Педагогика пәнінен дәріс сабақтарының тақырыптары және қысқаша мазмұны
1 ГЛОССАРИЙ
Модуль 1. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулер әдіснамасы
Тақырып 1. Кіріспе. «Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері» пәні, міндеттері
Тақырып 2. Кәсіби педагогикада ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру
Тақырып 3. Кәсіби педагогикадағы зерттеу әдістері
Тақырып 4. Кәсіби педагогикалық жеке проблемаларын зерттеудегі ғылыми әдістердің қолданылуы
Модуль 2. Ғылыми зерттеу нәтижелерін қорытындылау
Тақырып 5. Зерттеу нәтижесінің өңделуі және мәлімет әдісі
Тақырып 6. Ғылыми зерттеуді дайындаудың жолдары және зерттеу нәтижесін жариялау
3ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ
Модуль 1. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулер әдіснамасы
Тақырып 1. Кіріспе. «Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері» пәні, міндеттері
Тақырып 2. Кәсіби педагогикада ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру
Тақырып 3. Кәсіби педагогикадағы зерттеу әдістері
Тақырып 4. Кәсіби педагогикалық жеке проблемаларын зерттеудегі ғылыми әдістердің қолданылуы
Модуль 2. Ғылыми зерттеу нәтижелерін қорытындылау
Тақырып 5. Зерттеу нәтижесінің өңделуі және мәлімет әдісі
Тақырып 6. Ғылыми зерттеуді дайындаудың жолдары және зерттеу нәтижесін жариялау
3ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ
Жоғары оқу орындарында оқытуды ұйымдастырудың негізгі формаларының бірі – дәріс болып табылады. Ол студенттерге олар үшін күрделі және жаңа ақпараттарды беруге тиімді. Дәріс студенттерде пәнге қызығушылық тудырады, алынған білімді практикалық міндеттерді шешуде қолдануға көмектеседі, тақырыптың және қарастырылып отырған материалдың теориялық жақтарын ашып көрсетеді.
Дәріс - студенттерде өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады. Дәрісті тыңдау – бұл өзара бір–бірімен байланысқан танымдық үрдістердің (зейін, түйсік, қабылдау, ес, қиял, ойлау) бірлігі.
Сіздің курс бойынша жан-жақты білім алуыңыз дәріс сабақтарын толық тыңдауыңызға байланысты екенін еш ұмытпаңыз. Сондықтан бағдарлама мазмұнында берілген дәріс сабақтарын алдын-ала қарастырып жүріңіз. Сіздің білімініңізің деңгейі тек өзіңіздің жауапкершілігіңіз және өздігіңізден жұмыс жасау қабілетіңізге тікелей байланысты болады.
Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық: сабаққа кешікпеңіз; дәріс дәптеріңіз және қаламыңызды ұмытпаңыз; дәріс барысында мәтінді қалмай жазып отыруға талпыныңыз, ол тәжірибелік сабақтарға, өздік жұмыстарға даярлануда негіз болады.
Дәріс - студенттерде өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады. Дәрісті тыңдау – бұл өзара бір–бірімен байланысқан танымдық үрдістердің (зейін, түйсік, қабылдау, ес, қиял, ойлау) бірлігі.
Сіздің курс бойынша жан-жақты білім алуыңыз дәріс сабақтарын толық тыңдауыңызға байланысты екенін еш ұмытпаңыз. Сондықтан бағдарлама мазмұнында берілген дәріс сабақтарын алдын-ала қарастырып жүріңіз. Сіздің білімініңізің деңгейі тек өзіңіздің жауапкершілігіңіз және өздігіңізден жұмыс жасау қабілетіңізге тікелей байланысты болады.
Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық: сабаққа кешікпеңіз; дәріс дәптеріңіз және қаламыңызды ұмытпаңыз; дәріс барысында мәтінді қалмай жазып отыруға талпыныңыз, ол тәжірибелік сабақтарға, өздік жұмыстарға даярлануда негіз болады.
1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, 2003, 112б.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
7. Ержанова, А.Е. Философия науки.-Алматы,2008.
8. Общая и профессиональная педагогика/Под ред. В.Д. Симоновича.-М.,2005.
9. Педагогика профессионального образования/Под ред. Сластенина.-М.,2004.
12. Кринецкий Н.И. Основы научных исследований. - Киев,1991,218с.
14. Пошаев Д.Қ, Пошаев М.Д. Педагогикалық зерттеулер және ғылыми әдіснамасы.//ХХІ ғасыр бастауындағы мамандықтандырудың жалпы кәсіби дайындығының проблемалары. - Алматы, РИК, 2000, Б49-52.
Тақырып 4. Кәсіби педагогикалық жеке проблемаларын зерттеудегі ғылыми әдістердің қолданылуы
Мақсаты: ғылыми әдістерді қолдану іскерлігін меңгеру.
Іс-әрекеттерді зерттеу. Жеке тұлғаны зерделеу. Оқушының жұмысқа қабілеттілігін зерттеу. Кәсіби жарамдылығын бағалау.
Бақылау сұрақтары:
1. Тұлға деп кімді айтамыз?.
2. Қабілеттілік дегеніміз не?.
3. Жеке тұлғаны зерттеу әдістерін атаңыз.
4. Іс-әрекеттерді зерттеу әдістерін атаңыз.
Әдебиеттер:
1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, 2003, 112б.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
7. Ержанова, А.Е. Философия науки.-Алматы,2008.
8. Общая и профессиональная педагогика/Под ред. В.Д. Симоновича.-М.,2005.
9. Педагогика профессионального образования/Под ред. Сластенина.-М.,2004.
12. Кринецкий Н.И. Основы научных исследований. - Киев,1991,218с.
14. Пошаев Д.Қ, Пошаев М.Д. Педагогикалық зерттеулер және ғылыми әдіснамасы.//ХХІ ғасыр бастауындағы мамандықтандырудың жалпы кәсіби дайындығының проблемалары. - Алматы, РИК, 2000, Б49-52.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
7. Ержанова, А.Е. Философия науки.-Алматы,2008.
8. Общая и профессиональная педагогика/Под ред. В.Д. Симоновича.-М.,2005.
9. Педагогика профессионального образования/Под ред. Сластенина.-М.,2004.
12. Кринецкий Н.И. Основы научных исследований. - Киев,1991,218с.
14. Пошаев Д.Қ, Пошаев М.Д. Педагогикалық зерттеулер және ғылыми әдіснамасы.//ХХІ ғасыр бастауындағы мамандықтандырудың жалпы кәсіби дайындығының проблемалары. - Алматы, РИК, 2000, Б49-52.
Тақырып 4. Кәсіби педагогикалық жеке проблемаларын зерттеудегі ғылыми әдістердің қолданылуы
Мақсаты: ғылыми әдістерді қолдану іскерлігін меңгеру.
Іс-әрекеттерді зерттеу. Жеке тұлғаны зерделеу. Оқушының жұмысқа қабілеттілігін зерттеу. Кәсіби жарамдылығын бағалау.
Бақылау сұрақтары:
1. Тұлға деп кімді айтамыз?.
2. Қабілеттілік дегеніміз не?.
3. Жеке тұлғаны зерттеу әдістерін атаңыз.
4. Іс-әрекеттерді зерттеу әдістерін атаңыз.
Әдебиеттер:
1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, 2003, 112б.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
7. Ержанова, А.Е. Философия науки.-Алматы,2008.
8. Общая и профессиональная педагогика/Под ред. В.Д. Симоновича.-М.,2005.
9. Педагогика профессионального образования/Под ред. Сластенина.-М.,2004.
12. Кринецкий Н.И. Основы научных исследований. - Киев,1991,218с.
14. Пошаев Д.Қ, Пошаев М.Д. Педагогикалық зерттеулер және ғылыми әдіснамасы.//ХХІ ғасыр бастауындағы мамандықтандырудың жалпы кәсіби дайындығының проблемалары. - Алматы, РИК, 2000, Б49-52.
1 ГЛОССАРИЙ
Пән бойынша глоссарий
Әдіснама – білімдердің жиынтығы ретіндегі ілім және танымдық іс -
әрекеттің ауқымы.
Әдіс -білім беру тәрбилеу және дамыту барысында белгіленген мақсатқа
жетуді қамтамассыз етуге, ғылыми зерттеуді жүзеге асыруға көмектесетін
тәсіл, алға қойылған міндеттерді шешу үшін ұйымдастырылған адамдардың,
ұжымдардың іс-әрекетінің бір жолы.
Біз диалектикалық материялистік дүние тану әдісін башылықа аламыз ол
табиғат қоғам ойлау дамуының жалпы заңдарын қамтиды.Бұл жағдайда
материалистік диалектикалық басқа ғылымдардың философиалық негізгі негізгі
тұрғысынан көрінеді
Педагогика әдіснамасы – педагогикалық шындықты бейнелейтін педагогика
теориясы және құрылымы жөніндегі білімдер жүйесі, белгілі тұрғыдан қарау
принциптері және білімдерді алудың тәсілдері, осы білімдерді алудығы және
бағдарламадарды, логикасы мен әдістерін негіздеудегі, арнайы – ғылыми
педагогикалық зерттеулер сапасын бағалаудағы іс - әрекет жүйесі.
Ғылым – шындық жөніндегі объективтік заңдарды жасап шығару және
теориялық жүйеге келтіру жүретін іс- әрекет ауқымы. Ал, ғылымның
ауқымындағы іс -әрекет – ғылыми зерттеу.
Зерттеу әдісі деп – тәсілдер мен амалдар жиынтығында жүзеге асатын,
нақты ғылыми міндеттерді шешуге бағытталған іс-әрекеттің нормативтік
жобасын (моделін) түсінеміз.
Эмпирикалық әдістер - педагогикалық байқаулар әдісі. Құбылыстар мен
барыстарды тұтастығында және олардың өзгерістерінің динамикасында тікелей
қабылдаумен сипатталады.
Анкеталық әдіс – топ оқушыларының оқытылғандығы мен тәрбиелігінің
деңгейі және олардың сұраныстары, тілектері, жеке пәндерге қатынасын
зерттеу және кейбір құбылыстарды топтап бөлуге хабарлама алудың мүмкіндігін
жасайды.
Рейтинг және өзін өзі бағалау әдістері. Рейтинг – іс-әрекеттің жан-
жағына құзырлы сарапшылардың бағасы.
Өзін - өзі бағалау – бағдарлама бойынша жүзеге асады. Онда белгілі бір
іс-әрекеттегі мұғалімнің басынан өтетін қиыншылықтарының дәрежесі
көрсетіледі.
Педагогикалық консилиум әдісі. Рейтинг әдісінің бір түрі. Ол
оқушылардың тәрбиелілігінің белгілі бір бағдарлама бойынша біртұтас
белгілер нәтижелерін ұжым болып талқылануын, тұлғаның жақтарын, ұжым болып
бағдарлауды, тұлғаның белгілі бір қасиеттерін қалыптасуының қалыпты
жағдайдан ауытқуын қарастырады.
Бақылау жұмыстарының диагностикалық әдісі – жазбаша немесе
лабораториялық – тәжірибелік жұмыстарды талдап оқушылардың шын білімдерін,
оқу еңбегінің арнайы біліктері мен дағдыларын оқытудың белгілі бір
кезеңдегі олардың даярлығы жөнінде тез хабарлама алуды қамтамасыз етеді.
Педагогикалық эксперимент әдісі – оқушылар мен мұғалімдердің жоғарғы
саналы даярлығын қамтамасыз ететін, бақыланатын және есептелетін
жағдайларда зерттелетін педагогикалық құбылыстарды байқауға мүмкіндік
беретін ғылыми негізде қойылған оқыту мен тәрбиелеу.
Тәжірибелік жұмыс – бұл толыққанды педагогикалық зерттеу әдісі. Біздің
алдын-ала тұжырымдамамыз экспериментте тексерілді немесе әйтеуір бір жолмен
дәлелденді. Осының негізінде педагогикалық іс - әрекеттің не оның бір
бөлгінің жобасы жасалады.
Контент-талдау әдісі. Бұл әдіс мазмұнын белгілі мағыналық бірліктерін
және хабарламаның түрі негізінде мәселенің күйі жөнінде объективті хабар
алуға мүмкіндік жасайды.
Педагогикалық тәжірибені жинақтау әдісі. Эмпирикалық бейнелеп жазу
кезеңінде пайдалы. Тәжірибені жинақтау, байқау, әңгіме, сұрау, құжаттарды
зерттеудің негізінде бейнелеп жазудан басталады.
Ғылыми экспедиция – бұл педагогикада қолдануға болатын жалпы ғылымилық
әдіс. Бұл әдіс шындыққа жұықтайтын жағдайлардағы көпшілік мектептерде
оқушылармен оқу және тәрбие жұмыстарды терең және жан-жақты зерттеу үшін
хабарлама алуды мүмкін етеді.
Монографиялық әдіс зерттеудің негізгі объектісі ретінде тұтас,
салыстырмалы өзбетіндік педагогикалық жүйені қарауға мүмкіндік береді.
Сандық және сапалық әдістер. Бұл әдістер осы ауқымда әрекет етуші
объективтік өзара әсердің бетін қайтаруға мүмкіндік жасайды.
Аналогия – екі объектінің кейбір белгілерінің ұқсастығынан олардың
басқа белгілері бойынша ұқсастығын пайымдау.
Тақырыптың көкейкестілігі – белгілі бір мәселені (міндетті, сұрақты)
шешу үшін дәл осы сәттегі және осы жағдайдағы оның маңыздылығы.
Аспект – зерттеу объектісінің (пәні) белгілі бір көзқарас тұрғысынан
қарастырылуы.
Идея – көзқарастар, теориялар және тағы басқалардың жүйесіндегі
айқындаушы ереже.
Ақпараттар:
- шолу - ғылыми құжаттардың шолуды қамтитын қайталанбалы хабарлама;
- реферативтік - алғашқы ғылыми құжаттар мазмұнындағы қайталанбалы
хабарлама;
- тіректік - алдын-ала хабарлау қызметін атқаратын түрлі дәрежеде
жинақталған қайталанбалы ақпарат;
- ғылыми-зерттеу - жаңа ғылыми білімдерді жасау процесі, танымдық іс-
әрекеттің бір түрі. Ол шындығымен, жаңғыртылуымен, дәлелдігімен және
дәлдігімен сипатталады.
Зерттеу тапсырмасы – орындалу мерзімі жеткілікті дәрежеде дәл белгіленген
зерттеу әрекеттерінің қарапайым ойластырылған комплексі. Зерттеу
тапсырмасының зерттеу тақырыбының нақты шеңберінде ғана мәні болады.
Категория – зерттелетін объектінің ішкі, елеулі жақтары мен қатынастары
ашылатын логикалық ойлаудың формасы.
Тұжырымдама – зерттеудің мақсаты мен міндетін анықтаудағы және оны
жүргізудің жолдарын көрсетудегі көзқарастар жүйесі, негізгі ой.
Қысқаша хабарлама – ғылыми зерттеу немесе тәжірибелік, құрылымдық
(конструкторлық) жұмыстардың қорытындысында алынған нәтижелердің қысқаша
мазмұны жөніндегі ғылыми құжат.
Тірек сөздер – ғылыми құжаттың немесе оның білімін ең толық және өзіндік
мазмұның ерекшелігін сипаттайтын сөздер мен сөз тіркестерінің топтары.
Зерттеу әдісі – жаңа білім алу үшін ескі білімді пайдаланудың тәсілі.
Ғылми деректерді алудың құралы болып табылады.
Ғылыми танымның әдіснамасы – ғылыми-зерттеу іс- әрекеттің принциптері,
формалары, тәсілдері жөніндегі ілім.
Ғылым – шындық жөніндегі объективті білімдерді жасайтын және теориялық
жүйеге келтіру қызметін атқаратын адамның іс- әрекет ауқымы, қоғамдық
сананың бір түрі.
