Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер жайлы

№23 жалпы орта мектеп

Коммуналдық мемлекеттік мекемесі

Пән: Дүниетану

Тақырыбы: Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер

Пән мұғалімі: Құрбанбаева Л

Орындаған: Полатов Д.

Сыныбы: 3в

Кіріпе.

Қазақстан Республикасының басты міндеттерінің бірі жас ұрпаққа білім беру, ХХІ ғасырда - халықаралық даму кезеңіне сай, бәсекеге лайықты, барынша білімді, білікті жас маманды даярлау межеміз. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың «Қазақстан-2030» стратегиясын ел келешегі жас ұрпақтың тәрбиесіне, олардың білім негіздерін игеруіне, біліктілігіне елдің болашағы байланысты екендігі айтылып, оған мән берілуі маңызды іс екендігін байқатады. Сондықтан, сапалы білім беріп, саналы етіп жас ұрпақты тәрбиелеу - басты мақсаттардың бірі, соның ішінде халық «білім негізі - бастауышта» деген тағылымды ойды орынды айтады. Ата-бабамыздың асыл қасиеттерін ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп отыру бүкіл адамзаттың дамуына көмектеседі. Табиғат қамқоршысы бола білген халқымыздың дәстүрін танып білу, олардың ісін әрі жалғастырушы бүгінгі ұрпаққа үлгі өнеге ету - біздің ұстаздардың басты борышы.
Республика тереториясынан 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады. Олардың түрлерінің көптігі жөнінен Қазақстан одақ көлемінде бірінші тұр. Өсімдіктер дүниесінің осындай молдығына байланысты олардың ішіндегі дәрілік өсімдікті зерттеудің маңыздылығы айтапаса да түсінікті.
Мал бағумен ақылым заманнан айналысқан қазақ халқы шөптерің, жалпы өсімдіктердің емік, дәрілік қасиеттерін ертеден білген. Сөйтіп ел арасында ауруға шалдыққан адамдарды дәрілік өсімдіктермен емдеу ілгеріден-ақ кеңінен таралған.
Ертеде өмір сүрген әл-Фараби, Әбу Әли Ибн Сина, Баруни әл-Джуржани және орта ғасырларда өмір сүрген тағы да басқа Шығыс ғалымдарының қазақ халық медицинасының дамуына әсіресе дәрілік өсімдіктерді танып пайдалануына еткен ықпалдары зор болды.
Әр обылыстың, аймақтың, халық дәрілік өсімдіктердің әр түрлі қасиеттерін өздерінше пайдалануы да мүмкін.
Оның да жөні бар. өйткені кейбір өсімдіктердің бірнеше түрлі дәрілік қасеттері бар.

Бастауыштан бастап күнделікті оқу, жүйелі дайындалу, сапалы болудың бірден бір жолы дүниетанымын арттыру. Оқушылардың ғылыми көзқарастарын бастауыштан бастап қалыптастыру бірден бір міндеттердің бастысы. Мектеп, ата-ана шәкірттердің - балаларымыздың, болашағымыздың саналы, мейірімді болуын ойластырып, келесі түйінді тұжырымдарды ұсынады:

• әр баланың өмір тіршілігі өзінше бір тағдыр. Баланың тағдырын ойлан, дұрыс шеш, дүниетанымын арттыр, дүниеге көзқарасын білуге ұмтыл, дұрыс бағыт беріңіз;
• мұғалімнің сөзі мен ісі жаманды емес, шынайы болуы қажет, бәрі оның дүниетанымына байланысты;
• шәкірттің кемшілігін іздеме, оның артықшылығын тап, дүниетанымын жетілдір;
• сабақ үстіндегі тыныштықты іздесең бәріне бірдей қара, жұмыс бер, дүниетанымының өзі көрсетсін;

Мектепте оқытылатын дүниетану, математика ғылымдары табиғаттың құбылыстары мен процестері және заңдылықтары туралы белгілі ұғым жүйесін жасайды. Дүниетану әдістемесін оқу, мектептің оқу-тәжірибе учаскілерінде, оқушылардың өндірістік бригадаларында шәкірттер жұмыс істей жүріп, өсімдіктердің пайдалы жақтарын теориялық түрғыда оқып іс-тәжірибеде толық меңгере алатындығына көзі жеткізуге болады.

