«Ойын бизнесі және ойынханаларды Қапшағайға көшірудің құқықтық мәселесі»
Кіріспе
Құмар ойындар
Ойын түрлері
Салық салу объектілер.
Салық ставкалары.
Қорытынды
Құмар ойындар
Ойын түрлері
Салық салу объектілер.
Салық ставкалары.
Қорытынды
Ойын ерте кезде филосовтардын өмір, адам, адаммен оның мәні сияқты негізгі сұрақтарының бірі болған. Ойынды өмірдің көп жағдайларымен теңестіріледі және керісінше ойынды түсіну үшін көптеген теңеулерді іздейді. Ойын жеке адамның әрекетінен дами келе қоғамдық құмар ойындар жүйесіне дейін жетті. «Құмар ойындар» бізге бұрынғы заманнан келген.
Құмар ойындар археологтардың зерттеулері бойынша біздің заманымызға дейін 3500 жыл бұрын Мысырда пайда болған. Өйткені, археологтар әр түрлі фигуркалар, тасқа және қышқа салынған суреттерді тапқан. Құмарлық ойындарды полинезийстер, микронезийстер және Индонезияның кейбір ұлтары, Индия, Сібір халқының көптеген бөлігі, Шығыс Африкамен Оңтүстік Африканың халқы мүлдем ойнамаған. Әлем бойынша құмар ойын туралы халық ауызында әртүрлі айтулы сөздер қалған. Грек және Римдік мифтерде «Құмар ойының құдайы және сәттілік құдайлары» туралы айтылған. Ал қойылым ретінде Азиядағы ер адамдар өз әйелдерін, әпкелерін, қыздарын қоятын болған. Барлық зерттелген мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын ойнайтындарының жартысы Солтүстік-Америкалықтар үнділер құраған. Әлемдегі ең ойын құмар адамдар болып Қытайлар мен Оңтүстік Шығыс Азиялықтар болып табылады. Дүниежүзілік соғысқа дейін Тайланд мемлекеттіндегі жылдық табысытың көп бөлігі осы ойын мекемелерінен түсетін болған.
Құмар ойындар археологтардың зерттеулері бойынша біздің заманымызға дейін 3500 жыл бұрын Мысырда пайда болған. Өйткені, археологтар әр түрлі фигуркалар, тасқа және қышқа салынған суреттерді тапқан. Құмарлық ойындарды полинезийстер, микронезийстер және Индонезияның кейбір ұлтары, Индия, Сібір халқының көптеген бөлігі, Шығыс Африкамен Оңтүстік Африканың халқы мүлдем ойнамаған. Әлем бойынша құмар ойын туралы халық ауызында әртүрлі айтулы сөздер қалған. Грек және Римдік мифтерде «Құмар ойының құдайы және сәттілік құдайлары» туралы айтылған. Ал қойылым ретінде Азиядағы ер адамдар өз әйелдерін, әпкелерін, қыздарын қоятын болған. Барлық зерттелген мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын ойнайтындарының жартысы Солтүстік-Америкалықтар үнділер құраған. Әлемдегі ең ойын құмар адамдар болып Қытайлар мен Оңтүстік Шығыс Азиялықтар болып табылады. Дүниежүзілік соғысқа дейін Тайланд мемлекеттіндегі жылдық табысытың көп бөлігі осы ойын мекемелерінен түсетін болған.
Пайдаланған әдебиеттер тізімі.
1. Қазақстан Республикасының Президенттінің 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына жолдаған ˝ Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында ˝ атты жолдау. // Егемен Қазақстан 2006 ж 2 наурыз.
2. Сейтақ. А. Ойынханалар ойына келгенін істей алмайтын болады. // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 5 маусым.
3. Қазақстан Республикасының ˝ Ойын бизнесі туралы ˝ 2007 ж 12 қаңтар № 219 заңы // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 24 қаңтар.
4. Нүрпейісұлы. Ә. Біреуге байлық, біреуге қасірет әкелген құмар ойындары. // Заң газеті 2007 ж. 17 қаңтар.
5. Әбдіжәміл. Б. Имандылық жолы // Алматы 1999 ж 42 бет
6. Нұрқамытұлы. Д. Көп сауалдың бір кілті // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 5 ақпан.
7. «Қазақстан тудей» // Ақпараттық агенттігі 2007ж 14 қазан.
8. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің студенттер мен жас ғалымдардың «Жастар мен ғалым: шығармашылық және иновация » атты 60-шы ғылыми конференциясының шеңберінде Экономика және бизнес факультеті студенттер мен жас ғалымдарымен ғылыми – теоректикалық конферециясының материялдары. //Алматы 2006 ж 363 бет
9. «Қазақстан тудей» // Ақпараттық агенттігі 2007 ж 30 қазан Тақырыптағы сайттар: ˝Қазақстан бүгін˝.
1. Қазақстан Республикасының Президенттінің 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына жолдаған ˝ Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында ˝ атты жолдау. // Егемен Қазақстан 2006 ж 2 наурыз.
2. Сейтақ. А. Ойынханалар ойына келгенін істей алмайтын болады. // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 5 маусым.
3. Қазақстан Республикасының ˝ Ойын бизнесі туралы ˝ 2007 ж 12 қаңтар № 219 заңы // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 24 қаңтар.
4. Нүрпейісұлы. Ә. Біреуге байлық, біреуге қасірет әкелген құмар ойындары. // Заң газеті 2007 ж. 17 қаңтар.
