындылайтын
көрсеткіш - бұл су сыйымдылығы.

Кен көлемдеп жалпы экономикада ол мына төмендегідей түрде өзгеруі
мүмкін:
W=

R xR
- м3 тенге.
V

Мұнда,

W - ұлттық табыстын су сыйымдылығы;
R1 - таза судын жылдық тұтынуы;
R 2 - айналым су жабдығының жылдық көлемі.
Су сыйымдылығы ұлттық табыс бөлігін алу үшін қанша су
ресурстарын жұмсау керек екендагін көрсетеді. Осы көрсеткіштің
динамикасы су ресурстарын тиімді пайдаланудың индикаторлық қызметің
атқаруы мүмкін.
Қазіргі кезде ішкі сулардың ластану дәрежесі өте қауіпті жағдайға
соқтырып отыр. Әсіресе Ертіс өзеннің жағдайы ерекше қауіп-катерде болып
отыр. Ол Павлодар, Шығыс Қазақстан облыстарын сумен қамтамасыз етеді
Онда 900-ден астам су тутынушылары бар. Өзенге жылма-жыл жалпы судын
60% ағын сулары келіп түседь Ал осы суларды ластаушылар - мыс, цинк, азот
нитраттары т.б. Орал өзенің Ресейдегі өндіріс кәсіпорындары ластауда.
Сырдария, іле, Шу, Талас өзендеріне басқа республикалардан ағып келетін
сулар сол жақтан ластанып келсе, екіншіден, оған өзімізден ластар қосылады.
Сонғы 40 жылдын ішінде Арал тенізінде суы бес есе азайды, су денгеін бір
жарым есе төмен түскен. Мүның барлығы Арал өніріне үлкен зиян келтіріп,
экологиялық дағдарысқа үшырап отыр. Каспий тенізі суынын жоғары
көтерілуі және көптеген мүнай кәсіптерінің су басып кетуі жағадағы
сулардың ластануына әкеліп соқтыруда.
СУЛАРДЫ ЛАСТАУДЫҢ НЕГІЗГІ КӨЗДЕРІ
Кен, орындарын
пайдаланудан болатын
өндіріс қалдықтары.

Ауыл шаруашылығында
жерді улы заттармен
тынайту, жерді тынайтудан
калған қалдық сулардын
қайта келіп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.