Дүниетану ғылымдарымен танысу барысында оқушылар теориялық және тәжірбиелік іс-әрекеттің белгілі бір білім көлемін меңгереді, игереді дүниетану әдістемесі оқулықтарындағы теориялар мен заңдармен танысады. Мысалы, дүниетану пәні әдістемесі негізінде құбылыстарының терең байланыстылығын ашады, материалдық және рухани өзара байланыс заңдылықтарын түсіндіреді, коршаған дүниені тану заңдылықтарын материалистік тұрғыдан түсіндіруге күш салады.

Зерттеу пәні: Дүниетану

Зерттеу мақсаты : білімгерлерге оқу тәрбие үрдісінде Қазақстандағы дәрілік өсімдіктердің теориялық мәнін негіздеу.

Зерттеу міндеттері:

• Оқушыларды ғылымның кейбір қарапайым әдістеріментаныстырып, өздігінен оқудың тиімді амалдарын меңгеруге үйрету;
• Қазақстандағы дәрілік өсімдіктердің теориялық мәнін анықтау;
• Дәрілік өсімдіктердің өмірде пайдалы жақтарын дәлелдеу.

Зерттеу нысаны: бастауыш мектептегі дүниетану пәнін оқыту.

Зерттеу әдістемесі:

• педагогикалық бақылау;
• дүниетану пәнін, бастауыштың басқа пәндерін оқыту мәселелері, дүниетану әдістемесі пәндерін оқыту ерекшеліктері;
• педагогикалық тәжірибелерді зерделеу, озық тәжірибелерді қорытындылау;

Қазақстанның дәрілік өсімдіктері

Біз Қазақстанда өсетін оны өмірде пайдаланатын көптеген дәрілік өсімдіктердің ішінен күнделікті өмірде қолданылатындарын дәлелдегім келеді. Атап айтқанда:

Дәрілік өсімдіктер (лат. Plantae medicinalis ) , шипалы өсімдіктер - медицинада және мал дәрігерлігінде емдеу және аурудың алдын алу мақсатында қолданылатын өсімдіктер. Дәрілік өсімдіктердің емдік қасиеті олардың құрамында стероид, тритерпен, алкалоид пен гликозидтердің, витаминдердің, эфир майлары мен тұтқыр заттар сияқты түрлі химиялық қосылыстардың болуына байланысты.

Дәрілік өсімдіктер кептірілген шөп, тұнба, қайнатынды, шай, ұнтақ, т. б. түрінде қолданылады. Дәрілерді дайындау үшін шикізат ретінде пайдаланылатын дәрілік өсімдіктер бөлек іріктеледі. Дәріні, көбінесе, жабайы өсімдіктерден алады. Көптеген өсімдіктердің емдік қасиеттері бар. Оларды дәрілік өсімдіктер дейді. Осы заманғы кейбір ең таңдаулы дәрілер жабайы шөптерден жасалған.

Соған қарамастан адамдар пайдаланып жүрген дәрілік шөптердің бәрі бірдей медициналық тұрғыдан өз бағасын алған жоқ, ал ондай шөп қолында барлар кебіне оны қате пайдаланады. Өз өлкеңіздегі осындай шөптерді зерттеуге тырысыңыз және қайсысының емдік қасиеті бар екенін анықтаңыз.

Кейбір дәрілік шөптер, егер оларды ұсынылғанынан артық мөлшерде қабылдаған жағдайда, өте улы келеді. Бұл орайда, осы заманғы дәрілер әлдеқайда қауіпсіз, себебі олардың мөлшерін оңай анықтауға болады.

Алоэ , сабыр (Aloe) - лалагүл тұқымдасына жататын көп жылдық бұта, кейде шырмауық түріндегі мәңгі жасыл, қуаңшылыққа төзімді өсімдіктер. Тропиктік, субтропиктік белдеулерде кездеседі. Биіктігі 7-12 м-дей, сабағы жуан, жапырағы шырынды, етті, тікенді болып келеді. Қызыл, қызғылт-сары, сары түсті, гүлі түтікше келген қоңырау тәрізді гүлшоғырына топталған. Сирек гүлдейді, негізінен құстар арқылы тозаңданады. Тұқымынан кейде өсімді (вегетативті) жолмен де көбейеді. Тұқымы жалпақтау қоңыр түсті. Алоэны көбейту үшін сабағының түбінен шығатын атпа бұтақтарын аналық өсімдіктен бөліп алып, құмды құнарлы топыраққа отырғызу керек. Қазақстанда Ағаш тәрізді Алоэ (Алоэ arborescens) деген түрі қолдан өсіріледі. Алоэның жапырақ құрамында глюкозид, эфир майы т. б. дәрілік заттар бар, сондықтан Алоэның шырынын түрлі ауруларды емдеуге қолданады.

Алоэ әсіресе оңтүстік-шығыс жаққа қараған терезе алдында жақсы өседі. Қалыпты мөлшерде суарып тұру қажет. Жақсы өсіп келе жатқан (1 л суға 1 г қосып), не коровяк тұнбасымен қоректендіру керек. Оны өсіретін топырақ құрамы 2 үлес шым, 1 үлес жапырақ араластопырақ, 0, 5 үлесі өзен құмы болуға тиіс, Бұларға үгітілген кірпіш ұнтағы мен ағаш кө-мірі қосылады. Алоэ бұтақшалары (жас сабақтарына ұшы) және . сабақтың төменгі буынында өсетін өркендері арқылы көбейті-леді. Өсімдіктің кесіп алынған бұтақшасын бір тәулік кептірін, содан кейін өзеннің дымқыл құмы салынған құмыраға не жайпақ төре лкеге отырғыз ады. Ағаш тәріздес алоэның жапырақтарынан көз, асқазан-ішек т. б. ауруларды емдейтін экстракт әзірленеді. Оның жапырақ сөлін іріңді жараны, күйген жерді, тері дерттерін (қабынған) емдеуге қолданады. Дегенмен, оны дәрігердің кеңесімен пайдалану қажет, өйткені бірқатар жүрек-тамыр ауруларына кері әсер етеді.

Арша (Junіperu) -кипаристұқымдасына жататын мәңгі жасыл қылқан жапырақты бұта немесе ағаш. Тау беткейінде, альпі белдеуінде, құмды жерлерде өседі. Қазақстанда оның жабайы 10 түрі бар. Табиғи жағдайда көбірек кездесетін түрлеріне Түркістан аршасы(І. turke»tanіca), Талас аршаны кәдімгі арша, ем арша деп те айтады.

Биіктігі 1-3, 5 метр, қысы-жазы көгеріп тұратын, бұталыөсімдік. Қара күзде өсімдіктің піскенжемісі(қаракөк түстілері) жинап алынып, ашық жерде ептеп кептіреді. Халықемінде арша жемісі ежелден-ақ несеп айдайтын жәнеқуықтыңқабынуын басатын дәрі ретінде қолданылып келеді. Аршаментістазалау пайдалы. [2] (І. talaіca), Сібір Аршасы (І. іbіrіca), кәдімгі арша (І. communі), Зеравшан аршасы (І. eravchanіca) жатады. Олардыңбиіктігі 1-2 м-ге жетеді. Бұтағы тік немесе жерге жайыла өседі. Қылқаны қабыршақты, тікенекті келеді, үш-үштен шоқтанып не екі-екіден қарама-қарсы орналасады. Жеміс бүрі жидек пішіндес не шар тәрізді, түсі көкшілдеу болады. Тұқымынан және өсімді жолмен көбейтіледі. Сәуір - мамыр айларында гүлдейді, тұқымы жаздың аяғында, кейде күзде піседі. Тұқымынан шыққан жас өскіндер бір жылдан кейін тез өсіп, жақсы жетілген соң топырақты қатайтады. Арша 300 жылдай өседі. Сондықтан қазақ халқының ұғымында қасиетті, киелі ағаш саналады. Бұтақтарынан эфир майы, қант, шайыр, балауыз және органик. қышқылдар алынады. Аршаны орман шаруышылығында, таулы аймақтарда топырақтың опырылып кетуін болдырмау үшін отырғызады. Оны кәдімгі арша, ем арша деп те айтады. Биіктігі 1-3, 5 метр, қысы-жазы көгеріп тұратын, бұталыөсімдік. Қара күзде өсімдіктің піскенжемісі(қаракөк түстілері) жинап алынып, ашық жерде ептеп кептіреді. Халықемінде арша жемісі ежелден-ақ несеп айдайтын жәнеқуықтыңқабынуын басатын дәрі ретінде қолданылып келеді. Аршаментістазалау пайдалы. [2] Өсімдік туралы

Арша- сауырағаштар тұқымдасына жататын бұтақты және қырқып-пішіндеуге ыңғайлы, шымыр ағаш. Өсу тұрғысына қарай арша жайыла өсетін және тік өсетін болып екіге бөлінеді. Табиғаттағы тік өсетін түрлерінің биіктігі - 20-30 метрге жетеді. Жалпы 300 жылға дейін өмір сүреді. Табиғатта Гиннестің рекордтар кітабына кірген 800 жыл жасаған кәрі аршалар да бар. Еліміздің табиғатында аршаның зарафшан, түркістан, қазаттық арша деген түрлері бар. Көгалдандыруда аршаның тек шет елден әкелініп, жерсіндірілген түрлері ғана қолданылады. Қылқандарының түсі, түріне қарай: сары, ашық жасыл, қою жасыл, көк, көкшіл болып келеді. Сабақ бойына тығыз орналасқан қылқандары әдемі хош иіс шығарады. Бойында және емдік қасиеті бар. Өкпе, емдеген. шаққан кезде пайдаланған. Аршаның тік өсетін түрлерінен қарындаш жасайды. Діңінің қабығын ыдыс жасауда, басқа да өндірісте шикізат есебінде және құрылыс материалы ретінде кеңінен қолданады. Музыкалық аспаптар жасауға пайдаланады.

Күтімі

Аршаның барлық түрі ашық күнді қажет етеді. Кез-келген топырақта өсе береді. Бұтағының ұшын қырқып-пішіндеп өсірген дұрыс. Қылқанының түсі қанық болуы үшін жылына бір рет көктемде жөн.

Көбейтілуі

Қалемшелеу және тұқымы арқылы көбейтіледі. Қалемшелеп көбейткен жөн. Тұқымы арқылы көбейту жұмыстары арнайы жылыжайларда жүргізіледі.

Арша туралы тақпақ

Аршаменен аластап

Тұрады әжем бөлмені.

Таңырқап мен сұрадым:

- Қуады деп ол нені?

Әжем айтты:

- Ия, балам,

Айтайын бір өсиет.

Микробтарды жоятын

Аршада бар қасиет.

Асқабақ

Асқабақ-асқабақтар тұқымдасынажататын бір және көп жылдықшөптесін өсімдіктер. Асқабақтың отаны Солтүстік және ОңтүстікАмерика. Ол жерлерде Асқабақ б. з. б. 3 мың жыл бұрын егіле бастаған. Асқабақтың 20 түрі белгілі. Қазақстанда Асқабақтың кәдімгі Асқабақ (С. реро), мускатты(С. moschata) және ірі Асқабақ (С. maxіma) деген түрлері мен «Волгалық сұр-92», «Мозолеевская-10», «Қашғарлық-1644»сорттары өсіріледі. Кәдімгі Асқабақтың . Асқабақ сабағының ұзындығы 2 - 10 м, жұмыр, түкті, бұтақты, жайыла өседі. Жапырағы - ірі, ұзынша қалемшелі, бүйрек пішіндес. Гүлі- қос жынысты, ірі, сарғыш түсті. Тарамдалған мұртшалары жанындағы өсімдіктерге оралады. Жемісі - жалғанжидек, ірі, пішіні - дөңгелек, сопақша, түсі әр түрлі болады. Шырыныжұмсақ дәмді. Ірі жемісті Асқабақтың салмағы 40 - 50 кг-ға дейін тартады. Асқабақ жемісінің құрамында 15 - 18% құрғақ заттар, 8 - 10%сахароза, аскорбин қышқылы, каротин, тиамин, рибофлавин, т. б. болады. Дәнінде 20 - 40% май бар. Асқабақтың асханалық сорттарын піскен, қуырылған күйінде тамаққа пайдаланады. Мал азықтық түрінен сүрлем дайындалады. [1] [2]

Асқабақ құймағы

Асқабақтық қабығын аршып, дәнін алып тастайды. Үккішпен үгіп, оған сүт құяды да, 15-20 минут бұқтырады. Содан соң суытыл, ұн немесе кепкен аяның ұнтағын, жұмыртқаныңқұмшекер қосып езілген сары уызын қосады, аздаптұзсалады. Сосын жақсылап араластырып, көпіршітілген белок қосады. Ұн орнына стакан толар-толмасұнтақжарма қосса да жетіп жатыр. Құймақты жақсылап қыздырылған майға қуырады. Дастарқанға дайын құймақпен бірге қаймақ және қүмшекер қоса беріледі. 1. 5 кг асқабаққа: 1 стакансүт, 1 стаканбидайұны немесе кепкен нан ұнтағы, 1 ас қасыққұмшекер, 2жұмыртқа, 1 ас қасық сары май керек. Тұз татымына қарай салынады.

Қуырған асқабақ

Асқабақтың қабығын аршып, дәнін алады. Тураптұздайды(қажетіне қарай бұрышталады) . Ұнға аунатылып, сары майға қабығы қызарып қабыршақтанғанша қуырады. Оны қаймақ қосып жеген жақсы.

Алма қосып піcірген асқабақ

Асқабақ пен алманы ұсақтап турайды да, араластырып, шала піскенше (10-15 минут) бұқтырады. Оттан алып, аздап суытады да, жұмыртқаныңқантқосып үгілген сары уызын, содан соң . Сосын мұқият араластырылып сары май жарылып, кепкен нан ұнтағы себілген формалы ыдысқа салып пісіріледі. 500 г асқабаққа: 500 галма, 2жұмыртқакерек. Құмшекер татымына қарай салынады. Асқабақ дәмін тағам үшін шикілей де, қуырыл та пайдалануға болады.

Долана өсімдігі туралы түсінік

Долана - Қазақстанның таулы аймақтарында жиі кездеседі. жатады. Табиғатта мыңнан астам түрі болғанымен, оның 200-ге жуығы ғана кең таралған. Тікенекті бұталы өсімдік немесе шағын ағаш түрінде кездесетін долананың биіктігі шамамен 2-8 м болып келеді. Жапырақтарының ұзындығы 6 см, ені 4-5 см көлемінде. Барлық сұрыптары көктемде қалың гүл ашады. Гүлдері қызыл, ақ, қызғылт түсті болады. Мамыр айының соңында гүлдері шыға бастайды да, маусымның ортасына таман гүлдеп бітеді. Гүлдегеннен кейін кішігірім қызыл, сары, кейде қара түсті домалақ жеміс береді. Жас көшеті жеті жылдан кейін ғана жеміс салады. Долананың шаң мен газға төзімділігін және ауа тазартатын қасиетін ескере отырып, оны қала көшелеріне молынан егеді. Бірақ, қала көшелеріне егілген долананың жемісін жеуге болмайды. Бойы аса биік емес, әрі тікенекті болғандықтан долананы көбінесе жасыл қоршау жасауға қолданады.

Күтімі

Кез- тамырланып өсе береді. Ашық күн көзінде өскенді қалайды. Жаздың ыстық күндерінде судың жетіспеушілігіне шыдамды, әріқысқысуыққа да төзімді.

Көбейтілуі

Тұқымы және қалемшелері арқылы көбейтіледі. Сұрыпты түрлерін арнайы жылыжайларда ғана көбейтеді.

Долана туралы тақпақ

Төзімдіағашдолана,

Ыстыққа да, суыққа.

Тазартадыауаны,

Балақай, мұны ұмытпа!

Жапырағы жайқалып,

Долана ағаш тұр гүлдеп.

Піскеннен соң дәндерін

Теріп жегін бір-бірлеп.

‎

Жалбыз өсімдігі туралы түсінік

Жалбыз

Жалбыз(Mentha) - ерінгүлділер тұқымдасына жататын хош иісті, көп жылдық, кейде бір жылдық шөптесін өсімдік. Негізінен, солтүстік қоңыржай аймақтарда таралған. Қазақстандасуармалы жерлерде, бұлақ, өзен, көл маңында, арық бойында, шалғындықта, тоғайда, таулы аймақта (2000 м биіктікке дейін) өсетін 9 түрі бар. Оның бұйра Жалбыз (Menthacrіspa), бұрышЖалбыз(Mentha pіperіta) және дөңгелек жапырақтыЖалбыз(Mentha rotundіfolіa) түрлері қолдан өсіріледі. Кең тараған маңызды түрінің бірі далаЖалбызы(Mentha arvensіs) . Оның биікт. 15 - 60 (110) см. Сабағы тік, бұтақталған, жапырағының жиегі ара тісті үшкір, ирек, қарама-қарсы орналасады. Гүлдері шар тәрізді жалған күлте бас, немесе масақ гүл шоғырына топталған, қос жынысты, кейде дара жынысты болады. Маусым- тамыз айларында гүлдейді. Тұқымы - көп түйірлі жаңғақша. Жалбыздың жапырағында ментол болады. Одан жасалатын дәрілер жүрек, өт жолдарын емдеуде, сондай-ақ, жағымды иіс беретін әрі антисептикалық зат ретінде сұйық дәрілердің, тіс тазалағыш ұнтақтардың құрамына кіреді. Жалбыздың құрамындағы эфир майы парфюмерияда және тамақ өнеркәсібінде пайдаланылады. Гүлінен ара бал жинайды.

Жүгері өсімдігі туралы түсінік

Мәдени өсіру үшін сұрыпталатын экзотикалық жүгері түрлері

Лихтенштейндегіжүгері алаңы

Жүгері - дақылдардың бірі. ЕуропалықтарОңтістік Американыашқан кезде «маис» деп аталатын, осы күнгі жүгері дақылдарын кездестірген. Оның алғашқы өкілін ЕуропағаХристофор Колумбәкелген. Бұл данасын Х. Колумб испан короліне сыйға тартады. Ал біздің жүгерінің алғаш орныққан жеріМолдавияболған. Дала ауылына кең таралуына оның мол өнім, көк балаусаны аса көп беруі де себепші болды. Бір жылдық астық тұқымдас жылылықты сүйетін өсімдік. Дара жынысты, бір үйлі өсімдік. Жүгері 12-140 С-та қаулап өседі. Аталық гүлшоғыры - собық. Тамыр жүйесі - шашақ, қосалқы тамырлары болады. В, Е дәрімендері, техникалық май, линолеум, желім, жасанды жібек алынады. Азот, фосфортыңайтқыштары қажет.

Әлемдегі өндіріс

Басқа да астық тұқымдастар секілді піскен жүгері дәні өте қоректі келеді, оның құрамында:углевод, белок, май, калий, фосфор, магний, кальцийт. б. минералдық тұздар, витаминдер бар. Азықтық жүгері дәніненұн, әр түрлі жарма, ал жүгері жармасынан - жүгері үлпілдегі, үлпек дәнжәне қытырлауық «таяқша» алынады. Жүгері үлпілдегі, үлпек дәні және қытырлауық «таяқша » - қосымша баптаулы қажет етпейтін дәмді тағам. Организмге жақсы сіңеді. Оны үш мезгілгі аста: шай, суп, қуырылған нан қосылған сорпа, компот, шырын, кисель, простокваша, айранмент. б. жеуге болады. Ол әсіресе балаларға пайдалы (ыстық сүтке қосып береді) . Құмшекер себілген жүгері үлпілдегі мен тәтті қытырлауық «таяқшаны» ет-женді және тез толатын адамдарға, сондай-ақ қант диабетімен ауыратындарға жеуге болмайды. Жүгері үлпілдегін, «таяқшаны» үлпек дәнді құрғақ жерде сақтаған жөн. Егер үлпілдек жұмсаңқырап кетсе оны духовкаға салып келтіреді. Дымқыл тартқан үлпілдек тез көгеріп, жеуге жарамайды.

Итжүзім өсімдігі туралы түсінік

Итжүзім(лат. Bryonia) -асқабақ тұқымдасынажататынкөп жылдық шөптесін өсімдіктертуысы.

Итжүзім

Дүние жүзіндеОрта Азияда, Батыс ЕуропадажәнеЖерорта теңізаймағында кездесетін 12 түрі белгілі. Қазақстанныңоңтүстік және оңтүстік-шығыс ментауаңғарларында, сондай-ақорманшеті менбұталарарасында өсетін 3 түрі бар. Олардың ішіндереликтітүр өте сирек, текШардара (В. melanocarpa) қорғауға алынып, Қазақстанның«Қызыл кітабына»енгізілген. Оның биіктігі 2 - 4 м. Тамырыжуан, түйнекті, сабағыкөп бұтақты, шырмалып өседі. Етжеңді, бестармаққа бөлінген төменгі болады. Бір үйлі, сарғыш жасыл гүлі дара жынысты. Тұқымынанкөбейеді. Сәуір-мамырайларында гүлдеп, маусымдажемісіпіседі. Жемісі- шар тәрізді қою жасыл түстіжидек. құрғақ ұнтақтыжануарлардыңәр түрлі жарасын емдеуге қолданады. Итжүзімнің тағы бір түрі -сыртдән. , брейн глюкозидтері, шайыр, крахмал, балауыз, минералды тұздар, органикалық қышқылдарболады. Оныхалық , қақырықтүсіретін, ауруды бәсеңдететін пайдаланады. Тұқымындаэфир майы(1, 5 - 2, 1%) қолданылады. Сондай-ақ .

Суреттер

Ақ итжүзім Жемістері

"Қаражидек"өсімдігі туралы түсінік

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс