Гидденс және қазіргі әлеуметтану
1 Гидденс және қазіргі әлеуметтану
2 Әлеуметтік стратификация және әлеуметтік
мобильдік теориясы
3 Гиддингс (Giddings) Франклин Генри (1855.1931)
2 Әлеуметтік стратификация және әлеуметтік
мобильдік теориясы
3 Гиддингс (Giddings) Франклин Генри (1855.1931)
Әлеуметтану (латын тілінен socius – қоғамдық; logos – ғылым) – бұл қоғам, қоғам жүйесі, даму заңдылықтары мен әлеуметтік институттар, қарым-қатынас, қауымдастықтар туралы ғылым.
Энтони Гидденс анықтамасы бойынша, «әлеуметтану – адамның қоғамдық өмірі мен топтар, қоғамды зерттейтін ғылым», ал Ядов А.А. бойынша «әлеуметтану – қоғамды жүйелеу, адамдардың қарым-қатынасы туралы ғылым». http://ru.wikipedia.org
• Қоғам – мемлекет пен халықтың бірлігі.
• Қоғам -әлеуметтік жүйе.
• Қоғам – әлеуметтік ағза.
• Қоғам түрлері:
• Қоғам дегеніміз – бұл күрделі, көлемді, көпдеңгейлі, ашық, адамдардың ұжымдық қызметіне негізделген жүйесі.
К.Поппер бойынша қоғам ашық және жабық болып бөлінеді.
Ашық қоғам – әлеуметтік құрылымы динамикалық, жоғары мобильді, инновацияға бейім, индивидуализм басым, демократиялық плюралистік идеологиялы қоғам типі.
Жабық қоғам – әлеуметтік құрылымы статикалық, мобилділігі шектелген, инновацияға бейімсіз, дәстүрлі, авторитарлық идеологиялық догмасы бар қоғам типі.
Ақапараттық қоғам (лат тілінен informatia – түсіндіру, хабарлау)- 1960-1970 ж.ж. Батыс ғалымдары (Д.Белл, Р.Арон, З.Бзежинский, О.Тоффлер, Рим клубы өкілдері, т.б.) жаңа ұстанымдағы қоғам қалыптастыру туралы ілімдерін көпшілікке ұсынды. Оны супериндустриалдық өркениет, постиндустриалдық қоғам, технотронды, телекоммуникациялық, ақапарттық қоғам деп әр түрлі атаулармен атады. 1990 жылы Д.Нэсбитт, П.Эбурдем «Мегатенденциялар.2000 ж.» кітабында жаңадан қалыптасып келе жатқан өркениеттеің төмендегідей басым бағыттарын көрсетті:
• жаңа жоғары технологиялар;
• социализмнің кейбір элементтерін еркін нарықтық қатынастармен үйлестіру;
• әмбебапты өмір салты мен мәдени ұлтшылдық;
• жеке және мемлкеттік дәулеттіліктің (жағдайдың) ұштасуы;
• өнер мен көркем мәдениеттің өркендеуі;
• діни жаңғыру;
• тұлға мараптаы, мадағы.
Өркениеттің басты тірегіне әмбебапты ақпараттандыру жатады. А.Қ бүгінді тіршіліктің барлық салаларын қамтып отыр: техникалық сала, өндіріс, іскерлік қатынас, білім беру, күнделікті тұрмыста ақапарттық технологияларды қолдану; экономикалық салада ақпарат ең басты тауарға айналды, әлеуметтік салада ақапарат өмір сапасын көтерудің негізгі құралына айналды.
Сарпатама (expertus – лат.тілінен тәжірбиелі, experiti – қолдану, сынау сөзінен шыққан) көптеген анықтамалар бойынша сұрақ, мәселенің шешімі белгілі бір білім саласында (ғылым, техника, өнер, кәсіп, т.б.) арнайы білімді қажет ететін зерттеу саласы.
Елімізде сараптаманың әр түрі болады, оның көпшілгінің қызметі заңмен анықталып, міндеттері, қолдану аймағы құаттармен анықталған. Әсіресе сот сарптамасы, медициналық-әлеуметтік, әскери-дәрігерлік, ғылыми-техникалық және тауар сараптамалары кеңінен қолданылады.
