Мектепке дейінгі мекемелердегі экологиялық білім берудің өзіндік ерекшеліктері

1 . Балабақшада айналамен таныстыру сабағы
2 Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаттары
3 Тәрбиеленушінің экологиялық білімінің белгілі жүйесін игеру
4 Балабақша тәрбиешілеріне қойылатын талаптар

Бүгінде Республикамыздын Білім және Ғылым министрлігінің бағдарламасына сәйкес оқу жүйесін және білім беруді жана деңгейінде ұйымдастыру бүгінгі күні өзекті мәселеге айналып, қолға алынып отыр. Осы өзекті мәселенің бірі- ол бала бақшадан бастап, орта және жоғарғы мектептерде үздіксіз экологиялық білім жүйесін қалыптастыру. Баланың жеке тұлға болып қалыптасуына тәрбиенің табиғат қатысында, табиғат арқылы берілуіне байланысты екендігін бүгінде ғылыми педагогикалық зерттеулер дәлелдеп отыр. Табиғатпен қарым-катынас баланың ойлау, есте сақтау, бақылағыштық қабілеттеріне, сана-сезімінің жылдам өсіп жетілуіне, түйсігіне т.б. әсер ету мүмкіндігі шексіз.
Адамның іс-әрекеттерінің қатысында еліміздін экологиялық, жағдайының асқынып, оның дүниежүзілік қауіпті жағдайға айналып отырғаны бәрімізге мәлім. Сондықтан да заманның кәзіргі талабы-әрбір адамның экологиялық сауатты, мәдениетті болуы. Осы тұста білім саласының барлық буынына экологиялық білім берілу қажеттігі туындайды. Қажеттілік экологиялық білім беру мәселесін шешуді төменнен жоғарыға қарай жүргізілуін, ғылыми негізінде ұштастыра және тәжірибе жүзінде дамыта оқыту барысында, барлық мүмкіндіктерін тиімді пайдаланумен байланыстырады. Сонда бесіктен бастап, ата-анаға дейін экологиялық тәрбие, мәдениет дағдысын қалыптасу қажеттігі туындайды. Кейінгі кездегі мектепке дейінгі мекемелерге арналып шығарылып жатқан жаңа оқулықтарда экологиялық түсініктер беріліп жүр. Себебі жоғарғы мектеп өзінің іргетасы сапалы жүрген орта мектептерден сапалық өзгерісті талап етеді. Кез-келген пәнді оқытуда, топтағы тақырып материалдарының мазмұнын баяндағанда, түсіндіргенде оған табиғатты қорғау және көркейту шараларын үйретуді көздейтін, табиғат байлықтарына жауапкершілікпен қарайтын, яғни экологиялық білімді орнықтырудың мүмкіндіктерін арттыратын педагогикалық і-сәрекет қажеттігі туындатады. Осы қажеттілік ғана тұлғаны экологиялық тәрбиеге қалыптастыру үрдісінің алғашқы сатысы жүзеге асырылды деумізге болады [1].

1.Қазақстан Республикасы жалпы білім беру жүйесінде экологиялық білім тұжырымдамасы мен тәрбие беру ісі. Қазақстан Жоғары мектебі. А., 2002ж №1
2.Х.Беделбаева. Экологиялық білім мен тәрбиенің рөлі. Қазақстан мектебі, А.,2004. №8
3. Экологиялық білім берудің кейбір мәселелері. Қазақстан Жоғары мектебі Алматы 2001. №3.
4. Қазақстан Республикасының экологиялық білім мен тәрбие беру жағдайы. ҚР – ғы жалпы орта білім берудің тенденциялары мен мәселелері. Халықаралық ғылыми – практикалық конференция материалдары. 8-9 қараша А., 2001.
5. Г.Дулатова. Экологиялық білім берудің негізгі мәселелері. Бастауыш мектеп. №2.2005.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ӘОК 3 707 12 2: 574

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ МЕКЕМЕЛЕРДЕГІ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ ӨЗІНДІК
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Худайбергенова Гулзада Әбдіхалиқызы – аға оқытушы
Дүйсенова Жамила Қалымбетқызы- ХҚТУ доценті
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Түркістан қаласы

Бүгінде Республикамыздын Білім және Ғылым министрлігінің
бағдарламасына сәйкес оқу жүйесін және білім беруді жана деңгейінде
ұйымдастыру бүгінгі күні өзекті мәселеге айналып, қолға алынып отыр. Осы
өзекті мәселенің бірі- ол бала бақшадан бастап, орта және жоғарғы
мектептерде үздіксіз экологиялық білім жүйесін қалыптастыру. Баланың жеке
тұлға болып қалыптасуына тәрбиенің табиғат қатысында, табиғат арқылы
берілуіне байланысты екендігін бүгінде ғылыми педагогикалық зерттеулер
дәлелдеп отыр. Табиғатпен қарым-катынас баланың ойлау, есте сақтау,
бақылағыштық қабілеттеріне, сана-сезімінің жылдам өсіп жетілуіне, түйсігіне
т.б. әсер ету мүмкіндігі шексіз.
Адамның іс-әрекеттерінің қатысында еліміздін экологиялық, жағдайының
асқынып, оның дүниежүзілік қауіпті жағдайға айналып отырғаны бәрімізге
мәлім. Сондықтан да заманның кәзіргі талабы-әрбір адамның экологиялық
сауатты, мәдениетті болуы. Осы тұста білім саласының барлық буынына
экологиялық білім берілу қажеттігі туындайды. Қажеттілік экологиялық білім
беру мәселесін шешуді төменнен жоғарыға қарай жүргізілуін, ғылыми негізінде
ұштастыра және тәжірибе жүзінде дамыта оқыту барысында, барлық
мүмкіндіктерін тиімді пайдаланумен байланыстырады. Сонда бесіктен бастап,
ата-анаға дейін экологиялық тәрбие, мәдениет дағдысын қалыптасу қажеттігі
туындайды. Кейінгі кездегі мектепке дейінгі мекемелерге арналып
шығарылып жатқан жаңа оқулықтарда экологиялық түсініктер беріліп жүр.
Себебі жоғарғы мектеп өзінің іргетасы сапалы жүрген орта мектептерден
сапалық өзгерісті талап етеді. Кез-келген пәнді оқытуда, топтағы тақырып
материалдарының мазмұнын баяндағанда, түсіндіргенде оған табиғатты қорғау
және көркейту шараларын үйретуді көздейтін, табиғат байлықтарына
жауапкершілікпен қарайтын, яғни экологиялық білімді орнықтырудың
мүмкіндіктерін арттыратын педагогикалық і-сәрекет қажеттігі туындатады. Осы
қажеттілік ғана тұлғаны экологиялық тәрбиеге қалыптастыру үрдісінің алғашқы
сатысы жүзеге асырылды деумізге болады [1].
Мектепке дейінгі мекеме біздің елімізде ұлттық жүйеде алғашқы білім
беру мен тәрбиелеуді, айналадағы әлемнің қарапайым түсінігін қалыптастыруға
және баланың өз Отанының сүйкімді азаматы екендігін сезіне білуге
мүмкіндігін туғызатын қоғамдық орын.
Балалардың айнала қоршаған әлемді танып, олардың өз Атамекендерінің
мүшесі ретінде сезіне білу мүмкіндігін мектепке дейінгі мекемеде білім беру
мен тәрбиелеу үрдісінде жүргізілетін айналамен таныстыру пәні: Балабақшада
білім беру мен тәрбиелеу бағдарламасында, Балабөбек бағдарламасында
балалардың барлық жас кезеңдерінде 1-сәби тобы, 2-сәби тобы ересек тобы,
естияр тобы, мектепке даярлық тобы, психофизиологиялық ерекшеліктері
ескеріліп сабақта және сабақтан тыс күнделікті өмірде жүргізіліп отырады.
Мұнда дұрыс ұйымдастырылған жұмыс түрлері балалардың жас ерекшеліктеріне
сай психикалық дамуына негіз болады. Балабақшада айналамен таныстыру
сабағы негізінен үш түсіндірме бөлімдерінен құралады.
Олар:
1. Қоғамдық өмір құбылыстарымен танысу;
2. Әлемдегі айнала қоршаған заттар туралы қарапайым түсінігін
қалыптастыру;
3. Табиғатпен таныстыру.
Балабақшада балаларды қоғамдық өмір құбылыстарымен таныстыруда
балалардың жас ерекшеліктерін ескеріп, онда қоғамда болып жатқан түрлі
жаңалықтарға балалардың назарын (көре, ести, анықтай білу) аудартып
қызығушылығын арттыруда, жұмыс жүргізілуінде, өзін қоршаған ортамен туған
жері және үлкендердің еңбегі туралы білімдерін қалыптастырып, баланың
жауапкершілігін оятады. Отбасы, құрбы – құрдас т.б. мағлұмат беріп, қарым –
қатынасты мәдени тұрғыда меңгеруге күш салады.
Ал әлемдегі айнала қоршаған заттар туралы қарапайым түсінігін
қалыптастыруда тәрбиеші балалардың сенсорлық тұрғыда жетілуіне назар
аударады. Балалар заттардың болмысын және олардың қайдан келетіндігі
жөнінде мағлұматтар ала отырып, оларда ұқыптылық, жауапкершілік т.б.
сезімдері қаланады. Табиғатпен танысуда бала әлемдегі тірі және өлі
денелермен танысады, оларды ажырата білуге машықтанады. Сондай – ақ
табиғатта болатын жыл мезгіл өзгерістерімен танысуда баланың уақыт,
кеңістік туралы бағдар мүмкіндігін меңгеруі жетіледі. Тәрбиенің
экологиялық, эстетикалық, отангерлік т.б. түрлері қалана бастайды.
Ғалым Х.Беделбаева: Баланы қоршаған ортамен таныстыру – баланың
психикасын дамыту, оның жеке басты сапасын қалыптастырудың қажетті шарты.
Қоршаған ортаны танып – білу балаларды адамдарға деген сүйіспеншілікке,
олардың қайғысы мен қуанышына ортақтасуға, мейірімділікке, еңбек адамын
құрметтеуге тәрбиелеумен тығыз ұштастырылған жағдайда ғана пайдалы болмақ
- деп құнды пікір ортаға салды.
Мектепке дейінгі балаларды айналамен таныстыру – бұл олардың санасына
қоршаған орта, табиғат туралы сезгіштік тәжірибесіне негізделген шындық
тұрғысындағы білімдерін қалыптастыру және оған дұрыс қарым – қатынасқа
тәрбиелеу әдісі.
Балалар ересектердің ықпалы арқылы адамгершілік қарым – қатынаста бола
отырып, қоршаған ортаны табиғат құбылыстарын және де басқа өмірді тани
біледі. Айналамен танысу барысында кеңістікті, уақытты, заттың пішінін,
түсін, сапасын салыстырмалы түрде үлкен – кіші, қатты – сұйық деген
ұғымдары қалыптасады. Қоршаған орта түрлерімен жеке – жеке таныстыру арқылы
балалардың Отан сүйгіштік рухын байытып, Қазақстан Республикасы көп ұлтты
мемлекет екенін, еліміздің Елтаңбасын, әнұранын қастерлеуді, осы
рәміздеріміз арқылы өткенімізді аялап, қазіргі кезеңде болашағымызды
мадақтап отырып жүзеге асыру керек – ақ [2].
Психолог С.А.Козлова: Көп қырлы отангерлік тәрбие қоршаған өмір мен
тәрбиенің әсері балалық шақта біртіндеп қалыптасып отырады десе, Мектеп
жасына дейінгі балаларды айналамен таныстыру кезінде ақыл – ой дамуына
ілгерілеу байқалады, жалпы түсініктермен ұғымдар қалыптасады, маңызды ойлау
операциялары – талдау, салыстыру, қорыту т.б. секілді қабілеттер
қалыптасады - деп жазады профессор А.П.Усова.
Балабақша балаларын айналамен таныстыруда сезім мүшелерінің көру,
есту, түйсіну, иіскеу, сипап сезу сезімдері белсенді жұмыс жасап, одан әрі
даму қарқынды түрде дамып отырады. Өйткені алуан түрлері іс - әрекеттер
арқылы балалар қоршаған орта мен ондағы түрлі заттардың ерекшеліктерін сол
мүшелер арқылы зерттеп, оны сезіп сараптама жасайды. Сезім – бұл адам
жанының мазмұны, оның жүйесі түгелдей керіп тұратын аса күрделі
психологиялық процесс.
Баланы сезе білуге, жақын адамдардың көздерінен рухани дүниесін көре
білуге үйрету үшін тәрбиелеуші бала бойындағы сезімін бүкіл сезімдік
қасиетін аялай білу керек. Баланы елжандылық рухта дамытуды айналамен
таныстыру – бұл әлеуметтік орта жөнінен мағлұмат беру болып табылады.
Әлеуметтік орта күрделі қыр – сыры көп, көп жағдайда қайшылықты дүние. Осы
жағдайда қоғамда белсенді әрекет, әрине психолог – педагог қауымдарының
еншісіне бөлінеді.
Оқу үрдісі тәрбие үрдісінің құрамдас бөлігі ретінде бастау алып, ортақ
белгілі бір талаптарға жүретіні белгілі. Сондықтан да мектепке дейінгі
мекемедегі жас ұрпаққа экологиялық білім мен тәрбие берудің мақсаты – білім
мен білікті қалыптастыру ғана емес, ол тұлғаның дүниетанымын танытып, жан-
жақты тәрбиелеу. Білім беру үрдісіндегі тәрбие
жұмысының шешуші құралдарының бірі болғандықтан, экологиялық білім берудегі
оқу және тәрбие жұмысы біртұтас екендігі өзінен-өзі белгілі. Мекткепке
дейінгі мекемеден бастап білім беру үрдісінде аймақтық, ұлттық географиялық
ерекшеліктерді негізге ала отырып, экологиялық білім мен тәрбиені пәндермен
өзара сабақтастыра, бір-біріне кіріктіре отырып беруді қалыптастыру қажет.
Біз бәрімізде табиғатты қорғауда, сақтауда және оны дұрыс
пайдалануда ұрпақтың алдына, тарих алдында жауаптымыз. Міне осы тұрғыдан
білім алушыларға экологиялық білім мен тәрбие беру мақсаты, мазмұны анық
және нақты көрсетілуі керек.
Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаттары:
1. Экологиялық нормалардың, ережелердің қажеттілігін жас ұрпақтың
мінез-құлқында тәрбиелеу.
2. Қоршаған ортаға жауапсыздықпен қараушыларға жол бермеу.
3. Тәрбиеленушіліердің бойында экологиялық мәдениетін
қалыптастыру:
а) тұлғаның мінез-құлқында;
ә) қоғамдық пайдалы еңбек және еңбек тәрбиесі арқылы айналадағы
табиғатты қорғауды, күтуде және жақсартуда;
б) экологиялық білімді насихаттауда;
в) ең алғашқы кәсіби еңбекте.
Экологиялық тәрбие еңбек тәрбиесімен байланысты. Өйткені өндірістік іс-
әрекеттің барысында адам қоршаған ортаға тікелей әсер етеді [3].
Жалпы білім беретін мектептерде, мектепке дейінгі мекемелерде
экологиялық білім мен тәрбие мазмұны әр түрлі сыныптар және пәндер бойынша,
қоғамға пайдалы жұмыс және өндірістік еңбек арқылы іске асырылады.
Мектепке дейінгі мекемедегі тәрбиеленушілер табиғат байлығын ауыл
шаруашылығында пайдалану жайлы алғашқы ұғымды Айналамен таныстыру
сабақтарында алады. Олар үй мүліктерін, киім-кешек, тағам, т.б. жасайтын
табиғат заттарын қалай пайдаланумен танысады.
Мектепке дейінгі мекемдегі оқу бағдарламасы тәрбиеленушілерді
төмендегі іскерлікті, дағдыны қалыптастыруға бағытталған: өсімдіктердің
даму кезеңіне фенологиялық бақылау жүргізу, қоғамдық мүлікті ұқыптылықпен
күту, тұрмыста электроэнергияны, газды, суды үнемді пайдалану.
Мектепке дейінгі мекемеде және мектепте балаларды кең көлемде
экологиялық біліммен қаруландыру қажет.
Қазіргі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.