Балабақшада тәрбиелеу барысында мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруды бағалау және сабақ барысында олардың экологиялық мәдениетін дамыту жолдары
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.бет
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан . жақты тәрбиелеу мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.бет
1.1 Баланы жан.жақты тәрбиелеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5.бет
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.бет
1.3 Экологиялық негізгі ұғымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.бет
ІІ тарау. Ересек топ балаларын айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16.бет
2.1. Экологиялық мәдениетті қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ..16.бет
2.2 Мектепке дейінгі ересек топ балаларының табиғатпен қарым.қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19.бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.бет
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24.бет
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25.бет
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан . жақты тәрбиелеу мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.бет
1.1 Баланы жан.жақты тәрбиелеу жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5.бет
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7.бет
1.3 Экологиялық негізгі ұғымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13.бет
ІІ тарау. Ересек топ балаларын айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16.бет
2.1. Экологиялық мәдениетті қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ..16.бет
2.2 Мектепке дейінгі ересек топ балаларының табиғатпен қарым.қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19.бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22.бет
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24.бет
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25.бет
Зерттеудің өзектілігі: Экологиялық мәдениетті қалыптастыру – адам сезімін тәрбиелеуден, экологиялық сананы қалыптастырудан шығады. Экологиялық мәдениетті қалыптастыру көп сатылы үрдіс.
Н.С.Дежникова экологиялық мәдениетті қалыптастыру балалардың рухани дамуына дамуына әсер ететін, олардың экологиялық көзқарастарын қалыптатыратын біртұтас жүйе ретінде қарастырады. Оның ойынша, экологиялық тәрбиенің деңгейін ересек топ балаларының қоршаған ортаға деген құнды көзқарастары туралы қалыптасқан білім жүйелерімен анықталады.Ересек топ балаларының экологиялық мәдениетін қалыптастыру отбасы мен балабақшадан нәр алып, дамуы керек.
Зерттеудің мақсаты:
Экологиялық мәдениетті қалыптастырудың негізгі мақсаттарының бірі – ересек топ балаларының экологиялық санасын көтеру, ақыл-ой қабілетін дамыту. Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру барысында экологияның қай дәрежеде тиянақтылығын бағалау және оны дамыту.
Зерттеудің міндеті:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру жөнінде білім деңгейін көтеру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық білімін дамыту және шоғырландыру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың зерттеу әдістемелерін пайдалану;
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің қалыптасу деңгейін бағалау;
Зерттеудің әдісі:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін дамытудың мәнін, мазмұнын, көлемін анықтауға байланысты психологиялық-педагогикалық әдістемелерді талдау.
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің қалыптасу деңгейін анықтауда қазіргі қолданылып жүрген педагогикалық оқу құралдары мен педагогтар тәжірибесін зерттеу;
-Зерттеу жұмысы барысында, балаларда қолданған әдістемелік тесттердің жауаптарын талдау пайдалынады.
Теориялық қолданылымы:
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың тиімді үлгілерін табуды және ұйымдатыруды жалпы мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру әрекетін анықтауды жүзеге асыру.
Практикалық қолданылымы: Балабақшада тәрбиелеу барысында мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруды бағалау және сабақ барысында олардың экологиялық мәдениетін дамыту жолдарына мүмкіндік жасау.
Н.С.Дежникова экологиялық мәдениетті қалыптастыру балалардың рухани дамуына дамуына әсер ететін, олардың экологиялық көзқарастарын қалыптатыратын біртұтас жүйе ретінде қарастырады. Оның ойынша, экологиялық тәрбиенің деңгейін ересек топ балаларының қоршаған ортаға деген құнды көзқарастары туралы қалыптасқан білім жүйелерімен анықталады.Ересек топ балаларының экологиялық мәдениетін қалыптастыру отбасы мен балабақшадан нәр алып, дамуы керек.
Зерттеудің мақсаты:
Экологиялық мәдениетті қалыптастырудың негізгі мақсаттарының бірі – ересек топ балаларының экологиялық санасын көтеру, ақыл-ой қабілетін дамыту. Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру барысында экологияның қай дәрежеде тиянақтылығын бағалау және оны дамыту.
Зерттеудің міндеті:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру жөнінде білім деңгейін көтеру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық білімін дамыту және шоғырландыру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың зерттеу әдістемелерін пайдалану;
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің қалыптасу деңгейін бағалау;
Зерттеудің әдісі:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін дамытудың мәнін, мазмұнын, көлемін анықтауға байланысты психологиялық-педагогикалық әдістемелерді талдау.
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің қалыптасу деңгейін анықтауда қазіргі қолданылып жүрген педагогикалық оқу құралдары мен педагогтар тәжірибесін зерттеу;
-Зерттеу жұмысы барысында, балаларда қолданған әдістемелік тесттердің жауаптарын талдау пайдалынады.
Теориялық қолданылымы:
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастырудың тиімді үлгілерін табуды және ұйымдатыруды жалпы мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру әрекетін анықтауды жүзеге асыру.
Практикалық қолданылымы: Балабақшада тәрбиелеу барысында мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруды бағалау және сабақ барысында олардың экологиялық мәдениетін дамыту жолдарына мүмкіндік жасау.
1. «Бастауыш мектеп» №6, 2006ж, 22-бет.
2. «Бастауыш мектеп» №2, 2007ж, 12-бет.
3. «Бастауыш мектеп» №3, 2004ж, 35-бет.
4. «Бастауыш мектеп» №6, 2006ж 14-бет.
5. «Отбасы және балабақша» №4, 2005 ж. 26-бет.
6. «Отбасы және балабақша» №5, 2006 ж. 13-бет.
7. «Отбасы және балабақша» №3, 2004 ж. 20-бет.
8. «Отбасы және балабақша» №6, 2003 ж. 22-бет.
9. «Отбасы және балабақша» №4, 2007 ж. 28-бет.
10. В.М. Чубко В.Д. Рахимбекова М.А.Дүйсебаева А.О. Сәрсембаева Айналамен таныстыру, Экология. Алматы: «Алматыкітап», 2006ж,-162-бет.
11. «Мектепалды даярлық» №3 2005ж, 18-бет.
12. «Мектепалды даярлық» №6 2006ж, 22-бет.
13. «Мектепалды даярлық» №4 2005ж, 17-бет.
14. «Мектепалды даярлық» №2 2007ж, 23-бет.
15. «Мектепалды даярлық» №1 2001ж, 18-бет.
16. «Қазақстан географиясы және экология» №3 2004ж. 8-бет.
17. «Қазақстан географиясы және экология» №6 2004ж. 12-бет.
18. «Қазақстан географиясы және экология» №5 2004ж. 22-бет.
19. «Қазақстан географиясы және экология» №5 2001ж. 14-бет.
20. З.М.Молдахметов, А.М.Газалиев,С,Д,Фазылов. Экология негіздері. Қарағанды, 2002ж.
2. «Бастауыш мектеп» №2, 2007ж, 12-бет.
3. «Бастауыш мектеп» №3, 2004ж, 35-бет.
4. «Бастауыш мектеп» №6, 2006ж 14-бет.
5. «Отбасы және балабақша» №4, 2005 ж. 26-бет.
6. «Отбасы және балабақша» №5, 2006 ж. 13-бет.
7. «Отбасы және балабақша» №3, 2004 ж. 20-бет.
8. «Отбасы және балабақша» №6, 2003 ж. 22-бет.
9. «Отбасы және балабақша» №4, 2007 ж. 28-бет.
10. В.М. Чубко В.Д. Рахимбекова М.А.Дүйсебаева А.О. Сәрсембаева Айналамен таныстыру, Экология. Алматы: «Алматыкітап», 2006ж,-162-бет.
11. «Мектепалды даярлық» №3 2005ж, 18-бет.
12. «Мектепалды даярлық» №6 2006ж, 22-бет.
13. «Мектепалды даярлық» №4 2005ж, 17-бет.
14. «Мектепалды даярлық» №2 2007ж, 23-бет.
15. «Мектепалды даярлық» №1 2001ж, 18-бет.
16. «Қазақстан географиясы және экология» №3 2004ж. 8-бет.
17. «Қазақстан географиясы және экология» №6 2004ж. 12-бет.
18. «Қазақстан географиясы және экология» №5 2004ж. 22-бет.
19. «Қазақстан географиясы және экология» №5 2001ж. 14-бет.
20. З.М.Молдахметов, А.М.Газалиев,С,Д,Фазылов. Экология негіздері. Қарағанды, 2002ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 3-б ет
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан - жақты тәрбиелеу
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-бет
1.1 Баланы жан-жақты тәрбиелеу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5-бет
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..7-бет
1.3 Экологиялық негізгі
ұғымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13-бет
ІІ тарау. Ересек топ балаларын айналамен таныстыра отырып, оларға
экологиялық тәрбие
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16 -бет
2.1. Экологиялық мәдениетті қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ..16-бет
2.2 Мектепке дейінгі ересек топ балаларының табиғатпен қарым-
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19-бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..22-бет
Пайдаланылатын әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...24-бет
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .25-бет
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Экологиялық мәдениетті қалыптастыру – адам
сезімін тәрбиелеуден, экологиялық сананы қалыптастырудан шығады.
Экологиялық мәдениетті қалыптастыру көп сатылы үрдіс.
Н.С.Дежникова экологиялық мәдениетті қалыптастыру балалардың
рухани дамуына дамуына әсер ететін, олардың экологиялық
көзқарастарын қалыптатыратын біртұтас жүйе ретінде қарастырады. Оның
ойынша, экологиялық тәрбиенің деңгейін ересек топ балаларының
қоршаған ортаға деген құнды көзқарастары туралы қалыптасқан білім
жүйелерімен анықталады.Ересек топ балаларының экологиялық мәдениетін
қалыптастыру отбасы мен балабақшадан нәр алып, дамуы керек.
Зерттеудің мақсаты:
Экологиялық мәдениетті қалыптастырудың негізгі мақсаттарының бірі
– ересек топ балаларының экологиялық санасын көтеру, ақыл-ой
қабілетін дамыту. Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық
мәдениетін қалыптастыру барысында экологияның қай дәрежеде тиянақтылығын
бағалау және оны дамыту.
Зерттеудің міндеті:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастыру жөнінде білім деңгейін көтеру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық білімін
дамыту және шоғырландыру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастырудың зерттеу әдістемелерін пайдалану;
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің
қалыптасу деңгейін бағалау;
Зерттеудің әдісі:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
дамытудың мәнін, мазмұнын, көлемін анықтауға байланысты психологиялық-
педагогикалық әдістемелерді талдау.
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық
мәдениетінің қалыптасу деңгейін анықтауда қазіргі қолданылып жүрген
педагогикалық оқу құралдары мен педагогтар тәжірибесін зерттеу;
-Зерттеу жұмысы барысында, балаларда қолданған әдістемелік тесттердің
жауаптарын талдау пайдалынады.
Теориялық қолданылымы:
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастырудың тиімді үлгілерін табуды және ұйымдатыруды жалпы мектеп
жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру
әрекетін анықтауды жүзеге асыру.
Практикалық қолданылымы: Балабақшада тәрбиелеу барысында мектеп жасына
дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруды
бағалау және сабақ барысында олардың экологиялық мәдениетін дамыту
жолдарына мүмкіндік жасау.
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан - жақты тәрбиелеу мазмұны.
1.1 Баланы жан-жақты тәрбиелеу жолдары
Мектепке дейінгі ересек топ балаларға адам мен табиғат арасындағы
қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты
мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төменгі
міндеттер тұр.
Атап айтқанда:
- педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жөнінде
білім деңгейін көтеру;
- балалаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-
аналарына насихаттау;
- әртүлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар;
Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы көзқарасын
қалыптастыру оның бала кезінен ерте басталуы тиіс.
Баланың дүниеге келгенннен кейін алғашқы 7 жылы оны тәрбиелеу
мен оқытудағы ең басты кезең болғандықтан оны ескерусіз өткізіп
алуға болмайды. Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне өте
байланысты. Олай болса, адамзаттың рухани және материалдық жағдайы
осы кезеңде алған тәрбие негіздеріне тәуелді.
Сұлулыққа тәрбиелемей тұрып жақсы ниеттегі адамгершілігі бар,
шығармашылық пен жұмыс істейтін адамды қалыптастыру мүмкін емес.
Сұлулық бала бойында қуаныш сияқты ең жақсы сезімдерді тудыра
отырып, баланың белсенді түрде шығармашылық пен жұмыс істеуі мен
денсаулығына оң ықпалын тигізеді. Бірақ бала мұның бәрін сезіну
үшін сұлулықты өз көзі мен көріп, оны қабылдай білу керек.
Бала тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені
таниды, көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді. Тәрбиелеуші жақсы өнегені
беруге неғұрлым қабілетті болсақ, балада соғұрлым көбірек үйренеді.
Баланың өміріндегі алғашқы қабылдаған қуанышты сәттер оның
болашақтағы өміріне жағымды бағыт бере отырып, өмір бойы есінде
қалады.
Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға
елестете алмаймыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің
негізгі міндеттерінің бірі – Балаларды айнала мен таныстыра отырып,
оларға экологиялық тәрбе беру болып табылады. Біз күнделікті
жұмысымызда баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай
білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін
күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйретуді мақсат
тұтамыз.
Біздің балабақшамызда тірі табиғаттың кішкентай бейнелі
көрінісін елестеате аласыз. Біз әрдайым табиғат сұлулығын іздей
жүріп және оның жаңа қырларын табу арқылы балаларды қуанта отырып,
табиғаттың сұлулығын бірге қарсы аламыз.
Осы сұлулықты іздеу барысында біз оның табиғи түрінен қолдан
жасалған түріне, яғни табиғат сұлулығынан – сөз, әуен және бейнелеу
өнерінің сұлулықтарына көшеміз.
Балалармен жұмыс істеу баррыснда сабақ өтілетін бөлме ғана
емес, сонымен қатар мекеме орналасқан ғимарат та әсем болуы керек.
Егер балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның
өмірімен байланывсын сезжіне білсе, онда олар сұлулықты\ң бар
екендігіне сенеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында
оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұсулық жолында еңбектене
білуге үйретудің маңызы зор.
Біз табиғи факторлар – су, ауа, күнді қолданып отырып экологиялық
тәрбие мәселелерін шешеміз.
Балаларды өсімдіктер және жануарлар әлемімен таныстыру арқылы,
оларды күтіп-баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге
үйретеміз. Балалар тірі және өлі табиғат арасында, тірі организммен
олардың өмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді.
Барлық жастағы балалар топтарында табиғат бұрыштары, тірі
жәндіктер бұрыштары ұйымдастырылған, олар арқылы балалар өсімдіктер
мен жәндіктерді күтіп баптаудың жолдарын үйренуде. Балаларды табиғи
материал мен жұмыс атқарудың тәсілдеріне оқыту жолында тәрбиешілер
көп еңбек етуде.
Біздің балабақшада Табиғатты аялай біл атты қалалық семинар,
Табиғат және біз, Күзгі орманға саяхат, тақырыбы бойынша ХХІ
ғасыр көшбасшысы мүшайрасы болып өтті.
Балларды айналамен таныстыру үшін керекті көптеген материалдар
жинақталған Табиғат әлемі мұражайының ашылуы, сонымен қатар жаңа
жазғы Көгілдір театр, Қысқы бақтың ашылуы - балалар үшін зор
қуаныш болды.
Экологиялық тәрбие қазақ тілі және ағылшын тілі, дене
шынықтыру және валеология сияқты тағы басқада сабақтар кезінде де
өз жалғасын табады.
Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.
Табиғат-баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер
бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады.
Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу
өнерін бірге дамытады.
Бақшаның жұмысына өлкелік мұражайлармен экологиялық орталықтар
да жәрдем беруде.
Табиғатты танып, білу – мектепке дейінгі жастағы баланың бойында
табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жааудың базасын құрайтын
экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай
білуге үйретеді.
Мектепке дейінгі жастағы балаға экологиялық мәдениетті алғашқы
түсініктерін қалыптастыру үшін:
1.Мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие
берудің алғы шарттарын құру;
2.Балалардың экологиялық сауығуының дамуы үшін атқарылатын
жұмыстарға көгалдандырылған зоналарқұру және ұйымдастыру;
3. Тірі обьектілерді күтіп-баптауға қолайлы ортаны іс жүзінде
құру үшін іс-шаралар ұйымдастыру;
4. Сабақта көркем құралдарды, әдістемелік және материалдық
құралдарды, ойындарды, ойышшықтарды, түрлі ертегілер кейіпкерлерін
жүйелі түрде қолдану;
5. Педагог маманның білім деңгейі мен олардың біліктілігін
арттыру. Тәрбиеші – педагогикалық үрдістің ең бастысы тұлғасы жіне
экологиялық тәрбие берудегі шешуші фактор болып табылады. Ол
эколгиялық ақпараттар және арнайы материалдармен кең көлемде таныс
болу тиіс, сонымен қатар балаларды тәрбиелеу тәсілдерін қолдана
білу керек.
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу негізі.
Адам мен қоршаған орта арасындағы қарым-қатынас мәселесі және
табиғат байлықтарын қорғау, сақтау жөніндегі нақтылы іс-шараны
жүзеге асыру бүгінгі күні әр мемлекеттің, әр елдің өз бетімен
атқаратын ісі ғана емес, барлық мемлекеттердің бас қосып, күш
біріктіріп, жұмыла жасайтын бүкіл халықтық мәселеге айналып отыр.
Бұл әрьүллі елдердің экологиялық халықаралық қоғамның құрылуына
әкелді. Біріккен Ұлттар Ұйымының талдап-талқылайтын ең маңызды
мәселелердің біріне айналды.
Табиғат байлықтарын қорғау дегеніміз – бұларды мүлдем пайдаланбау
емес, керісінше, оларды ұқыпты, тиімді пайдаланып, ысырапшылдыққа жол
бермеу болып табылады.
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2030 атты жолдауында
әрбір азаматтың табиғат және оның байлықтарын пайдалану процесінде,
табиғаты таза, көркем, мәңгілік қалпында сақтап қалудың қажет
екендігі бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі екендігі атап
көрсетілген.
Қабылданған қаулы-қарарлар мен Білім туралы заңда да
педагогикалық жағынан шешуге тиісті міндеттер белгіленіп, экологиялық
біліммен тәрбие берудің жалпыға бірдей үздіксіз жүрудің қажеттігі
баса көрсетіледі. Жас ұрпақты қоршаған табиғатқа оның байлықтарына
ұқыпты қарауға үйретіп, үнемі пайдаланудың маңызды мәселе екендігін
ұғындыру, табиғатқа дұрыс қарым-қатыеас жасау жөніндегі қажетті
оймен қаруландырып, икемділік дағдыларын қалыптастыру.
Әрбір азамат Отанымыздың табиғатын аялауға, оның байлықтарын
қорғауға мәдениетті деген талаптар барлық уақытта бірдей жүзеге
асырылып отырмағаны мәлім. Кеңестер Одағы кезіндегі жасалған ядролық
жарылыстар, тың игерудегі келеңсіздіктер, табиғат байлықтарын орынсыз
пайдалану, біріңғай экономикалық өндірістік мүдделер басшылыққа
алынып, экологиялық талаптар ескерілмегендіктен еліміздің табиғаты
үлкен зиян шекті. Адамдардың табиғатқа жасаған жыртқыштығы сыпайылап
айтқанда, табиғи ресурстарды жөнсіз пайдаланудан табиғаттың
экологиялық тепе-теңдігі бұзылды. Қоғам – адам табиғат арасындағы
қарама-қайшылықтарды шешіп, жолтабу, табиғат байлықтарын тиімді
пайдалану және жас ұрпаққа экологиялық тәрби беру педагогика мен
мектептердің басты борышына айналуда. Бұл бағытта біздің елімізде
ізденістер баршылық. Соның бірі
Білім мен тәрбие берудің экологияландыру, оның ғылыми деңгейін
артттыру болып табылады.
Бұл салада ғалым-педагогтар жоғыры оқу орындарының студенттеріне
және мектеп , балабақша балаларына оқу тәрби процесінде экологиялық
білім мен тәрбие берудің жағдайларын, мүмкіндіктерін жазған болатын.
Белгілі ғалым- эколог И.Д.Зверев: Педагогикалық практиканың
негізгі жағдайын да барлық оқу пәндерін экологияландыруға байланысты
мұқият ойланып істелген жұмыстар қажет деп пәндерді
экологияландыруға басты назар аударды. Экологиялық тәрбиенің мақсаты –
ғылыми білім жүйелері, көзқарастар мен сенімдерді мораль нормаларына
сәйкес, қоршаған ортаның жағдайына адамзаттың белсенді қатысуын
қамтамасыз ету қажат, - деп атап көрсетеді. Ол мұғалімдерге қоылатын
үш талапты атап көрсетті:
1. Мұғалімнің табиғат үшін қоғам алдындағы жауапкершілік сезімі
болуы тиіс;
2. Мұғалімнің өзі күнделікті өмірі мен қызметінде табиғаттың
нағыз жанашыр қамқоршысы ретінде үлгі өнеге көрсетуі тиіс;
3. Әр мұғалім экологиялық біліммен қарулануы тиіс.
Әрбір мұғалім жоғарыдағы талаптарға сай болып, өз шәкірттерін
табиғатты қорғауға тәрбиелеп, қоғам алдында тұрған міндеттердің
шешілуіне үлес қосқан болар еді.
Ғалым М.Н.Сарыбеков табиғатты қорғау практикасы мен гигиенасының
Адам - табиғат арасында қарым-қатынас жасағанда міндетт мүрде
орындалуға тиіс заңдылықтарды бөледі. Олар:
1) Табиғаттың тазалығын сақтау заңы;
2) Табиғаттың мол қазынасын сақтау заңы;
3) Табиғаттың көркемділігін сақтау заңы.
Осы заңдарды басшылыққа ала отырып, біз табиғатпен қарым-
қытынас жасасақ, біздің бүгінгі күніміз де, жастарымыздың келешегі де
жарқын болатыны сөзсіз.
Қазыргі педагогикалық теория экологиялық білім мен тәрбие
берудің негізін, мақсаттарымен міндеттерін, принциптерін толық ашуға
ұмтылады. Педагогикалық әдебиеттерде экологиялық мәдениетті
қалыптастыру мақсаттары жөнінде үзілді кесілді айтылған алшақтық
жоқ.
Мысалы ғалым-эколог И.Д.Зверевтің пікірінше, экологиялық білім
мен тәрбие берудің мақсаты мен мәні қоршаған ортамен, табиғат пен
қарым-қатынастың барлық түрлерінде оқушылардың жауапкершілікпен
қарайтын көзқарасы мен сенімін қалыптастыру.
Ал, А.Н.Захлебный экологиялық білім берудің мақсаты қоршаған
ортаға құқық нормалары мен моралдық ұстанымдарынан туындайтын
жауапкершіліктің негізінде экологиялық мәдениетін қалыптастыруға
болатындығын айтады.
Ә.А,Тұрдықұлов болса, экологиялық білім мен тәрбие беруде
оқушыларды табиғатты пайдаланудың ғылыми негіздері жөнінде сенімін,
практикалық дағдыларын, табиғат ресурстарын қорғау және молайту
саласында белсенді көзқарастар қалыптастыруда қажет білімді
қалыптастыратын психологиялық - педагогикалық процесті айтамыз деп
атап көрсеткен.
Сонымен, экологиялық тәрбие ұғымына анықтама беріп, мәнін
ашуда педагогика ғалымдарының көзқарастарында ерекше айырмашылықтар
жоқ... Экологиялық тәрбиенің мәні жайлы айтқанда: Балалардың
табиғатқа қатынасын қалыптастыруда, оны қорғау, аялаудағы саналы
белсенділіктерін арттыру, соның негізінде адамгершілік қасиеттерін
дамытып, қоршаған ортаны қорғауға дайындау.
Біз, жоғарыдағы пікірлердің қай-қайсысының да орынды екендігін
мойындай отырып, дегенмен де И.Д.Зверевтің берген тұжырымдамасына
қосыламыз. Біздің ойымызша, экологиялық білім мен тәрбие берудің
мақсаты оқушылардың қоршаған ортаға жауапты және іскерлік
қатынастарын қалыптастырумен сипатталады.
Қорыта айтқанда, ересек топ балаларына экологиялық біліммен
тәрбие беруде олардың бойында төмендегідей іскерліктер мен
қағидаларды қалыптастыру қажет:
- басты идеяларды, негізгі экологиялық ұғымдарды түсіну арқылы
адамның табиғат заңдылықтарына сәйкес ықпал етуі;
- табиғатты ұтымды пайдалануға байланысты қолдабалы дағдыларды
меңгеру, ортаның жағдайын бағалай білу, табиғатқа зиян
келтірмейтін, залал тигізбейтін нормаларды сапалы түрде
сақтау;
- табиғи және жасанда ортаны жақсарту қызметін жандандыру,
табиғи ортада тәртіп сақтау.
Аталған іскерліктерді қалыптастырғанда ғана адам экологиялық
білімді, тәрбиелі, көргенді болып табылады..
1.3 Экологиялық негізгі ұғымдар.
Экология – ағзалардың ( организмдердің ) тіршілік ету жағдайларын
жәнен ағзалардың тіршілік ету ортасы арасындағы өзара байланыстарын
зерттейтін биологиялық ғылымның бөлімі ( биоэкология ).
Биология ғылымы – зерттеу заты өмірдің мәні, пайда болуы, дамуы
мен сан алуандығы болып табылатын тіршілік туралы ғылым.
Тіршілік – қоршаған табиғи ортамен үнемі зат, энергия алмасу
жағдайында болатын белокті денелердің өмір сүруі.
Тіршілік – бұл өздігінен өніп-өсумен байланысты материяның өмір
сүруіндегі қозғалыстың ерекше түрі. Осы жағдайда Барлық тірі зат
тек тірі ден ғана туады деген италяндық дәрігер Редидің приціпі
еске түседі. Бұл үрдіс генетикалық ақпаратты ұрпақтан ұрпаққа
берумен қамтамасыз етіледі.
Тірі заттың қасиеттеріне өзін-өзі қайта тудыра алудан басқа
ұйымдасу ерекшелігі, құрылымының реттілігі, тұтастығы және
дискреттілік, өсумен дамуы, зат және энергия алмасуы, тұқым
қуалаушылық пен өзгергіштік, тітіркенгіштік, қозғалыс, ішкі
реттеушілік, қоршаған ортамен өзара әрекеттестігінің ерекшелігі
жатады. Ортамен өзара қатынастың ерекшелігі әрбір ағзаның өзінің
экологиялық ортасының болуында жатыр.
Экологиялық қуыс – түрдің, популяцияның, ағзаның тұрақты тіршілік
етуіне сәйкес келетін, негізгі жиынтығында ортаның ресурстары мен
жағдайлырын бейнелейтін көп өлшемді кеңістіктің аймағы.
Табиғи немесе табиғи-антропогенді айналаның мүмкіншілік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 3-б ет
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан - жақты тәрбиелеу
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5-бет
1.1 Баланы жан-жақты тәрбиелеу
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5-бет
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..7-бет
1.3 Экологиялық негізгі
ұғымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13-бет
ІІ тарау. Ересек топ балаларын айналамен таныстыра отырып, оларға
экологиялық тәрбие
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16 -бет
2.1. Экологиялық мәдениетті қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ..16-бет
2.2 Мектепке дейінгі ересек топ балаларының табиғатпен қарым-
қатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ...19-бет
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..22-бет
Пайдаланылатын әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...24-бет
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .25-бет
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі: Экологиялық мәдениетті қалыптастыру – адам
сезімін тәрбиелеуден, экологиялық сананы қалыптастырудан шығады.
Экологиялық мәдениетті қалыптастыру көп сатылы үрдіс.
Н.С.Дежникова экологиялық мәдениетті қалыптастыру балалардың
рухани дамуына дамуына әсер ететін, олардың экологиялық
көзқарастарын қалыптатыратын біртұтас жүйе ретінде қарастырады. Оның
ойынша, экологиялық тәрбиенің деңгейін ересек топ балаларының
қоршаған ортаға деген құнды көзқарастары туралы қалыптасқан білім
жүйелерімен анықталады.Ересек топ балаларының экологиялық мәдениетін
қалыптастыру отбасы мен балабақшадан нәр алып, дамуы керек.
Зерттеудің мақсаты:
Экологиялық мәдениетті қалыптастырудың негізгі мақсаттарының бірі
– ересек топ балаларының экологиялық санасын көтеру, ақыл-ой
қабілетін дамыту. Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық
мәдениетін қалыптастыру барысында экологияның қай дәрежеде тиянақтылығын
бағалау және оны дамыту.
Зерттеудің міндеті:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастыру жөнінде білім деңгейін көтеру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық білімін
дамыту және шоғырландыру;
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастырудың зерттеу әдістемелерін пайдалану;
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетінің
қалыптасу деңгейін бағалау;
Зерттеудің әдісі:
-Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
дамытудың мәнін, мазмұнын, көлемін анықтауға байланысты психологиялық-
педагогикалық әдістемелерді талдау.
- Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық
мәдениетінің қалыптасу деңгейін анықтауда қазіргі қолданылып жүрген
педагогикалық оқу құралдары мен педагогтар тәжірибесін зерттеу;
-Зерттеу жұмысы барысында, балаларда қолданған әдістемелік тесттердің
жауаптарын талдау пайдалынады.
Теориялық қолданылымы:
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін
қалыптастырудың тиімді үлгілерін табуды және ұйымдатыруды жалпы мектеп
жасына дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыру
әрекетін анықтауды жүзеге асыру.
Практикалық қолданылымы: Балабақшада тәрбиелеу барысында мектеп жасына
дейінгі ересек топ балалардың экологиялық мәдениетін қалыптастыруды
бағалау және сабақ барысында олардың экологиялық мәдениетін дамыту
жолдарына мүмкіндік жасау.
І тарау. Мектепке дейінгі балаларды жан - жақты тәрбиелеу мазмұны.
1.1 Баланы жан-жақты тәрбиелеу жолдары
Мектепке дейінгі ересек топ балаларға адам мен табиғат арасындағы
қарым-қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты
мектепке дейінгі тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төменгі
міндеттер тұр.
Атап айтқанда:
- педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жөнінде
білім деңгейін көтеру;
- балалаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-
аналарына насихаттау;
- әртүлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар;
Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы көзқарасын
қалыптастыру оның бала кезінен ерте басталуы тиіс.
Баланың дүниеге келгенннен кейін алғашқы 7 жылы оны тәрбиелеу
мен оқытудағы ең басты кезең болғандықтан оны ескерусіз өткізіп
алуға болмайды. Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне өте
байланысты. Олай болса, адамзаттың рухани және материалдық жағдайы
осы кезеңде алған тәрбие негіздеріне тәуелді.
Сұлулыққа тәрбиелемей тұрып жақсы ниеттегі адамгершілігі бар,
шығармашылық пен жұмыс істейтін адамды қалыптастыру мүмкін емес.
Сұлулық бала бойында қуаныш сияқты ең жақсы сезімдерді тудыра
отырып, баланың белсенді түрде шығармашылық пен жұмыс істеуі мен
денсаулығына оң ықпалын тигізеді. Бірақ бала мұның бәрін сезіну
үшін сұлулықты өз көзі мен көріп, оны қабылдай білу керек.
Бала тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені
таниды, көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді. Тәрбиелеуші жақсы өнегені
беруге неғұрлым қабілетті болсақ, балада соғұрлым көбірек үйренеді.
Баланың өміріндегі алғашқы қабылдаған қуанышты сәттер оның
болашақтағы өміріне жағымды бағыт бере отырып, өмір бойы есінде
қалады.
Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға
елестете алмаймыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің
негізгі міндеттерінің бірі – Балаларды айнала мен таныстыра отырып,
оларға экологиялық тәрбе беру болып табылады. Біз күнделікті
жұмысымызда баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай
білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін
күшейтуге, табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйретуді мақсат
тұтамыз.
Біздің балабақшамызда тірі табиғаттың кішкентай бейнелі
көрінісін елестеате аласыз. Біз әрдайым табиғат сұлулығын іздей
жүріп және оның жаңа қырларын табу арқылы балаларды қуанта отырып,
табиғаттың сұлулығын бірге қарсы аламыз.
Осы сұлулықты іздеу барысында біз оның табиғи түрінен қолдан
жасалған түріне, яғни табиғат сұлулығынан – сөз, әуен және бейнелеу
өнерінің сұлулықтарына көшеміз.
Балалармен жұмыс істеу баррыснда сабақ өтілетін бөлме ғана
емес, сонымен қатар мекеме орналасқан ғимарат та әсем болуы керек.
Егер балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның
өмірімен байланывсын сезжіне білсе, онда олар сұлулықты\ң бар
екендігіне сенеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында
оларды сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұсулық жолында еңбектене
білуге үйретудің маңызы зор.
Біз табиғи факторлар – су, ауа, күнді қолданып отырып экологиялық
тәрбие мәселелерін шешеміз.
Балаларды өсімдіктер және жануарлар әлемімен таныстыру арқылы,
оларды күтіп-баптаудың жолдарын үйрете отырып, оларды аялай білуге
үйретеміз. Балалар тірі және өлі табиғат арасында, тірі организммен
олардың өмір сүру ортасындағы байланыстарды орнатуды үйренеді.
Барлық жастағы балалар топтарында табиғат бұрыштары, тірі
жәндіктер бұрыштары ұйымдастырылған, олар арқылы балалар өсімдіктер
мен жәндіктерді күтіп баптаудың жолдарын үйренуде. Балаларды табиғи
материал мен жұмыс атқарудың тәсілдеріне оқыту жолында тәрбиешілер
көп еңбек етуде.
Біздің балабақшада Табиғатты аялай біл атты қалалық семинар,
Табиғат және біз, Күзгі орманға саяхат, тақырыбы бойынша ХХІ
ғасыр көшбасшысы мүшайрасы болып өтті.
Балларды айналамен таныстыру үшін керекті көптеген материалдар
жинақталған Табиғат әлемі мұражайының ашылуы, сонымен қатар жаңа
жазғы Көгілдір театр, Қысқы бақтың ашылуы - балалар үшін зор
қуаныш болды.
Экологиялық тәрбие қазақ тілі және ағылшын тілі, дене
шынықтыру және валеология сияқты тағы басқада сабақтар кезінде де
өз жалғасын табады.
Бала дүниеге келгеннен бастап табиғатпен байланыста болады.
Табиғат-баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер
бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады.
Ол әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу
өнерін бірге дамытады.
Бақшаның жұмысына өлкелік мұражайлармен экологиялық орталықтар
да жәрдем беруде.
Табиғатты танып, білу – мектепке дейінгі жастағы баланың бойында
табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жааудың базасын құрайтын
экологиялық тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай
білуге үйретеді.
Мектепке дейінгі жастағы балаға экологиялық мәдениетті алғашқы
түсініктерін қалыптастыру үшін:
1.Мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие
берудің алғы шарттарын құру;
2.Балалардың экологиялық сауығуының дамуы үшін атқарылатын
жұмыстарға көгалдандырылған зоналарқұру және ұйымдастыру;
3. Тірі обьектілерді күтіп-баптауға қолайлы ортаны іс жүзінде
құру үшін іс-шаралар ұйымдастыру;
4. Сабақта көркем құралдарды, әдістемелік және материалдық
құралдарды, ойындарды, ойышшықтарды, түрлі ертегілер кейіпкерлерін
жүйелі түрде қолдану;
5. Педагог маманның білім деңгейі мен олардың біліктілігін
арттыру. Тәрбиеші – педагогикалық үрдістің ең бастысы тұлғасы жіне
экологиялық тәрбие берудегі шешуші фактор болып табылады. Ол
эколгиялық ақпараттар және арнайы материалдармен кең көлемде таныс
болу тиіс, сонымен қатар балаларды тәрбиелеу тәсілдерін қолдана
білу керек.
1.2 Оқыта отырып тәрбиелеу негізі.
Адам мен қоршаған орта арасындағы қарым-қатынас мәселесі және
табиғат байлықтарын қорғау, сақтау жөніндегі нақтылы іс-шараны
жүзеге асыру бүгінгі күні әр мемлекеттің, әр елдің өз бетімен
атқаратын ісі ғана емес, барлық мемлекеттердің бас қосып, күш
біріктіріп, жұмыла жасайтын бүкіл халықтық мәселеге айналып отыр.
Бұл әрьүллі елдердің экологиялық халықаралық қоғамның құрылуына
әкелді. Біріккен Ұлттар Ұйымының талдап-талқылайтын ең маңызды
мәселелердің біріне айналды.
Табиғат байлықтарын қорғау дегеніміз – бұларды мүлдем пайдаланбау
емес, керісінше, оларды ұқыпты, тиімді пайдаланып, ысырапшылдыққа жол
бермеу болып табылады.
Президентіміз Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан - 2030 атты жолдауында
әрбір азаматтың табиғат және оның байлықтарын пайдалану процесінде,
табиғаты таза, көркем, мәңгілік қалпында сақтап қалудың қажет
екендігі бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі екендігі атап
көрсетілген.
Қабылданған қаулы-қарарлар мен Білім туралы заңда да
педагогикалық жағынан шешуге тиісті міндеттер белгіленіп, экологиялық
біліммен тәрбие берудің жалпыға бірдей үздіксіз жүрудің қажеттігі
баса көрсетіледі. Жас ұрпақты қоршаған табиғатқа оның байлықтарына
ұқыпты қарауға үйретіп, үнемі пайдаланудың маңызды мәселе екендігін
ұғындыру, табиғатқа дұрыс қарым-қатыеас жасау жөніндегі қажетті
оймен қаруландырып, икемділік дағдыларын қалыптастыру.
Әрбір азамат Отанымыздың табиғатын аялауға, оның байлықтарын
қорғауға мәдениетті деген талаптар барлық уақытта бірдей жүзеге
асырылып отырмағаны мәлім. Кеңестер Одағы кезіндегі жасалған ядролық
жарылыстар, тың игерудегі келеңсіздіктер, табиғат байлықтарын орынсыз
пайдалану, біріңғай экономикалық өндірістік мүдделер басшылыққа
алынып, экологиялық талаптар ескерілмегендіктен еліміздің табиғаты
үлкен зиян шекті. Адамдардың табиғатқа жасаған жыртқыштығы сыпайылап
айтқанда, табиғи ресурстарды жөнсіз пайдаланудан табиғаттың
экологиялық тепе-теңдігі бұзылды. Қоғам – адам табиғат арасындағы
қарама-қайшылықтарды шешіп, жолтабу, табиғат байлықтарын тиімді
пайдалану және жас ұрпаққа экологиялық тәрби беру педагогика мен
мектептердің басты борышына айналуда. Бұл бағытта біздің елімізде
ізденістер баршылық. Соның бірі
Білім мен тәрбие берудің экологияландыру, оның ғылыми деңгейін
артттыру болып табылады.
Бұл салада ғалым-педагогтар жоғыры оқу орындарының студенттеріне
және мектеп , балабақша балаларына оқу тәрби процесінде экологиялық
білім мен тәрбие берудің жағдайларын, мүмкіндіктерін жазған болатын.
Белгілі ғалым- эколог И.Д.Зверев: Педагогикалық практиканың
негізгі жағдайын да барлық оқу пәндерін экологияландыруға байланысты
мұқият ойланып істелген жұмыстар қажет деп пәндерді
экологияландыруға басты назар аударды. Экологиялық тәрбиенің мақсаты –
ғылыми білім жүйелері, көзқарастар мен сенімдерді мораль нормаларына
сәйкес, қоршаған ортаның жағдайына адамзаттың белсенді қатысуын
қамтамасыз ету қажат, - деп атап көрсетеді. Ол мұғалімдерге қоылатын
үш талапты атап көрсетті:
1. Мұғалімнің табиғат үшін қоғам алдындағы жауапкершілік сезімі
болуы тиіс;
2. Мұғалімнің өзі күнделікті өмірі мен қызметінде табиғаттың
нағыз жанашыр қамқоршысы ретінде үлгі өнеге көрсетуі тиіс;
3. Әр мұғалім экологиялық біліммен қарулануы тиіс.
Әрбір мұғалім жоғарыдағы талаптарға сай болып, өз шәкірттерін
табиғатты қорғауға тәрбиелеп, қоғам алдында тұрған міндеттердің
шешілуіне үлес қосқан болар еді.
Ғалым М.Н.Сарыбеков табиғатты қорғау практикасы мен гигиенасының
Адам - табиғат арасында қарым-қатынас жасағанда міндетт мүрде
орындалуға тиіс заңдылықтарды бөледі. Олар:
1) Табиғаттың тазалығын сақтау заңы;
2) Табиғаттың мол қазынасын сақтау заңы;
3) Табиғаттың көркемділігін сақтау заңы.
Осы заңдарды басшылыққа ала отырып, біз табиғатпен қарым-
қытынас жасасақ, біздің бүгінгі күніміз де, жастарымыздың келешегі де
жарқын болатыны сөзсіз.
Қазыргі педагогикалық теория экологиялық білім мен тәрбие
берудің негізін, мақсаттарымен міндеттерін, принциптерін толық ашуға
ұмтылады. Педагогикалық әдебиеттерде экологиялық мәдениетті
қалыптастыру мақсаттары жөнінде үзілді кесілді айтылған алшақтық
жоқ.
Мысалы ғалым-эколог И.Д.Зверевтің пікірінше, экологиялық білім
мен тәрбие берудің мақсаты мен мәні қоршаған ортамен, табиғат пен
қарым-қатынастың барлық түрлерінде оқушылардың жауапкершілікпен
қарайтын көзқарасы мен сенімін қалыптастыру.
Ал, А.Н.Захлебный экологиялық білім берудің мақсаты қоршаған
ортаға құқық нормалары мен моралдық ұстанымдарынан туындайтын
жауапкершіліктің негізінде экологиялық мәдениетін қалыптастыруға
болатындығын айтады.
Ә.А,Тұрдықұлов болса, экологиялық білім мен тәрбие беруде
оқушыларды табиғатты пайдаланудың ғылыми негіздері жөнінде сенімін,
практикалық дағдыларын, табиғат ресурстарын қорғау және молайту
саласында белсенді көзқарастар қалыптастыруда қажет білімді
қалыптастыратын психологиялық - педагогикалық процесті айтамыз деп
атап көрсеткен.
Сонымен, экологиялық тәрбие ұғымына анықтама беріп, мәнін
ашуда педагогика ғалымдарының көзқарастарында ерекше айырмашылықтар
жоқ... Экологиялық тәрбиенің мәні жайлы айтқанда: Балалардың
табиғатқа қатынасын қалыптастыруда, оны қорғау, аялаудағы саналы
белсенділіктерін арттыру, соның негізінде адамгершілік қасиеттерін
дамытып, қоршаған ортаны қорғауға дайындау.
Біз, жоғарыдағы пікірлердің қай-қайсысының да орынды екендігін
мойындай отырып, дегенмен де И.Д.Зверевтің берген тұжырымдамасына
қосыламыз. Біздің ойымызша, экологиялық білім мен тәрбие берудің
мақсаты оқушылардың қоршаған ортаға жауапты және іскерлік
қатынастарын қалыптастырумен сипатталады.
Қорыта айтқанда, ересек топ балаларына экологиялық біліммен
тәрбие беруде олардың бойында төмендегідей іскерліктер мен
қағидаларды қалыптастыру қажет:
- басты идеяларды, негізгі экологиялық ұғымдарды түсіну арқылы
адамның табиғат заңдылықтарына сәйкес ықпал етуі;
- табиғатты ұтымды пайдалануға байланысты қолдабалы дағдыларды
меңгеру, ортаның жағдайын бағалай білу, табиғатқа зиян
келтірмейтін, залал тигізбейтін нормаларды сапалы түрде
сақтау;
- табиғи және жасанда ортаны жақсарту қызметін жандандыру,
табиғи ортада тәртіп сақтау.
Аталған іскерліктерді қалыптастырғанда ғана адам экологиялық
білімді, тәрбиелі, көргенді болып табылады..
1.3 Экологиялық негізгі ұғымдар.
Экология – ағзалардың ( организмдердің ) тіршілік ету жағдайларын
жәнен ағзалардың тіршілік ету ортасы арасындағы өзара байланыстарын
зерттейтін биологиялық ғылымның бөлімі ( биоэкология ).
Биология ғылымы – зерттеу заты өмірдің мәні, пайда болуы, дамуы
мен сан алуандығы болып табылатын тіршілік туралы ғылым.
Тіршілік – қоршаған табиғи ортамен үнемі зат, энергия алмасу
жағдайында болатын белокті денелердің өмір сүруі.
Тіршілік – бұл өздігінен өніп-өсумен байланысты материяның өмір
сүруіндегі қозғалыстың ерекше түрі. Осы жағдайда Барлық тірі зат
тек тірі ден ғана туады деген италяндық дәрігер Редидің приціпі
еске түседі. Бұл үрдіс генетикалық ақпаратты ұрпақтан ұрпаққа
берумен қамтамасыз етіледі.
Тірі заттың қасиеттеріне өзін-өзі қайта тудыра алудан басқа
ұйымдасу ерекшелігі, құрылымының реттілігі, тұтастығы және
дискреттілік, өсумен дамуы, зат және энергия алмасуы, тұқым
қуалаушылық пен өзгергіштік, тітіркенгіштік, қозғалыс, ішкі
реттеушілік, қоршаған ортамен өзара әрекеттестігінің ерекшелігі
жатады. Ортамен өзара қатынастың ерекшелігі әрбір ағзаның өзінің
экологиялық ортасының болуында жатыр.
Экологиялық қуыс – түрдің, популяцияның, ағзаның тұрақты тіршілік
етуіне сәйкес келетін, негізгі жиынтығында ортаның ресурстары мен
жағдайлырын бейнелейтін көп өлшемді кеңістіктің аймағы.
Табиғи немесе табиғи-антропогенді айналаның мүмкіншілік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz