ҚАЗАҚТЫ КҮЛЛІ ӘЛЕМГЕ ТАНЫСТЫРУ ҚОҢЫРДЫҢ МАҚСАТЫ ЕДІ



1 Қоңыр есімі . қос халыққа ортақ есім
2 Түрколог ғалым Иштван Қоңыр Мандоки
3 Иштван Қоңыр Мандоки өз елінің арғы мәдениетін, салт.дәстүрін зерделеу мақсатын ту еткен
Қоңыр есімі – қос халыққа ортақ есім. Иштван Қоңыр Мандоки барлық саналы ғұмырын қазақ пен мажар елінің бір тамырдан өрбіп шыққан, туыс жұрттар екендігін дәлелдеуге арнаған ғалым. Ол өзінің көптеген еңбектерінде түркі халықтарының салт-дәстүрін, мәдениетін, ұлттық ділін бажайлай қарастыру арқылы тың жаңалықтарға қол жеткізді. Қоңыр ағамыздың түркология саласына сіңірген зор еңбегінің арқасында Еуропада қыпшақ ағайындардың басқалармен терезесі тең тұрмыс кешіп отырғанын білдік. Мандокидің ғылымға қосқан сүбелі үлесі Венгрияда да жоғары бағаланады. Будапешт төрінде оның есімін иеленген үлкен университет орналасқан. Жақында Түркістан қаласына Қоңыр ағамыздың жары – Айша Мақсұмқызы мен Иштван Қоңыр Мандоки атындағы университеттің бір топ студенттері келіп кетті. Қазақы дәстүрді қатты ұстайтын Айша апайымыздан Әзірет Сұлтан кесенесіне зиярат жасау барысында сұхбат алудың сәті түсті.
- Ең алдымен, бүкіл түркі жұртына ортақ қасиетті Түркістан шаһарына жасаған сапарларыңызға сәттілік тілеймін. Және Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қылған зияраттарыңыз қабыл болсын. Көңілге түйген ойларыңызбен, алған әсерлеріңізбен бөлісе кетсеңіз.
- Рахмет. Біздің Мажарстаннан ат арытып Қазақстанға келіп, Әулие Бабаларымыз жатқан киелі өңірге зиярат етуіміздің өзіндік бір үлкен себебі бар. Иштван Қоңыр Мандоки деген атақты ғалым, профессор кезінде Еуропадан қазақ еліне қарай жол тартып, осы топырақтың бабаларының атамекені екенін алғаш анықтаған. Дунай өзенінің жағалауында орналасқан Мажарстанға қыпшақтардың жеті ғасырдан астам уақыт бұрын қоныс аударғанын дәлелдеген. Қоңыр үлкен жүректі ұлтшыл азамат болатын. Арғы тегінің қазақтардан тарайтынын жақсы білетін және оны бас қосқан жерлерінде үнемі жария етуден жалықпайтын. Әлбетте, Еуропаның қазанында қайнап, солармен аралас-құралас болып кетсе де, қыпшақтар өздерінің кім екендіктерін ұмытпайды, арғы ата-тектерін естеріне алып жүреді. Ат жалын тартып мінер азамат болған сәтінен бастап, Қоңырдың да бар аңсары Қазақстанға ауған да тұрған. Ақыры, тәуекелге бел буып, бауырларының арасына келіп, туған-туысқандарымен қауышқан. Ол ғұмырының көп уақытын туып-өскен жері Мажарстанда емес, байырғы бабаларының топырағында өткізді.
Бала кезінде әке-шешесі Қоңырдың құлағына мына сөздерді құйып отырады екен: «Сендер қыпшақсыңдар, сендердің атамекендерің – қазақ жері, осы жерде сендердің бауырларың өмір кешіп жатыр. Біз қазір Еуропаға араласып, тілімізді де, салтымызды да ұмыттық, бірақ жүрегіміздің түбінде үлкен арман жатыр. Егер мүмкіншілік болса, балам, ата-бабаларыңның табаны тиген сол өңірді тап» деп аманат артқан. Ғылым Академиясындағы әріптестерінің көмегімен оған Қазақстанға келуге жол ашылды. Содан кейін қажымай іздеп жүріп, өзінің руластарын тауып, әрі қарай зерттеу жұмыстарына бел шеше кірісті. Қазақстан мен Венгрия арасында достық қатынасты, мәдени-ғылыми байланыстарды орнатуға көп күш салды. Сол мақсатта жүріп, үлкен-үлкен тұлғалармен танысты. Мәселен, Өзбекәлі Жәнібеков Қоңырдың жан бауырындай болып кеткен кісі еді. Венгрияда Қоңырдың атында «Лакителек» деп аталатын ғылым ордасы бой көтерген. Университеттің ректоры Лежав Шандор деген саясаттанушы ғалым. Қазіргі кезде Парламент спикерінің орынбасары қызметін қоса атқарады. Соның қолдауымен екі ел арасындағы достық байланыс қайта жалғасты. Бүгінгі таңда Қазақстанмен байланыс орнату Венгрия үшін де мәдени, саяси және әлеуметтік-экономикалық жағынан ең маңызды іске айналып отыр. Қоңырдың атын иеленген университетте өзім де студенттерге сабақ беремін.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚТЫ КҮЛЛІ ӘЛЕМГЕ ТАНЫСТЫРУ ҚОҢЫРДЫҢ МАҚСАТЫ ЕДІ
Түрколог ғалым Иштван Қоңыр Мандокидің жары Айша Мақсұмқызымен сұхбат

Қоңыр есімі – қос халыққа ортақ есім. Иштван Қоңыр Мандоки барлық
саналы ғұмырын қазақ пен мажар елінің бір тамырдан өрбіп шыққан, туыс
жұрттар екендігін дәлелдеуге арнаған ғалым. Ол өзінің көптеген еңбектерінде
түркі халықтарының салт-дәстүрін, мәдениетін, ұлттық ділін бажайлай
қарастыру арқылы тың жаңалықтарға қол жеткізді. Қоңыр ағамыздың түркология
саласына сіңірген зор еңбегінің арқасында Еуропада қыпшақ ағайындардың
басқалармен терезесі тең тұрмыс кешіп отырғанын білдік. Мандокидің ғылымға
қосқан сүбелі үлесі Венгрияда да жоғары бағаланады. Будапешт төрінде оның
есімін иеленген үлкен университет орналасқан. Жақында Түркістан қаласына
Қоңыр ағамыздың жары – Айша Мақсұмқызы мен Иштван Қоңыр Мандоки атындағы
университеттің бір топ студенттері келіп кетті. Қазақы дәстүрді қатты
ұстайтын Айша апайымыздан Әзірет Сұлтан кесенесіне зиярат жасау барысында
сұхбат алудың сәті түсті.
- Ең алдымен, бүкіл түркі жұртына ортақ қасиетті Түркістан шаһарына
жасаған сапарларыңызға сәттілік тілеймін. Және Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне
қылған зияраттарыңыз қабыл болсын. Көңілге түйген ойларыңызбен, алған
әсерлеріңізбен бөлісе кетсеңіз.
- Рахмет. Біздің Мажарстаннан ат арытып Қазақстанға келіп, Әулие
Бабаларымыз жатқан киелі өңірге зиярат етуіміздің өзіндік бір үлкен себебі
бар. Иштван Қоңыр Мандоки деген атақты ғалым, профессор кезінде Еуропадан
қазақ еліне қарай жол тартып, осы топырақтың бабаларының атамекені екенін
алғаш анықтаған. Дунай өзенінің жағалауында орналасқан Мажарстанға
қыпшақтардың жеті ғасырдан астам уақыт бұрын қоныс аударғанын дәлелдеген.
Қоңыр үлкен жүректі ұлтшыл азамат болатын. Арғы тегінің қазақтардан
тарайтынын жақсы білетін және оны бас қосқан жерлерінде үнемі жария етуден
жалықпайтын. Әлбетте, Еуропаның қазанында қайнап, солармен аралас-құралас
болып кетсе де, қыпшақтар өздерінің кім екендіктерін ұмытпайды, арғы ата-
тектерін естеріне алып жүреді. Ат жалын тартып мінер азамат болған сәтінен
бастап, Қоңырдың да бар аңсары Қазақстанға ауған да тұрған. Ақыры,
тәуекелге бел буып, бауырларының арасына келіп, туған-туысқандарымен
қауышқан. Ол ғұмырының көп уақытын туып-өскен жері Мажарстанда емес,
байырғы бабаларының топырағында өткізді.
Бала кезінде әке-шешесі Қоңырдың құлағына мына сөздерді құйып отырады
екен: Сендер қыпшақсыңдар, сендердің атамекендерің – қазақ жері, осы жерде
сендердің бауырларың өмір кешіп жатыр. Біз қазір Еуропаға араласып,
тілімізді де, салтымызды да ұмыттық, бірақ жүрегіміздің түбінде үлкен арман
жатыр. Егер мүмкіншілік болса, балам, ата-бабаларыңның табаны тиген сол
өңірді тап деп аманат артқан. Ғылым Академиясындағы әріптестерінің
көмегімен оған Қазақстанға келуге жол ашылды. Содан кейін қажымай іздеп
жүріп, өзінің руластарын тауып, әрі қарай зерттеу жұмыстарына бел шеше
кірісті. Қазақстан мен Венгрия арасында достық қатынасты, мәдени-ғылыми
байланыстарды орнатуға көп күш салды. Сол мақсатта жүріп, үлкен-үлкен
тұлғалармен танысты. Мәселен, Өзбекәлі Жәнібеков Қоңырдың жан бауырындай
болып кеткен кісі еді. Венгрияда Қоңырдың атында Лакителек деп аталатын
ғылым ордасы бой көтерген. Университеттің ректоры Лежав Шандор деген
саясаттанушы ғалым. Қазіргі кезде Парламент спикерінің орынбасары қызметін
қоса атқарады. Соның қолдауымен екі ел арасындағы достық байланыс қайта
жалғасты. Бүгінгі таңда Қазақстанмен байланыс орнату Венгрия үшін де
мәдени, саяси және әлеуметтік-экономикалық жағынан ең маңызды іске айналып
отыр. Қоңырдың атын иеленген университетте өзім де студенттерге сабақ
беремін. Яғни жоғарыдағы сауалыңыздың жауабын түйіндейтін болсам,
студенттерді алып, Қазақстанға, Түркістанға келуіміздің себебі қаншама
ғасырлар бойы үзіліп қалған туыстық, қандық қатынасымызды қайтадан жаңарту.
Қоңыр тұрғызған, Қоңыр көтеріп кеткен алтын көпірді болашақ ұрпақтың
кәдесіне жаратып, әрі қарай оның үстінен даңғыл жолдың өтуін қалаймыз. Біз
келіп жатырмыз, енді Қазақстаннан Мажарстанға баратын қазақ жастарын
күтеміз.
Мен бір нәрсе айта кетейін. Әрбір шетелден келетін қонақ Түркістанға
келіп, Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне зиярат етуі тиіс. Неліктен? Себебі бұл
жер – күллі түркі халықтарының ең киелі мекені. Мен Әзірет Сұлтан бабамыз
туралы Қоңырдан, Өзбекәлі Жәнібековтен көптеген тағылымды әңгімелер
тыңдадым. Оны қорық мұражайға айналдырудағы Өзбекәлі ағамыздың ерлігін
білемін. Сіздерге қатты риза болатыным, ағамыздың еңбегін ұмытпай,
кесененің арнайы бір бөлмесіне ағаның көрмесін әзірлепсіздер. Суреттерге
қарап, Өзбекәлі ағаны қайта көргендей қатты толқып тұрмын. Бұл көрменің
көрушілері көп болғай деп тілеймін.
- Иштван Қоңыр Мандоки өз елінің арғы мәдениетін, салт-дәстүрін
зерделеу мақсатын ту етіп, сол жолда еңбек етсе, кеңес өкіметі билік құрған
тұста Қазақстанда да Өзбекәлі Жәнібеков те қазақ халқының тілін, ділін
сақтап қалу жолында жан аямай күресті. Біздің естуімізше, Өзбекәлі ағамыз
Мажарстанға барған сапарларында сіздің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Иштван Қоңыр Мандоки еңбектеріндегі түркі әдебиетінің мәселелері
Мұхтар Әуезовтың әңгімелерін оқыту
Алаш арыстары және әдебиет
М.Әуезов – әлем әдебиеті мойындаған тұлға
Мұхтар Әуезов әңгімелерінің көркемдік ерекшелігі
Қазақстанның қайталанбас тарихи - мәдени және сәулет ескерткіштерін қалпына келтіру, тұмшалау мен пайдалану
Ақын туралы бірер сөз (С.Торайғыров)
Қадыр Мырза Әли - балалар ақыны
Абайша сүйіп, абайша күйіп жүрміз бе?
Опасыз саяси ұпай кімге тиімді
Пәндер