Сөздік қор және сөздік құрам

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім
1. Лексикология
а) Сөздік қор және сөздік құрам.
ә) Кірме сөздер
б) Жаңа сөздер (Неологизмдер)
в)Термин сөздер
г)Диалект сөздер

2. Семасиология
а) Сөздің тура және ауыспалы мағынасы
ә)Омоним
б)Синоним
б)Антоним

3. Тұрақты сөз тіркестері
а) Идиома
ә) Фраза
б) Мақал.мәтелдер

ІІІ Қорытынды

Айналадағы заттар мен құбылыстардың, олардың әр түрлі белгілерінің, қимыл іс-әрекеттерінің ұғымы тілде сөз арқылы беріледі. Яғни тіліміздегі сөздердің өзіне тән мағыналары болады. Ол мағына сол тілде сөйлеушілерге түсінікті және ортақ болып саналады. Тілдің тарихи дамуы барысында сөздердің бір жағынан бір-бірімен грамматикалану процесі жүріп жатса, екінші жағынан, сөз тіркестері-нің бір бүтін лексикалық единицаға (сөзге ауысу) лексикалану процесі жүріп жататындығы белгілі. Бұл құбылыс әсіресе сөз тудыру тәсілдерінде айқын бай-қалады. Мысалы: таңға, күнге, қысына, жазға, айына бірде, жақында, басында, аяғында, акырында, аркасында, әзел де, күнде, бұрыннан, белшесінен, алшысынан, төтесінен, тұтқиылдан, басынан, жасынан, бірден, шөкесінен, атымен, басымен, шынымен, түнімен, бетімен, жайымен т. б. Бұлар — шығу төркіні жағынан о баста есім сөздерге септік жалғауы жалғануы арқылы жасалған туынды үстеулер. Бүгінде соңғы буындағы қосымшалар әбден кірігіп, жымдасып өзара бөліп алуға келмейтінде дәрежеге жеткен. Қазақ тілінде жалғыз дыбыстан тұратын (а, е, э, о), я бол маса, бір әріппен берілегін (у, и, я) бірді-екілі сөздер бар. Сөздер әдетте бірнеше дыбыстардың тіркесінен құралады да белгіл бір мағынаны білдіреді.Тілдегі сөздердің дыбыстық құрамының зәредей өзгеруі олардын, мағыналарының азды-көпті өзгеруіне әкеп соғады. Мәселен, ал, әл, ол, өл, іл, ұл немесе аз, ақ. ал, аң, ас, ат, ау, аш деп белгілі бір дыбыстың өзгеруінен баска басқа сөз жасауға болатындығы өз-өзінен түсінікті болса керек. Тілде белгілі бір дыбыс алмасып айтылғанымен сөздерді сыртқы түр-тұрпаты, мағынасы да оншалыкты өзгеріске ұшырамай, үнемі ұксасып келе беретін жагдайлары болады. Мысалы: айғай-айқай, бау-бақ, сурау-сұрақ, шұқыр-шұңқыр, ауа-әуе бәйге-бәйгі, үлгіру-үлгеру, түтендеу-түгелдеу, жұдырық-жұмырық, жаңқа-жоңқа т. б. Лексика көне гректің Lexiros (сөздік) деген сөзінен шыққан. Ол- дүние жүзі халықтарына ортақ термин. Бұл термин бір тілдегі барлық сөздердің жиынтығы деген ұғымды білдіреді, оны сөздік құрам деп атайды. Кейде бұл термин жазушының немесе жеке шығармалардың тілі дегенді де білдіреді, мәселен, Сәбит Мұқановтың лексикасы, Абай шығармаларының лексикасы және т.б. Сондай-ақ, сөзге шебер, тілі орамды адамдарды да лексикасы бай адам екен деп атайды. Лексиканы, яғни сөз байлығын тексеретін ғылымды– лексикология, сөз мағынасын тексеретін ғылымды –семасиология, ал сөздердің шығу төркінін тексеретін ғылымды- этимология дейді. Ал лексикология ғылымы өз ішінде семасиология, этимология, фразеология және лексикография деген салаларға бөлінеді. Қазақ тілінің сөз байлығындағы негізгі сөздік қор- адам, ай, күн, жер, су, от, ақ, қара, сары, он, бару деген сияқты сөздер жиынтығы жатады

1. «Қазақ тілі» Ш.К.Бектұров, «Атамұра» баспасы, Алматы 2006
2. «Қазақ тілі» С.Исаев, К.Назарғалина, «Рауан» баспасы, Алматы1997
3. «Қазақ тілі» Қ.Қадырқұлов, Н.Ботантаева, Алматы 2004
4. http://www.google.com.au/