5. Әбдіжәміл. Б. Имандылық жолы // Алматы 1999 ж 42 бет
6. Нұрқамытұлы. Д. Көп сауалдың бір кілті // Егеменді Қазақтсан 2007 ж 5 ақпан.
7. «Қазақстан тудей» // Ақпараттық агенттігі 2007ж 14 қазан.
8. Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің студенттер мен жас ғалымдардың «Жастар мен ғалым: шығармашылық және иновация » атты 60-шы ғылыми конференциясының шеңберінде Экономика және бизнес факультеті студенттер мен жас ғалымдарымен ғылыми – теоректикалық конферециясының материялдары. //Алматы 2006 ж 363 бет
9. «Қазақстан тудей» // Ақпараттық агенттігі 2007 ж 30 қазан Тақырыптағы сайттар: ˝Қазақстан бүгін˝.
ТАҚЫРЫБЫ: Ойын бизнесі және ойынханаларды Қапшағайға көшірудің құқықтық
мәселесі.
Ойын ерте кезде филосовтардын өмір, адам, адаммен оның мәні сияқты
негізгі сұрақтарының бірі болған. Ойынды өмірдің көп жағдайларымен
теңестіріледі және керісінше ойынды түсіну үшін көптеген теңеулерді
іздейді. Ойын жеке адамның әрекетінен дами келе қоғамдық құмар ойындар
жүйесіне дейін жетті. Құмар ойындар бізге бұрынғы заманнан келген.
Құмар ойындар археологтардың зерттеулері бойынша біздің заманымызға
дейін 3500 жыл бұрын Мысырда пайда болған. Өйткені, археологтар әр түрлі
фигуркалар, тасқа және қышқа салынған суреттерді тапқан. Құмарлық ойындарды
полинезийстер, микронезийстер және Индонезияның кейбір ұлтары, Индия, Сібір
халқының көптеген бөлігі, Шығыс Африкамен Оңтүстік Африканың халқы мүлдем
ойнамаған. Әлем бойынша құмар ойын туралы халық ауызында әртүрлі айтулы
сөздер қалған. Грек және Римдік мифтерде Құмар ойының құдайы және
сәттілік құдайлары туралы айтылған. Ал қойылым ретінде Азиядағы ер адамдар
өз әйелдерін, әпкелерін, қыздарын қоятын болған. Барлық зерттелген
мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын ойнайтындарының жартысы
Солтүстік-Америкалықтар үнділер құраған. Әлемдегі ең ойын құмар адамдар
болып Қытайлар мен Оңтүстік Шығыс Азиялықтар болып табылады. Дүниежүзілік
соғысқа дейін Тайланд мемлекеттіндегі жылдық табысытың көп бөлігі осы ойын
мекемелерінен түсетін болған.
Ойындардың ішіндегі, ойынханаларды ойнайтыны рулетка- Францияның
құмарлық ойындарының ең негізгісі және де бүкіл әлемде. Ал Америкада өз
тұрғындары емес, көбінесе келген қонақтар ойнайды.
Австралияда ойын автоматтарын Покерлік машина ал, Ұлыбританияда
Жеміс машинасы деп атайды. Ал бізде Бір қолды қарақшылар деп атайды.
АҚШ-тың Невадасында құмарлық ойындардың барлық түріне рұқсат берілген. Ол
әлемге Лас-Вегас арқылы әйгілі.
Құмар ойындар қай мемлекетте заңмен негізделген, сол мемлекеттің
заңы мыналарға негізделген: Мемлекет өз тарапынан өз үлесін толығымен алу,
Ойындардағы алаяқтаққа жол бермеу.
Құмар ойындарға тиым салу бұрыннан-ақ болған. Бірақ Римдік
императорлар ойынды өте жақсы көретін, әсіресе Август пен Клавдий. Бірақ
Римнің қарапайым халқына ойын белгілі бір мезгілде ғана рұқсат етілген.
Шіркеу қызметкерлері мен корольдер құмарлық ойынға қарсы болған. Ойынға
қарсы ең алғаш рет шіркеу қызметкері Киприан Карфогенскийден басталған.
Бірақ бұл қарсылықтар көбінесе ойынға емес, олардың күнәларына қарсы
болған. Ал Генрих VIII – нің Қоғамдық ойын үйлерінің болуына қарсы заңы
400 жылдай 1960 жылға дейін сақталып орындалған. Бүгінгі күнде Орталық
және Оңтүстік Шығыс Азияға, Таяу Шығысқа қарағанда Қазақстан либералды,
дамыған мемлекет, ал ең бастысы сауықтыру кешеніндегі индустриясы толығымен
заңмен белгіленген.
Азияттық – Тынық мұхит аумағында, Японияны қоса алғанда, Корея мен
Қытай, бүкіл Таяу Шығыс, Израйл құмарлық ойындарға шектеу қойған.
Өйткені олар ойынхананы – азарт деп біледі. Ал АҚШ-та ойынханалар арнайы
аумақта шоғырланған, ол Лас-Вегас. Ойын түрлерінің ең негізгілері:
бойлинг, картинг, бильард, лоторея. Осылардың ішіндегі ең қарапайым
лоторея.