Ғылыми пән – қазіргі кезде игерілген және жоғары мектептің оқыту
процесіне ендірілген даму деңгейіндегі ғылымның бөлігі.
Ғылыми тақырып – ғылыми зерттеу жүргізуде талап ететін ғылыми сипаттағы
міндет.
Ғылыми теория – шындықты жанама емес, тікелей бейнелейтін түсініктер
мен қорытынды абстрактілі түсініктердің жүйесі.
Ғылыми зерттеу – нәтижелі түсініктер, заңдар және теориялар түрінде
көрінетін мақсатқа бағытталған таным.
Ғылыми таным – жаңа білімдерді алу және тексеру әдістері мен
мақсаттарын сипаттайтын зерттеу.
Ғылыми баяндама – баспада жарияланған немесе аудиторияда оқылған,
мазмұнында ғылыми зерттеу немесе тәжірибелік-конструкторлық жұмыс
баяндалған ғылыми құжат.
Ғылыми есеп – ғылыми зерттеу және тәжірибелік конструкторлық жұмыс
қорытындысында алынған мазмұнында зерттеудің жүргізілуінің әдістемесі
сипатталған, нәтижелері және қорытындылығы жазылған ғылыми құжат.
Ғылыми дерек – қорытындылау және дәлелдеу үшін негіз болатын оқиға
немесе құбылыс. Ғылыми білімнің негізін құрайтын элемент болып табылады.
Шолу (ғылыми құжат) – мазмұнындағы ғылыми мәліметтер бастау көздерін
талдау нәтижесінде алынып, жүйеге келтірілген мәліметтер туралы ғылыми
құжат. Ғылыми мәселенің қазіргі күйімен, оның болашағымен таныстырады.
Зерттеу объектісі – зерттеу үшін таңдалып алынған және проблемалық
жағдайды тудыратын процесс немесе құбылыс.
Анықтама (дефиниция) – қарым-қатынаста, пікір сайыста және зерттеуде
көмескіліктерден сақтайтын ең сенімді тәсілдердің бірі. Анықтаманың мақсаты
– зерттелетін түсініктердің мазмұнын анықтау.
Зерттеу пәні – белгілі бір аспектінде қарастырылатын объектінің
шеңберінде жататынның бәрі.
Түсінік – заттардың ерекше қасиеттерін және олардың өзара қатынасы
бейнеленетін ой.
Мәселенің қойылуы – ғылымда шешілмеген проблемаларды анықтау, табу;
талдау мен жалпылауды қажет ететін, зерттеудің логикалық әдісінде
деректерді қамтитін кез келген зерттеу. Ғылымда түсіндірілмеген, жүйеге
келтірілмеген, оның өрісімен қамтылмаған деректерді анықтаумен байланысты.
Оларды жалпылау мәселені қоюдың мазмұнын құрайды. Мәселені қоюдың логикасы
фактіден мәселені қоюға қарай жүреді.
Принцип – әйтеуір бір теорияның, ілімнің, ғылымның бастапқы негізі.
Проблема – болашақ зерттеудің ауқымын қамтитын ғылыми түйінді
мәселелердің жалпыланған ірі жиінтығы. Оның төмендегідей түрлері бар:
-зерттеу;
-ғылыми кешенді;
-ғылыми.
Зерттеу проблемасы – бір зерттеу пәнінің және бір пайдалану ауқымында
жақын кешенді зерттеу тақырыпьары.
Ғылыми-кешенді – түрлі маңызды міндеттерді шешуге бағытталған ғылымның
түрлі ауқымындағы ғылыми зерттеу тақырыптарының өзара байланыстылығы.
Ғылыми проблема – берілген саладағы әрі қарай ғылыми зерттеуді немесе
техникалық прогрессті қамтамасыз етуге бағытталған нақты теориялық немесе
тәжірибелік міндеттерді шешуді көздейтін бүкіл ғылыми- зерттеу жұмысын
немесе оның бөлігін қамтитын тақырыптар жиынтығы.
Пайымдау – айтеуір бір нәрсені бекітетін немесе жоққа шығаратын ой.
Теория – идеялар немесе принциптер жүйесі, ілім. Ғылымды немесе оның
бөлімнің құрайтын жалпыланған ережелер жиынтығы.
Ой қорытындысы – бастапқы пікірмен байланысты белгілі бір пікірлердің
ішінен жаңа пікірдің туындауы.
Зерттеу жұмысының мұқабасы деп белгілі бір ережелерге сәйкес
толтырылатын зерттеу жұмысының 1-беті аталады.
Жұмысқа кіріспеде тандап алынған тақырыптың көкейкестілігін, мақсат
және қойылған міндеттер, мазмұны негізделеді, зерттеу объектісі мен пәні
айқындалады, зерттеудің таңдап алынған әдісі (әдістері) көрсетіледі,
теориялық мәнділігі және алынған нәтижелердің қолданбалы құндылығы
сараланады және қорғауға шығарылатын ұсыныстар белгіленеді.
Көкейкестілігі. Кез келген зерттеу жұмысының міндетті талаптарының бірі –
көкейкестілік.
Объект дегеніміз – бұл процесс немесе құбылыс. Ол зерттеу үшін таңдап
алынған проблема және проблемалық ситуацияны тудыратын нәрсе.
Пәні – ол объектінің шеңберінде болатын нәрсе.
Зерттеу жұмысының кіріспесінің негізгі элементі зерттеу әдістерін
көрсету болып табылады. Зерттеу әдістері жұмыстағы қойылған мақсатқа
жетудың қажетті шарты болып табылады, құралы болып саналады.
Кіріспеде ғылыми процестің басқа да элементтері сипатталады, жұмыстың
қандай нақты материалдар арқылы орындарғандығы көрсетіледі. Бұл жерде
хабарламаны алудың негіздері:
- ресми (ғылыми);
- әдебиеттік;
- библиографиялық;
- жүргізілген әдіснамалық.
Ғылыми жиналығы – зерттеу жүргізу барысында зерттеу нәтижелерін
сипаттауға алғаш рет деген ұғымды зерттеушінің қолдануына құқық беретін
белгісі. Алғаш рет деген ғылыми ұғым осындай нәтижелердің бұрын
алынбағандығы туралы деректі білдіреді.
Әңғімелесу - мектепте оқыту барысын ұйымдастырудың құрамды
бөлігі,белгілі бір тақырыпты игеру мақсатына жетудің жолы. Әңгімелесу
мақсаты оқушылардың әдебиеттерімен өз беттерімен жұмысында қиындық
тудыратын келелі мәселелерді терең зеттеу үшін мұғалім басшылығымен ұжым
болып талқылау. Әңгімелесу арқылы ұжым болып талқылап оқытуды
ұйымдастырудың басқа турлерінде оқушылардың алған білімін жинақтауға,
айқындай тусуге,бекітуге көмектеседі.
Әңгімелесу барысында оқушылардың білімін тексеруге үлкен көңіл
бөлінеді, бірақ оның бұл бақылау қызметі білім беру мен оқыту қызметінен
басым туспеуі қажет. Мұғалімнің міндеті ұждымдық талқылау арқасында әрбір
оқушының оқу материалын игеуіне қол жеткізу болып табылады. Білімді
тексеру осы мақсатқа бағындырылады. Жақсы ұйымастырылған әгімелесу
тақырыптық күрделі сұрақтарды түсінуіне ғана емес оқу ісінде бақылау және
өзіндік өзі бақылаудың да құралы бола алады. Сөйлеген оқушылардың сөз
сапасынан, олардың талқылау барысындағы белсенділіктерінен кімнің өтілген
материалды қалай игергенін, қандай әдебиеттерді оқығанын біліп, осыған
байланысты әр оқушының іс-әрекетіне қандай тузетулер енгізуді анықтауға
болады.
Байымдау, ұғынып ойлау - заттардың және олардың белгілерінің
арасындағы байланыстарды бекітуді және жоққа шығаруды, ақиқаттық немесе
жалғандық түрінде ие болуды бейнелейтін ойлаудың турі.
Танымдық қызметі жағынанан пайымдау немесе ұғынып ойлау жаңа хабарды
берудің логикалық құралы. Мұның грамматикалық түрі сөйлем.
Байқау - іс-әрекеттің міндетінен шығатын алдын алы белгіленген
мақсатқа бағыты қабылдау. Тарихи турғыдан қарасақ байқау еңбектің
құрамдыбөлігі ретінде дамыды . Әлеуметтік шындықтың және еңбектің іс-
әрекеттің күрделенуіне байланысты байқау өзалдына салыстармалы барыс
ретінде болініп шықты. Ғылыми байқауда қойылатын талаптар ойластырудың бір
мәнділігі, обьективтілігі , яғни байқауда бақылау арқылы қайталау
мүмкіндігі немесі зерттеудің одан да қуаттырақ басқа әдістерін әсіресе
эксперименттік пайдалану байқау нәтижелерін талқылауға көбірек көңіл
бөлінуі қажет.
Байқау іштей және сырттай жүргізіледі. Байқау натижелерін мұғалім оқу
материалын мазмұнды және қол жетерлік өтіп баяндау үшін пайдаланады. Оған
қоса мұғалім оқушыларды байқауға,қоршаған шындықты және әлеуметтік
құрылыстарды жүйелі, орынды қабылдауға жетелейді, байқау қорытындысын
пайдалануға үйретеді
Барыстарға қойылатын жетекші талап(принцип)-іс-әрекеттегі негізгі,
іргелі ой, жүріс-тұрыс ережесі. Ол жетекші ұғым ретінде қаралып, әйтеуір
бір қағиданы қарастырып отырған құбылыста жинақтау және таратуды көрсетеді
Баяндама - нақты тақырыптың мазмұнын кеңейтіп айтып беру, оқушылардың
өз бетімен жұмысының түрі ретінде көрінетін әдіс. Мектеп жағдайында сабақта
сыныптан тыс жұмыстарда пайдаланады. Оқылатын материалдың негізгі мазмұнына
сай көкейкесті теориялық мәселелерге арналды. Баяндаманы пайдалану
оқушылардан таңдап алынған тақырыпты терең талдау жасауды әдебиеттерді
білікті пайдалануды материалды жүйеге келтірді және жинақтауды өмір
тәжірбесіне сүйенуді талап етеді. Баяндаманың натижесінде нақты жоспар
жасаудың негізгі сұрақтарды шешімі табылуға тиісті мәселе ретінде отырып
мазмұнын айтып берудің көтерілген хағидаларды сендірімді негіздеудің дұрыс
дәл жинақтау және қорытындылаудың ықпалы зор болады. Жоспар жасауға ,
әдебиеттерді таңдап алуға мұғалім көмектеседі. Баяндамадағы ой желісін оған
сәйкес әдебиеттер алдын ала таныстырылған болса баяндаманың талқылау
оқушылардың танымдық мүддесін кеңейтеді және тереңдетеді, өз беттерімен
көкейкесті мәселелерді іздеп табу мен зеттеудің берік дағдыларын
қалыптастырады
Болжам - құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын қасиеттерін
түсіндіру мақсатында алға қойған негізделген жорамалды көрсететін ғылым
түрі. Болжам деп кез келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға
болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.
Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады. Зерттеудің бастапқы
кезінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүеге келтіру, бірақ
оларды түпкілікті түсіндіру қамтамассыз етпейтін шартты долбар болады.
Болжам арқылы дамытудың 2 кезеңі бар: олар болжамды құру, тексеру. Болжамды
құру алғашқы белгіленгендерді табу және сұрыптау. Болжамды тексеру одан
туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күйімен салыстыруды
жалпыдан жеке қарай жүретін ой туындалын жүзеге асыру.
Ғылыми абстрактілеу - заттардың белглі бір қасиеттерін немесе
қатынастарын ойша бөлуді өз бетімен қарастыруды қамтитын танымның бір жағы,
түрі . Мұның мақсаты мүғалімдердің теориялық деңгейін білімдігін
әдістемелік дайындығын көтеру, педагогика ғылыми жетістіктерін насихаттау,
озат тәрбиені жинақтау, оқушылармен жұмысты тиімді әдістер мен жұмыс
түрлерін қолайлы пайдалануды өндіру.
Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту және тәжірибелеу жұмыстарының
өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып зерттеу және талқылау түрі.
Мұның мақсаты- теорияны басшылыққа ала отырып нақты тәрбие мекемесінің
тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу барысын жан- жақты талдау.
Ғылыми педогогикалық хабар - пеодогогика ғылымы пайдаланылатын арнайы
басылымдар, техникалық құрылымдар және басқалар арқылы таратылатын оқу және
тәрбиелеу теориясы мен тәжірибенің барлық салаларының дамуы жайындағы
мағлұматтар жүйесі.
Дағды - еңбек және басқа да іс-әрекет құралдарымен белгіленген
дәлдікпен және шапшандықпен оқу немесе ойын міндеттерін орындауда оқыту мен
қайталау нәтижесіндегі білік негізінде жақсы қалыптасқан әрекет. Оқыту
барысында, еңбек дағдыларын қалыптастыруда тек қозғалыс емес, мақсатқа сай
және орынды әрекеттер танымдық іс дағдыларына ерекше зейін аудару қажет.
Оқыту дағдыларына оқушылардың кітаппен және басқа түрлі басылымдар мен өз
бетімен жұмыс істеу, ауызша баяндағанның және оқығанның мағынасын ажырата
білу, конспекті жазу және баяндау жоспарын құру көпшілік алдында сөз
сөйлеуі жатады.
Даму - өзіне тән ерекшелігі бар сапалық қозғалыстың түрі.
Құбылыстардың пайда болуы мен жойылып кету дамуға байланысты. Кез- келген
даму уақытпен байланысты болады. Дамудың бағытын тек уақыт анықтайды .
Дәлелдеу - әйтеуір бір қағиданың ақиқаттығын осымен байланысты бар
басқа ақиқаттар және пайымдаулар көмегімен тауып алудағы логикалық амал.
Дәлелді пікір ғылыми ойлау өрнегінің ажырамас белгісі, ғылыми сенімдерді
қалыптастыру кезеңі. Сондықтан ұстаздық жұмыста дәлелдеу тактикасы мен
методологиясы маңызды орын алады .
2 ДӘРІС САБАҚТАРЫ
Дәрісті тыңдап, жазуға әдістемелік нұсқаулар
Мақсаты: студенттерді курс бойынша тиісті теориялық біліммен
қаруландыру.
Міндеттері:
- әр тақырыпты меңгерту мақсатымен жүйелі білім беру;
- әр тақырып бойынша негізгі түсініктермен таныстыру және меңгерту;
- пәнге қызығушылығын тудыру және ары қарай өздігінен жұмыс істей
білуге үйрету;
- курс бойынша тиісті білімді меңгеру үшін қажетті жағдайлармен
қамтамасыз ету.
Жоғары оқу орындарында оқытуды ұйымдастырудың негізгі формаларының
бірі – дәріс болып табылады. Ол студенттерге олар үшін күрделі және жаңа
ақпараттарды беруге тиімді. Дәріс студенттерде пәнге қызығушылық тудырады,
алынған білімді практикалық міндеттерді шешуде қолдануға көмектеседі,
тақырыптың және қарастырылып отырған материалдың теориялық жақтарын ашып
көрсетеді.
Дәріс - студенттерде өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады.
Дәрісті тыңдау – бұл өзара бір–бірімен байланысқан танымдық үрдістердің
(зейін, түйсік, қабылдау, ес, қиял, ойлау) бірлігі.
Сіздің курс бойынша жан-жақты білім алуыңыз дәріс сабақтарын толық
тыңдауыңызға байланысты екенін еш ұмытпаңыз. Сондықтан бағдарлама
мазмұнында берілген дәріс сабақтарын алдын-ала қарастырып жүріңіз. Сіздің
білімініңізің деңгейі тек өзіңіздің жауапкершілігіңіз және өздігіңізден
жұмыс жасау қабілетіңізге тікелей байланысты болады.
Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық: сабаққа кешікпеңіз; дәріс
дәптеріңіз және қаламыңызды ұмытпаңыз; дәріс барысында мәтінді қалмай
жазып отыруға талпыныңыз, ол тәжірибелік сабақтарға, өздік жұмыстарға
даярлануда негіз болады.
Дәріс сабақтарының тақырыптары және қысқаша мазмұны
Модуль 1. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулер әдіснамасы
Тақырып 1. Кіріспе. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері пәні,
міндеттері
Негізгі ұғымдар: ғылым, ғылым дамуы, ғылыми таным, ғылыми проблема,
ғылыми теория ғылыми зерттеу.
Пәнге кіріспе. Курсты оқыту мақсаты мен міндеті. Ғылымның даму
заңдылықтары. Қазіргі кәсіптік білім беру мәселелері. Теория мен
практиканың бірлігі.
1. Пәнге кіріспе. Курсты оқыту мақсаты мен міндеттері.
Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері курсы 5В012000
Кәсіптік білім мамандарын даярлайтын мемлекеттік стандартқа және оқу
жоспарына сәйкес жасалынған.
Курстың негізгі мақсаты:
- жоғарғы оқу орындарында болашақ кәсіптік оқыту мұғалімдерін
дайындаудағы орындалатын ғылыми-зерттеу бағытын таңдау негіздерімен және
кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулердің әдіснамасымен таныстыру.
Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері курсының негізгі
міндеттері:
- Ғылыми таным мен шығармашылық негіздері туралы түсінік қалыптастыру;
- Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу әдістерімен таныстыру;
- Ғылыми ақпараттарды іздестіру, жинақтау және өңдеу іскеліктерін
меңгерту;
- Кәсіби педагогикадағы ғылыми педагогикалық зерттеулерді ұйымдастыру
және ғылыми зерттеу әдістерін қолдана білу іскерліктерін қалыптастыру.
Кәсіптік білім (профиль бойынша) мамандықтарының мемлекеттік жалпыға
міндетті жоғары кәсіптік білім стандартына сәйкес студенттер келесі
білімді игеруі тиіс:
- Ғылыми проблеманың пайда болуын;
- Жаңа білімнің қажеттілігін;
- Проблеманың шешілу мәселелері жөніндегі бағыт-бағдарын;
- Ғылым әдіснамасы жөніндегі түсінігі;
- Теория мен практиканың практикалық бірлігі;
- Зерттеу логикасын түзе білуі;
- Зерттеудің жұмысшы жоспарларын түзе білуі.
Іскерлікті игеруі тиіс:
- Педагогикалық эксперименттердің түзілімін;
- Зерттеу аппаратын және зерттеу әдіснемесін анықтауды;
- Социологиялық зерттеу негіздерін пайдалануды;
- Материалдарды өңдеудің математикалық тәсілдерін игеруді;
- Әдебиеттермен жұмыс істей білуді;
- Зерттеу мазмұнының жазылу тәсілдерін меңгеруді.
2. Ғылымның даму заңдылықтары. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі.
Ғылым – шындық жөніндегі объективтік заңдарды жасап шығару және
ториялық жүйеге келтіру жүретін іс-әрекет ауқымы.
Ғылым – табиғат, қоғам және ойлау заңдарын зерделеу, табиғи
байлықтарды ұтымды пайдалану және қоғамды тиімді басқару мақсатында
болмыс туралы объективті білімді тұжырымдау және теориялық жағынан
жүйелеу функциясы болып табылатын адам қызметінің саласы.
Ғылымның ауқымындағы іс-әрекет – ғылыми зерттеу. Ғылыми зерттеу -
таным процесінің ерекше формасы. Ғылыми зерттеу барысында объектілерді
жүйелі және мақсатты зерттеу, онда құралдарды және ғылыми әдістерді
пайдалану және зерттелетін объектілер жөніндегі білімдерді қалыптастыру
мен қорытындылау жүргізіледі.
Ғылыми таным: танымдық іс-әрекетті арнайы адамдар тобы жүзеге асырады.
Жүзеге асыру түрі – ғылыми зерттеу. Ғылым тарихында арнайы таным
құралдары, ғылыми зерттеу әдістері шығарылып, жасалады.
Ғылыми зерттеу жүйелі және мақсатқа бағытталған болады.
Ғылыми-зерттеу қызметі – зерделеніп отырған объектілерге, құбылыстарға
(процестерге) тән ерекшеліктерді, заңдылықтар мен заңдарды анықтау
мақсатымен қоршаған болмысты зерделеу және алынған білімді практикада
пайдалануға байланысты қызметтің түрі.
Іргелі ғылыми зерттеулер – табиғат, қоғам адам дамуының және олардың
өзара байланысының негізгі заңдылықтары туралы жаңа білім алуға
бағытталған теориялық және тәжірибелік қызмет.
Қолданбалы ғылыми зерттеулер – практикалық мақсаттарға қол жеткізу
және нақты міндеттерді шешу үшін жаңа білім алуға және оны қолдануға
бағытталған қызмет.
Болжам - құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын қасиеттерін
түсіндіру мақсатында алға қойған негізделген жорамалды көрсететін ғылым
түрі. Болжам деп кез келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға
болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.
Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады. Зерттеудің бастапқы
кезінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүеге келтіру, бірақ
оларды түпкілікті түсіндіру қамтамассыз етпейтін шартты долбар болады.
Болжам арқылы дамытудың 2 кезеңі бар: олар болжамды құру, тексеру. Болжамды
құру алғашқы белгіленгендерді табу және сұрыптау. Болжамды тексеру одан
туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күйімен салыстыруды
жалпыдан жеке қарай жүретін ой туындалын жүзеге асыру.
Ғылыми абстрактілеу - заттардың белглі бір қасиеттерін немесе
қатынастарын ойша бөлуді өз бетімен қарастыруды қамтитын танымның бір жағы,
түрі . Мұның мақсаты мүғалімдердің теориялық деңгейін білімдігін
әдістемелік дайындығын көтеру, педагогика ғылыми жетістіктерін насихаттау,
озат тәрбиені жинақтау, оқушылармен жұмысты тиімді әдістер мен жұмыс
түрлерін қолайлы пайдалануды өндіру. Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту
және тәжірибелеу жұмыстарының өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып
зерттеу және талқылау түрі. Мұның мақсаты- теорияны басшылыққа ала отырып
нақты тәрбие мекемесінің тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу
барысын жан- жақты талдау.
Ғылыми педогогикалық хабар - пеодогогика ғылымы пайдаланылатын арнайы
басылымдар, техникалық құрылымдар және басқалар арқылы таратылатын оқу және
тәрбиелеу теориясы мен тәжірибенің барлық салаларының дамуы жайындағы
мағлұматтар жүйесі.
3.Қазіргі кәсіптік білім беру мәселелері. Теория мен практиканың
бірлігі.
Білім - адам ойында шындықты дұрыс бейнелеуі қоғамдық тәжірибеде
тексерілген таным барысының нәтижесі. Білім адамдардың қоғамдағы
материалдык және рухани іс әрекеті нәтижесі ретінде пайда болады кез келген
шындықты бейнелеу білім болмайды(жануарларға байланысты қарайтын болсақ)
адам өзін өмірдегі ісінен , оның обьективті жағдайлары мен заттарынан
бөліп қарайды. Адамдар болмысының тәсілдерінің өзі олардың әлемге
қатынастарының тәсілдерінің мақсатқа сәйкес және тек басқа адамдармен қарым-
қатынасымен жүзеге асатын нақты іс. Сондықтан да әрбір жеке адам өз
әрекеттері мен заттарына сырттай қатынасатын сияқты. Әрбір құбылысының
өзіндік қасиеттері мен сапалары бар шын әлем оған сыртқы обьективті өмір
ретінде көрінеді. Адамның обьективті әлем заттары мен құбылыстарының
обьективті мүмкіндіктері жөніндегі ойы оның білімдерінің алғашқы түрі. Тек
білімдер ғана іс мақсатын көруге береді. Бұл жерде адамның шындыққа
қатынасы аралыққа айналды. Осы қатынас яғни адамдардың шын өмір барысын
олардың болмысын саналы қабылданған болмысқа айналдырады. Сана дегеніміз
адамның әлемге қатынасының өзі осы әлемнің шын қабылеті қандай және оған
өзінің заттары мен күштері арқылы әсер еткенде не болатынын біле отырып
қатынас жасау. Білім беру - жүйеге келтірілген білім,білік және дағдыларды
игеру барысы және нәтижесі, оқушы өмірге және еңбекке дайындаудың қажетті
шарты, білім берудің негізгі жолы мектепте оқыту білім берудің мектепке
дейінгі бастауыш, ора, жоғары тағы сол сияқты сатылары бар.
Білім беру және оқыту теориясы - педагогика ғылымының саласы. Білім
беру және оқыту теориясы жас кезеңдерінің барлық сатыларына сәйкес оқытудың
заңдылықтарын оған қойылатын талаптарды, білім беру міндеттерін мазмұнын,
оқыту мен оқу түрлерін әдістерін оқу барысында ынталандыру мен бақылауды
анықтайды. Білім беру және оқыту теориясының методологиялық негізі таным
теориясы, оқушы тұлғасын жан-жақты және үйлесімді қалыптастыру туралы ілім
болып табылады. .Бұл теория білім беру және оқытуда арнайы ұйымдастырылатын
іс деп қарайды. Оқыту барысында оқушылардың білім, білік, дағдыларды
меңгеруде мұғалім мен олардың өз бетіндік іс бірлігі айқындалады .
Білім беру және оқыту теориясы адамның ісін санасын, қарым-қатынасын
зерттейтін философия. Бұл теорияның мақсаты оқытудың заңдылықтарын қоғам
қажеттігіне сай оқытудың мақсаттары мен міндеттері, әдістері, түрлері және
нәтижелері байланысын ашу. Заңды байланыстардың көптеген түрлерін жинақтай
отырып бұл теорис оқытуға қойылатын талаптарды қалыптастырады. Бұл
талаптарды орындай отырып мұғалім оқу барысын қолайлы етіп құра алады.
Соңғы жылдары білім беру және оқыту теориясы оқу жүктемесін тиімді және
ұтымды ету тұрғысынан оқытудың әрбір нақты жағдайын сапалы және мақсатты
ұйымдастыруға мүмкіндік беретін оқыту барысын қолайлы ету теориясын жасап
шығарады. Қоғамдық қажеттілікті есепке ала отырып әрбір тарихи кезеңге
білім беру және оқыту теориясын,оқыту міндеттерін, білім беру мазмұнын
таңдап алу белгілерін, оқу жоспарларын, бағдарламаларын, оқулықтарды оқу
құралдарын, дидактикалық материалдарды жасаудың негізін ашып береді. Білім
беру және оқыту теориясы оқыту әдістерін зерттейді, оларды түрлі негізде
топтайды, тәжірбиелік эксперименттік және педагогикалық озат тәжірбие
негізінде жаңа әдістер мен әдістемелік жүйелерді жасайды. Бұған шешімі
табылуға тиісті мәселе көтере отырып, оқушылардың танымдық іс жасау күйін
туғызу, ізденіс, әдістерінің пайда болуы дәлел. Білім беру және оқыту
театры оқытуды ұйымдастыру түрлері мен құралдарын қарастырады.
Ғғылым(наука)-мақсаты мен қызметі адамның өзі және оны қоршаған әлем
жөніндегі білімдерді жасап шығару болып табылатын адамзаттың іс шеңбері,
қоғамдық санның бір түрі. Ғылым деген атау мен табиғат қоғам құбылыстарын
түсінуге және олардың дамуын алдын ала болжауға мүмкіндік беретін бірте
кеңейіп келе жатқан теориялық білім жүйесін белгілейді. Қазіргі кезде ғылым
тікелей өндіргіш күшке айналып отыр.
Білім беру әдістемесі – ғылыми негізделген оқудың әдістері, ережелері,
тәсілдері, жүйесі осының арқасында оқушының дуниеге көз карасын қарастырып
алған білімдерін тәжірбие жүйесі осының арқасында оқушының дүниеге
көзқарасын қалыптастырып алған білімдерін тәжірбиеде өз бетімен қолдану
дағдыларымен қаруландыру. Білім беру әдістемесі таным теориясына суйенеді.
Педагогика, психология, логика және т.б бірқатар ғылымдар жетістіктерін
басшылыққы алады. Білім беруде оқытуға қойылатын талаптарды шығармашылықпен
қолдану үлкен пайда келтіреді.Психология ғылымындағы оқушы зейіні, иесі,
қабылдауы, қызығуы мәселелерін оқыту барысында есепке алу қажет. Логика
мұғалімді ойлау заңдарын білу мен, сендіру әдістерімен, алға қойған
қағидаларды ғылыми дәлелдеу тәсілдері мен қаруландыру .Оқыту барысының
кезеңдеріне сәйкес әдістемеде мұғалімнің сабаққа дайындалу, жаңа
материалдарды баяндау, оқушылардың әдебиеттермен өз бетімен жұмыс істеуі,
олардың оқу және тәжірбелік тапсырмаларды орындауы қорытындылау білімін
тексеру және бюағалау тәсілдері қарастырылады. Білімді бекіту - оқытудың
барлық кезеңдерінде жүзеге асатын білімді игеру беріктігінің міндеттерін
шешуге мүмкіндік береді. Әдетте білімдерді бекітуге арнайы уақыт бөлінеді.
Оқылатын материалды тусіндіру барсында оның негізгі мазмұнын қайталау үшін
әңгіме ұйымдастырылады. Білімді бекітудің ең тиімді тәсілі оларды
тәжірбиеде қолдану болып табылады. Білімді бекіту оқытатын жаңа материалмен
байланыстар негізінде бұрынғы білімдерді тереңдетуді, білім , білік,
дағдыларды жетілдіруді талап етеді. Білімді бекітудің үйреншікті әдістері
мен түрлері бұрын оқылған материалдар бойынша әңгіме, жинақтау сипатындағы
сабақтар, шолулар, кітаппен жұмыс, тәжрибелі тапсырмалар болып
табылады.Ұмытудың алдын алу білімдерді бекіту мақсатында оқу жұмысының
барысында тексеру және қайталау жұмыстары жүргізіледі. Бұл оқу материалы
жуйеге келтіруді ,жинақтауды, толықтыруды және білім мен біліктің
беріктігін қамтамассыз етеді. Осы жұмысты жүргізуге мұғалім болашақ оқу
жұмысына қажетті білім қырларына баса назар аударады. Әдістемелік тұрғыдан
дұрыс ұйымдастырылған білімді бекіту жұмыстары түрлі анықтама әдебиеттерді
жұмыс орындауда, бақылау орындауда тиімді пайдалануға оқушылардың танымдық
қызығуы, өз беттерімен білім алу қабілеттерін дамытуға бейімдейді.
Білімді ұғып алу - білім, білік дағдылады игеруге бағытталған іс-
әрекет. Зерттелетін құбылыстарды деректерді, барысмтарды талдау және
мсұрыптау нәтижесінде ғылыми ұғымдардың негізін қалайтын жинақтау
қалыптасады. Білімдерді ұғып алудағы жинақтаулар сипатын оқушылардың жеке
ерекшеліктерімен және қабілеттерімен анықталады.Мұғалім бул ерекшелктерді
еске ала отырып оқушыларды талдау, сұрыптау, жинақтау, жалпылау, сияқты
ақыл адамдарын үйретеді мысалы, жалпы ұғымда шығару үшін жеткілікті
деректер мен құбылыстарды талдай отырып бекітеді. Оқыту барысында тек дайын
білімдерді беру ғана емес, оқушыларға оларды өз бетімен алу білігін үйрету,
оның тиімді тәсілдері мен әрекекттеін қалыптастыру маңызды нәрсе болып
табылады.
Кәсіби педагогика – жалпы педагогиканың бір тармағы ретінде кісіптік
білім беру жүйесімен қатар қалыптасып келе жатқан ғылым саласы. Кәсіби
педагогиканы теориялық және қолданбалы ғылым ретінде сипаттауға болады.
Өйткені ол, бір жағынан, кәсіби педагогикалық құбылыстарды баяндап
түсіндірсе, екінші жағынан, кәсіптік білім берудің міндеттерін шешуге
бағытталған оқыту және тәрбиелеу жолдарын қарастырады. Ол теориялық жағынан
дами отырып, кәсіптік білім бойынша оқу-тәрбие процесін жетілдіруді
көздейді.
Кәсіби педагогика – түрлі типтегі кәсіби оқу орындарында жүзеге
асырылатын кәсіптік білімнің орта, жоғары және жоғары білімнен кейінгі
мәселелерін қарастырады.
Кәсіби педагогиканың объектісі – кәсіптік білім беру жүйесі.
Кәсіптік білім – бұл белгілі бір жүйеде кәсіп бойынша алынған білім,
білік және дағдылар жиынтығы және оны тиісті кәсіптік ортада пайдалана
білудің ережелері мен нормалары тәртібі.
Кәсіби даму – жеке тұлғаның кәсіби іс-әрекеттің субъектісі ретінде
дамуы.
Кәсіп – жалпы адамзаттық мораль нормаларымен келісілген еңбек түрі
және адамзат үшін материалдық игіліктер бастамасы.
Кәсіптік оқыту – бұл болашақ маманның өзі таңдаған кәсібі бойынша
ғылыми-техникалық ілімді игеруі және кәсіптік білік, дағдыны
қалыптастырудағы бірлескен іс-әрекеті.
Білік - әйтеуір бір ережеге және оны нақты міндеттерді шешу
барысында лайықты пайдалануға негізделген жаңа әрекетті меңгерудің
нәтижесі.Білікті әрекеттің орынды тәсілдерін таңдай білуден, тек қана
таңдай білуден емес оларды тәжірибеге қолдану.
Біліктің және дамуның ең тиімділігін қамтамамсыз жалпы шарттар:
-тұжырымдалған ережені тусіну:
-орындалатын қажет әрекет бейнесін қалыптастыру:
-жаңа міндеттерді шешу барысында әрекетті оындаудың нәтижілігі жөнінде
хабар алып отыру:
Өзін-өзі бақылауға сұрақтар:
1. Курстың мақсаты неге бағытталған?
2. Курстың міндеттерін атаңыз.
3. Ғылымның даму заңдылықтарын атаңыз.
4. Кәсіптік білім беру мәселелерін нақтылаңыз және шешілу жолдарын
қарастырыңыз.
Әдебиеттер:
1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, 2003,
112б.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік
құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық
зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
8.Личность и профессия: психологическая поддержка и сопровождение . -
М.,2005.
9. Общая и профессиональная педагогикаПод ред. В.Д. Симоновича.-
М.,2005.
10. Педагогика профессионального образованияПод ред. Сластенина.-
М.,2004.
11. Профильное обучение:спецвыпуск. - Новосибирск,2002.
Тақырып 2. Кәсіби педагогикада ғылыми зерттеулерді
ұйымдастыру
Негізгі ұғымдар: ғылыми тақырып, тақырыптың көкейкестілігі,
тақырыптың көкейкестілігі, ғылыми пән, ғылыми дерек, зерттеу объектісі,
зерттеу пәні, зерттеу болжамы, ғылыми жаңалығы.
Ғылыми проблема. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі. Кәсіби
педагогикадағы ғылыми зерттеулердің өзіндік ерекшеліктері. Педагогикалық
зерттеудің ғылыми аппаратының мазмұны. Тәжірибелі эксперимент жұмыстары
және оларды ұйымдастыру. Ғылыми зерттеу кезеңдері.
1.Ғылыми проблема. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі. Кәсіби
педагогикадағы ғылыми зерттеулердің өзіндік ерекшеліктері.
Ғылым – адамдардың табиғат, қоғам, ойлау туралы білімдерінің жүйесі. Осы
үш саланың әрқайсысына қатысты ғылымдардың жеке салалары және олардың даму
заңдылықтары бар.
Қазіргі заманғы ғылым – жаңа білім өндіру және мақсатқа сай оны беріп
отыру жөніндегі әлеуметтік бағдарлы қызмет, қоғамдық өндірістің өзіндік
түрі, жиынтығында дүниенің ғылыми бейнесін құрайтын білімдер жүйесі, аса
маңызды әлеуметтік қару.
Ғылыми проблема – берілген саладағы әрі қарай ғылыми зерттеуді немесе
техникалық прогрессті қамтамасыз етуге бағытталған нақты теориялық немесе
тәжірибелік міндеттерді шешуді көздейтін бүкіл ғылыми- зерттеу жұмысын
немесе оның бөлігін қамтитын тақырыптар жиынтығы.
Ғылыми жұмыстың мақсаты – іргелі және қолданбалы міндеттерді шешу.
Іргелі ғылым табиғат пен қоршаған әлемнің ғалами мәселелерін қарастырады,
оның зерттеу пәні ретінде әлем мен бүкіл жаратылыс құрылымының жалпы заңы
мен ортақ заңдылықтары табылады. Бұл ғылымның маңызы ешқандай
критерийлермен өлшенбейді, одан алынған нәтижелерді жақын уақытта қолдану
мәселелері қойылмайды.
Қолданбалы ғылым іргелі ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, өмірге
жақын түсінікті міндеттерді қарастырады. Мұнда ғылыми нәтижелерді іс
жүзінде пайдалану негізгі міндет болып саналады, сондықтан бұл салаға
жататын зерттеулерді бастар алдында бұл кімге қажет ? деген сұрақтар
қойылады. Іргелі және қолданбалы ғылымның арасында айқын шекара жүргізу
мүмкін емес, себебі қолданбалы ғылым өзінің даму барысында және
жетістіктерін қорытындылай келе бірте – бірте зерттеудің іргелі түріне
айналады. Ал керісінше, іргелі ғылым тапқан жаңалықтарды пайдалана отырып,
қолданбалы ғылым өндіріс пен шаруашылықтың ірі мәселелерін шешуге көп ықпал
жасайды. Жүргізіліп отырған жұмыстың түріне қарай қолданбалы ғылым
теориялық немесе эмпирикалық (тәжірибе) сипат алады.
Теория сипатына ие ғылыми жұмыс жүргізу барысында соңғы нәтижеге жету
үшін әдебиет көздерінен ақпарат жинақталады, талданып қорытылады, өңделеді,
есептеледі, жаңа ой-пікір ұсынылып, болжау жасалады. Ғылыми жұмыстың мұндай
сипаты дедуктивті әдіс деп аталады. Ғылыми іс - әрекеттің бұл түрінде
зерттеушінің шығармашылық қабілеті, оның ақпараттық толықтығы, ақпараттың
зор ағымынан тиісті қажет бөлігін дер кезінде табу қабілеті аса маңызды.
Зерттеу тақырыпты таңдау мен проблеманы анықтаудан басталады. Зерттеудің
неғұрлым ретті түрде, терең негізделіп және қатаң құрылымдалған түрде
жүргізу оның нәтижелі болуына мүмкіндіктер ашады.
Алғашқы қадам пәндік саланы таңдаудан басталады. Ол үшін блоктік тәсіл
қолдану тиімді.
Бірінші блок – байланыс: тақырып – проблема. Жас зерттеушіге даяр
тақырыпты ұсыну мүлде дұрыс емес. Зерттеуші бірнеше тақырыптардың ішінен
өзін және ұжымын қызықтыратын, өзіне жақын тақырыптың бірін таңдауына
болады. Бірақ, ең дұрысы, өзін толғандырып жүрген тақырыпты өзінің
ұсынғаны. Осылай еткеннің өзінде тақырыпты нақтылау, түзету, акцент жасау,
тұжырымдарды қарапайымдау және нақтылау қажет.
Зерттеу тақырыбын негіздеу.
Тақырыпты таңдау және нақтылау – ұзақ уақытқа созылатын қиын жұмыс.
Тақырып көздері тәжірибе немесе теория жазықтығында болуы мүмкін. Алғашқы
кездерде қарама – қайшылықтар, іс жүзінде ұнамсыз болуы сияқты кедергілер
болуы мүмкін.
Тақырып – проблема: тақырыпты таңдауға қойылатын талаптар:
- Өзектілігі, көкейкестілігі (өткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).
- Теория және тәжірибе үшін маңыздылығы (аса маңызды ғылыми және
практикалық міндеттерді шешуге қолдануға болатындығы).
- Перспективалы (болашағы) болуы (қарастырылып отырған кезең үшін өзекті
және маңызды болуы);
- Проблемалылығы (шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қажеттігі,
тәжірибеде қиындықтарды шешу).
- Адам мен қоғамның даму концепцияларымен үндес болуы (ізгілікті –
тұлғалық немесе әлеуметтік тұлғалық бағдар).
- Ізденушінің тәрбиесі мен мүдделі болуы (бастан кешіру, қатысы болуы).
Аталған талаптардың бәрі де маңызды, бірақ өзектілік, проблемалық және
осы заманғы тұжырымға сәйкес келуі сияқты бөліктер айрықша түсіндіруді
қажет етеді. Өзекті (көкейкесті) тақырыпқа мәңгі жасмыл, ұзаққа кететін
деп аталатын тақырыптар жатады. Тақырыпта проблема анық немесе жабық түрде
болуы тиіс. Оның көздері іс жүзіндегі қиындықтардан көрінеді. Егер
теориялық білімде сәйкес түсіндірмелер мен шешімдер болмаған жағдайда
проблема туындайды. Міне, осы кезде ғылыми проблема пайда болып қалыптасуы
жүреді де, білмегенді білу, белгісіздің белгілі болуы.
Тақырыпты шектеу және нақтылау, оған жақын тақырыптардан жігін ашу, оның
зерттеу аясын және жағдайларын дәл көрсету де аса маңызды.
Тәжірибенің көпқырлылығын, жұмыстың барлық бағытындағы педагог, психолог
немесе басшы маңызды оқиғалар мен фактілерді әрдайым есте ұстау қажет.
Зерттеу үнемі шектеліп отыруы тиіс, себебі солай өткенде ғана зертеліп
отырған үрдіске терең бойлау мүмкіндігіне ие болуға, ақырына дейін жетуге
болады.
Сондықтан зерттеудің проблемалық алаңы көлемі және шешілетін нақты
міндеттері бойынша шектеліп отыруы тиіс. Тақырыптың аталуы проблеманы,
ізденіс пәнін, әсіресе бағытын, ізденістің жетекші аспектісін білдіреді.
Кейбір жағдайларда негізгі тақырыптың аталуы қосымша сөздер арқылы
нақтыланып беріледі. (жақша ішінде немесе жақшасыз).
2.Педагогикалық зерттеудің ғылыми аппаратының мазмұны.Тәжірибелі
эксперимент жұмыстары және оларды ұйымдастыру. Ғылыми зерттеу кезеңдері.
Зерттеудің ғылыми аппаратының құрылымы:
1. Ғылыми жұмыстың тақырыбын таңдау.
2. Зерттеудің көкейкестілігіне негіздеме беру.
3. Зерттеу объектісін нақтылау.
4. Зерттеу пәнін анықтау.
5. Зерттеу мақсаты мен міндеттерін қою.
6. Зерттеу әдістерін таңдау.
7. Болжам жорамалдау.
8. Зерттеу жоспарын құру.
9. Тәжірибеде жүзеге асыру.
10. Болжамды тексеру.
Зерттеу жұмысының мұқабасы деп белгілі бір ережелерге сәйкес
толтырылатын зерттеу жұмысының 1-беті аталады.
Жұмысқа кіріспеде тандап алынған тақырыптың көкейкестілігін, мақсат
және қойылған міндеттер, мазмұны негізделеді, зерттеу объектісі мен пәні
айқындалады, зерттеудің таңдап алынған әдісі (әдістері) көрсетіледі,
теориялық мәнділігі және алынған нәтижелердің қолданбалы құндылығы
сараланады және қорғауға шығарылатын ұсыныстар белгіленеді.
Көкейкестілігі. Кез келген зерттеу жұмысының міндетті талаптарының бірі –
көкейкестілік.
Объект дегеніміз – бұл процесс немесе құбылыс. Ол зерттеу үшін таңдап
алынған проблема және проблемалық ситуацияны тудыратын нәрсе.
Пәні – ол объектінің шеңберінде болатын нәрсе.
Зерттеу жұмысының кіріспесінің негізгі элементі зерттеу әдістерін
көрсету болып табылады. Зерттеу әдістері жұмыстағы қойылған мақсатқа
жетудың қажетті шарты болып табылады, құралы болып саналады.
Кіріспеде ғылыми процестің басқа да элементтері сипатталады, жұмыстың
қандай нақты материалдар арқылы орындарғандығы көрсетіледі. Бұл жерде
хабарламаны алудың негіздері:
- ресми (ғылыми);
- әдебиеттік;
- библиографиялық;
- жүргізілген әдіснамалық.
Ғылыми жиналығы – зерттеу жүргізу барысында зерттеу нәтижелерін
сипаттауға алғаш рет деген ұғымды зерттеушінің қолдануына құқық беретін
белгісі. Алғаш рет деген ғылыми ұғым осындай нәтижелердің бұрын
алынбағандығы туралы деректі білдіреді.
Зерттеу көкейкестілігін негіздеудің мәні – оқу мен тәрбиенің теориясы
және практикасын бұдан былай да дамыту үшін тиісті проблемалардың
қажеттігін, дер кезінде зерттеліп, шешімін табудың маңыздылығын түсіндіру.
Көкейкесті зерттеулер белгілі кезеңдегі аса күрделі де қажет мәселелердің
жауабын береді, педагогикалық ғылымға қойылатын қоғамның әлеуметтік
тапсырысын бейнелейді, практикада орын алған келелі қайшылықтарды ашады.
Көкейкестілік тиегі өзгермелі, қозғалысты, уақыт пен нақты әрі ерекше
жағдайларға тәуелді. Жалпыланған күйде көкейкестілік ғылыми идеялар мен
практикалық ұсыныстарға болатын сұраныс пен дер кезіңдегі ғылым мен
практиканың мүмкіндігі арасындағы айырмашылық деңгейін сипаттайды.
Зертттеу тақырыбы шешімі қалтқысыз табылуы қажет, өте күрделі де
қоғамдық маңызға ие болған проблемалармен ұштасқан әлеуметтік тапсырыс
нақты тақырыптың негіздеме дәйегін талап етеді. Ал бұл, өз кезегінде,
қойылған мәселенің ғылым аймағында зерттелу дәрежесінен туындайды.
Егер әлеуметтік тапсырыс педагогикалық практиканы талдаудың
нәтижесінде ұсынылатын болса, ғылыми проблеманың өз негізі басқаша. Оның
міндеті ғылым құрал-жабдықтарын пайдалана отырып, негізгі қарама-
қарсылықтарды баяндап беру. Әдетте, проблема шешімі зерттеу мақсатын
құрайды. Мақсат – қайта түзіліп, өрнектелетін проблема.
Проблема нақтыланып, өрнектелгеннен соң, зерттеу нысанын таңдау кезегі
келеді. Нысанға педагогикалық процесс, педагогикалық болмыстың бір саласы
немесе қайшылықтарымен жүз берген қандай да педагогикалық қатынас алынуы
мүмкін. Басқаша айтсақ, өз ішінде нақты не әлі де күмәнді қайшылықтарды
қамтып, проблемдік ситуацияларды туындатқан жағдайлардың баршасы нысан
есептелінеді. Танымдық процесс бағытталғанның бірі – нысан. Зерттеу дені –
нысан бөлшегі, бір тарапты, яғни бұл түбегейлі зерттеуді қажет еткен
нысанның теориялық не практикалық тұрғыдан өте маңызды сапа – қасиеттері,
қырлары мен сырлары.