Осы түста Тульчинский, сарптаманы әлеуметтік тенология ретінде көрсетеді.
Әрбір сараптама өзінің спецификалық ерекшеліктері бар әлеуметтік технологиялардан тұрады.
Энтони Гидденс анықтамасы бойынша, «әлеуметтану – адамның қоғамдық өмірі мен топтар, қоғамды зерттейтін ғылым», ал Ядов А.А. бойынша «әлеуметтану – қоғамды жүйелеу, адамдардың қарым-қатынасы туралы ғылым». http://ru.wikipedia.org
• Қоғам – мемлекет пен халықтың бірлігі.
• Қоғам -әлеуметтік жүйе.
• Қоғам – әлеуметтік ағза.
• Қоғам түрлері:
• Қоғам дегеніміз – бұл күрделі, көлемді, көпдеңгейлі, ашық, адамдардың ұжымдық қызметіне негізделген жүйесі.
К.Поппер бойынша қоғам ашық және жабық болып бөлінеді.
Ашық қоғам – әлеуметтік құрылымы динамикалық, жоғары мобильді, инновацияға бейім, индивидуализм басым, демократиялық плюралистік идеологиялы қоғам типі.
Жабық қоғам – әлеуметтік құрылымы статикалық, мобилділігі шектелген, инновацияға бейімсіз, дәстүрлі, авторитарлық идеологиялық догмасы бар қоғам типі.
Ақапараттық қоғам (лат тілінен informatia – түсіндіру, хабарлау)- 1960-1970 ж.ж. Батыс ғалымдары (Д.Белл, Р.Арон, З.Бзежинский, О.Тоффлер, Рим клубы өкілдері, т.б.) жаңа ұстанымдағы қоғам қалыптастыру туралы ілімдерін көпшілікке ұсынды. Оны супериндустриалдық өркениет, постиндустриалдық қоғам, технотронды, телекоммуникациялық, ақапарттық қоғам деп әр түрлі атаулармен атады. 1990 жылы Д.Нэсбитт, П.Эбурдем «Мегатенденциялар.2000 ж.» кітабында жаңадан қалыптасып келе жатқан өркениеттеің төмендегідей басым бағыттарын көрсетті:
• жаңа жоғары технологиялар;
• социализмнің кейбір элементтерін еркін нарықтық қатынастармен үйлестіру;
• әмбебапты өмір салты мен мәдени ұлтшылдық;
• жеке және мемлкеттік дәулеттіліктің (жағдайдың) ұштасуы;
• өнер мен көркем мәдениеттің өркендеуі;
• діни жаңғыру;
• тұлға мараптаы, мадағы.
Өркениеттің басты тірегіне әмбебапты ақпараттандыру жатады. А.Қ бүгінді тіршіліктің барлық салаларын қамтып отыр: техникалық сала, өндіріс, іскерлік қатынас, білім беру, күнделікті тұрмыста ақапарттық технологияларды қолдану; экономикалық салада ақпарат ең басты тауарға айналды, әлеуметтік салада ақапарат өмір сапасын көтерудің негізгі құралына айналды.
Сарпатама (expertus – лат.тілінен тәжірбиелі, experiti – қолдану, сынау сөзінен шыққан) көптеген анықтамалар бойынша сұрақ, мәселенің шешімі белгілі бір білім саласында (ғылым, техника, өнер, кәсіп, т.б.) арнайы білімді қажет ететін зерттеу саласы.
Елімізде сараптаманың әр түрі болады, оның көпшілгінің қызметі заңмен анықталып, міндеттері, қолдану аймағы құаттармен анықталған. Әсіресе сот сарптамасы, медициналық-әлеуметтік, әскери-дәрігерлік, ғылыми-техникалық және тауар сараптамалары кеңінен қолданылады.
Осы түста Тульчинский, сарптаманы әлеуметтік тенология ретінде көрсетеді.
Әрбір сараптама өзінің спецификалық ерекшеліктері бар әлеуметтік технологиялардан тұрады.
1. www.google.kz
2. http://www.stud.kz/kz/sayasattanu-sociologiya/sayasi-leumettenu
3. http://kazsocium.kz/
4. http://mukhanov.ucoz.kz/publ/leumettanu_y/leumettik_mobildik_zh_ne_ony_t_rleri
2. http://www.stud.kz/kz/sayasattanu-sociologiya/sayasi-leumettenu
3. http://kazsocium.kz/
4. http://mukhanov.ucoz.kz/publ/leumettanu_y/leumettik_mobildik_zh_ne_ony_t_rleri
Гидденс және қазіргі әлеуметтану
Әлеуметтану (латын тілінен socius – қоғамдық; logos – ғылым) – бұл
қоғам, қоғам жүйесі, даму заңдылықтары мен әлеуметтік институттар, қарым-
қатынас, қауымдастықтар туралы ғылым.
Энтони Гидденс анықтамасы бойынша, әлеуметтану – адамның қоғамдық
өмірі мен топтар, қоғамды зерттейтін ғылым, ал Ядов А.А. бойынша
әлеуметтану – қоғамды жүйелеу, адамдардың қарым-қатынасы туралы ғылым.
http:ru.wikipedia.org
• Қоғам – мемлекет пен халықтың бірлігі.
• Қоғам -әлеуметтік жүйе.
• Қоғам – әлеуметтік ағза.
• Қоғам түрлері:
• Қоғам дегеніміз – бұл күрделі, көлемді, көпдеңгейлі, ашық,
адамдардың ұжымдық қызметіне негізделген жүйесі.
К.Поппер бойынша қоғам ашық және жабық болып бөлінеді.
Ашық қоғам – әлеуметтік құрылымы динамикалық, жоғары мобильді,
инновацияға бейім, индивидуализм басым, демократиялық плюралистік
идеологиялы қоғам типі.
Жабық қоғам – әлеуметтік құрылымы статикалық, мобилділігі шектелген,
инновацияға бейімсіз, дәстүрлі, авторитарлық идеологиялық догмасы бар қоғам
типі.
Ақапараттық қоғам (лат тілінен informatia – түсіндіру, хабарлау)-
1960-1970 ж.ж. Батыс ғалымдары (Д.Белл, Р.Арон, З.Бзежинский, О.Тоффлер,
Рим клубы өкілдері, т.б.) жаңа ұстанымдағы қоғам қалыптастыру туралы
ілімдерін көпшілікке ұсынды. Оны супериндустриалдық өркениет,
постиндустриалдық қоғам, технотронды, телекоммуникациялық, ақапарттық қоғам
деп әр түрлі атаулармен атады. 1990 жылы Д.Нэсбитт, П.Эбурдем
Мегатенденциялар.2000 ж. кітабында жаңадан қалыптасып келе жатқан
өркениеттеің төмендегідей басым бағыттарын көрсетті:
• жаңа жоғары технологиялар;
• социализмнің кейбір элементтерін еркін нарықтық қатынастармен
үйлестіру;
• әмбебапты өмір салты мен мәдени ұлтшылдық;
• жеке және мемлкеттік дәулеттіліктің (жағдайдың) ұштасуы;
• өнер мен көркем мәдениеттің өркендеуі;
• діни жаңғыру;
• тұлға мараптаы, мадағы.
Өркениеттің басты тірегіне әмбебапты ақпараттандыру жатады. А.Қ бүгінді
тіршіліктің барлық салаларын қамтып отыр: техникалық сала, өндіріс,
іскерлік қатынас, білім беру, күнделікті тұрмыста ақапарттық
технологияларды қолдану; экономикалық салада ақпарат ең басты тауарға
айналды, әлеуметтік салада ақапарат өмір сапасын көтерудің негізгі құралына
айналды.
Сарпатама (expertus – лат.тілінен тәжірбиелі, experiti – қолдану,
сынау сөзінен шыққан) көптеген анықтамалар бойынша сұрақ, мәселенің шешімі
белгілі бір білім саласында (ғылым, техника, өнер, кәсіп, т.б.) арнайы
білімді қажет ететін зерттеу саласы.
Елімізде сараптаманың әр түрі болады, оның көпшілгінің қызметі заңмен
анықталып, міндеттері, қолдану аймағы құаттармен анықталған. Әсіресе сот
сарптамасы, медициналық-әлеуметтік, әскери-дәрігерлік, ғылыми-техникалық
және тауар сараптамалары кеңінен қолданылады.
Осы түста Тульчинский, сарптаманы әлеуметтік тенология ретінде
көрсетеді.
Әрбір сараптама өзінің спецификалық ерекшеліктері бар әлеуметтік
технологиялардан тұрады.
Сараптама техникалық мазмұнына қарай – зерттеуге жатады.
Сараптама әлеуметтік маңызы бар проблемаларға жасалынады.
Сарарптамалық жұмыс шешім қабылдауға уәкілеттілігі бар, сарапшы
қорытындысын қажет ететін тапсырыс берушілерге жасалынады.
Сараптамалық қорытныды немесе сарапшы қорытындысы дәйектер мен
жабалар, түсіндірмелерден тұрады.
Сараптамалық жұмыстың басты мақсаты тиімділікті анықтау болса, оның
негізі үнемділік, нәтиже, мақсаттылықпен өлшенеді. Демек әлеуметтік
бағдарлама, жоба, заң және т.б. шығынның көлемі нәтижені ақтайтындай
үнемді, мақсатымыз әлеуметтік сұранысты қанағаттандыратындай нәтижелі
болуы керек.
ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК
МОБИЛЬДІК ТЕОРИЯСЫ
Әлеуметтік мобильдік және оның түрлері.
Қоғам ілгерілеп дамыған сайын оның құрылымы да өзгеріп отырады, соған
байланысты әлеуметтік мобильдік деген құбылыстың түсінігі пайда болды. Оны
ғылыми жағынан негіздеп, әлеуметтік мобильдік теориясының авторы П.
Сорокин терең зерттеді.
Әлеуметтік мобильдік деп, қоғамдағы жекелеген индивидрет мен адамдар
тобының бір әлеуметті жағдайдан екінші бір әлеуметтік жағдайға орын
ауыстыруын айтамыз.
Әлеуметтңк мобильдіктің екі типі болады, олар:
вертикалды, яғни тік сызықтың бойымен болатын және;
горизонталды, немесе көлденең сызық бойындағы мобильдіктер.
Веритикальды мобильдік – индивидтің бір стратадан екінші бір стратаға
ауысуының нәтижесінде оның әлеуметтік жағдайының өзгеруі. Вертикалды
мобильдік жоғары өрлеу және төмен құлдырау, яғни кері кеу бағытында болады.
Жоғары өрлеу бағытындағы мобильдікке адамның қызметінің жоғарлауы
(кәсіби вертикалдық мобильдік), әл-ауқатының, тұрмыс-жағдайының жақсаруы
(экономикалық вертикалды мобильдік) жатады.
Адамның вертикальды төмен бағыттағы құлдырауы да өмірде
жиі кездесетін мобильдіктің түрі. Әсіресе, қазіргі біздің елдің жағдайында
мобильдіктің бұл түрі қоғамда жиі орын алып отырған құбылыс.
Э. Гидденс мобильдіктің бұл типіне жан-жақты талдау
жасаған. Британ қоғамындағы төмен құлдырау мобильдігінің себептерін адамның
психологиялық күйзеліске ұшырауынан (мысалы, жақын адамынан айырылу,
сәтсіздіктерге ұшырау, т.б.) және соған байланысты индивидтің өзінің
бұрыңғы статустық дәрежесінен айырылуынан деп түсіндіреді. Мобильдіктің бұл
түріне индивидтің жұмысынан айырылуы да жатады.
Жоғары бағытта өрлеу мен төмен түсудің арасында белгілі бір
ассиметрикалық (яғни, бөліктердің бір-біріне сай келмеуі) байланыстар
болады: әрбір адам қызметте (лауазымда) көтеріліп, жоғарылауға тырысады,
керісінше ешқандай адм қызметінің төмендеуін қаламайды. Басқаша айтқанда,
жоғарлау – ерікті құбылыс, ал, төмен түсу – еріксіз құбылыс болып саналады.