Лоторея кез келген құмарлық ойынының бір бөлігі болып табылады, бұл
кезде мыңдаған адамдар ұтысқа қатысуға мүмкіндік алады. Бүкіл сатылған
билеттердің жиынтығына белгілі бір сан шығарылып жүлдегер табылады. Ең
бірінші лоторея туралы алғашқы деректер V ғасырда шыққан. Лоторея
арқылы қала халқы ақша жинап өзінің қорғанысын қамтамасыз ету үшін және
жағдайы нашарларға көмек көрсету үшін жинаған. Ең алғашқы кең көлемді
лоторея ұтысы ақшалай көлемде төленді. Бұл лоторея De lotto de Firenze
деп аталған. Ол 1530 жылы Флоренцияда өткізілді. Осыдан кейін лоторея
Италияда және Италияның көптеген қалаларында таралып кетті. Италияның
ұлттық Лото лотореясы ең бірінші 1863 жылы ұйымдастырылды. 1566 жылы
Королева Елизавета І өзінің жарлығымен Ангияда жалпы лоторея өткізу туралы
рұқсат берді.
Лотореялар Африка, Таяу Шығыс, Еуропаның көп мемлекеттері, Батыс
Еуропаның мемлекеттері, Латын Америкасының көп бөлігі, Жапония,
Аустралия және де Азияны кейбір мемлекеттерінде жақсы дамыған. Ал Қытаймен
Үндіде тек қана кішігірім лотореяға рұқсат берілген.
Барлық зерттелген мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын
ойнайтындарының жартысын ертеректе солтүстік- америкалық үнділер құраған.
Әлемдегі ең ойын құмар адамдар болып қытайлар мен оңтүстік шығыс
азиялықтар табылады.
Ал, Қазақстанда ойынхана үйлерінің іргетасы осыдан 14-15 жыл бұрын
қалана бастады. Шет елге кеткен ақшаға рақымшылық жасаған уақыттан бастап
құмар ойын орталықтары елімізде қаптап кетті.
Қазіргі заманымызда ойынханаларымен ойын үйлері толып жатыр. Бірақ
қандай ойын болмасын, ол - құмарлық. Ал, құмарлық – жақсы емес. Әр ойында
өзінің қоғамға әкелетін зияныдығы бар. Ақшаны құмар ойын арқылы жұмсау
қоғамға адамдардың қарым-қатынасына көптеген кері әсері бар.Сол себепті
бұны әр адамның жеке басының шаруасы деп бір жақты қарастыруға болмайды.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылдың 2 наурыздағы ˝
Қазақстан өз джамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында ˝ деген атты
кезекті жолдауында ˝ Ойын бизнесі ˝ туралы мәселені ретке келтіру керек
деген болатын.[1]
Осы кезден бастап мемлекеттегі шешімін күткен негізгі мәселе ойын
бизнесін реттеу механизімін қалыптастыру керек болды.
Осыған орай 2006 жылдың мамыр айында Парламент мәжілісіне ойын
бизнесі туралы заң жобасы келіп түскен болатын. [2]
Үкіметтің заң жобасына берген түсіндірмесінде ойын бизнесін
ұйымдастыру жөніндегі кәсіпкерлік қызмет Қазақстан рыногында белсенді және
серпінді дамып келе жатқаны атап көрсетілген.
Нәтижесінде 2007 жылдың 12 қаңтарында Қазақстан Республикасының ˝
Ойын бизнесі туралы ˝ заңы қабылданды.
Осы заң 2007 жылдың 1 сәуірінен бастап қолданысқа енгізілді. Бұл заң
17 баптан тұрады. Осы заңның басты міндеттері-негізгі ойынханаларға қатысты
әлеуметтік қоғамдық проблемаларды шешу. Атап айтқанда, заңда казиноны және
ойын автоматтары залдарын Үкімет айқындайтын жекелеген аумақта орналастыру,
сондай –ақ құмар ойындарға адамдарды жіберуге жасына байланысты шектеуді
көздеген.[3]
Біздің ойымызша - Үкімет белгілейтін уәкілетті орган арқылы ойын
бизнесі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыру болып
отыр.
Атап айтқанда қолданыстағы талаптарға, яғни аудиториялық
қорытындымен расталатын орнықты қаржылық жағдай, қауіпсіздік қызметінің
болуы, тағы сол сияқты қамтылған және міндетті резервтердің, сәйкестік
растауынан өткен ойын жабдықтарының, ойын мекемесінің жұмыс ережесінің
болуы жөніндегі жаңа міндеттер енгізілген.
Заңда еліміздің бір қатар заңдарына толықтырулар енгізуді
қарастыратын заң жобасында қос ұсынып отыр. Ол өзгерістер ойын бизнесі
субъектілерінің жауакершілігін күшейтуге бағытталған. Сондай-ақ ойын
бизнесіне салынатын жаңа салықты есептеу жүйесі енгізілмек.
Сонымен бірге осы заң қолданысқа енгізілгенге дейін, ойын бизнесі
саласындағы қызмет қәзіргі уақытқа дейін Қазақстан Республикасының
жекелеген нормативтік – құқықтық кесімдерінде регламенттелетін. Яғни
бүгінгі таңға дейін елімізде ойын бизнесі саласындағы қызметті реттеудің
жалпы құқықтық базасы Қазақстан Республикасына Азаматтық және Салық
кодекстері, сондай-ақ осыған сәйкес осы қызметті лицензиялау қажеттілігі
белгіленетін ˝ Лицензиялау туралы ˝ Қазақстаның заңы болып табылады.
Яғни, осы уақытқа дейін бізде ойын бизнесі саласындағы қызметті реттейтін
бірегей салалық заң актісінің жоқ екенін көрсетеді.
Бұған қоса осы саланы реттеп отыратын мамандандырылған мемлекеттік
орган болған емес.