Зерттеу мақсаты, объекті және деніне сәйкес, әдетте, болжамды
(гипотезаны) тексеру мен дәйектеуге арналған зерттеу міндеттері
белгіленеді. Гипотеза – бұл шынайлылығы әлі дәлелденуі қажет теориялық
негізі бар болжамдар жиынтығы.
Ғылыми жаңалық тиегі аяқталған зерттеулердің сапасын бағалау үшін
қолданылады. Ол қазіргі кезеңде әлі белгісіз, педагогикалық әдебиеттер
тобына енбеген білім заңдылықтары, олардың құрылымы мен механизмдері,
мазмұны, принциптері мен технологиясын сипаттаушы теориялық және
практикалық қорытындылардың мазмұнын өрнектейді.
Зерттеу жаңалығы қаншалықты теориялық маңызға ие болса, соншалықты
практикалық қажеттілікке ие. Зерттеулер нәтижесінде түзілген
тұжырымдамалар, алынған гипотезалар, ашылған заңдылықтар, әдістер,
бағыттар, көзқарастар, проблеманы айқындау моделі орындалған ғылыми
істердің теориялық маңызын танытады. Ал зерттеудің практикалық маңызы жаңа
ұсыныстар, нұсқаулар және т.б. дайындауға арқау болуында.
Жаңалық тиектері, теориялық және практикалық маңыздылық зерттеу типтеріне
орай бір – бірімен ауысып барады, сондай – ақ жаңа білімдердің пайда болу
уақытына тәуелді келеді.
Зерттеулердің негізгі кезеңдері (этаптары).
Зерттеу ізденістерінің логикасы мен қозғалысты өзгермелілігі бірнеше
сатылық – эмпирикалық, гипотетикалық, эксперименталды – теориялық немесе
теориялық, прогностикалық – жұмыстар орындауды қажет етеді.
Зерттеудің эмпирикалық сатысында зерттеу нысанының қызметтік бағамы
алынады, шынайы оқу – білім тәжірибесі, ғылыми білімдер деңгейі мен құбылыс
мәнін түсіну қажеттігі арасындағы қарама – қарсылықтар көрінеді, ғылыми
проблема өрнектеледі. Эмпирикалық талдаудың басты нәтижесі – зерттеудің
алғашқы тұжырымдамалары ретінде қабылданған, бірақ әлі тұтастығы
тексеріліп, бекуі қажет болжамдар мен шамалаулар жүйесінен түзілетін
зерттеу гипотезасынан көрінеді.
Гипотетикалық сатыдағы ізденіс жұмыстарының мәнін зерттеу объекті
жөніндегі деректік болжамдар мен олардың мәнін айқындап алу қажеттігі
арасындағы қарама – қарсылықтарды шешіп алу, содан соң зерттеудің
эмпирикалық деңгейінен оның теориялық деңгейіне өтудің дайындық жағдайларын
жасау.
Теориялық саты зерттеулерінде назарға алынған нысан жөніндегі
функционалдық және гипотетикалық болжамдар мен ол туралы жүйелі шамалаулар
қажеттігі арасындағы қайшылықтарды үйлестіру жұмыстары орындалады.
Теорияның белгілі қалыпқа келуі прогностикалық сатыға жол ашады,
осының нәтижесінде тұтастай құрылым ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Пән бойынша глоссарий
Әдіснама – білімдердің жиынтығы ретіндегі ілім және танымдық іс -
әрекеттің ауқымы.
Әдіс -білім беру тәрбилеу және дамыту барысында белгіленген мақсатқа
жетуді қамтамассыз етуге, ғылыми зерттеуді жүзеге асыруға көмектесетін
тәсіл, алға қойылған міндеттерді шешу үшін ұйымдастырылған адамдардың,
ұжымдардың іс-әрекетінің бір жолы.
Біз диалектикалық материялистік дүние тану әдісін башылықа аламыз ол
табиғат қоғам ойлау дамуының жалпы заңдарын қамтиды.Бұл жағдайда
материалистік диалектикалық басқа ғылымдардың философиалық негізгі негізгі
тұрғысынан көрінеді
Педагогика әдіснамасы – педагогикалық шындықты бейнелейтін педагогика
теориясы және құрылымы жөніндегі білімдер жүйесі, белгілі тұрғыдан қарау
принциптері және білімдерді алудың тәсілдері, осы білімдерді алудығы және
бағдарламадарды, логикасы мен әдістерін негіздеудегі, арнайы – ғылыми
педагогикалық зерттеулер сапасын бағалаудағы іс - әрекет жүйесі.
Ғылым – шындық жөніндегі объективтік заңдарды жасап шығару және
теориялық жүйеге келтіру жүретін іс- әрекет ауқымы. Ал, ғылымның
ауқымындағы іс -әрекет – ғылыми зерттеу.
Зерттеу әдісі деп – тәсілдер мен амалдар жиынтығында жүзеге асатын,
нақты ғылыми міндеттерді шешуге бағытталған іс-әрекеттің нормативтік
жобасын (моделін) түсінеміз.
Эмпирикалық әдістер - педагогикалық байқаулар әдісі. Құбылыстар мен
барыстарды тұтастығында және олардың өзгерістерінің динамикасында тікелей
қабылдаумен сипатталады.
Анкеталық әдіс – топ оқушыларының оқытылғандығы мен тәрбиелігінің
деңгейі және олардың сұраныстары, тілектері, жеке пәндерге қатынасын
зерттеу және кейбір құбылыстарды топтап бөлуге хабарлама алудың мүмкіндігін
жасайды.
Рейтинг және өзін өзі бағалау әдістері. Рейтинг – іс-әрекеттің жан-
жағына құзырлы сарапшылардың бағасы.
Өзін - өзі бағалау – бағдарлама бойынша жүзеге асады. Онда белгілі бір
іс-әрекеттегі мұғалімнің басынан өтетін қиыншылықтарының дәрежесі
көрсетіледі.
Педагогикалық консилиум әдісі. Рейтинг әдісінің бір түрі. Ол
оқушылардың тәрбиелілігінің белгілі бір бағдарлама бойынша біртұтас
белгілер нәтижелерін ұжым болып талқылануын, тұлғаның жақтарын, ұжым болып
бағдарлауды, тұлғаның белгілі бір қасиеттерін қалыптасуының қалыпты
жағдайдан ауытқуын қарастырады.
Бақылау жұмыстарының диагностикалық әдісі – жазбаша немесе
лабораториялық – тәжірибелік жұмыстарды талдап оқушылардың шын білімдерін,
оқу еңбегінің арнайы біліктері мен дағдыларын оқытудың белгілі бір
кезеңдегі олардың даярлығы жөнінде тез хабарлама алуды қамтамасыз етеді.
Педагогикалық эксперимент әдісі – оқушылар мен мұғалімдердің жоғарғы
саналы даярлығын қамтамасыз ететін, бақыланатын және есептелетін
жағдайларда зерттелетін педагогикалық құбылыстарды байқауға мүмкіндік
беретін ғылыми негізде қойылған оқыту мен тәрбиелеу.
Тәжірибелік жұмыс – бұл толыққанды педагогикалық зерттеу әдісі. Біздің
алдын-ала тұжырымдамамыз экспериментте тексерілді немесе әйтеуір бір жолмен
дәлелденді. Осының негізінде педагогикалық іс - әрекеттің не оның бір
бөлгінің жобасы жасалады.
Контент-талдау әдісі. Бұл әдіс мазмұнын белгілі мағыналық бірліктерін
және хабарламаның түрі негізінде мәселенің күйі жөнінде объективті хабар
алуға мүмкіндік жасайды.
Педагогикалық тәжірибені жинақтау әдісі. Эмпирикалық бейнелеп жазу
кезеңінде пайдалы. Тәжірибені жинақтау, байқау, әңгіме, сұрау, құжаттарды
зерттеудің негізінде бейнелеп жазудан басталады.
Ғылыми экспедиция – бұл педагогикада қолдануға болатын жалпы ғылымилық
әдіс. Бұл әдіс шындыққа жұықтайтын жағдайлардағы көпшілік мектептерде
оқушылармен оқу және тәрбие жұмыстарды терең және жан-жақты зерттеу үшін
хабарлама алуды мүмкін етеді.
Монографиялық әдіс зерттеудің негізгі объектісі ретінде тұтас,
салыстырмалы өзбетіндік педагогикалық жүйені қарауға мүмкіндік береді.
Сандық және сапалық әдістер. Бұл әдістер осы ауқымда әрекет етуші
объективтік өзара әсердің бетін қайтаруға мүмкіндік жасайды.
Аналогия – екі объектінің кейбір белгілерінің ұқсастығынан олардың
басқа белгілері бойынша ұқсастығын пайымдау.
Тақырыптың көкейкестілігі – белгілі бір мәселені (міндетті, сұрақты)
шешу үшін дәл осы сәттегі және осы жағдайдағы оның маңыздылығы.
Аспект – зерттеу объектісінің (пәні) белгілі бір көзқарас тұрғысынан
қарастырылуы.
Идея – көзқарастар, теориялар және тағы басқалардың жүйесіндегі
айқындаушы ереже.
Ақпараттар:
- шолу - ғылыми құжаттардың шолуды қамтитын қайталанбалы хабарлама;
- реферативтік - алғашқы ғылыми құжаттар мазмұнындағы қайталанбалы
хабарлама;
- тіректік - алдын-ала хабарлау қызметін атқаратын түрлі дәрежеде
жинақталған қайталанбалы ақпарат;
- ғылыми-зерттеу - жаңа ғылыми білімдерді жасау процесі, танымдық іс-
әрекеттің бір түрі. Ол шындығымен, жаңғыртылуымен, дәлелдігімен және
дәлдігімен сипатталады.
Зерттеу тапсырмасы – орындалу мерзімі жеткілікті дәрежеде дәл белгіленген
зерттеу әрекеттерінің қарапайым ойластырылған комплексі. Зерттеу
тапсырмасының зерттеу тақырыбының нақты шеңберінде ғана мәні болады.
Категория – зерттелетін объектінің ішкі, елеулі жақтары мен қатынастары
ашылатын логикалық ойлаудың формасы.
Тұжырымдама – зерттеудің мақсаты мен міндетін анықтаудағы және оны
жүргізудің жолдарын көрсетудегі көзқарастар жүйесі, негізгі ой.
Қысқаша хабарлама – ғылыми зерттеу немесе тәжірибелік, құрылымдық
(конструкторлық) жұмыстардың қорытындысында алынған нәтижелердің қысқаша
мазмұны жөніндегі ғылыми құжат.
Тірек сөздер – ғылыми құжаттың немесе оның білімін ең толық және өзіндік
мазмұның ерекшелігін сипаттайтын сөздер мен сөз тіркестерінің топтары.
Зерттеу әдісі – жаңа білім алу үшін ескі білімді пайдаланудың тәсілі.
Ғылми деректерді алудың құралы болып табылады.
Ғылыми танымның әдіснамасы – ғылыми-зерттеу іс- әрекеттің принциптері,
формалары, тәсілдері жөніндегі ілім.
Ғылым – шындық жөніндегі объективті білімдерді жасайтын және теориялық
жүйеге келтіру қызметін атқаратын адамның іс- әрекет ауқымы, қоғамдық
сананың бір түрі.
Ғылыми пән – қазіргі кезде игерілген және жоғары мектептің оқыту
процесіне ендірілген даму деңгейіндегі ғылымның бөлігі.
Ғылыми тақырып – ғылыми зерттеу жүргізуде талап ететін ғылыми сипаттағы
міндет.
Ғылыми теория – шындықты жанама емес, тікелей бейнелейтін түсініктер
мен қорытынды абстрактілі түсініктердің жүйесі.
Ғылыми зерттеу – нәтижелі түсініктер, заңдар және теориялар түрінде
көрінетін мақсатқа бағытталған таным.
Ғылыми таным – жаңа білімдерді алу және тексеру әдістері мен
мақсаттарын сипаттайтын зерттеу.
Ғылыми баяндама – баспада жарияланған немесе аудиторияда оқылған,
мазмұнында ғылыми зерттеу немесе тәжірибелік-конструкторлық жұмыс
баяндалған ғылыми құжат.
Ғылыми есеп – ғылыми зерттеу және тәжірибелік конструкторлық жұмыс
қорытындысында алынған мазмұнында зерттеудің жүргізілуінің әдістемесі
сипатталған, нәтижелері және қорытындылығы жазылған ғылыми құжат.
Ғылыми дерек – қорытындылау және дәлелдеу үшін негіз болатын оқиға
немесе құбылыс. Ғылыми білімнің негізін құрайтын элемент болып табылады.
Шолу (ғылыми құжат) – мазмұнындағы ғылыми мәліметтер бастау көздерін
талдау нәтижесінде алынып, жүйеге келтірілген мәліметтер туралы ғылыми
құжат. Ғылыми мәселенің қазіргі күйімен, оның болашағымен таныстырады.
Зерттеу объектісі – зерттеу үшін таңдалып алынған және проблемалық
жағдайды тудыратын процесс немесе құбылыс.
Анықтама (дефиниция) – қарым-қатынаста, пікір сайыста және зерттеуде
көмескіліктерден сақтайтын ең сенімді тәсілдердің бірі. Анықтаманың мақсаты
– зерттелетін түсініктердің мазмұнын анықтау.
Зерттеу пәні – белгілі бір аспектінде қарастырылатын объектінің
шеңберінде жататынның бәрі.
Түсінік – заттардың ерекше қасиеттерін және олардың өзара қатынасы
бейнеленетін ой.
Мәселенің қойылуы – ғылымда шешілмеген проблемаларды анықтау, табу;
талдау мен жалпылауды қажет ететін, зерттеудің логикалық әдісінде
деректерді қамтитін кез келген зерттеу. Ғылымда түсіндірілмеген, жүйеге
келтірілмеген, оның өрісімен қамтылмаған деректерді анықтаумен байланысты.
Оларды жалпылау мәселені қоюдың мазмұнын құрайды. Мәселені қоюдың логикасы
фактіден мәселені қоюға қарай жүреді.
Принцип – әйтеуір бір теорияның, ілімнің, ғылымның бастапқы негізі.
Проблема – болашақ зерттеудің ауқымын қамтитын ғылыми түйінді
мәселелердің жалпыланған ірі жиінтығы. Оның төмендегідей түрлері бар:
-зерттеу;
-ғылыми кешенді;
-ғылыми.
Зерттеу проблемасы – бір зерттеу пәнінің және бір пайдалану ауқымында
жақын кешенді зерттеу тақырыпьары.
Ғылыми-кешенді – түрлі маңызды міндеттерді шешуге бағытталған ғылымның
түрлі ауқымындағы ғылыми зерттеу тақырыптарының өзара байланыстылығы.
Ғылыми проблема – берілген саладағы әрі қарай ғылыми зерттеуді немесе
техникалық прогрессті қамтамасыз етуге бағытталған нақты теориялық немесе
тәжірибелік міндеттерді шешуді көздейтін бүкіл ғылыми- зерттеу жұмысын
немесе оның бөлігін қамтитын тақырыптар жиынтығы.
Пайымдау – айтеуір бір нәрсені бекітетін немесе жоққа шығаратын ой.
Теория – идеялар немесе принциптер жүйесі, ілім. Ғылымды немесе оның
бөлімнің құрайтын жалпыланған ережелер жиынтығы.
Ой қорытындысы – бастапқы пікірмен байланысты белгілі бір пікірлердің
ішінен жаңа пікірдің туындауы.
Зерттеу жұмысының мұқабасы деп белгілі бір ережелерге сәйкес
толтырылатын зерттеу жұмысының 1-беті аталады.
Жұмысқа кіріспеде тандап алынған тақырыптың көкейкестілігін, мақсат
және қойылған міндеттер, мазмұны негізделеді, зерттеу объектісі мен пәні
айқындалады, зерттеудің таңдап алынған әдісі (әдістері) көрсетіледі,
теориялық мәнділігі және алынған нәтижелердің қолданбалы құндылығы
сараланады және қорғауға шығарылатын ұсыныстар белгіленеді.
Көкейкестілігі. Кез келген зерттеу жұмысының міндетті талаптарының бірі –
көкейкестілік.
Объект дегеніміз – бұл процесс немесе құбылыс. Ол зерттеу үшін таңдап
алынған проблема және проблемалық ситуацияны тудыратын нәрсе.
Пәні – ол объектінің шеңберінде болатын нәрсе.
Зерттеу жұмысының кіріспесінің негізгі элементі зерттеу әдістерін
көрсету болып табылады. Зерттеу әдістері жұмыстағы қойылған мақсатқа
жетудың қажетті шарты болып табылады, құралы болып саналады.
Кіріспеде ғылыми процестің басқа да элементтері сипатталады, жұмыстың
қандай нақты материалдар арқылы орындарғандығы көрсетіледі. Бұл жерде
хабарламаны алудың негіздері:
- ресми (ғылыми);
- әдебиеттік;
- библиографиялық;
- жүргізілген әдіснамалық.
Ғылыми жиналығы – зерттеу жүргізу барысында зерттеу нәтижелерін
сипаттауға алғаш рет деген ұғымды зерттеушінің қолдануына құқық беретін
белгісі. Алғаш рет деген ғылыми ұғым осындай нәтижелердің бұрын
алынбағандығы туралы деректі білдіреді.
Әңғімелесу - мектепте оқыту барысын ұйымдастырудың құрамды
бөлігі,белгілі бір тақырыпты игеру мақсатына жетудің жолы. Әңгімелесу
мақсаты оқушылардың әдебиеттерімен өз беттерімен жұмысында қиындық
тудыратын келелі мәселелерді терең зеттеу үшін мұғалім басшылығымен ұжым
болып талқылау. Әңгімелесу арқылы ұжым болып талқылап оқытуды
ұйымдастырудың басқа турлерінде оқушылардың алған білімін жинақтауға,
айқындай тусуге,бекітуге көмектеседі.
Әңгімелесу барысында оқушылардың білімін тексеруге үлкен көңіл
бөлінеді, бірақ оның бұл бақылау қызметі білім беру мен оқыту қызметінен
басым туспеуі қажет. Мұғалімнің міндеті ұждымдық талқылау арқасында әрбір
оқушының оқу материалын игеуіне қол жеткізу болып табылады. Білімді
тексеру осы мақсатқа бағындырылады. Жақсы ұйымастырылған әгімелесу
тақырыптық күрделі сұрақтарды түсінуіне ғана емес оқу ісінде бақылау және
өзіндік өзі бақылаудың да құралы бола алады. Сөйлеген оқушылардың сөз
сапасынан, олардың талқылау барысындағы белсенділіктерінен кімнің өтілген
материалды қалай игергенін, қандай әдебиеттерді оқығанын біліп, осыған
байланысты әр оқушының іс-әрекетіне қандай тузетулер енгізуді анықтауға
болады.
Байымдау, ұғынып ойлау - заттардың және олардың белгілерінің
арасындағы байланыстарды бекітуді және жоққа шығаруды, ақиқаттық немесе
жалғандық түрінде ие болуды бейнелейтін ойлаудың турі.
Танымдық қызметі жағынанан пайымдау немесе ұғынып ойлау жаңа хабарды
берудің логикалық құралы. Мұның грамматикалық түрі сөйлем.
Байқау - іс-әрекеттің міндетінен шығатын алдын алы белгіленген
мақсатқа бағыты қабылдау. Тарихи турғыдан қарасақ байқау еңбектің
құрамдыбөлігі ретінде дамыды . Әлеуметтік шындықтың және еңбектің іс-
әрекеттің күрделенуіне байланысты байқау өзалдына салыстармалы барыс
ретінде болініп шықты. Ғылыми байқауда қойылатын талаптар ойластырудың бір
мәнділігі, обьективтілігі , яғни байқауда бақылау арқылы қайталау
мүмкіндігі немесі зерттеудің одан да қуаттырақ басқа әдістерін әсіресе
эксперименттік пайдалану байқау нәтижелерін талқылауға көбірек көңіл
бөлінуі қажет.
Байқау іштей және сырттай жүргізіледі. Байқау натижелерін мұғалім оқу
материалын мазмұнды және қол жетерлік өтіп баяндау үшін пайдаланады. Оған
қоса мұғалім оқушыларды байқауға,қоршаған шындықты және әлеуметтік
құрылыстарды жүйелі, орынды қабылдауға жетелейді, байқау қорытындысын
пайдалануға үйретеді
Барыстарға қойылатын жетекші талап(принцип)-іс-әрекеттегі негізгі,
іргелі ой, жүріс-тұрыс ережесі. Ол жетекші ұғым ретінде қаралып, әйтеуір
бір қағиданы қарастырып отырған құбылыста жинақтау және таратуды көрсетеді
Баяндама - нақты тақырыптың мазмұнын кеңейтіп айтып беру, оқушылардың
өз бетімен жұмысының түрі ретінде көрінетін әдіс. Мектеп жағдайында сабақта
сыныптан тыс жұмыстарда пайдаланады. Оқылатын материалдың негізгі мазмұнына
сай көкейкесті теориялық мәселелерге арналды. Баяндаманы пайдалану
оқушылардан таңдап алынған тақырыпты терең талдау жасауды әдебиеттерді
білікті пайдалануды материалды жүйеге келтірді және жинақтауды өмір
тәжірбесіне сүйенуді талап етеді. Баяндаманың натижесінде нақты жоспар
жасаудың негізгі сұрақтарды шешімі табылуға тиісті мәселе ретінде отырып
мазмұнын айтып берудің көтерілген хағидаларды сендірімді негіздеудің дұрыс
дәл жинақтау және қорытындылаудың ықпалы зор болады. Жоспар жасауға ,
әдебиеттерді таңдап алуға мұғалім көмектеседі. Баяндамадағы ой желісін оған
сәйкес әдебиеттер алдын ала таныстырылған болса баяндаманың талқылау
оқушылардың танымдық мүддесін кеңейтеді және тереңдетеді, өз беттерімен
көкейкесті мәселелерді іздеп табу мен зеттеудің берік дағдыларын
қалыптастырады
Болжам - құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын қасиеттерін
түсіндіру мақсатында алға қойған негізделген жорамалды көрсететін ғылым
түрі. Болжам деп кез келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға
болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.
Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады. Зерттеудің бастапқы
кезінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүеге келтіру, бірақ
оларды түпкілікті түсіндіру қамтамассыз етпейтін шартты долбар болады.
Болжам арқылы дамытудың 2 кезеңі бар: олар болжамды құру, тексеру. Болжамды
құру алғашқы белгіленгендерді табу және сұрыптау. Болжамды тексеру одан
туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күйімен салыстыруды
жалпыдан жеке қарай жүретін ой туындалын жүзеге асыру.
Ғылыми абстрактілеу - заттардың белглі бір қасиеттерін немесе
қатынастарын ойша бөлуді өз бетімен қарастыруды қамтитын танымның бір жағы,
түрі . Мұның мақсаты мүғалімдердің теориялық деңгейін білімдігін
әдістемелік дайындығын көтеру, педагогика ғылыми жетістіктерін насихаттау,
озат тәрбиені жинақтау, оқушылармен жұмысты тиімді әдістер мен жұмыс
түрлерін қолайлы пайдалануды өндіру.
Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту және тәжірибелеу жұмыстарының
өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып зерттеу және талқылау түрі.
Мұның мақсаты- теорияны басшылыққа ала отырып нақты тәрбие мекемесінің
тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу барысын жан- жақты талдау.
Ғылыми педогогикалық хабар - пеодогогика ғылымы пайдаланылатын арнайы
басылымдар, техникалық құрылымдар және басқалар арқылы таратылатын оқу және
тәрбиелеу теориясы мен тәжірибенің барлық салаларының дамуы жайындағы
мағлұматтар жүйесі.
Дағды - еңбек және басқа да іс-әрекет құралдарымен белгіленген
дәлдікпен және шапшандықпен оқу немесе ойын міндеттерін орындауда оқыту мен
қайталау нәтижесіндегі білік негізінде жақсы қалыптасқан әрекет. Оқыту
барысында, еңбек дағдыларын қалыптастыруда тек қозғалыс емес, мақсатқа сай
және орынды әрекеттер танымдық іс дағдыларына ерекше зейін аудару қажет.
Оқыту дағдыларына оқушылардың кітаппен және басқа түрлі басылымдар мен өз
бетімен жұмыс істеу, ауызша баяндағанның және оқығанның мағынасын ажырата
білу, конспекті жазу және баяндау жоспарын құру көпшілік алдында сөз
сөйлеуі жатады.
Даму - өзіне тән ерекшелігі бар сапалық қозғалыстың түрі.
Құбылыстардың пайда болуы мен жойылып кету дамуға байланысты. Кез- келген
даму уақытпен байланысты болады. Дамудың бағытын тек уақыт анықтайды .
Дәлелдеу - әйтеуір бір қағиданың ақиқаттығын осымен байланысты бар
басқа ақиқаттар және пайымдаулар көмегімен тауып алудағы логикалық амал.
Дәлелді пікір ғылыми ойлау өрнегінің ажырамас белгісі, ғылыми сенімдерді
қалыптастыру кезеңі. Сондықтан ұстаздық жұмыста дәлелдеу тактикасы мен
методологиясы маңызды орын алады .
2 ДӘРІС САБАҚТАРЫ
Дәрісті тыңдап, жазуға әдістемелік нұсқаулар
Мақсаты: студенттерді курс бойынша тиісті теориялық біліммен
қаруландыру.
Міндеттері:
- әр тақырыпты меңгерту мақсатымен жүйелі білім беру;
- әр тақырып бойынша негізгі түсініктермен таныстыру және меңгерту;
- пәнге қызығушылығын тудыру және ары қарай өздігінен жұмыс істей
білуге үйрету;
- курс бойынша тиісті білімді меңгеру үшін қажетті жағдайлармен
қамтамасыз ету.
Жоғары оқу орындарында оқытуды ұйымдастырудың негізгі формаларының
бірі – дәріс болып табылады. Ол студенттерге олар үшін күрделі және жаңа
ақпараттарды беруге тиімді. Дәріс студенттерде пәнге қызығушылық тудырады,
алынған білімді практикалық міндеттерді шешуде қолдануға көмектеседі,
тақырыптың және қарастырылып отырған материалдың теориялық жақтарын ашып
көрсетеді.
Дәріс - студенттерде өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады.
Дәрісті тыңдау – бұл өзара бір–бірімен байланысқан танымдық үрдістердің
(зейін, түйсік, қабылдау, ес, қиял, ойлау) бірлігі.
Сіздің курс бойынша жан-жақты білім алуыңыз дәріс сабақтарын толық
тыңдауыңызға байланысты екенін еш ұмытпаңыз. Сондықтан бағдарлама
мазмұнында берілген дәріс сабақтарын алдын-ала қарастырып жүріңіз. Сіздің
білімініңізің деңгейі тек өзіңіздің жауапкершілігіңіз және өздігіңізден
жұмыс жасау қабілетіңізге тікелей байланысты болады.
Дәріс сабағын тыңдау және жазуға даярлық: сабаққа кешікпеңіз; дәріс
дәптеріңіз және қаламыңызды ұмытпаңыз; дәріс барысында мәтінді қалмай
жазып отыруға талпыныңыз, ол тәжірибелік сабақтарға, өздік жұмыстарға
даярлануда негіз болады.
Дәріс сабақтарының тақырыптары және қысқаша мазмұны
Модуль 1. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулер әдіснамасы
Тақырып 1. Кіріспе. Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері пәні,
міндеттері
Негізгі ұғымдар: ғылым, ғылым дамуы, ғылыми таным, ғылыми проблема,
ғылыми теория ғылыми зерттеу.
Пәнге кіріспе. Курсты оқыту мақсаты мен міндеті. Ғылымның даму
заңдылықтары. Қазіргі кәсіптік білім беру мәселелері. Теория мен
практиканың бірлігі.
1. Пәнге кіріспе. Курсты оқыту мақсаты мен міндеттері.
Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері курсы 5В012000
Кәсіптік білім мамандарын даярлайтын мемлекеттік стандартқа және оқу
жоспарына сәйкес жасалынған.
Курстың негізгі мақсаты:
- жоғарғы оқу орындарында болашақ кәсіптік оқыту мұғалімдерін
дайындаудағы орындалатын ғылыми-зерттеу бағытын таңдау негіздерімен және
кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеулердің әдіснамасымен таныстыру.
Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу негіздері курсының негізгі
міндеттері:
- Ғылыми таным мен шығармашылық негіздері туралы түсінік қалыптастыру;
- Кәсіби педагогикадағы ғылыми зерттеу әдістерімен таныстыру;
- Ғылыми ақпараттарды іздестіру, жинақтау және өңдеу іскеліктерін
меңгерту;
- Кәсіби педагогикадағы ғылыми педагогикалық зерттеулерді ұйымдастыру
және ғылыми зерттеу әдістерін қолдана білу іскерліктерін қалыптастыру.
Кәсіптік білім (профиль бойынша) мамандықтарының мемлекеттік жалпыға
міндетті жоғары кәсіптік білім стандартына сәйкес студенттер келесі
білімді игеруі тиіс:
- Ғылыми проблеманың пайда болуын;
- Жаңа білімнің қажеттілігін;
- Проблеманың шешілу мәселелері жөніндегі бағыт-бағдарын;
- Ғылым әдіснамасы жөніндегі түсінігі;
- Теория мен практиканың практикалық бірлігі;
- Зерттеу логикасын түзе білуі;
- Зерттеудің жұмысшы жоспарларын түзе білуі.
Іскерлікті игеруі тиіс:
- Педагогикалық эксперименттердің түзілімін;
- Зерттеу аппаратын және зерттеу әдіснемесін анықтауды;
- Социологиялық зерттеу негіздерін пайдалануды;
- Материалдарды өңдеудің математикалық тәсілдерін игеруді;
- Әдебиеттермен жұмыс істей білуді;
- Зерттеу мазмұнының жазылу тәсілдерін меңгеруді.
2. Ғылымның даму заңдылықтары. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі.
Ғылым – шындық жөніндегі объективтік заңдарды жасап шығару және
ториялық жүйеге келтіру жүретін іс-әрекет ауқымы.
Ғылым – табиғат, қоғам және ойлау заңдарын зерделеу, табиғи
байлықтарды ұтымды пайдалану және қоғамды тиімді басқару мақсатында
болмыс туралы объективті білімді тұжырымдау және теориялық жағынан
жүйелеу функциясы болып табылатын адам қызметінің саласы.
Ғылымның ауқымындағы іс-әрекет – ғылыми зерттеу. Ғылыми зерттеу -
таным процесінің ерекше формасы. Ғылыми зерттеу барысында объектілерді
жүйелі және мақсатты зерттеу, онда құралдарды және ғылыми әдістерді
пайдалану және зерттелетін объектілер жөніндегі білімдерді қалыптастыру
мен қорытындылау жүргізіледі.
Ғылыми таным: танымдық іс-әрекетті арнайы адамдар тобы жүзеге асырады.
Жүзеге асыру түрі – ғылыми зерттеу. Ғылым тарихында арнайы таным
құралдары, ғылыми зерттеу әдістері шығарылып, жасалады.
Ғылыми зерттеу жүйелі және мақсатқа бағытталған болады.
Ғылыми-зерттеу қызметі – зерделеніп отырған объектілерге, құбылыстарға
(процестерге) тән ерекшеліктерді, заңдылықтар мен заңдарды анықтау
мақсатымен қоршаған болмысты зерделеу және алынған білімді практикада
пайдалануға байланысты қызметтің түрі.
Іргелі ғылыми зерттеулер – табиғат, қоғам адам дамуының және олардың
өзара байланысының негізгі заңдылықтары туралы жаңа білім алуға
бағытталған теориялық және тәжірибелік қызмет.
Қолданбалы ғылыми зерттеулер – практикалық мақсаттарға қол жеткізу
және нақты міндеттерді шешу үшін жаңа білім алуға және оны қолдануға
бағытталған қызмет.
Болжам - құбылыстардың өмір сүру себептерінің шындығын қасиеттерін
түсіндіру мақсатында алға қойған негізделген жорамалды көрсететін ғылым
түрі. Болжам деп кез келген ойдан туған жорамал немесе қиялды айтуға
болмайды.Обьектіге байланысты болжам жалпы және дербес болып бөлінеді.
Ғылымда іске басшылық болжамы маңызды орын алады. Зерттеудің бастапқы
кезінде алға қойылатын бақылау нәтижелерін тұңғыш жүеге келтіру, бірақ
оларды түпкілікті түсіндіру қамтамассыз етпейтін шартты долбар болады.
Болжам арқылы дамытудың 2 кезеңі бар: олар болжамды құру, тексеру. Болжамды
құру алғашқы белгіленгендерді табу және сұрыптау. Болжамды тексеру одан
туындайтын нәтижелерді және оларды нәрселердің нақты күйімен салыстыруды
жалпыдан жеке қарай жүретін ой туындалын жүзеге асыру.
Ғылыми абстрактілеу - заттардың белглі бір қасиеттерін немесе
қатынастарын ойша бөлуді өз бетімен қарастыруды қамтитын танымның бір жағы,
түрі . Мұның мақсаты мүғалімдердің теориялық деңгейін білімдігін
әдістемелік дайындығын көтеру, педагогика ғылыми жетістіктерін насихаттау,
озат тәрбиені жинақтау, оқушылармен жұмысты тиімді әдістер мен жұмыс
түрлерін қолайлы пайдалануды өндіру. Ғылыми тәжірибелік конференция-оқыту
және тәжірибелеу жұмыстарының өзекті мәселелерінің тәжірибесін ұжым болып
зерттеу және талқылау түрі. Мұның мақсаты- теорияны басшылыққа ала отырып
нақты тәрбие мекемесінің тәжірибесіндегі белгіленген мәселенің шешілу
барысын жан- жақты талдау.
Ғылыми педогогикалық хабар - пеодогогика ғылымы пайдаланылатын арнайы
басылымдар, техникалық құрылымдар және басқалар арқылы таратылатын оқу және
тәрбиелеу теориясы мен тәжірибенің барлық салаларының дамуы жайындағы
мағлұматтар жүйесі.
3.Қазіргі кәсіптік білім беру мәселелері. Теория мен практиканың
бірлігі.
Білім - адам ойында шындықты дұрыс бейнелеуі қоғамдық тәжірибеде
тексерілген таным барысының нәтижесі. Білім адамдардың қоғамдағы
материалдык және рухани іс әрекеті нәтижесі ретінде пайда болады кез келген
шындықты бейнелеу білім болмайды(жануарларға байланысты қарайтын болсақ)
адам өзін өмірдегі ісінен , оның обьективті жағдайлары мен заттарынан
бөліп қарайды. Адамдар болмысының тәсілдерінің өзі олардың әлемге
қатынастарының тәсілдерінің мақсатқа сәйкес және тек басқа адамдармен қарым-
қатынасымен жүзеге асатын нақты іс. Сондықтан да әрбір жеке адам өз
әрекеттері мен заттарына сырттай қатынасатын сияқты. Әрбір құбылысының
өзіндік қасиеттері мен сапалары бар шын әлем оған сыртқы обьективті өмір
ретінде көрінеді. Адамның обьективті әлем заттары мен құбылыстарының
обьективті мүмкіндіктері жөніндегі ойы оның білімдерінің алғашқы түрі. Тек
білімдер ғана іс мақсатын көруге береді. Бұл жерде адамның шындыққа
қатынасы аралыққа айналды. Осы қатынас яғни адамдардың шын өмір барысын
олардың болмысын саналы қабылданған болмысқа айналдырады. Сана дегеніміз
адамның әлемге қатынасының өзі осы әлемнің шын қабылеті қандай және оған
өзінің заттары мен күштері арқылы әсер еткенде не болатынын біле отырып
қатынас жасау. Білім беру - жүйеге келтірілген білім,білік және дағдыларды
игеру барысы және нәтижесі, оқушы өмірге және еңбекке дайындаудың қажетті
шарты, білім берудің негізгі жолы мектепте оқыту білім берудің мектепке
дейінгі бастауыш, ора, жоғары тағы сол сияқты сатылары бар.
Білім беру және оқыту теориясы - педагогика ғылымының саласы. Білім
беру және оқыту теориясы жас кезеңдерінің барлық сатыларына сәйкес оқытудың
заңдылықтарын оған қойылатын талаптарды, білім беру міндеттерін мазмұнын,
оқыту мен оқу түрлерін әдістерін оқу барысында ынталандыру мен бақылауды
анықтайды. Білім беру және оқыту теориясының методологиялық негізі таным
теориясы, оқушы тұлғасын жан-жақты және үйлесімді қалыптастыру туралы ілім
болып табылады. .Бұл теория білім беру және оқытуда арнайы ұйымдастырылатын
іс деп қарайды. Оқыту барысында оқушылардың білім, білік, дағдыларды
меңгеруде мұғалім мен олардың өз бетіндік іс бірлігі айқындалады .
Білім беру және оқыту теориясы адамның ісін санасын, қарым-қатынасын
зерттейтін философия. Бұл теорияның мақсаты оқытудың заңдылықтарын қоғам
қажеттігіне сай оқытудың мақсаттары мен міндеттері, әдістері, түрлері және
нәтижелері байланысын ашу. Заңды байланыстардың көптеген түрлерін жинақтай
отырып бұл теорис оқытуға қойылатын талаптарды қалыптастырады. Бұл
талаптарды орындай отырып мұғалім оқу барысын қолайлы етіп құра алады.
Соңғы жылдары білім беру және оқыту теориясы оқу жүктемесін тиімді және
ұтымды ету тұрғысынан оқытудың әрбір нақты жағдайын сапалы және мақсатты
ұйымдастыруға мүмкіндік беретін оқыту барысын қолайлы ету теориясын жасап
шығарады. Қоғамдық қажеттілікті есепке ала отырып әрбір тарихи кезеңге
білім беру және оқыту теориясын,оқыту міндеттерін, білім беру мазмұнын
таңдап алу белгілерін, оқу жоспарларын, бағдарламаларын, оқулықтарды оқу
құралдарын, дидактикалық материалдарды жасаудың негізін ашып береді. Білім
беру және оқыту теориясы оқыту әдістерін зерттейді, оларды түрлі негізде
топтайды, тәжірбиелік эксперименттік және педагогикалық озат тәжірбие
негізінде жаңа әдістер мен әдістемелік жүйелерді жасайды. Бұған шешімі
табылуға тиісті мәселе көтере отырып, оқушылардың танымдық іс жасау күйін
туғызу, ізденіс, әдістерінің пайда болуы дәлел. Білім беру және оқыту
театры оқытуды ұйымдастыру түрлері мен құралдарын қарастырады.
Ғғылым(наука)-мақсаты мен қызметі адамның өзі және оны қоршаған әлем
жөніндегі білімдерді жасап шығару болып табылатын адамзаттың іс шеңбері,
қоғамдық санның бір түрі. Ғылым деген атау мен табиғат қоғам құбылыстарын
түсінуге және олардың дамуын алдын ала болжауға мүмкіндік беретін бірте
кеңейіп келе жатқан теориялық білім жүйесін белгілейді. Қазіргі кезде ғылым
тікелей өндіргіш күшке айналып отыр.
Білім беру әдістемесі – ғылыми негізделген оқудың әдістері, ережелері,
тәсілдері, жүйесі осының арқасында оқушының дуниеге көз карасын қарастырып
алған білімдерін тәжірбие жүйесі осының арқасында оқушының дүниеге
көзқарасын қалыптастырып алған білімдерін тәжірбиеде өз бетімен қолдану
дағдыларымен қаруландыру. Білім беру әдістемесі таным теориясына суйенеді.
Педагогика, психология, логика және т.б бірқатар ғылымдар жетістіктерін
басшылыққы алады. Білім беруде оқытуға қойылатын талаптарды шығармашылықпен
қолдану үлкен пайда келтіреді.Психология ғылымындағы оқушы зейіні, иесі,
қабылдауы, қызығуы мәселелерін оқыту барысында есепке алу қажет. Логика
мұғалімді ойлау заңдарын білу мен, сендіру әдістерімен, алға қойған
қағидаларды ғылыми дәлелдеу тәсілдері мен қаруландыру .Оқыту барысының
кезеңдеріне сәйкес әдістемеде мұғалімнің сабаққа дайындалу, жаңа
материалдарды баяндау, оқушылардың әдебиеттермен өз бетімен жұмыс істеуі,
олардың оқу және тәжірбелік тапсырмаларды орындауы қорытындылау білімін
тексеру және бюағалау тәсілдері қарастырылады. Білімді бекіту - оқытудың
барлық кезеңдерінде жүзеге асатын білімді игеру беріктігінің міндеттерін
шешуге мүмкіндік береді. Әдетте білімдерді бекітуге арнайы уақыт бөлінеді.
Оқылатын материалды тусіндіру барсында оның негізгі мазмұнын қайталау үшін
әңгіме ұйымдастырылады. Білімді бекітудің ең тиімді тәсілі оларды
тәжірбиеде қолдану болып табылады. Білімді бекіту оқытатын жаңа материалмен
байланыстар негізінде бұрынғы білімдерді тереңдетуді, білім , білік,
дағдыларды жетілдіруді талап етеді. Білімді бекітудің үйреншікті әдістері
мен түрлері бұрын оқылған материалдар бойынша әңгіме, жинақтау сипатындағы
сабақтар, шолулар, кітаппен жұмыс, тәжрибелі тапсырмалар болып
табылады.Ұмытудың алдын алу білімдерді бекіту мақсатында оқу жұмысының
барысында тексеру және қайталау жұмыстары жүргізіледі. Бұл оқу материалы
жуйеге келтіруді ,жинақтауды, толықтыруды және білім мен біліктің
беріктігін қамтамассыз етеді. Осы жұмысты жүргізуге мұғалім болашақ оқу
жұмысына қажетті білім қырларына баса назар аударады. Әдістемелік тұрғыдан
дұрыс ұйымдастырылған білімді бекіту жұмыстары түрлі анықтама әдебиеттерді
жұмыс орындауда, бақылау орындауда тиімді пайдалануға оқушылардың танымдық
қызығуы, өз беттерімен білім алу қабілеттерін дамытуға бейімдейді.
Білімді ұғып алу - білім, білік дағдылады игеруге бағытталған іс-
әрекет. Зерттелетін құбылыстарды деректерді, барысмтарды талдау және
мсұрыптау нәтижесінде ғылыми ұғымдардың негізін қалайтын жинақтау
қалыптасады. Білімдерді ұғып алудағы жинақтаулар сипатын оқушылардың жеке
ерекшеліктерімен және қабілеттерімен анықталады.Мұғалім бул ерекшелктерді
еске ала отырып оқушыларды талдау, сұрыптау, жинақтау, жалпылау, сияқты
ақыл адамдарын үйретеді мысалы, жалпы ұғымда шығару үшін жеткілікті
деректер мен құбылыстарды талдай отырып бекітеді. Оқыту барысында тек дайын
білімдерді беру ғана емес, оқушыларға оларды өз бетімен алу білігін үйрету,
оның тиімді тәсілдері мен әрекекттеін қалыптастыру маңызды нәрсе болып
табылады.
Кәсіби педагогика – жалпы педагогиканың бір тармағы ретінде кісіптік
білім беру жүйесімен қатар қалыптасып келе жатқан ғылым саласы. Кәсіби
педагогиканы теориялық және қолданбалы ғылым ретінде сипаттауға болады.
Өйткені ол, бір жағынан, кәсіби педагогикалық құбылыстарды баяндап
түсіндірсе, екінші жағынан, кәсіптік білім берудің міндеттерін шешуге
бағытталған оқыту және тәрбиелеу жолдарын қарастырады. Ол теориялық жағынан
дами отырып, кәсіптік білім бойынша оқу-тәрбие процесін жетілдіруді
көздейді.
Кәсіби педагогика – түрлі типтегі кәсіби оқу орындарында жүзеге
асырылатын кәсіптік білімнің орта, жоғары және жоғары білімнен кейінгі
мәселелерін қарастырады.
Кәсіби педагогиканың объектісі – кәсіптік білім беру жүйесі.
Кәсіптік білім – бұл белгілі бір жүйеде кәсіп бойынша алынған білім,
білік және дағдылар жиынтығы және оны тиісті кәсіптік ортада пайдалана
білудің ережелері мен нормалары тәртібі.
Кәсіби даму – жеке тұлғаның кәсіби іс-әрекеттің субъектісі ретінде
дамуы.
Кәсіп – жалпы адамзаттық мораль нормаларымен келісілген еңбек түрі
және адамзат үшін материалдық игіліктер бастамасы.
Кәсіптік оқыту – бұл болашақ маманның өзі таңдаған кәсібі бойынша
ғылыми-техникалық ілімді игеруі және кәсіптік білік, дағдыны
қалыптастырудағы бірлескен іс-әрекеті.
Білік - әйтеуір бір ережеге және оны нақты міндеттерді шешу
барысында лайықты пайдалануға негізделген жаңа әрекетті меңгерудің
нәтижесі.Білікті әрекеттің орынды тәсілдерін таңдай білуден, тек қана
таңдай білуден емес оларды тәжірибеге қолдану.
Біліктің және дамуның ең тиімділігін қамтамамсыз жалпы шарттар:
-тұжырымдалған ережені тусіну:
-орындалатын қажет әрекет бейнесін қалыптастыру:
-жаңа міндеттерді шешу барысында әрекетті оындаудың нәтижілігі жөнінде
хабар алып отыру:
Өзін-өзі бақылауға сұрақтар:
1. Курстың мақсаты неге бағытталған?
2. Курстың міндеттерін атаңыз.
3. Ғылымның даму заңдылықтарын атаңыз.
4. Кәсіптік білім беру мәселелерін нақтылаңыз және шешілу жолдарын
қарастырыңыз.
Әдебиеттер:
1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, 2003,
112б.
2. Загвязинский В.И. Исследовательская деятельность педагога.-М.,2008.
3. Асқаров, Е.С. Ғылыми зерттеулердің негіздері :оқу-әдістемелік
құрал .-Алматы,2005.
4.ҚоянбаевМ.,Қоянбаева Г.Р. Педагогика әдіснамасы және педагогикалық
зерттеулетін әдістері. – Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2007,32б.
5. Аканов Б., Карамзин Н.Основы научных исследований.- Алматы,1989-136с.
6. Новые исследования в педагогических науках Вып 2.-М.,1991.
8.Личность и профессия: психологическая поддержка и сопровождение . -
М.,2005.
9. Общая и профессиональная педагогикаПод ред. В.Д. Симоновича.-
М.,2005.
10. Педагогика профессионального образованияПод ред. Сластенина.-
М.,2004.
11. Профильное обучение:спецвыпуск. - Новосибирск,2002.
Тақырып 2. Кәсіби педагогикада ғылыми зерттеулерді
ұйымдастыру
Негізгі ұғымдар: ғылыми тақырып, тақырыптың көкейкестілігі,
тақырыптың көкейкестілігі, ғылыми пән, ғылыми дерек, зерттеу объектісі,
зерттеу пәні, зерттеу болжамы, ғылыми жаңалығы.
Ғылыми проблема. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі. Кәсіби
педагогикадағы ғылыми зерттеулердің өзіндік ерекшеліктері. Педагогикалық
зерттеудің ғылыми аппаратының мазмұны. Тәжірибелі эксперимент жұмыстары
және оларды ұйымдастыру. Ғылыми зерттеу кезеңдері.
1.Ғылыми проблема. Ғылыми зерттеу бағытын таңдау негізі. Кәсіби
педагогикадағы ғылыми зерттеулердің өзіндік ерекшеліктері.
Ғылым – адамдардың табиғат, қоғам, ойлау туралы білімдерінің жүйесі. Осы
үш саланың әрқайсысына қатысты ғылымдардың жеке салалары және олардың даму
заңдылықтары бар.
Қазіргі заманғы ғылым – жаңа білім өндіру және мақсатқа сай оны беріп
отыру жөніндегі әлеуметтік бағдарлы қызмет, қоғамдық өндірістің өзіндік
түрі, жиынтығында дүниенің ғылыми бейнесін құрайтын білімдер жүйесі, аса
маңызды әлеуметтік қару.
Ғылыми проблема – берілген саладағы әрі қарай ғылыми зерттеуді немесе
техникалық прогрессті қамтамасыз етуге бағытталған нақты теориялық немесе
тәжірибелік міндеттерді шешуді көздейтін бүкіл ғылыми- зерттеу жұмысын
немесе оның бөлігін қамтитын тақырыптар жиынтығы.
Ғылыми жұмыстың мақсаты – іргелі және қолданбалы міндеттерді шешу.
Іргелі ғылым табиғат пен қоршаған әлемнің ғалами мәселелерін қарастырады,
оның зерттеу пәні ретінде әлем мен бүкіл жаратылыс құрылымының жалпы заңы
мен ортақ заңдылықтары табылады. Бұл ғылымның маңызы ешқандай
критерийлермен өлшенбейді, одан алынған нәтижелерді жақын уақытта қолдану
мәселелері қойылмайды.
Қолданбалы ғылым іргелі ғылымның жетістіктеріне сүйене отырып, өмірге
жақын түсінікті міндеттерді қарастырады. Мұнда ғылыми нәтижелерді іс
жүзінде пайдалану негізгі міндет болып саналады, сондықтан бұл салаға
жататын зерттеулерді бастар алдында бұл кімге қажет ? деген сұрақтар
қойылады. Іргелі және қолданбалы ғылымның арасында айқын шекара жүргізу
мүмкін емес, себебі қолданбалы ғылым өзінің даму барысында және
жетістіктерін қорытындылай келе бірте – бірте зерттеудің іргелі түріне
айналады. Ал керісінше, іргелі ғылым тапқан жаңалықтарды пайдалана отырып,
қолданбалы ғылым өндіріс пен шаруашылықтың ірі мәселелерін шешуге көп ықпал
жасайды. Жүргізіліп отырған жұмыстың түріне қарай қолданбалы ғылым
теориялық немесе эмпирикалық (тәжірибе) сипат алады.
Теория сипатына ие ғылыми жұмыс жүргізу барысында соңғы нәтижеге жету
үшін әдебиет көздерінен ақпарат жинақталады, талданып қорытылады, өңделеді,
есептеледі, жаңа ой-пікір ұсынылып, болжау жасалады. Ғылыми жұмыстың мұндай
сипаты дедуктивті әдіс деп аталады. Ғылыми іс - әрекеттің бұл түрінде
зерттеушінің шығармашылық қабілеті, оның ақпараттық толықтығы, ақпараттың
зор ағымынан тиісті қажет бөлігін дер кезінде табу қабілеті аса маңызды.
Зерттеу тақырыпты таңдау мен проблеманы анықтаудан басталады. Зерттеудің
неғұрлым ретті түрде, терең негізделіп және қатаң құрылымдалған түрде
жүргізу оның нәтижелі болуына мүмкіндіктер ашады.
Алғашқы қадам пәндік саланы таңдаудан басталады. Ол үшін блоктік тәсіл
қолдану тиімді.
Бірінші блок – байланыс: тақырып – проблема. Жас зерттеушіге даяр
тақырыпты ұсыну мүлде дұрыс емес. Зерттеуші бірнеше тақырыптардың ішінен
өзін және ұжымын қызықтыратын, өзіне жақын тақырыптың бірін таңдауына
болады. Бірақ, ең дұрысы, өзін толғандырып жүрген тақырыпты өзінің
ұсынғаны. Осылай еткеннің өзінде тақырыпты нақтылау, түзету, акцент жасау,
тұжырымдарды қарапайымдау және нақтылау қажет.
Зерттеу тақырыбын негіздеу.
Тақырыпты таңдау және нақтылау – ұзақ уақытқа созылатын қиын жұмыс.
Тақырып көздері тәжірибе немесе теория жазықтығында болуы мүмкін. Алғашқы
кездерде қарама – қайшылықтар, іс жүзінде ұнамсыз болуы сияқты кедергілер
болуы мүмкін.
Тақырып – проблема: тақырыпты таңдауға қойылатын талаптар:
- Өзектілігі, көкейкестілігі (өткірлігі, шешілудің пісіп жетілуі).
- Теория және тәжірибе үшін маңыздылығы (аса маңызды ғылыми және
практикалық міндеттерді шешуге қолдануға болатындығы).
- Перспективалы (болашағы) болуы (қарастырылып отырған кезең үшін өзекті
және маңызды болуы);
- Проблемалылығы (шешілуінің белгісіз болуы, теориядан іздеу қажеттігі,
тәжірибеде қиындықтарды шешу).
- Адам мен қоғамның даму концепцияларымен үндес болуы (ізгілікті –
тұлғалық немесе әлеуметтік тұлғалық бағдар).
- Ізденушінің тәрбиесі мен мүдделі болуы (бастан кешіру, қатысы болуы).
Аталған талаптардың бәрі де маңызды, бірақ өзектілік, проблемалық және
осы заманғы тұжырымға сәйкес келуі сияқты бөліктер айрықша түсіндіруді
қажет етеді. Өзекті (көкейкесті) тақырыпқа мәңгі жасмыл, ұзаққа кететін
деп аталатын тақырыптар жатады. Тақырыпта проблема анық немесе жабық түрде
болуы тиіс. Оның көздері іс жүзіндегі қиындықтардан көрінеді. Егер
теориялық білімде сәйкес түсіндірмелер мен шешімдер болмаған жағдайда
проблема туындайды. Міне, осы кезде ғылыми проблема пайда болып қалыптасуы
жүреді де, білмегенді білу, белгісіздің белгілі болуы.
Тақырыпты шектеу және нақтылау, оған жақын тақырыптардан жігін ашу, оның
зерттеу аясын және жағдайларын дәл көрсету де аса маңызды.
Тәжірибенің көпқырлылығын, жұмыстың барлық бағытындағы педагог, психолог
немесе басшы маңызды оқиғалар мен фактілерді әрдайым есте ұстау қажет.
Зерттеу үнемі шектеліп отыруы тиіс, себебі солай өткенде ғана зертеліп
отырған үрдіске терең бойлау мүмкіндігіне ие болуға, ақырына дейін жетуге
болады.
Сондықтан зерттеудің проблемалық алаңы көлемі және шешілетін нақты
міндеттері бойынша шектеліп отыруы тиіс. Тақырыптың аталуы проблеманы,
ізденіс пәнін, әсіресе бағытын, ізденістің жетекші аспектісін білдіреді.
Кейбір жағдайларда негізгі тақырыптың аталуы қосымша сөздер арқылы
нақтыланып беріледі. (жақша ішінде немесе жақшасыз).
2.Педагогикалық зерттеудің ғылыми аппаратының мазмұны.Тәжірибелі
эксперимент жұмыстары және оларды ұйымдастыру. Ғылыми зерттеу кезеңдері.
Зерттеудің ғылыми аппаратының құрылымы:
1. Ғылыми жұмыстың тақырыбын таңдау.
2. Зерттеудің көкейкестілігіне негіздеме беру.
3. Зерттеу объектісін нақтылау.
4. Зерттеу пәнін анықтау.
5. Зерттеу мақсаты мен міндеттерін қою.
6. Зерттеу әдістерін таңдау.
7. Болжам жорамалдау.
8. Зерттеу жоспарын құру.
9. Тәжірибеде жүзеге асыру.
10. Болжамды тексеру.
Зерттеу жұмысының мұқабасы деп белгілі бір ережелерге сәйкес
толтырылатын зерттеу жұмысының 1-беті аталады.
Жұмысқа кіріспеде тандап алынған тақырыптың көкейкестілігін, мақсат
және қойылған міндеттер, мазмұны негізделеді, зерттеу объектісі мен пәні
айқындалады, зерттеудің таңдап алынған әдісі (әдістері) көрсетіледі,
теориялық мәнділігі және алынған нәтижелердің қолданбалы құндылығы
сараланады және қорғауға шығарылатын ұсыныстар белгіленеді.
Көкейкестілігі. Кез келген зерттеу жұмысының міндетті талаптарының бірі –
көкейкестілік.
Объект дегеніміз – бұл процесс немесе құбылыс. Ол зерттеу үшін таңдап
алынған проблема және проблемалық ситуацияны тудыратын нәрсе.
Пәні – ол объектінің шеңберінде болатын нәрсе.
Зерттеу жұмысының кіріспесінің негізгі элементі зерттеу әдістерін
көрсету болып табылады. Зерттеу әдістері жұмыстағы қойылған мақсатқа
жетудың қажетті шарты болып табылады, құралы болып саналады.
Кіріспеде ғылыми процестің басқа да элементтері сипатталады, жұмыстың
қандай нақты материалдар арқылы орындарғандығы көрсетіледі. Бұл жерде
хабарламаны алудың негіздері:
- ресми (ғылыми);
- әдебиеттік;
- библиографиялық;
- жүргізілген әдіснамалық.
Ғылыми жиналығы – зерттеу жүргізу барысында зерттеу нәтижелерін
сипаттауға алғаш рет деген ұғымды зерттеушінің қолдануына құқық беретін
белгісі. Алғаш рет деген ғылыми ұғым осындай нәтижелердің бұрын
алынбағандығы туралы деректі білдіреді.
Зерттеу көкейкестілігін негіздеудің мәні – оқу мен тәрбиенің теориясы
және практикасын бұдан былай да дамыту үшін тиісті проблемалардың
қажеттігін, дер кезінде зерттеліп, шешімін табудың маңыздылығын түсіндіру.
Көкейкесті зерттеулер белгілі кезеңдегі аса күрделі де қажет мәселелердің
жауабын береді, педагогикалық ғылымға қойылатын қоғамның әлеуметтік
тапсырысын бейнелейді, практикада орын алған келелі қайшылықтарды ашады.
Көкейкестілік тиегі өзгермелі, қозғалысты, уақыт пен нақты әрі ерекше
жағдайларға тәуелді. Жалпыланған күйде көкейкестілік ғылыми идеялар мен
практикалық ұсыныстарға болатын сұраныс пен дер кезіңдегі ғылым мен
практиканың мүмкіндігі арасындағы айырмашылық деңгейін сипаттайды.
Зертттеу тақырыбы шешімі қалтқысыз табылуы қажет, өте күрделі де
қоғамдық маңызға ие болған проблемалармен ұштасқан әлеуметтік тапсырыс
нақты тақырыптың негіздеме дәйегін талап етеді. Ал бұл, өз кезегінде,
қойылған мәселенің ғылым аймағында зерттелу дәрежесінен туындайды.
Егер әлеуметтік тапсырыс педагогикалық практиканы талдаудың
нәтижесінде ұсынылатын болса, ғылыми проблеманың өз негізі басқаша. Оның
міндеті ғылым құрал-жабдықтарын пайдалана отырып, негізгі қарама-
қарсылықтарды баяндап беру. Әдетте, проблема шешімі зерттеу мақсатын
құрайды. Мақсат – қайта түзіліп, өрнектелетін проблема.
Проблема нақтыланып, өрнектелгеннен соң, зерттеу нысанын таңдау кезегі
келеді. Нысанға педагогикалық процесс, педагогикалық болмыстың бір саласы
немесе қайшылықтарымен жүз берген қандай да педагогикалық қатынас алынуы
мүмкін. Басқаша айтсақ, өз ішінде нақты не әлі де күмәнді қайшылықтарды
қамтып, проблемдік ситуацияларды туындатқан жағдайлардың баршасы нысан
есептелінеді. Танымдық процесс бағытталғанның бірі – нысан. Зерттеу дені –
нысан бөлшегі, бір тарапты, яғни бұл түбегейлі зерттеуді қажет еткен
нысанның теориялық не практикалық тұрғыдан өте маңызды сапа – қасиеттері,
қырлары мен сырлары.
Зерттеу мақсаты, объекті және деніне сәйкес, әдетте, болжамды
(гипотезаны) тексеру мен дәйектеуге арналған зерттеу міндеттері
белгіленеді. Гипотеза – бұл шынайлылығы әлі дәлелденуі қажет теориялық
негізі бар болжамдар жиынтығы.
Ғылыми жаңалық тиегі аяқталған зерттеулердің сапасын бағалау үшін
қолданылады. Ол қазіргі кезеңде әлі белгісіз, педагогикалық әдебиеттер
тобына енбеген білім заңдылықтары, олардың құрылымы мен механизмдері,
мазмұны, принциптері мен технологиясын сипаттаушы теориялық және
практикалық қорытындылардың мазмұнын өрнектейді.
Зерттеу жаңалығы қаншалықты теориялық маңызға ие болса, соншалықты
практикалық қажеттілікке ие. Зерттеулер нәтижесінде түзілген
тұжырымдамалар, алынған гипотезалар, ашылған заңдылықтар, әдістер,
бағыттар, көзқарастар, проблеманы айқындау моделі орындалған ғылыми
істердің теориялық маңызын танытады. Ал зерттеудің практикалық маңызы жаңа
ұсыныстар, нұсқаулар және т.б. дайындауға арқау болуында.
Жаңалық тиектері, теориялық және практикалық маңыздылық зерттеу типтеріне
орай бір – бірімен ауысып барады, сондай – ақ жаңа білімдердің пайда болу
уақытына тәуелді келеді.
Зерттеулердің негізгі кезеңдері (этаптары).
Зерттеу ізденістерінің логикасы мен қозғалысты өзгермелілігі бірнеше
сатылық – эмпирикалық, гипотетикалық, эксперименталды – теориялық немесе
теориялық, прогностикалық – жұмыстар орындауды қажет етеді.
Зерттеудің эмпирикалық сатысында зерттеу нысанының қызметтік бағамы
алынады, шынайы оқу – білім тәжірибесі, ғылыми білімдер деңгейі мен құбылыс
мәнін түсіну қажеттігі арасындағы қарама – қарсылықтар көрінеді, ғылыми
проблема өрнектеледі. Эмпирикалық талдаудың басты нәтижесі – зерттеудің
алғашқы тұжырымдамалары ретінде қабылданған, бірақ әлі тұтастығы
тексеріліп, бекуі қажет болжамдар мен шамалаулар жүйесінен түзілетін
зерттеу гипотезасынан көрінеді.
Гипотетикалық сатыдағы ізденіс жұмыстарының мәнін зерттеу объекті
жөніндегі деректік болжамдар мен олардың мәнін айқындап алу қажеттігі
арасындағы қарама – қарсылықтарды шешіп алу, содан соң зерттеудің
эмпирикалық деңгейінен оның теориялық деңгейіне өтудің дайындық жағдайларын
жасау.
Теориялық саты зерттеулерінде назарға алынған нысан жөніндегі
функционалдық және гипотетикалық болжамдар мен ол туралы жүйелі шамалаулар
қажеттігі арасындағы қайшылықтарды үйлестіру жұмыстары орындалады.
Теорияның белгілі қалыпқа келуі прогностикалық сатыға жол ашады,
осының нәтижесінде тұтастай құрылым ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz