ҚАЗАҚТЫ КҮЛЛІ ӘЛЕМГЕ ТАНЫСТЫРУ ҚОҢЫРДЫҢ МАҚСАТЫ ЕДІ

1 Қоңыр есімі . қос халыққа ортақ есім
2 Түрколог ғалым Иштван Қоңыр Мандоки
3 Иштван Қоңыр Мандоки өз елінің арғы мәдениетін, салт.дәстүрін зерделеу мақсатын ту еткен

Қоңыр есімі – қос халыққа ортақ есім. Иштван Қоңыр Мандоки барлық саналы ғұмырын қазақ пен мажар елінің бір тамырдан өрбіп шыққан, туыс жұрттар екендігін дәлелдеуге арнаған ғалым. Ол өзінің көптеген еңбектерінде түркі халықтарының салт-дәстүрін, мәдениетін, ұлттық ділін бажайлай қарастыру арқылы тың жаңалықтарға қол жеткізді. Қоңыр ағамыздың түркология саласына сіңірген зор еңбегінің арқасында Еуропада қыпшақ ағайындардың басқалармен терезесі тең тұрмыс кешіп отырғанын білдік. Мандокидің ғылымға қосқан сүбелі үлесі Венгрияда да жоғары бағаланады. Будапешт төрінде оның есімін иеленген үлкен университет орналасқан. Жақында Түркістан қаласына Қоңыр ағамыздың жары – Айша Мақсұмқызы мен Иштван Қоңыр Мандоки атындағы университеттің бір топ студенттері келіп кетті. Қазақы дәстүрді қатты ұстайтын Айша апайымыздан Әзірет Сұлтан кесенесіне зиярат жасау барысында сұхбат алудың сәті түсті.
- Ең алдымен, бүкіл түркі жұртына ортақ қасиетті Түркістан шаһарына жасаған сапарларыңызға сәттілік тілеймін. Және Қожа Ахмет Ясауи кесенесіне қылған зияраттарыңыз қабыл болсын. Көңілге түйген ойларыңызбен, алған әсерлеріңізбен бөлісе кетсеңіз.
- Рахмет. Біздің Мажарстаннан ат арытып Қазақстанға келіп, Әулие Бабаларымыз жатқан киелі өңірге зиярат етуіміздің өзіндік бір үлкен себебі бар. Иштван Қоңыр Мандоки деген атақты ғалым, профессор кезінде Еуропадан қазақ еліне қарай жол тартып, осы топырақтың бабаларының атамекені екенін алғаш анықтаған. Дунай өзенінің жағалауында орналасқан Мажарстанға қыпшақтардың жеті ғасырдан астам уақыт бұрын қоныс аударғанын дәлелдеген. Қоңыр үлкен жүректі ұлтшыл азамат болатын. Арғы тегінің қазақтардан тарайтынын жақсы білетін және оны бас қосқан жерлерінде үнемі жария етуден жалықпайтын. Әлбетте, Еуропаның қазанында қайнап, солармен аралас-құралас болып кетсе де, қыпшақтар өздерінің кім екендіктерін ұмытпайды, арғы ата-тектерін естеріне алып жүреді. Ат жалын тартып мінер азамат болған сәтінен бастап, Қоңырдың да бар аңсары Қазақстанға ауған да тұрған. Ақыры, тәуекелге бел буып, бауырларының арасына келіп, туған-туысқандарымен қауышқан. Ол ғұмырының көп уақытын туып-өскен жері Мажарстанда емес, байырғы бабаларының топырағында өткізді.
Бала кезінде әке-шешесі Қоңырдың құлағына мына сөздерді құйып отырады екен: «Сендер қыпшақсыңдар, сендердің атамекендерің – қазақ жері, осы жерде сендердің бауырларың өмір кешіп жатыр. Біз қазір Еуропаға араласып, тілімізді де, салтымызды да ұмыттық, бірақ жүрегіміздің түбінде үлкен арман жатыр. Егер мүмкіншілік болса, балам, ата-бабаларыңның табаны тиген сол өңірді тап» деп аманат артқан. Ғылым Академиясындағы әріптестерінің көмегімен оған Қазақстанға келуге жол ашылды. Содан кейін қажымай іздеп жүріп, өзінің руластарын тауып, әрі қарай зерттеу жұмыстарына бел шеше кірісті. Қазақстан мен Венгрия арасында достық қатынасты, мәдени-ғылыми байланыстарды орнатуға көп күш салды. Сол мақсатта жүріп, үлкен-үлкен тұлғалармен танысты. Мәселен, Өзбекәлі Жәнібеков Қоңырдың жан бауырындай болып кеткен кісі еді. Венгрияда Қоңырдың атында «Лакителек» деп аталатын ғылым ордасы бой көтерген. Университеттің ректоры Лежав Шандор деген саясаттанушы ғалым. Қазіргі кезде Парламент спикерінің орынбасары қызметін қоса атқарады. Соның қолдауымен екі ел арасындағы достық байланыс қайта жалғасты. Бүгінгі таңда Қазақстанмен байланыс орнату Венгрия үшін де мәдени, саяси және әлеуметтік-экономикалық жағынан ең маңызды іске айналып отыр. Қоңырдың атын иеленген университетте өзім де студенттерге сабақ беремін.