Горизантальды мобильдікте – индивид бір әлеуметтік
позициядан екіншісіне ауысады. Бұл ауысу тек көлденең сызық бойында болады
да оның әлеуметтік жағдайына ешбір өзгеріс әкелмейді. Мысалы, кәсіпорындағы
жоспарлау бөлімінің экономисі бухгалтерлік есеп бөліміне экономистік
қызметке тағайындалса, онда оның статусында айтарлықтай өзгеріс болмайды.
Сол сияқты көлденең бағыттағы мобилдіктің мысалына
индивидтің бір азаматтықтан екінші бір азаматыққа ауысуы; ерлі-зайыпты
адамдар айырылқан жағдайда ерінің немесе әйелінің екінші бір отбасымен
қосылуы; бір діннен екінші бір дінге өту, т.б. жатады. Бұл аталған
жағдайлардың бәрнде де индивидтің статустық деңгейінде ешбір өзгеріс
болмайды.
Көлденең мобильдікке географиялық мобильдік те жатады. Бұл
индивидтің әлеуметтік жағдайында ешқандай өзгеріс әкелмейді, ол тек қана
бұрыңғы жағдайды сақтай отырып, бір жерден екінші жерге қоныс аударуды
білдіреді. Мысалы, оған ауыл-селодан қалаға және керісінше қоныс аудуруды
жатқызуға болады.
Мобилдіктің ұрпақтар арасында және ұрпақ ішіндегі
мобильдіктер деген де түрлері бар.
Ұрпақтар арасындағы мобильдікте балалар өздерінің әке-
шешелерінің әлеуметтік жағдайымен салыстырғанда не жоғары сатыда немесе
төменгі сатыда болулары мүмкін.
Мысалы, шахтердің баласы инженер болуы ықтимал.
Ұрпақтар ішіндегі мобильдікте индивид өз өмірінде
вертикальды өрлеу немесе төмен түсуге байланысты бірнеше әлеуметтік
жағдайда болуы мүмкін. Жоғары өрлеу-әлеуметтік мансапқа жету болып
есептеледі. Мысалы, индивид өз өмірінде токарь, инжинер, одан кейін цех
бастығы, сонан соң заводтың директоры немесе машина жасау саласында министр
болуы мүмкін.
Әлеуметтік мобильдіктің бірінші түрі, яғни ұрпақтар
арасындағы мобильдік ұзақ мерзімдік процеске, ал, екінші түрі, яғни
ұрпақтардың іштей мобильдігі – қысқа мерзімді процеске жатады. әлеуметтік
мобильдіктің бірінші түрінде әлеуметтанушылардың зерттеуіне таптар
арасындағы мобильдік, ал, екіншісінде – дене еңбегінен ой еңбегіне ауысу
себептері жатады.
Сонымен, индивидтің немесе әлеуметтік топтың кез-келген
қоғамда бір әлеуметтік жағдайға ауысуыболып отырады. Бұл ауысулар кешенді
түрде, бірнеше өлшемдер тұрғысынан, яғни экономикалық, саяси, білім,
мәдени, т.б. өлшемдер тұрғысынан болатын сапалық өзгерістерге байланысты
болуы мүмкін. Кейде әлеуметтік жағдайдың өзгеруі бір ғана өлшемнен шектелуі
мүмкін.
Индивид бір статустық топтан екінші бір топқа өтеді.
Айталық, жоғары білім алған адамның айлығы жоғары төленетін қызметке тұруы,
оның өмір деңгейі мен өмір салтының өзгеруіне ықпал етеді. Оның сонымен
қатар мінез-құлқы, қоршаған ортасы да өзгереді. Сол сияқты ол жоғары топтың
адамыме некеге тұруға тырысады.
әлеуметтік мобильдікті басқа да критерийлерге байланысты
жіктеуге болады. Мәселен, оның топтық және жеке мобильдік деген де түрлері
бар.
Жек мобильдік туралы біз жоғарыда түсндіріп кеттік. Бұл
жеке индивидтің әлеуметтік саты бойымен жоғары өрлеуі немесе керісінше
төмен қарай құлдырауы.
Топтық мобильдік тұтас таптың, топтың, сословиенің
әлеуметтік статусының жоғарылауымен немесе төмендеуімен түсіндіріледі. П.А.
Сорокиннің пікірі бойынше, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әлеуметтану (латын тілінен socius – қоғамдық; logos – ғылым) – бұл
қоғам, қоғам жүйесі, даму заңдылықтары мен әлеуметтік институттар, қарым-
қатынас, қауымдастықтар туралы ғылым.
Энтони Гидденс анықтамасы бойынша, әлеуметтану – адамның қоғамдық
өмірі мен топтар, қоғамды зерттейтін ғылым, ал Ядов А.А. бойынша
әлеуметтану – қоғамды жүйелеу, адамдардың қарым-қатынасы туралы ғылым.
http:ru.wikipedia.org
• Қоғам – мемлекет пен халықтың бірлігі.
• Қоғам -әлеуметтік жүйе.
• Қоғам – әлеуметтік ағза.
• Қоғам түрлері:
• Қоғам дегеніміз – бұл күрделі, көлемді, көпдеңгейлі, ашық,
адамдардың ұжымдық қызметіне негізделген жүйесі.
К.Поппер бойынша қоғам ашық және жабық болып бөлінеді.
Ашық қоғам – әлеуметтік құрылымы динамикалық, жоғары мобильді,
инновацияға бейім, индивидуализм басым, демократиялық плюралистік
идеологиялы қоғам типі.
Жабық қоғам – әлеуметтік құрылымы статикалық, мобилділігі шектелген,
инновацияға бейімсіз, дәстүрлі, авторитарлық идеологиялық догмасы бар қоғам
типі.
Ақапараттық қоғам (лат тілінен informatia – түсіндіру, хабарлау)-
1960-1970 ж.ж. Батыс ғалымдары (Д.Белл, Р.Арон, З.Бзежинский, О.Тоффлер,
Рим клубы өкілдері, т.б.) жаңа ұстанымдағы қоғам қалыптастыру туралы
ілімдерін көпшілікке ұсынды. Оны супериндустриалдық өркениет,
постиндустриалдық қоғам, технотронды, телекоммуникациялық, ақапарттық қоғам
деп әр түрлі атаулармен атады. 1990 жылы Д.Нэсбитт, П.Эбурдем
Мегатенденциялар.2000 ж. кітабында жаңадан қалыптасып келе жатқан
өркениеттеің төмендегідей басым бағыттарын көрсетті:
• жаңа жоғары технологиялар;
• социализмнің кейбір элементтерін еркін нарықтық қатынастармен
үйлестіру;
• әмбебапты өмір салты мен мәдени ұлтшылдық;
• жеке және мемлкеттік дәулеттіліктің (жағдайдың) ұштасуы;
• өнер мен көркем мәдениеттің өркендеуі;
• діни жаңғыру;
• тұлға мараптаы, мадағы.
Өркениеттің басты тірегіне әмбебапты ақпараттандыру жатады. А.Қ бүгінді
тіршіліктің барлық салаларын қамтып отыр: техникалық сала, өндіріс,
іскерлік қатынас, білім беру, күнделікті тұрмыста ақапарттық
технологияларды қолдану; экономикалық салада ақпарат ең басты тауарға
айналды, әлеуметтік салада ақапарат өмір сапасын көтерудің негізгі құралына
айналды.
Сарпатама (expertus – лат.тілінен тәжірбиелі, experiti – қолдану,
сынау сөзінен шыққан) көптеген анықтамалар бойынша сұрақ, мәселенің шешімі
белгілі бір білім саласында (ғылым, техника, өнер, кәсіп, т.б.) арнайы
білімді қажет ететін зерттеу саласы.
Елімізде сараптаманың әр түрі болады, оның көпшілгінің қызметі заңмен
анықталып, міндеттері, қолдану аймағы құаттармен анықталған. Әсіресе сот
сарптамасы, медициналық-әлеуметтік, әскери-дәрігерлік, ғылыми-техникалық
және тауар сараптамалары кеңінен қолданылады.
Осы түста Тульчинский, сарптаманы әлеуметтік тенология ретінде
көрсетеді.
Әрбір сараптама өзінің спецификалық ерекшеліктері бар әлеуметтік
технологиялардан тұрады.
Сараптама техникалық мазмұнына қарай – зерттеуге жатады.
Сараптама әлеуметтік маңызы бар проблемаларға жасалынады.
Сарарптамалық жұмыс шешім қабылдауға уәкілеттілігі бар, сарапшы
қорытындысын қажет ететін тапсырыс берушілерге жасалынады.
Сараптамалық қорытныды немесе сарапшы қорытындысы дәйектер мен
жабалар, түсіндірмелерден тұрады.
Сараптамалық жұмыстың басты мақсаты тиімділікті анықтау болса, оның
негізі үнемділік, нәтиже, мақсаттылықпен өлшенеді. Демек әлеуметтік
бағдарлама, жоба, заң және т.б. шығынның көлемі нәтижені ақтайтындай
үнемді, мақсатымыз әлеуметтік сұранысты қанағаттандыратындай нәтижелі
болуы керек.
ӘЛЕУМЕТТІК СТРАТИФИКАЦИЯ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК
МОБИЛЬДІК ТЕОРИЯСЫ
Әлеуметтік мобильдік және оның түрлері.
Қоғам ілгерілеп дамыған сайын оның құрылымы да өзгеріп отырады, соған
байланысты әлеуметтік мобильдік деген құбылыстың түсінігі пайда болды. Оны
ғылыми жағынан негіздеп, әлеуметтік мобильдік теориясының авторы П.
Сорокин терең зерттеді.
Әлеуметтік мобильдік деп, қоғамдағы жекелеген индивидрет мен адамдар
тобының бір әлеуметті жағдайдан екінші бір әлеуметтік жағдайға орын
ауыстыруын айтамыз.
Әлеуметтңк мобильдіктің екі типі болады, олар:
вертикалды, яғни тік сызықтың бойымен болатын және;
горизонталды, немесе көлденең сызық бойындағы мобильдіктер.
Веритикальды мобильдік – индивидтің бір стратадан екінші бір стратаға
ауысуының нәтижесінде оның әлеуметтік жағдайының өзгеруі. Вертикалды
мобильдік жоғары өрлеу және төмен құлдырау, яғни кері кеу бағытында болады.
Жоғары өрлеу бағытындағы мобильдікке адамның қызметінің жоғарлауы
(кәсіби вертикалдық мобильдік), әл-ауқатының, тұрмыс-жағдайының жақсаруы
(экономикалық вертикалды мобильдік) жатады.
Адамның вертикальды төмен бағыттағы құлдырауы да өмірде
жиі кездесетін мобильдіктің түрі. Әсіресе, қазіргі біздің елдің жағдайында
мобильдіктің бұл түрі қоғамда жиі орын алып отырған құбылыс.
Э. Гидденс мобильдіктің бұл типіне жан-жақты талдау
жасаған. Британ қоғамындағы төмен құлдырау мобильдігінің себептерін адамның
психологиялық күйзеліске ұшырауынан (мысалы, жақын адамынан айырылу,
сәтсіздіктерге ұшырау, т.б.) және соған байланысты индивидтің өзінің
бұрыңғы статустық дәрежесінен айырылуынан деп түсіндіреді. Мобильдіктің бұл
түріне индивидтің жұмысынан айырылуы да жатады.
Жоғары бағытта өрлеу мен төмен түсудің арасында белгілі бір
ассиметрикалық (яғни, бөліктердің бір-біріне сай келмеуі) байланыстар
болады: әрбір адам қызметте (лауазымда) көтеріліп, жоғарылауға тырысады,
керісінше ешқандай адм қызметінің төмендеуін қаламайды. Басқаша айтқанда,
жоғарлау – ерікті құбылыс, ал, төмен түсу – еріксіз құбылыс болып саналады.
Горизантальды мобильдікте – индивид бір әлеуметтік
позициядан екіншісіне ауысады. Бұл ауысу тек көлденең сызық бойында болады
да оның әлеуметтік жағдайына ешбір өзгеріс әкелмейді. Мысалы, кәсіпорындағы
жоспарлау бөлімінің экономисі бухгалтерлік есеп бөліміне экономистік
қызметке тағайындалса, онда оның статусында айтарлықтай өзгеріс болмайды.
Сол сияқты көлденең бағыттағы мобилдіктің мысалына
индивидтің бір азаматтықтан екінші бір азаматыққа ауысуы; ерлі-зайыпты
адамдар айырылқан жағдайда ерінің немесе әйелінің екінші бір отбасымен
қосылуы; бір діннен екінші бір дінге өту, т.б. жатады. Бұл аталған
жағдайлардың бәрнде де индивидтің статустық деңгейінде ешбір өзгеріс
болмайды.
Көлденең мобильдікке географиялық мобильдік те жатады. Бұл
индивидтің әлеуметтік жағдайында ешқандай өзгеріс әкелмейді, ол тек қана
бұрыңғы жағдайды сақтай отырып, бір жерден екінші жерге қоныс аударуды
білдіреді. Мысалы, оған ауыл-селодан қалаға және керісінше қоныс аудуруды
жатқызуға болады.
Мобилдіктің ұрпақтар арасында және ұрпақ ішіндегі
мобильдіктер деген де түрлері бар.
Ұрпақтар арасындағы мобильдікте балалар өздерінің әке-
шешелерінің әлеуметтік жағдайымен салыстырғанда не жоғары сатыда немесе
төменгі сатыда болулары мүмкін.
Мысалы, шахтердің баласы инженер болуы ықтимал.
Ұрпақтар ішіндегі мобильдікте индивид өз өмірінде
вертикальды өрлеу немесе төмен түсуге байланысты бірнеше әлеуметтік
жағдайда болуы мүмкін. Жоғары өрлеу-әлеуметтік мансапқа жету болып
есептеледі. Мысалы, индивид өз өмірінде токарь, инжинер, одан кейін цех
бастығы, сонан соң заводтың директоры немесе машина жасау саласында министр
болуы мүмкін.
Әлеуметтік мобильдіктің бірінші түрі, яғни ұрпақтар
арасындағы мобильдік ұзақ мерзімдік процеске, ал, екінші түрі, яғни
ұрпақтардың іштей мобильдігі – қысқа мерзімді процеске жатады. әлеуметтік
мобильдіктің бірінші түрінде әлеуметтанушылардың зерттеуіне таптар
арасындағы мобильдік, ал, екіншісінде – дене еңбегінен ой еңбегіне ауысу
себептері жатады.
Сонымен, индивидтің немесе әлеуметтік топтың кез-келген
қоғамда бір әлеуметтік жағдайға ауысуыболып отырады. Бұл ауысулар кешенді
түрде, бірнеше өлшемдер тұрғысынан, яғни экономикалық, саяси, білім,
мәдени, т.б. өлшемдер тұрғысынан болатын сапалық өзгерістерге байланысты
болуы мүмкін. Кейде әлеуметтік жағдайдың өзгеруі бір ғана өлшемнен шектелуі
мүмкін.
Индивид бір статустық топтан екінші бір топқа өтеді.
Айталық, жоғары білім алған адамның айлығы жоғары төленетін қызметке тұруы,
оның өмір деңгейі мен өмір салтының өзгеруіне ықпал етеді. Оның сонымен
қатар мінез-құлқы, қоршаған ортасы да өзгереді. Сол сияқты ол жоғары топтың
адамыме некеге тұруға тырысады.
әлеуметтік мобильдікті басқа да критерийлерге байланысты
жіктеуге болады. Мәселен, оның топтық және жеке мобильдік деген де түрлері
бар.
Жек мобильдік туралы біз жоғарыда түсндіріп кеттік. Бұл
жеке индивидтің әлеуметтік саты бойымен жоғары өрлеуі немесе керісінше
төмен қарай құлдырауы.
Топтық мобильдік тұтас таптың, топтың, сословиенің
әлеуметтік статусының жоғарылауымен немесе төмендеуімен түсіндіріледі. П.А.
Сорокиннің пікірі бойынше, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz