Қоғамның демографиялық құрылымы туралы

Жоспар
Кіріспе

1 Қоғамның демографиялық құрылымы.
2 Қазақстандағы демографиялық ахуал
3 Демография мәселелерін шешуде экономикалық ынталандыру
4 Демографиялық ахуалды жақсарту жөніндегі жұмыстарды бірнеше бағыттар бойынша жүргізу

Демографиялық құрылым туралы әңгіме болғанда халықтың қандай бөліктерден, әлеуметтік топтардан тұратынын, олардың орналасу тәртібін, араларындағы байланыс, қатынастары, бір-біріне тигізетін әсерін ескерген жөн.
Нақтылы өмірде «халық» деген ұғымның екі мағынасы бар:
1) оның біріншісінде, халық кең мағынадағы ұғымды береді, яғни тұтас елді қамтитын ұғымды білдірмек.
2) Қоғамдық дамудың әр түрлі сатыларындағы таптық және топтық құрамы, жыныс, жас шамалары алуан түрлі болып келетін, тарихи өзгеріп отыратын әлеуметтік үлкен топтардың бірлігі.
Бұл ұғымға кіретіін таптар мен топтар өзінің объективтік жағдайына қарай қоғамның ілгері дамуына әсерін тигізетін міндеттерді шешеіп отыруға қабілетті болып келеді. Халық, сайып келгенде жеке адамдар, еңбекшілер бұқарасы,митериалдық және рухани игіліктерді, бүкіл адмзат тарихын жасаушы, қоғам өмірінде түбегейлі өзгерістер жасаушы күш. Қоғам дамуындағы адамзаттың шешуші рөлін жоққа шығарып келген теріс, ғылыми емес, адамдарды тобыр деп есептейтін реакцияшыл әлеуметтанудың «қате» пікірлерін ғылыми әлеуметтану әр уақытта әшкерлеп отырды.
Халықтың тарихтағы орнын тұңғыш ретайқындап берген марксизм тұжырымдамасы болды.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қоғамның демографиялық құрылымы.

Демографиялық құрылым туралы әңгіме болғанда халықтың қандай бөліктерден,
әлеуметтік топтардан тұратынын, олардың орналасу тәртібін, араларындағы
байланыс, қатынастары, бір-біріне тигізетін әсерін ескерген жөн.
Нақтылы өмірде халық деген ұғымның екі мағынасы бар:
1) оның біріншісінде, халық кең мағынадағы ұғымды береді, яғни тұтас елді
қамтитын ұғымды білдірмек.
2) Қоғамдық дамудың әр түрлі сатыларындағы таптық және топтық құрамы,
жыныс, жас шамалары алуан түрлі болып келетін, тарихи өзгеріп отыратын
әлеуметтік үлкен топтардың бірлігі.
Бұл ұғымға кіретіін таптар мен топтар өзінің объективтік жағдайына қарай
қоғамның ілгері дамуына әсерін тигізетін міндеттерді шешеіп отыруға
қабілетті болып келеді. Халық, сайып келгенде жеке адамдар, еңбекшілер
бұқарасы,митериалдық және рухани игіліктерді, бүкіл адмзат тарихын жасаушы,
қоғам өмірінде түбегейлі өзгерістер жасаушы күш. Қоғам дамуындағы
адамзаттың шешуші рөлін жоққа шығарып келген теріс, ғылыми емес, адамдарды
тобыр деп есептейтін реакцияшыл әлеуметтанудың қате пікірлерін ғылыми
әлеуметтану әр уақытта әшкерлеп отырды.
Халықтың тарихтағы орнын тұңғыш ретайқындап берген марксизм тұжырымдамасы
болды.
Жалпы халық әрбір жеке адамдарадн, топтардан, таптардан, ұлттардан, әр
түрлі нәсілдерден, жыныстан, жастан құралады, ұлттардын, әр түрлі қоғамда
әр түрлі орын алады, қызмет атқарады, бір жерден екінші жерге көшіп-қонып
жүреді, ол туады, өледі, өседі, азаяды, т.б. процестер ұдайы болып жатады.
Халықтың құрамы да халықтың өсуі сияқты бірдей емес және бірдей болуы
мүмкін емес. Мысалы,адамның үш нәсілі болады (Европойд, Монголойд,
Негройд). Осы үш нәсілі табиғи заңдылыққа байланысты әр жерде орналасқан.
Мысалы, Еуразияның Азия бөлігінде көздері сығырлау, аққұба келген, бойлары
аласалаухалық тұрады. Батыс бөлігінде сарылау келген, ұзындау, көзі көк
халықтар тұрады. Африка құрлығын түрі қара, шашы бұйра халық мекендейді.
Халықтың ішінде бір ұлт болмайды. Ол бірнеше ұлттан құралуы мүмкін. Ұлт
деп, адамдардың арғы ата-тегі бір, дәстүрі, салты бір, іс-қимылдары ұқсас
келетін топты айтамыз. Ұлт деп, діні бір, тілі бір адамдардың жиынтығын
айтуға болады.
Бұл жерде біз басқа халықтар, тіпті көршілес елдер туралы айтпай-ақ, өз
халқымыздың, яғни қазақтың жеке хандығы құрылған кезден бастап күні бүгінге
дейінгі демографиялық дамуын әңгіме етсек жөн болар еді. Қазақ халқы
қаншама өсімтал болғанымен оның өсіп-өркендеуінде орасан зор зиянды
зардаптарды басанан өткізді. Олар Жоңғар шапқыншылығы, 1916-шы Жылғы ұлт-
азаттық көтеріліс, азамат соғысы, Голощекиндік геноцид, Сталиндік
репрессия, Ұлы Отан соғысы, Тың игеру кезеңдері, Желтоқсан оқиғалары,
қазақтар мың өліп, мың тірілген халық. Міне, қазіргі уақытта халқымыз
егемендік, еркіндік, бостандық алып дамудың жаңа сатысына көтеріліп отыр.
Қазір оның демографиялық даму мүмкіндігі зор. Осының бір куәсі ретінде
шетелдерден ағылып келіп жатқан қандас бауырларымыз (оралмандар) атамекенге
ат басын тіреп, тұрақтанып та жатыр.
Еліміздің белгілі демографы М.Тәтімов өзінің Қазақ әлемі (Қазақтың саны
қанша? Алмат, 1993, атты кітабында жалпы әлем қазақтарының саны, қазақ ру-
тайпалары, олардың сандары, орналасыу туралы қызықты деректерді келтірген.
М.Тәтімовтың пікірінше, Қазақстан республикасында 7млн, 777 мың 777 (ылғи
7) қазақтар тұрады, оның ішінде Батыс Қазақстан аймағында 1 млн. 505 мың;
Солтүстік Қазақстан аймағында 2 млн. 685 мың; Оңтүстік Қазақстан аймағында
– 3млн 587 мың қазақтар орналасқан, ал, шетелдерде – 4 млн. 244 мың
(35%)қазақтар тұрады екен. Қазақтың жалпы саны 12 млннан. Астам. Онан әрі
қазақ үш жүзден, олардан тараған 20 тайпа, 300 ру, 3 аталық, 33 мың
әулеттер, 3 млн. отбасы бар екен.

Бұл жерде үш деген санның қазақта киелі (қасиетті) сан екенін аңғартады.
Осыған орай тағы бір айта кететін жайт, кейбір ру, тайпалар белгілі бір
объективтік жағдай себептерге байланысты өзге елдердің ұлыс құрасына сіңіп
кеткен. Мысалы, бұған жататындар: Қият, Қатаған, Құрама, Барулас, т.б. ру-
тайпалар. Бүгінде олар қазақтың үш жүзінің құрамында жоқ.
1995-ші жылғы респуьликадағы сараптамалық бағалау бойынша, қазақтар
еліміздің барлық облыс, аймақтарын мекен еткен. Осылардың ішінде
қазақтардың көп орналасқан облыс-аймақтары: Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл,
Қызыл-Орда, Семей, Алматы, Ақтөбе, Атырау, Талдықорған Батыс Қазақстан
облыстары.
Жоғарыда көрсетілгендей, жалпы аймақтарға бөлгенде қазақтардың Батыс
Қазақстан аймағында саны 1млн. 505 мың(65%), Солтүстік Қазақстан аймағында
2 млн. 685 мың (30%), Оңтүстік Қазақстанда 3 млн. 587 мың (55%).
Жалпы тайпалар бойынша қазақтың саны 1917 ж. 5 млн.360 мың, оның ішінде:
Ұлы жүз тайпалары: Орта жүз тайпалары:

Дулат – 490 мың Арғын – 900 мың

Қаңлы – 200 мың Найман – 620ың

Жалайыр – 150мың Қоңырат -230 мың

Албан – 110мың Керей -200мың

Шапырашты – 90мың Қыпшақ – 180мың

Ошақты -70 мың Уақ – 90мың

Сіргелі – 70мың

Суан – 60мың Кіші жүз тайпалары:

Ысты – 60мың Байұлы – 890мың

Шанышқылы – мәлімет жоқ Әлімұлы -550мың

Сары үйсін – 20 мың. Жетіру -310мың.

Алыс шетелдердегі қазақтың жалпы саны 1 млн. 723 мың. Құрлықтық аймақтар
бойынша:

Шығыс Азия елдерінде-1млн.600мың.

Қиыр Шығыс елдерінде -77,7мың

Батыс Еуропа елдерінде -22,4мың

Солтүстік Америка елдерінде -22мың

Басқа елдерде-1,9.

ТМД елдерінде 2 млн. 477 мың қазақ тұрады. Қазақтар Өзбекстанда көп
қоныстанған – 1млн.500мың.

Қытайда – 1млн.500мың

Ресей Федерациясында – 740 мың.

40 шет мемлекеттерде қазақ диаспорлары бар.

Қазақстандағы демографиялық ахуал - Халық саны проблемасының Қазақстан үшін
айрықша маңызы бар. Халық санының тығыздығы республика бойынша тұтастай
алғанда бір шаршы километрге 5,5 адамды құрайды. Мысалы, Қытайда бұл
көрсеткіш бір шаршы метрге 140 адам. Қазақстан Республикасының Статистика
агенттігінің деректері бойынша 2007 жылдың 1 қаңтарына ел халқы 15 394,6
мың адамды құрады, оның ішінде 8838,1 мың адам (57,4%) - қала халқы, 6
556,5 мың адам (42,6%) – ауыл халқы, 2008 жылдың 1 қаңтарына - 15 565 647
адам, оның ішінде: 8 230 319 (52,8%) адам қалада тұрса; 7 335 328 (47%)
адам ауылда тұрады.2007 жылдың 1 қаңтарына республика халқының жас құрамы
мынадай болды: 15 жасқа дейінгі балалар – 24% (24,2), 15-тен 65 жасқа
дейінгі адамдар - 68,2% (68,0), 65 және одан жоғары жастағылар барлық халық
санының 7,8%-ын құраған. 2006 жылдың 1 қаңтарындағы жағдаймен салыстырғанда
0-ден 15 жасқа дейінгі балалар саны 0,2%-ға ұлғайған. 15-64 жастағы және 65
пен одан жоғары жастағылар саны тиісінше 1,5% және 1,2%-ға
ұлғайған.Қазақстанда әйел жыныстылар санының басым болуынан көрінетін
гендерлік асимметрия қалыптасты. 1000 еркекке 1078 әйел келеді. 2007 жылдың
1 қаңтарына ерлер саны 7407,8 (7324,8) адам нмесе барлық халықтың 48,1%-
ын, әйелдер тиісінше 7986,8 (7894,5) адамды немесе 51,9%-ды құраған. 15-64
жастағы әрбір қайтыс болатын 100 әйелге осы жас тобының қайтыс болатын 246
ер адамның келуі жағдайды қиындата түсіп тұр. 15–64 жастағы ерлер өлімінің
жоғары пайызы мен өмір ұзақтығының аз болуы дағдарысқа әкелетін қазіргі
әлеуметтік-экономикалық қатынастар проблемасымен астасып жатыр.2007 жылы
республика халқының табиғи өсімі 157 891 адамды ( 2006 жылы 141 876)
құрады. Табиғи өсімнің 1000 тұрғынға жалпы коэффициенті 2008 жылдың 1
қаңтарына 10,2 (9,3) адамды құраған.2007 жылғы қаңтар-желтоқсанда елдегі
өлген адамдар саны 158 931 (157 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.