Аталған заңның 11- бабында: Бұдан былай ойын мекемелерінің
орналасуы көрсетілген. Яғни заңда казиномен ойын автоматтары залдары Алматы
облысында Қапшағай су қоймасының жағалауында және Ақмола облысының Щучье
ауданында жергілікті атқарушы органдарға жатады делінген.[3]
Сонымен ойын бизнесі дегеніміз – құмар ойындарды және бәс тігуді
ұйымдастыруға және өткізуге байланысты кәсіпкерлік қызмет болып танылмақ.
Ал, казино деп-құмар ойындарды ұйымдастыру және өткізу үшін ойын
үстелдері пайдаланылатын ойын мекемесін айтамыз.
Ойын автоматы – ойын мекемесін ұйымдастырушы орнатқан және құмар
ойындарды өткізу үшін пайдаланылатын ойын жабдығы (механикалық электірлі,
электрондық немесе өзгеде техникалық жабдық).
Бәс тігу – қатысушылардың арасында не ойын мекемесінің өкілімен ұтыс
көзделіп, олар қатыспайтын оқиғаның нәтижесіне жасалған, тәуекелге
негізделген келісім.
Букмекер кеңсесі – ойын мекемесін ұйымдастырушы мен қатысушылар
арасында ерікті түрде бәстігу жасалатын ойын мекемесі.
Ойын жабдығы – құмар ойындар және бәстігу өткізуге арналған және
пайдаланылатын құрылғылар немесе құралдар.
Ойын мекемесі – ұтыс алуды көздейтін лицензия негізінде құмар
ойындар және бастігу өтетін ғимарат.
Онлайн – козино Қазақчстан Республикасының аумағында орналасқан
аппараттық-бағдарламалық кешенді пайдаланылатын және құмар ойындарды нақты
уақыт ауқымды бір адам пайдалану режимінде де бір, бірнеше адам пайдалану
режиімінде де ұйымдастыру және өткізу мүмкіндігін іске асыратын және
төлемдер мен ұтыстардың болуын көзедейтін ойын мекемесі.
Татализаторлар - ойын мекемесін ұйымдастырушының делдалдығы арқылы
қатысушылардың арасында бәстігу жасалатын ойын мекемесі.
Құмар ойын – қатысушылардың не ойын мекемесінің өкілімен ұтыс
көзедіп, олар қатысатын оқиғаның нәтижесіне жасалған, тәуекелге негізделген
келісім.
Ал, құмар ойындар қайсы бір мемлекетте болмасын ол мемлекеттерден
аталған қатынасты реттеуге арналған заңдары мына насандарға негізделген.
Мемлекет аталған ойын бизнесінен салықтық төлемдер алып отыру,
ойындарға жеке бастық, пайда табу жолындағы алаяқтытыққа жол бермеу.
Алматы қаласындағы көп теген ойынханалар соңғы жылдары шетелдік
қонақтарға жоспарланып ашылғаны мәлім болды. Ресми деректер бойынша,
елімізде 141 ойынхана казино бар екен. Оның ішінде Алматыда – 37,
Оңтүстік Қазақстан облысында -16, Астанада -14 ойынхана ресми түрде
тіркелген. [4]
Шының айту керек, қазір қайда барсақта алдыңнан ойынхана кездесе
кетеді. Көпшілік жиналатын жерлерге орын тепкен. Ойынхана молтабыс көзі.
Бұл жерде ақша дегеннің жанды қинап еңбек етпей-ақ ойынхана
қожайынының қалтасына түсетін көлеңкелі табыс екендігін жасыра алмаймыз.
Қанша дегенмен дамыған елдерде көп теген байлар ойынхана жағаламайды, олар
артық ақшасы болса оны өнім шығаратын кәсіпорындарға салады. Шет елдік
байлар бір ел жаңа технология ойлап тапса, соны сатып алып еліне әкеліп,
пайда тапқанша тыным таппайды. Ал біздің қалталы бизнесмендердің ақшаны
ойынхалардан көбейтетін жер таппайтыны өкінішті-ақ.
Нарыққа бейімделген Қазақстандық кәсіпкерлер ойынханалардың, ойын-
сауық отауларының түр-түрін ашуға ұмтылды. Қазір оларды қызмет етіп
жүргендерде, қызық көру үшін баратында-жастар. ˝ Өмір болған соң бәрін көр,
жас кезінде ойнап қал ˝ деген ұстанымды ұстаған жастар ол жерлерде
темекімен қоса ішімдік ішіп, нашақорлыққа үйір болып, оның соңы төбелеске
ұласып, қыз зорлауға дейін барады. Ең қиыны құмар ойынды есі кетіп
ойнайтындар саны күннен күнге өсіп барады.
Көнеге көз тіккендер мына бір қанатты сөзді Ақсақ Темірге тиесілі
дейді: Бір шеге бір тағаны, бір таға бір атты, бір ат бір адамды, бір адам
бір елді құтқарады. Қаһарлы әміршінің нақылын қазіргі заманға лайықтасақ,
мемлекетке адамды арашалау қажет болып тұр. Жаудан немесе табиғат апатынан
емес, кәдімгі құмар ойындардан. Рас жер- жаһанды жайпап өткен Әмір-Темірдің
дәуірінде адамдар Құмар кеселінен Ада еді деу – Ақиқатқа қианат. Себебі
әміршінің жасағанда Сүйек ойыны кең тарапты. Ұтыла - ұтыла қару-жарағы мен
мінген аты, тіпті құлағынан айырылғандар болған деседі. Бұл әскердегі
тәртіпке кесірін тигізетіндіктен ойыншылар қатаң жазаланылады екен.
Мұхаммед Пайғамбардың хадистерінде ˝ Ойын құмарлықты Алла тағала
жақсы көрмейді, құмар ойынға құмартудан сақтаныңдар ˝ деген ғой. [5]
Мұсылман мемлекеттері ойынхана мекемелерінің жұмыс істеуіне әлде
қашан тыиым салып тастаған. Бізде 70 % мұсылмандар өмір сүріп жатсада, бұл
туралы ешкім ауыз ашқан емес. Осы ретте біз Өзбекстан мен Түркіменстан,
Туркия, Оңтүстік Корея мемлекеттерінен неге үлгі алмаймыз. Олар
ойынхалардан бас тартып, қатаң түрде тыиым салды.
Қазір, Қытай Халық Республикасында ойынхана мен автоматты ойын
залдарын билік басындағылар қатаң түрде жауып жатыр.
Мәселен, 500 астам Компартия мүшесі астыртын ойынхана ұйымдастырғаны
үшін жұмастан қуылып, түрмеге қамалған, 100 –ден аса ойынхана, 1300-ден
астам ойын вебсайттары жабылды. [4]
Ойынханалардың еліміздегі орталығы саналған Алматылық ойынханаларда
Қытайлықтардың көптігі де осыдан. Осыған орай Алматыда шетел қонақтары
көбейді. Мемлекетіміздің ойын индустриясының экономикалық даму жағдайына
өте қызығушылық пен қарауда.
Енді ойын бизнесінің табыстылығына келер болсақ, біз 946 ойын
үстелдеріне соммасы 2 милиард 277 милион теңге болатын салық салдық. Ойын
автоматтары жөнінде айтсақ, 2023 мекемеде 23534 автоматтар қойылған. [6]
Олар әкелетін табыстың нақтылы соммасын есептеп шығу мүмкін емес.
Цифрлардың айырмасы тым үлкен. Бұл бизнестің үлкен бөлігінің көлеңкеде
екені белгілі. Сондықтан ойын павильондары көбейе түскен сайын біз оларға
тиісті деңгейдегі фискальдық бақылауды жүзеге асыра алмай келеміз.
Елімізде бір таңғаларлығы, ˝Ойын бизнесі туралы ˝ заң
қабылданғанға дейін ойын бизнесін құқықтық реттеу мәселесі бір ізге
түспеген, бұл кәсіптің арнайы мемкемелері ашу және соған лицензия беру
жағына келгенде керекті талаптар жеткілікті ескерілмеген. Соның салдарынан
әрбір қалада, облыстары мен аудандарда казино залдарынан алынатын салық
мөлшері әр түрлі болып белгіленген. Яғни, бізде козино мен шаштараздың
төлейтін салығы бірдей болып келгені жөнінде де мәліметтер кездеседі.
Жылдық мөлшері екі мың доллардан аспайтын шаштараздың шамасы белгілі. Ал
жұрты жарнама арқылы көл - көсір ұтыспен қызықтыратын құмархана мен ойын
автоматтарынның құлашты тереңге ұратыны баршаға аян.
Қазіргі таңда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
мәселесі.
Ойын ерте кезде филосовтардын өмір, адам, адаммен оның мәні сияқты
негізгі сұрақтарының бірі болған. Ойынды өмірдің көп жағдайларымен
теңестіріледі және керісінше ойынды түсіну үшін көптеген теңеулерді
іздейді. Ойын жеке адамның әрекетінен дами келе қоғамдық құмар ойындар
жүйесіне дейін жетті. Құмар ойындар бізге бұрынғы заманнан келген.
Құмар ойындар археологтардың зерттеулері бойынша біздің заманымызға
дейін 3500 жыл бұрын Мысырда пайда болған. Өйткені, археологтар әр түрлі
фигуркалар, тасқа және қышқа салынған суреттерді тапқан. Құмарлық ойындарды
полинезийстер, микронезийстер және Индонезияның кейбір ұлтары, Индия, Сібір
халқының көптеген бөлігі, Шығыс Африкамен Оңтүстік Африканың халқы мүлдем
ойнамаған. Әлем бойынша құмар ойын туралы халық ауызында әртүрлі айтулы
сөздер қалған. Грек және Римдік мифтерде Құмар ойының құдайы және
сәттілік құдайлары туралы айтылған. Ал қойылым ретінде Азиядағы ер адамдар
өз әйелдерін, әпкелерін, қыздарын қоятын болған. Барлық зерттелген
мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын ойнайтындарының жартысы
Солтүстік-Америкалықтар үнділер құраған. Әлемдегі ең ойын құмар адамдар
болып Қытайлар мен Оңтүстік Шығыс Азиялықтар болып табылады. Дүниежүзілік
соғысқа дейін Тайланд мемлекеттіндегі жылдық табысытың көп бөлігі осы ойын
мекемелерінен түсетін болған.
Ойындардың ішіндегі, ойынханаларды ойнайтыны рулетка- Францияның
құмарлық ойындарының ең негізгісі және де бүкіл әлемде. Ал Америкада өз
тұрғындары емес, көбінесе келген қонақтар ойнайды.
Австралияда ойын автоматтарын Покерлік машина ал, Ұлыбританияда
Жеміс машинасы деп атайды. Ал бізде Бір қолды қарақшылар деп атайды.
АҚШ-тың Невадасында құмарлық ойындардың барлық түріне рұқсат берілген. Ол
әлемге Лас-Вегас арқылы әйгілі.
Құмар ойындар қай мемлекетте заңмен негізделген, сол мемлекеттің
заңы мыналарға негізделген: Мемлекет өз тарапынан өз үлесін толығымен алу,
Ойындардағы алаяқтаққа жол бермеу.
Құмар ойындарға тиым салу бұрыннан-ақ болған. Бірақ Римдік
императорлар ойынды өте жақсы көретін, әсіресе Август пен Клавдий. Бірақ
Римнің қарапайым халқына ойын белгілі бір мезгілде ғана рұқсат етілген.
Шіркеу қызметкерлері мен корольдер құмарлық ойынға қарсы болған. Ойынға
қарсы ең алғаш рет шіркеу қызметкері Киприан Карфогенскийден басталған.
Бірақ бұл қарсылықтар көбінесе ойынға емес, олардың күнәларына қарсы
болған. Ал Генрих VIII – нің Қоғамдық ойын үйлерінің болуына қарсы заңы
400 жылдай 1960 жылға дейін сақталып орындалған. Бүгінгі күнде Орталық
және Оңтүстік Шығыс Азияға, Таяу Шығысқа қарағанда Қазақстан либералды,
дамыған мемлекет, ал ең бастысы сауықтыру кешеніндегі индустриясы толығымен
заңмен белгіленген.
Азияттық – Тынық мұхит аумағында, Японияны қоса алғанда, Корея мен
Қытай, бүкіл Таяу Шығыс, Израйл құмарлық ойындарға шектеу қойған.
Өйткені олар ойынхананы – азарт деп біледі. Ал АҚШ-та ойынханалар арнайы
аумақта шоғырланған, ол Лас-Вегас. Ойын түрлерінің ең негізгілері:
бойлинг, картинг, бильард, лоторея. Осылардың ішіндегі ең қарапайым
лоторея.
Лоторея кез келген құмарлық ойынының бір бөлігі болып табылады, бұл
кезде мыңдаған адамдар ұтысқа қатысуға мүмкіндік алады. Бүкіл сатылған
билеттердің жиынтығына белгілі бір сан шығарылып жүлдегер табылады. Ең
бірінші лоторея туралы алғашқы деректер V ғасырда шыққан. Лоторея
арқылы қала халқы ақша жинап өзінің қорғанысын қамтамасыз ету үшін және
жағдайы нашарларға көмек көрсету үшін жинаған. Ең алғашқы кең көлемді
лоторея ұтысы ақшалай көлемде төленді. Бұл лоторея De lotto de Firenze
деп аталған. Ол 1530 жылы Флоренцияда өткізілді. Осыдан кейін лоторея
Италияда және Италияның көптеген қалаларында таралып кетті. Италияның
ұлттық Лото лотореясы ең бірінші 1863 жылы ұйымдастырылды. 1566 жылы
Королева Елизавета І өзінің жарлығымен Ангияда жалпы лоторея өткізу туралы
рұқсат берді.
Лотореялар Африка, Таяу Шығыс, Еуропаның көп мемлекеттері, Батыс
Еуропаның мемлекеттері, Латын Америкасының көп бөлігі, Жапония,
Аустралия және де Азияны кейбір мемлекеттерінде жақсы дамыған. Ал Қытаймен
Үндіде тек қана кішігірім лотореяға рұқсат берілген.
Барлық зерттелген мемлекеттердің әлемдік мәдениетінің құмар ойын
ойнайтындарының жартысын ертеректе солтүстік- америкалық үнділер құраған.
Әлемдегі ең ойын құмар адамдар болып қытайлар мен оңтүстік шығыс
азиялықтар табылады.
Ал, Қазақстанда ойынхана үйлерінің іргетасы осыдан 14-15 жыл бұрын
қалана бастады. Шет елге кеткен ақшаға рақымшылық жасаған уақыттан бастап
құмар ойын орталықтары елімізде қаптап кетті.
Қазіргі заманымызда ойынханаларымен ойын үйлері толып жатыр. Бірақ
қандай ойын болмасын, ол - құмарлық. Ал, құмарлық – жақсы емес. Әр ойында
өзінің қоғамға әкелетін зияныдығы бар. Ақшаны құмар ойын арқылы жұмсау
қоғамға адамдардың қарым-қатынасына көптеген кері әсері бар.Сол себепті
бұны әр адамның жеке басының шаруасы деп бір жақты қарастыруға болмайды.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылдың 2 наурыздағы ˝
Қазақстан өз джамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында ˝ деген атты
кезекті жолдауында ˝ Ойын бизнесі ˝ туралы мәселені ретке келтіру керек
деген болатын.[1]
Осы кезден бастап мемлекеттегі шешімін күткен негізгі мәселе ойын
бизнесін реттеу механизімін қалыптастыру керек болды.
Осыған орай 2006 жылдың мамыр айында Парламент мәжілісіне ойын
бизнесі туралы заң жобасы келіп түскен болатын. [2]
Үкіметтің заң жобасына берген түсіндірмесінде ойын бизнесін
ұйымдастыру жөніндегі кәсіпкерлік қызмет Қазақстан рыногында белсенді және
серпінді дамып келе жатқаны атап көрсетілген.
Нәтижесінде 2007 жылдың 12 қаңтарында Қазақстан Республикасының ˝
Ойын бизнесі туралы ˝ заңы қабылданды.
Осы заң 2007 жылдың 1 сәуірінен бастап қолданысқа енгізілді. Бұл заң
17 баптан тұрады. Осы заңның басты міндеттері-негізгі ойынханаларға қатысты
әлеуметтік қоғамдық проблемаларды шешу. Атап айтқанда, заңда казиноны және
ойын автоматтары залдарын Үкімет айқындайтын жекелеген аумақта орналастыру,
сондай –ақ құмар ойындарға адамдарды жіберуге жасына байланысты шектеуді
көздеген.[3]
Біздің ойымызша - Үкімет белгілейтін уәкілетті орган арқылы ойын
бизнесі саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыруды жүзеге асыру болып
отыр.
Атап айтқанда қолданыстағы талаптарға, яғни аудиториялық
қорытындымен расталатын орнықты қаржылық жағдай, қауіпсіздік қызметінің
болуы, тағы сол сияқты қамтылған және міндетті резервтердің, сәйкестік
растауынан өткен ойын жабдықтарының, ойын мекемесінің жұмыс ережесінің
болуы жөніндегі жаңа міндеттер енгізілген.
Заңда еліміздің бір қатар заңдарына толықтырулар енгізуді
қарастыратын заң жобасында қос ұсынып отыр. Ол өзгерістер ойын бизнесі
субъектілерінің жауакершілігін күшейтуге бағытталған. Сондай-ақ ойын
бизнесіне салынатын жаңа салықты есептеу жүйесі енгізілмек.
Сонымен бірге осы заң қолданысқа енгізілгенге дейін, ойын бизнесі
саласындағы қызмет қәзіргі уақытқа дейін Қазақстан Республикасының
жекелеген нормативтік – құқықтық кесімдерінде регламенттелетін. Яғни
бүгінгі таңға дейін елімізде ойын бизнесі саласындағы қызметті реттеудің
жалпы құқықтық базасы Қазақстан Республикасына Азаматтық және Салық
кодекстері, сондай-ақ осыған сәйкес осы қызметті лицензиялау қажеттілігі
белгіленетін ˝ Лицензиялау туралы ˝ Қазақстаның заңы болып табылады.
Яғни, осы уақытқа дейін бізде ойын бизнесі саласындағы қызметті реттейтін
бірегей салалық заң актісінің жоқ екенін көрсетеді.
Бұған қоса осы саланы реттеп отыратын мамандандырылған мемлекеттік
орган болған емес.
Аталған заңның 11- бабында: Бұдан былай ойын мекемелерінің
орналасуы көрсетілген. Яғни заңда казиномен ойын автоматтары залдары Алматы
облысында Қапшағай су қоймасының жағалауында және Ақмола облысының Щучье
ауданында жергілікті атқарушы органдарға жатады делінген.[3]
Сонымен ойын бизнесі дегеніміз – құмар ойындарды және бәс тігуді
ұйымдастыруға және өткізуге байланысты кәсіпкерлік қызмет болып танылмақ.
Ал, казино деп-құмар ойындарды ұйымдастыру және өткізу үшін ойын
үстелдері пайдаланылатын ойын мекемесін айтамыз.
Ойын автоматы – ойын мекемесін ұйымдастырушы орнатқан және құмар
ойындарды өткізу үшін пайдаланылатын ойын жабдығы (механикалық электірлі,
электрондық немесе өзгеде техникалық жабдық).
Бәс тігу – қатысушылардың арасында не ойын мекемесінің өкілімен ұтыс
көзделіп, олар қатыспайтын оқиғаның нәтижесіне жасалған, тәуекелге
негізделген келісім.
Букмекер кеңсесі – ойын мекемесін ұйымдастырушы мен қатысушылар
арасында ерікті түрде бәстігу жасалатын ойын мекемесі.
Ойын жабдығы – құмар ойындар және бәстігу өткізуге арналған және
пайдаланылатын құрылғылар немесе құралдар.
Ойын мекемесі – ұтыс алуды көздейтін лицензия негізінде құмар
ойындар және бастігу өтетін ғимарат.
Онлайн – козино Қазақчстан Республикасының аумағында орналасқан
аппараттық-бағдарламалық кешенді пайдаланылатын және құмар ойындарды нақты
уақыт ауқымды бір адам пайдалану режимінде де бір, бірнеше адам пайдалану
режиімінде де ұйымдастыру және өткізу мүмкіндігін іске асыратын және
төлемдер мен ұтыстардың болуын көзедейтін ойын мекемесі.
Татализаторлар - ойын мекемесін ұйымдастырушының делдалдығы арқылы
қатысушылардың арасында бәстігу жасалатын ойын мекемесі.
Құмар ойын – қатысушылардың не ойын мекемесінің өкілімен ұтыс
көзедіп, олар қатысатын оқиғаның нәтижесіне жасалған, тәуекелге негізделген
келісім.
Ал, құмар ойындар қайсы бір мемлекетте болмасын ол мемлекеттерден
аталған қатынасты реттеуге арналған заңдары мына насандарға негізделген.
Мемлекет аталған ойын бизнесінен салықтық төлемдер алып отыру,
ойындарға жеке бастық, пайда табу жолындағы алаяқтытыққа жол бермеу.
Алматы қаласындағы көп теген ойынханалар соңғы жылдары шетелдік
қонақтарға жоспарланып ашылғаны мәлім болды. Ресми деректер бойынша,
елімізде 141 ойынхана казино бар екен. Оның ішінде Алматыда – 37,
Оңтүстік Қазақстан облысында -16, Астанада -14 ойынхана ресми түрде
тіркелген. [4]
Шының айту керек, қазір қайда барсақта алдыңнан ойынхана кездесе
кетеді. Көпшілік жиналатын жерлерге орын тепкен. Ойынхана молтабыс көзі.
Бұл жерде ақша дегеннің жанды қинап еңбек етпей-ақ ойынхана
қожайынының қалтасына түсетін көлеңкелі табыс екендігін жасыра алмаймыз.
Қанша дегенмен дамыған елдерде көп теген байлар ойынхана жағаламайды, олар
артық ақшасы болса оны өнім шығаратын кәсіпорындарға салады. Шет елдік
байлар бір ел жаңа технология ойлап тапса, соны сатып алып еліне әкеліп,
пайда тапқанша тыным таппайды. Ал біздің қалталы бизнесмендердің ақшаны
ойынхалардан көбейтетін жер таппайтыны өкінішті-ақ.
Нарыққа бейімделген Қазақстандық кәсіпкерлер ойынханалардың, ойын-
сауық отауларының түр-түрін ашуға ұмтылды. Қазір оларды қызмет етіп
жүргендерде, қызық көру үшін баратында-жастар. ˝ Өмір болған соң бәрін көр,
жас кезінде ойнап қал ˝ деген ұстанымды ұстаған жастар ол жерлерде
темекімен қоса ішімдік ішіп, нашақорлыққа үйір болып, оның соңы төбелеске
ұласып, қыз зорлауға дейін барады. Ең қиыны құмар ойынды есі кетіп
ойнайтындар саны күннен күнге өсіп барады.
Көнеге көз тіккендер мына бір қанатты сөзді Ақсақ Темірге тиесілі
дейді: Бір шеге бір тағаны, бір таға бір атты, бір ат бір адамды, бір адам
бір елді құтқарады. Қаһарлы әміршінің нақылын қазіргі заманға лайықтасақ,
мемлекетке адамды арашалау қажет болып тұр. Жаудан немесе табиғат апатынан
емес, кәдімгі құмар ойындардан. Рас жер- жаһанды жайпап өткен Әмір-Темірдің
дәуірінде адамдар Құмар кеселінен Ада еді деу – Ақиқатқа қианат. Себебі
әміршінің жасағанда Сүйек ойыны кең тарапты. Ұтыла - ұтыла қару-жарағы мен
мінген аты, тіпті құлағынан айырылғандар болған деседі. Бұл әскердегі
тәртіпке кесірін тигізетіндіктен ойыншылар қатаң жазаланылады екен.
Мұхаммед Пайғамбардың хадистерінде ˝ Ойын құмарлықты Алла тағала
жақсы көрмейді, құмар ойынға құмартудан сақтаныңдар ˝ деген ғой. [5]
Мұсылман мемлекеттері ойынхана мекемелерінің жұмыс істеуіне әлде
қашан тыиым салып тастаған. Бізде 70 % мұсылмандар өмір сүріп жатсада, бұл
туралы ешкім ауыз ашқан емес. Осы ретте біз Өзбекстан мен Түркіменстан,
Туркия, Оңтүстік Корея мемлекеттерінен неге үлгі алмаймыз. Олар
ойынхалардан бас тартып, қатаң түрде тыиым салды.
Қазір, Қытай Халық Республикасында ойынхана мен автоматты ойын
залдарын билік басындағылар қатаң түрде жауып жатыр.
Мәселен, 500 астам Компартия мүшесі астыртын ойынхана ұйымдастырғаны
үшін жұмастан қуылып, түрмеге қамалған, 100 –ден аса ойынхана, 1300-ден
астам ойын вебсайттары жабылды. [4]
Ойынханалардың еліміздегі орталығы саналған Алматылық ойынханаларда
Қытайлықтардың көптігі де осыдан. Осыған орай Алматыда шетел қонақтары
көбейді. Мемлекетіміздің ойын индустриясының экономикалық даму жағдайына
өте қызығушылық пен қарауда.
Енді ойын бизнесінің табыстылығына келер болсақ, біз 946 ойын
үстелдеріне соммасы 2 милиард 277 милион теңге болатын салық салдық. Ойын
автоматтары жөнінде айтсақ, 2023 мекемеде 23534 автоматтар қойылған. [6]
Олар әкелетін табыстың нақтылы соммасын есептеп шығу мүмкін емес.
Цифрлардың айырмасы тым үлкен. Бұл бизнестің үлкен бөлігінің көлеңкеде
екені белгілі. Сондықтан ойын павильондары көбейе түскен сайын біз оларға
тиісті деңгейдегі фискальдық бақылауды жүзеге асыра алмай келеміз.
Елімізде бір таңғаларлығы, ˝Ойын бизнесі туралы ˝ заң
қабылданғанға дейін ойын бизнесін құқықтық реттеу мәселесі бір ізге
түспеген, бұл кәсіптің арнайы мемкемелері ашу және соған лицензия беру
жағына келгенде керекті талаптар жеткілікті ескерілмеген. Соның салдарынан
әрбір қалада, облыстары мен аудандарда казино залдарынан алынатын салық
мөлшері әр түрлі болып белгіленген. Яғни, бізде козино мен шаштараздың
төлейтін салығы бірдей болып келгені жөнінде де мәліметтер кездеседі.
Жылдық мөлшері екі мың доллардан аспайтын шаштараздың шамасы белгілі. Ал
жұрты жарнама арқылы көл - көсір ұтыспен қызықтыратын құмархана мен ойын
автоматтарынның құлашты тереңге ұратыны баршаға аян.
Қазіргі таңда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz