Деректер қорын басқару
Кіріспе
Тарау І. Деректер қорын басқару жүйесінің жаңа технологиялары
1.1 Деректердің желілік моделі
1.2 Навигациялық операциялар
1.3. Деректердің иерархиялық моделі
Тарау ІІ. Visual Basic ортасында деректер қорын басқару
2.1. VisData программасы
2.2 Деректерді оқу
2.3. Деректер қорымен жұмыс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Тарау І. Деректер қорын басқару жүйесінің жаңа технологиялары
1.1 Деректердің желілік моделі
1.2 Навигациялық операциялар
1.3. Деректердің иерархиялық моделі
Тарау ІІ. Visual Basic ортасында деректер қорын басқару
2.1. VisData программасы
2.2 Деректерді оқу
2.3. Деректер қорымен жұмыс
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Мәліметтер қорында сақталатын ақпарат бірлігі ретінде кестелер қарастырылады. Кесте деп қатарлар мен бағандарға бөлінетін мәліметтер жиынын айтады. Мәліметтер қоры терминінде қатарларды жазу деп, ал бағандарды өріс деп атайды. Кез келген мәліметтер қорының мәліметтер жазылатын кемінде бір кестесі болуы тиіс. Кестелерді қатарлары белгілі бір жазу, ал бағандары жазу өрістері болып табылатын екі өлшемді массив ретінде де қарастыруға болады. Осындай кестелерден тұратын мәліметтер қоры моделін реляциялық деп атайды.
Қазіргі кезеңдерде мәліметтер қорын жасайтын және олардың элементтерін басқаратын көптеген жүйелер мен программалық орталар бар. Солардың ішінде Paradox, Access және dBase жүйелері кеңінен қолданылады. Бұл құралда VisData, Access жүйелері мен Visual Basic ортасында программалау барысында мәліметтер қорын жасау жолдары мен олардың элементтерін басқару әдістері қарастырылған.
Мәліметтер қорында сақталатын ақпарат бірлігі ретінде кестелер қарастырылады. Кесте деп қатарлар мен бағандарға бөлінетін мәліметтер жиынын айтады. Мәліметтер қоры терминінде қатарларды жазу деп, ал бағандарды өріс деп атайды. Кез келген мәліметтер қорының мәліметтер жазылатын кемінде бір кестесі болуы тиіс. Кестелерді қатарлары белгілі бір жазу, ал бағандары жазу өрістері болып табылатын екі өлшемді массив ретінде де қарастыруға болады. Осындай кестелерден тұратын мәліметтер қоры моделін реляциялық деп атайды.
Қазіргі кезеңдерде мәліметтер қорын жасайтын және олардың элементтерін басқаратын көптеген жүйелер мен программалық орталар бар. Солардың ішінде Paradox, Access және dBase жүйелері кеңінен қолданылады. Бұл құралда VisData, Access жүйелері мен Visual Basic ортасында программалау барысында мәліметтер қорын жасау жолдары мен олардың элементтерін басқару әдістері қарастырылған.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Алексеев П.А. Информатика 2001. –М.: Издательство СОЛОН-Р, 2001.
2. Ананьев А.И., Федоров А.Ф. Самоучитель Visual Basic 6.0. – СПб.: БХВ – Петербург, 2002.
3. Браун С. Visual Basic 6.0 учебный курс. – СПб.: Питер, 2001.
4. Гарнаев А.Ю. Visual Basic 6.0 разработка приложений. СПБ.: БХВ – Петербург, 2001.
5. Гладких И.Г., Харламов А.И. Изучаем компьютерные телекоммуникации без модема. Информатика и образование, 1999, №8.
6. Моисеева М.В. Программно-методический комплекс “Компьютер в системах передачи информации”. Информатика и образование, 1994, №1.
7. Ж. Динисламов Visual Basic ортасында программалау, Қызылорда – 2004ж.
8. Информатика негіздері №6, 2002 ж.
1. Алексеев П.А. Информатика 2001. –М.: Издательство СОЛОН-Р, 2001.
2. Ананьев А.И., Федоров А.Ф. Самоучитель Visual Basic 6.0. – СПб.: БХВ – Петербург, 2002.
3. Браун С. Visual Basic 6.0 учебный курс. – СПб.: Питер, 2001.
4. Гарнаев А.Ю. Visual Basic 6.0 разработка приложений. СПБ.: БХВ – Петербург, 2001.
5. Гладких И.Г., Харламов А.И. Изучаем компьютерные телекоммуникации без модема. Информатика и образование, 1999, №8.
6. Моисеева М.В. Программно-методический комплекс “Компьютер в системах передачи информации”. Информатика и образование, 1994, №1.
7. Ж. Динисламов Visual Basic ортасында программалау, Қызылорда – 2004ж.
8. Информатика негіздері №6, 2002 ж.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Мәліметтер қорында сақталатын ақпарат бірлігі ретінде кестелер
қарастырылады. Кесте деп қатарлар мен бағандарға бөлінетін мәліметтер
жиынын айтады. Мәліметтер қоры терминінде қатарларды жазу деп, ал
бағандарды өріс деп атайды. Кез келген мәліметтер қорының мәліметтер
жазылатын кемінде бір кестесі болуы тиіс. Кестелерді қатарлары белгілі бір
жазу, ал бағандары жазу өрістері болып табылатын екі өлшемді массив ретінде
де қарастыруға болады. Осындай кестелерден тұратын мәліметтер қоры моделін
реляциялық деп атайды.
Қазіргі кезеңдерде мәліметтер қорын жасайтын және олардың элементтерін
басқаратын көптеген жүйелер мен программалық орталар бар. Солардың ішінде
Paradox, Access және dBase жүйелері кеңінен қолданылады. Бұл құралда
VisData, Access жүйелері мен Visual Basic ортасында программалау барысында
мәліметтер қорын жасау жолдары мен олардың элементтерін басқару әдістері
қарастырылған.
Тарау І. Деректер қорын басқару жүйесінің жаңа технологиялары
1. Деректердің желілік моделі
Бұл стандартты құруға көп әсер еткен американ ғалымы Ч.Бахман.
Деректердің желілік моделінің негізгі принциптері 60-жылдардың ортасында
құрылған, деректердің желілік моделнің эталонды варианты деректер қорының
тілі (COnference on DAta SYstem Languages) CODASYL (1971 ж.) бойынша жұмыс
топтарының есебінде сипатталды. Деректердің желілік моделі иерархиялық
сияқты терминдерде анықталынады. Ол көптеген жазбалардан тұрады, олар
топтық қатынастың иесі немесе мүшесі бола алады. Жазба-иесі және жазба-
мүшесі арасындағы байланыс 1:N түрінде.
Бұл модельдердің жалпы ерекшелігі желілік модельде жазба бір топтық
қатынастың мүшесі бола алады. Осы модельге сәйкес әр топтық қатынасқа ат
беріледі және оның типі мен экземпляры арасында айырмашылық жүргізіледі.
Топтық қатынас типі оның атымен аталады және осы типтің барлық экземпляры
үшін жалпы қасиеті анықталынады. Топтық қатынас экземпляры жазба-иесі және
бағыңынқы жазба көпмүшесімен (бос болуы мүмкін) ұсынылады. Осы кезде келесі
шектеулер болады: жазба экземпляры топтық қатынастың екі экземплярының
мүшесі бола алмайды.
Иерархиялық құрылым желелік құрылымға келесі түрде түрленеді:
• Суретте көрсетілген (a) және (b) ағаштары бір желілік құрылымға
ауыстырылады, онда ҚЫЗМЕТКЕР жазбасы екі топтық қатынасқа кіреді;
• M:N типін кескіндеу үшін ҚЫЗМЕТКЕР_КЕЛІСІМ жазбасы енгізіледі, онда
өрістер бар және ол тек КЕЛІСІМ және ҚЫЗМЕТКЕР жазбаларының байланысы
үшін керек.
Сурет - Желілік модель.
Топтық қатынастың әрбір моделі келесі белгілермен сипатталады:
• бағыныңқы жазбаның реттелу тәсілі:
o еркін;
o хронологиялық кезек;
o кері хронологиялық стек;
o реттелген.
Егер жазба бірнеше топтық қатынаста бағыңынқы болып жарияланса, онда
олардың әрқайсысында реттелудің өз тәсілі бекітіледі.
• Бағыңынқы жазбаларды қосу режимі:
o автоматты түрде – бірден иесіне бекітілетін жазбаны ДҚ енгізу
мүмкін емес;
o қолмен – бағыңынқы жазбаны ДҚ сақтауға мүмкіндік береді және оны
топтық қатынас экземплярына қоспау. Бұл операция пайдалнушымен
инициализацияланады.
• сыртқа шығару режимінде топтық қатынастарда бағыңынқы жазбалардың үш
класс мүшесін ерекшелеу қабылданған:
o Жылжымалы.. Бағыңынқы жазба жазба - иесімен байланысты және оны
топтық қатынастан тек жою арқылы шығаруға болады. Жазба-иесін
жою кезінде барлық бағыңынқы жазбалар автоматты түрде жойылады.
Жоғарыда қарастырылған мысалда жылжымалы мүшесі "КЕЛІСІМ" және
"СҰРАНЫС БЕРУШІ" жазбалары арасында "ҚОРЫТЫНДЫЛАЙДЫ" топтық
қатынасын ұсынады, бірақ келісім сұраныс берушісіз бола алмайды.
o Міндетті. Бағыңынқы жазбаны басқа иесі бар жазбаға ауыстыруға
болады, бірақ оны иессіз қалдыруға болмйды. Жазба-иесін жою үшін
міндетті мүшесі бар бағыңынқы жазбасы болу керек. Мұндай
қатынаспен "ҚЫЗМЕТКЕР" және "БӨЛІМ" жазбалары байланысты. Егер
бөліп таратылып жатса, онда оның барлық қызметкерлері басқа
бөлімге ауыстырылуы, болмаса жұмыстан шығарылуы керек.
o Міндетті емес. Жазбаны топтық қатынастан шығаруға болады, бірақ
оны басқаға тіркемей деректер қорында сақтауға болады. Жазба-
иесін жою кезінде оның бағыңынқы жазбалары - міндетті емес
мүшелері топтық қатынасқа қатыспай-ақ деректер қорында
сақталынады. Мұндай топтық қатынастың мысалы "ҚЫЗМЕТКЕР" және
"КЕЛІСІМ" арасындағы "ОРЫНДАЙДЫ" қатынасы болады, соншалықты
ұйымда сұраушы алдында келісім міндетін орындаумен байланысты
қызметтегі жұмысшылар болады.
Деректердегі операциялар
• ҮСТЕМЕЛЕУ (ДОБАВИТЬ) - қосылу режиміне сәйкес ДҚ жазбаны енгізу, оны
бағыңынқы болып жарияланған топтық қатынасқа қосу, болмаса ешқандай
топтық қатынасқа қоспау.
• ТОПТЫҚ ҚАТЫНАСҚА ҚОСУ (ВКЛЮЧИТЬ В ГРУППОВОЕ ОТНОШЕНИЕ) - бар бағыңынқы
жазбаны жазба-иесімен байланыстыру.
• АУЫСТЫРЫП ҚОСУ (ПЕРЕКЛЮЧИТЬ) - сол бір топтық қатынаста бар бағыңынқы
жазбаны басқа жазба иесімен байланыстыру.
• ЖАҢАРТУ (ОБНОВИТЬ) – жазбадан алдын-ала алынған элементтер мәнін
өзгерту.
• АЛЫП ТАСТАУ - кілт мәні бойынша жазбаларды тізбектей алып тастау, сол
сияқты топтық қатынасты қолданып - иесінен жазба мүшесіне, ал жиын
иесіне бағыңынқы жазбаны өтуге болады.
• ЖОЮ - жазбаны ДҚ алып тастау. Егер бұл жазба топтық қатынас иесі болып
табылады, бағыңынқы жазбаның мүше класы талданады. Міндетті мүшелер
алдын-ала топтық қатынастан шығарылуы керек, жылжымасы иесімен бірге
жойылады, міндетті еместері ДҚ қалады.
ТОПТЫҚ ҚАТЫНАСТАН ШЫҒАРЫП ТАСТАУ (ИСКЛЮЧИТЬ ИЗ ГРУППОВОГО ОТНОШЕНИЯ) -
жазба-иесі және жазба-мүшесі арасындағы байланысты бұзу.
Тұтастықты шектеу. Иерархиялық модельдегі сияқты сілтеме бойынша тек
тұтастықты ұстау қамтамасыз етіледі (қатынас иесі - қатынас мүшесі).
2. Навигациялық операциялар
Тіл - құрал, оның көмегмен схема немесе деректер құрылымы
анықталынады, сол сияқты деректерді сақтау және оларды манипуляция
жүргізіледі. Схема анықталынатын тіл деректерді анықтау тілі (ДАТ) деп
аталады, ал деректерді сақтау және оларды манипуляциялауға қолданылатын тіл
деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ) деп аталады.
ДАТ қолдану процедурасы және схеманы анықтау мынадай:
1. Деректердің концептуальды моделі құрылады.
2. Деректердің концептуальды моделі деректердің желілік құрылым
диаграммасына түрленеді.
3. Жазба типтері арасындағы бірге-көп қатынасы тексеріледі. Олар DBTG
жиыны түрінде тікелей таратылуы мүмкін.
4. Егер көпке-көп қуаттылық қатынасы болса, онда олардың әрқайсысы жазба
байланысын құрумен екі жиынға түрленеді.
5. Егер n-ар қатынасы болса, онда олар бинар қатынасына түрленеді.
6. ДАТ схеманы тарату үшін қолданылады.
Схема келесі бөлімдерден тұрады:
1. Схема бөлімі. DBTG схема бөлімі, схема атын беретін.
2. Бөлім жазбасы. DBTG схема бөлімі: әр жазбаны анықтайтын деректердегі
оның элементі және оның адресі.
3. Жиын бөлімі. DBTG схема бөлімі, иесі мен мүшесі жазбаларының типімен
қоса жиынды анықтайды.
Бағыңынқы схемалар - бұл негізінен схема көпмүшесі. Бағыңынқы схемада
схемада топталмаған деректер элементі топталуы мүмкін; жазба мен жиындардың
аты өзгеруі және сипатталу реті өзгертілуі мүмкін. Бағыңынқы схема үшін
қабылданған DBTG стандарты жоқ, бірақ көбінесе келесі бөлімдер қолданылады:
1. Бағыңынқы схемаға ат беруге және онымен байланысқан схеманы көрсетуге
мүмкіндік беретін тақырып бөлімі.
2. Схемадан бағыңынқы схемаға керекті аттарды ауыстыру жүргізетін
түрлендіру бөлімі.
3. Бағыңынқы схемаға схемадан қандай жазба, деректер элементі және
жиындар қатысу керектігі берілетін құрылымдық бөлім.
Бағыңынқы схема жазбасының бөлігі. Құрылымдық бөлім бөлігінде
бағыңынқы схеманың жазбасы, деректер элементі және типі беріледі.
Бағыңынқы схема жиынның бөлігі. Құрылымдық бөлім бөлігінде бағыңынқы
схемаға кіретін жиындар беріледі.
Бағыңынқы схема пайдаланушыға нақты қосымшадан алдын-ала анықталған
схемадан схема тұрғызуға мүмкіндік береді
Деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ)
Деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ) деректер қорының желілік жүйесін
манипуляциялаудың эффектілі командасымен қамтамсыз етеді. ДМТ
пайдаланушыға ақпарат алу үшін, есеп беру құру үшін, сол сияқты бар жазбаны
жаңарту және өзгерту үшін деректер қорымен операциялар орындауға мүмкіндік
береді.
ДМТ негізгі командаларын келесі түрде классификациялауға болады:
жылжыту командалары, алып тастау командалары, жазбаны жаңарту командалары,
жиынды жаңарту командалары.
ДМТ командаларының негізгі типтері.
№ Команда типінің аталуы Белгіленуі
1 Жылжыту командалары. Деректер қорында жазбаны іздеу үшін
қолданылатын командалар.
2 Алып тастау Деректер қорында жазбаны алып тастау үшін
командалары.. қолданылатын командалар.
3 Жазбаны жаңарту Жазба мәннің өзгерту үшін қолданылатын
командалары. командалар.
4 Жиынды жаңарту Жиын экземплярын үстемелеу, өзгерту немесе жою
командалары. үшін қолданылатын командалар.
1.3. Деректердің иерархиялық моделі
Жетекші болып (өте белгілі және көпт таралған) IBM фирмасының
Information Management System (IMS) табылады. Бірінші нұсқасы 1968 жылы
пайда болған. ДҚ жаңа технологиясына, сол сияқты жаңа техникаға өту
кезіңде проблема тудыратын деректер қорын ұстанады.
Деректердің иерархиялық құрылымы
Иерархиялық ДҚ реттелген ағаш жиыннынан тұрады, дәлірек айтсақ, бір
типті ағаштың бірнеше экземплярының реттелген жиыны. Ағаш типі жазбаның бір
"түбір" типінен және реттелген жиынмен бағыңынқы ағаш (олардың әрқайсысы
ағаштың кейбір типі болады). Ағаш типі толығымен жазба типінің иерархиялық
ұйымдасқан жиыны болады.
Ағаш типіндегі мысал (иерархиялық ДҚ схемасы): Мұндағы Бөлім Бастық
және Қызметкер үшін атасы, ал Бастық және Қызметкер - Бөлім балалары.
Жазба типтерінің арасында байланыс ұсталынады.
Бөлім
Бөлім_Нөмірі Бөлім_Өлшемі Бөлім_Еңбекақы
Бастық Қызметкерлер
Бөлім_Баст Баст_Аты Баст_Телеф Қызм_Нөмірі Қызм_Аты Қызм_Еңбекақы
Мұндай схемалы деректер қоры келесі түрде болады (біз ағаштың бір
экземплярын тұрғызамыз):
Бөлім
310 25 1250000
Бастық Қызметкерлер
1846 Иванов 33 84 Иванов 100000
83 Сидоров 1000010
Бұл балалары типтің жалпы экземпляры атасы типімен егіз болып
табылады. ДҚ үшін толық айналу реті анықталған - жоғарыдан-төменге, солдан-
оңға.
IMS –те оригинальды және стандартты емес терминология қолданылды:
"сегмент" орнына "жазба", "ДҚ жазбасы" деп сегменеттердің барлық ағашы
түсінідірілді.
Деректерді манипулияциялау.
Деректерді иерархиялық ұйымдасуының манипуляциялау операторларының
мысалы келесі түрде болады:
• ДҚ көрсетілген ағаш іздеу (мысалы, бөлім 310);
• Бір ағаштан екінші ағашқа өту;
• Ағаш ішінде бір жазбадан екінші жазбаға өту (мысалы, бөлімнен –
бірінші қызметкерге);
• Иерархияның айналу ретімен бір жазбадан екінші жазбаға өту;
• Көрсетілген позицияға жаңа жазбаны қою;
• Ағымдағы жазбаны жою.
Тұтастықты шектеу
Атасы мен балалары арасындағы сілтеем тұтастығы автоматты түрде
ұсталынады. Негізгі ереже: ешқандай бала өзінің ата-анасыз өмір сүре
алмайды. Жазба арасындағы сілтеме бойынша тұтастықты ұстану ұқсастығы, бір
иерархияға кіретіні ұсталынбайды (мұндай "сыртқы" сілтеме мысалы Каф_Нөмір
өрісінің құрамы).
Иерархиялық жүйеде иерархияны шектеу негізіндегі ДҚ көрсетудің кейбір
формасын ұстанады. Жоғарыда көрсетілген ДҚ мысалы болып иерархия табылады
Бөлім
Бөлім_Нөмірі Бөлім_Өлшемі Бөлім_Еңбекақы
Бастық
Бөлім_Баст Баст_Аты Баст_Телеф
Желілік жүйелер.
Типті жетекші болып Cullinet Software, Inc компаниясының Integrated
Database Management System (IDMS) болып табылады. Операциялық жүйелерді
басқаратын IBM фирмасының негзігі кластарында қолдану үшін арналған. Жүйе
архитектурасы Архитектура системы основана Data Base Task Group (DBTG)
комитетінің Conference on Data Systems Languages (CODASYL) программалау
тілдерінің сөйлемдеріне негізделген, программалу тілін анықтауға жауапты
Кобол. DBTG есеп беруі 1971 жылы басылып шығарылды, ал 70жылдары бірнеше
жүйе пайда болды, соның ішіндегісі IDMS.
Деректердің желілік құрылымы.
Деректерді ұйымдастырудың желілік жақындауы иерархияның кеңейтілуі
болып табылады. Иерархиялық құрылымдағы балалар-жазбасы дәлірек бір
атадан тұруы керек; деректердің желілік құрылымындағы балалар атаның
кез келген санына тұрады.
Желілік ДҚжазба жиынынан және осы жазбалар арасындағы байланыс
жиынынан тұрады, дәлірек айтсақ, ДҚ схемасында берілген әр типтің экземпляр
жиынынан және байланыс типінің әр берілген жиынның әр типі экземпляр
жиынынан тұрады.
Байланыс типі екі жазба типі үшін анықталынады: аталар және
балалар. Байланыс типіндегі экземпляр аталар жазба типінің бір
экземплярынан тұрады және балалар жазба типіндегі реттелген экземпляр
жиынынан тұрады. Берілген L байланыс типі үшін с типом записи предка P
аталар жазба типімен және С балалар жазба типімен келесі екі шарт
орындалады:
• Р типіндегі әр экземпляр тек L бір экземплярында аталар болады;
• С әр экземпляры L бір экземплярында аталар болады.
Байланыс типін қалыптастыру үшін ерекше шектеулер қойылмайды; мысалы
келесі жағдайлар болуы мүмкін:
a. L1 байланысының бір типіндегі балалар жазбасының типі басқа L2
байланыс типінде аталар жазбасының типі болады (иерархиядағы
сияқты).
b. P жазбасының берілген типі байланыс типінің кез келген санында
аталар жазбасындағы тип болады.
c. Р жазбасының берілген типі байланыс типінің кез келген санында
балалар жзбасындағы тип болады.
d. Байланыс типі кез келген саны, аталар жазбасының сол бір типімен
және балалар жазбасының сол бір типімен тұра алады; және егер L1
және L2 – екі байланыс типі бір сол Р аталар жазба типімен және сол
бір С балалар жазба типімен, онда ереже, әртүрлі айланыста
ерекшеленеді.
e. X және Y жазбасының типтері бір байланыста аталар және балалар,
екінші байланыста балалар және аталар болуы мүмкін.
f. Аталар және балалар бір типті жазба бола алады.
ДҚ желілік схемасының қарапайым мысалы:
Деректерді манипуляциялау
Операциялардың жуық жиыны келесі түрде болады:
• Бір типті жазбалар жиынынан нақты жазбаны табу (инженер Сидоровты);
• Кейбір байланыс бойынша атадан бірінші балаға өту (310 бөлімнің
бірінші қызметкеріне);
• Кейбір байланыста келесі балаға өту ( Сидоровтан Ивановқа);
• Кейбір байланыс бойынша атадан балаға өту (Сидоров бөлімін табу);
• Жаңа жазба құру;
• Жазбаны жою;
• Жазбаны модификациялау;
• Байланысты қосу;
• Байланыстан шығару;
• Басқа байланысты қайта қою және т.б.
Тұтастықты шектеу
Негізінен оларды ұстану қажет емес, бірақ кейде сілтеме бойынша
тұтастықты талап етеді (иерархиялық модель сияқты).
Жетістігі және кемшілігі
Ертедегі ДҚБЖ қатты орындары:
• Төменгі деңгейдегі сыртқы жадыдағы деректерді басқарудың өркендеген
құралдары;
• Эффектілі қолдаңбалы жүйелердің қолмен тұрғызу мүмкіндігі;
• Бағыңынқы объектілерді бөлу есебінен жадыны үнемдеу мүмкіндігі
(желілік жүйеде).
Кемшіліктері:
• Пайдалану мүмкіндігі күрделі;
• Физикалық ұйым жөніндегі қажетті білімдер;
• Қолдаңбалы жүйелер осы ұйымға тәуелді;
• Олардың логикасы ДҚ қатынауға ұйымдастырылған деталымен жүктелген.
Деректердің иерархиялық моделі
Деректер құрылымы.
Иерархиялық типіндегі ДҚБЖ деректерді ұйымдастыру терминдермен
анықталынады: элемент, агрегат, жазба (топ),топтық қатынас, деректер қоры.
• Атрибут (деректер элементі) - деректер құрылымынң ең аз бірлігі.
Көбінесе деректер қорын сипаттаған кезде ерекше бір ат меншіктеледі.
Сондықтан аттар оған өңдеу кезінде хабарласады. Деректер элементтің
жиі өріс деп атайды.
• Жазба - атрибуттардың аталған жиынтығы. Жазбаны қолдану бір рет
хабарласқан кезде-ақ қорға деректердің кейбір логикалық байланысқан
жиынтығын алуға мүмкіндік береді. Сол жазбалар өзгертіледі,
үстемеленеді және жойылады. Жазба типі оның атрибут құрамымен
анықталынады. Жазба экземпляры-элементтердің нақты жазбасы бар нақты
жазба.
• Топтық қатынас - екі типті жазба арасындағы иерархиялық қатынас.
Аталық жазба (топтық жазба иесі) бастапқы жазба, ал балалық жазба
(топтық жазба мүшелері)- бағыңынқы жазба деп аталады. Иерархиялық
деректер қоры тек ағаш типті құрылымдарды сақтайды.
Әр ағаштың түбірлік жазбасы міндетті түрде ерекше мәнді кілттен тұруы
керек. Түбірлі емес жазбалар кілті тек топтық қатынас шегінде ерекше мәні
болуы керек. Әр жазба толық тіркелген кілтпен идентификацияланады,
иерархиялық жол бойынша түбірліктен барлық жазба кілттер жиынтығы
түсіндіріледі.
Топтық қатынастар графикалық кескіндеуде бағытталған граф доғасын
кескіндейді, ал жазба типтері - төбелері (Бахман диаграммасы). Иерархиялық
модельде топтық қатынас үшін қосылудың автоматтық режимі және жылжымалы
мүшелік қамтамсыз етіледі. Бұл нені білдіреді, ДҚ кез келген түбірлік емес
жазбаны сақтау үшін оның аталық жазбасы болу керек ( жазбаны қосу және
шығару режимдер жөнінде желілік модель параграфында дәлірек айтылған).
Аталық жазбаны жою кезінде автоматты түрде барлық бағыңынқы жазбалар
жойылады.
Тарау ІІ. Visual Basic ортасында деректер қорын басқару
2.1. VisData программасы
Visual Basic ортасының құрамына кіретін VisData программасын ашу үшін
бас мәзірден Add-Ins - Visual Data Manager командасын орындау қажет.
Нәтижесінде шыққан VisData терезесінде жаңа деректер қоры файлын жасау үшін
File-New-MA-Ver7.0 командасын орындау керек. Select MAccess Database to
Create терезесінде қажетті буманы ашып, файлға ат беріп сақтағаннан кейін,
жаңа деректер қоры файлы mdb-типті болып сақталады(мысалы
C:\Base\Keste.mdb).
Жаңа деректер қоры файлының ішінде кесте жасау үшін Database Windows
терезесінің кез келген жеріне курсорды апарып, оң жақ батырманы басқанда
шығатын контексті мәзірден New Table командасын орындау қажет. Нәтижесінде
шыққан Table Structure терезесінің Table Name алаңында жаңа кестенің атын
жазу керек (мысалы Кесте1, Кесте2,...).
Жаңа кестенің өрістерін жасау үшін Add Field батырмасын басу қажет,
нәтижесінде шығатын Add Field терезесінде кесте өрістерінің параметрлері
орнатылады. Name алаңына өріс аты жазылады, Type алаңында өріс
элементтерінің типі көрсетіледі, ал Size алаңында өрістің өлшемдері
жазылады. Кесте өрісінің параметрлері орнатылғаннан кейін Ok батырмасы
басылады. Дәл осылай кестенің барлық өрістері толтырылғаннан кейін Close
батырмасын басу арқылы Add Field терезесін жабу қажет.
Кесте жасап болғаннан кейін Table Structure терезесінен Build the
table батырмасын басып шығу қажет.
Visual Basic ортасында деректер қоры файлын жасау үшін CreateDatabase,
CreateTableDef және CreateField әдістері қолданылады. Деректер қоры файлын
жасау үшін алдымен формаға Data компонентін орналастыру қажет. Сонан соң
CreateDatabase, әдісін қолданып, дискіде жаңа деректер қоры файлы жасалады,
жазылу форматы:
SetX=O. CreateDatabase(S, B, A) S файлын жасау
Мұндағы: Х – файлдық айнымалы.
О – объектілі айнымалы, егер бұл параметр көрсетілмесе, онда
стандартты Workspace объектісі қолданылады.
S – файлдың орналасатын жолы, мысалы c:\base\keste.mdb, егер файлдың
типі көрсетілмесе, онда автоматты түрде mdb типке тіркеледі.
B – жолдық қатарларды салыстыруларда және сұрыпталуларда қолданылатын
символдық реттік тәртібін анықтайтын міндетті түрде көрсетілуі тиіс шама.
Ол келесі мәндерді қабылдай алады: dbLangGeneral – ағылшын, неміс, француз,
португал, итальян, және испан тілдері. dbLangArabic – араб тілі.
dbLangChineseSimplified – жеңілдетілген қытай тілі.
dbLangChineseTraditoinal – қытай тілі. dbLangCyrillic – орыс тілі.
dbLangCzech – чех ... жалғасы
Мәліметтер қорында сақталатын ақпарат бірлігі ретінде кестелер
қарастырылады. Кесте деп қатарлар мен бағандарға бөлінетін мәліметтер
жиынын айтады. Мәліметтер қоры терминінде қатарларды жазу деп, ал
бағандарды өріс деп атайды. Кез келген мәліметтер қорының мәліметтер
жазылатын кемінде бір кестесі болуы тиіс. Кестелерді қатарлары белгілі бір
жазу, ал бағандары жазу өрістері болып табылатын екі өлшемді массив ретінде
де қарастыруға болады. Осындай кестелерден тұратын мәліметтер қоры моделін
реляциялық деп атайды.
Қазіргі кезеңдерде мәліметтер қорын жасайтын және олардың элементтерін
басқаратын көптеген жүйелер мен программалық орталар бар. Солардың ішінде
Paradox, Access және dBase жүйелері кеңінен қолданылады. Бұл құралда
VisData, Access жүйелері мен Visual Basic ортасында программалау барысында
мәліметтер қорын жасау жолдары мен олардың элементтерін басқару әдістері
қарастырылған.
Тарау І. Деректер қорын басқару жүйесінің жаңа технологиялары
1. Деректердің желілік моделі
Бұл стандартты құруға көп әсер еткен американ ғалымы Ч.Бахман.
Деректердің желілік моделінің негізгі принциптері 60-жылдардың ортасында
құрылған, деректердің желілік моделнің эталонды варианты деректер қорының
тілі (COnference on DAta SYstem Languages) CODASYL (1971 ж.) бойынша жұмыс
топтарының есебінде сипатталды. Деректердің желілік моделі иерархиялық
сияқты терминдерде анықталынады. Ол көптеген жазбалардан тұрады, олар
топтық қатынастың иесі немесе мүшесі бола алады. Жазба-иесі және жазба-
мүшесі арасындағы байланыс 1:N түрінде.
Бұл модельдердің жалпы ерекшелігі желілік модельде жазба бір топтық
қатынастың мүшесі бола алады. Осы модельге сәйкес әр топтық қатынасқа ат
беріледі және оның типі мен экземпляры арасында айырмашылық жүргізіледі.
Топтық қатынас типі оның атымен аталады және осы типтің барлық экземпляры
үшін жалпы қасиеті анықталынады. Топтық қатынас экземпляры жазба-иесі және
бағыңынқы жазба көпмүшесімен (бос болуы мүмкін) ұсынылады. Осы кезде келесі
шектеулер болады: жазба экземпляры топтық қатынастың екі экземплярының
мүшесі бола алмайды.
Иерархиялық құрылым желелік құрылымға келесі түрде түрленеді:
• Суретте көрсетілген (a) және (b) ағаштары бір желілік құрылымға
ауыстырылады, онда ҚЫЗМЕТКЕР жазбасы екі топтық қатынасқа кіреді;
• M:N типін кескіндеу үшін ҚЫЗМЕТКЕР_КЕЛІСІМ жазбасы енгізіледі, онда
өрістер бар және ол тек КЕЛІСІМ және ҚЫЗМЕТКЕР жазбаларының байланысы
үшін керек.
Сурет - Желілік модель.
Топтық қатынастың әрбір моделі келесі белгілермен сипатталады:
• бағыныңқы жазбаның реттелу тәсілі:
o еркін;
o хронологиялық кезек;
o кері хронологиялық стек;
o реттелген.
Егер жазба бірнеше топтық қатынаста бағыңынқы болып жарияланса, онда
олардың әрқайсысында реттелудің өз тәсілі бекітіледі.
• Бағыңынқы жазбаларды қосу режимі:
o автоматты түрде – бірден иесіне бекітілетін жазбаны ДҚ енгізу
мүмкін емес;
o қолмен – бағыңынқы жазбаны ДҚ сақтауға мүмкіндік береді және оны
топтық қатынас экземплярына қоспау. Бұл операция пайдалнушымен
инициализацияланады.
• сыртқа шығару режимінде топтық қатынастарда бағыңынқы жазбалардың үш
класс мүшесін ерекшелеу қабылданған:
o Жылжымалы.. Бағыңынқы жазба жазба - иесімен байланысты және оны
топтық қатынастан тек жою арқылы шығаруға болады. Жазба-иесін
жою кезінде барлық бағыңынқы жазбалар автоматты түрде жойылады.
Жоғарыда қарастырылған мысалда жылжымалы мүшесі "КЕЛІСІМ" және
"СҰРАНЫС БЕРУШІ" жазбалары арасында "ҚОРЫТЫНДЫЛАЙДЫ" топтық
қатынасын ұсынады, бірақ келісім сұраныс берушісіз бола алмайды.
o Міндетті. Бағыңынқы жазбаны басқа иесі бар жазбаға ауыстыруға
болады, бірақ оны иессіз қалдыруға болмйды. Жазба-иесін жою үшін
міндетті мүшесі бар бағыңынқы жазбасы болу керек. Мұндай
қатынаспен "ҚЫЗМЕТКЕР" және "БӨЛІМ" жазбалары байланысты. Егер
бөліп таратылып жатса, онда оның барлық қызметкерлері басқа
бөлімге ауыстырылуы, болмаса жұмыстан шығарылуы керек.
o Міндетті емес. Жазбаны топтық қатынастан шығаруға болады, бірақ
оны басқаға тіркемей деректер қорында сақтауға болады. Жазба-
иесін жою кезінде оның бағыңынқы жазбалары - міндетті емес
мүшелері топтық қатынасқа қатыспай-ақ деректер қорында
сақталынады. Мұндай топтық қатынастың мысалы "ҚЫЗМЕТКЕР" және
"КЕЛІСІМ" арасындағы "ОРЫНДАЙДЫ" қатынасы болады, соншалықты
ұйымда сұраушы алдында келісім міндетін орындаумен байланысты
қызметтегі жұмысшылар болады.
Деректердегі операциялар
• ҮСТЕМЕЛЕУ (ДОБАВИТЬ) - қосылу режиміне сәйкес ДҚ жазбаны енгізу, оны
бағыңынқы болып жарияланған топтық қатынасқа қосу, болмаса ешқандай
топтық қатынасқа қоспау.
• ТОПТЫҚ ҚАТЫНАСҚА ҚОСУ (ВКЛЮЧИТЬ В ГРУППОВОЕ ОТНОШЕНИЕ) - бар бағыңынқы
жазбаны жазба-иесімен байланыстыру.
• АУЫСТЫРЫП ҚОСУ (ПЕРЕКЛЮЧИТЬ) - сол бір топтық қатынаста бар бағыңынқы
жазбаны басқа жазба иесімен байланыстыру.
• ЖАҢАРТУ (ОБНОВИТЬ) – жазбадан алдын-ала алынған элементтер мәнін
өзгерту.
• АЛЫП ТАСТАУ - кілт мәні бойынша жазбаларды тізбектей алып тастау, сол
сияқты топтық қатынасты қолданып - иесінен жазба мүшесіне, ал жиын
иесіне бағыңынқы жазбаны өтуге болады.
• ЖОЮ - жазбаны ДҚ алып тастау. Егер бұл жазба топтық қатынас иесі болып
табылады, бағыңынқы жазбаның мүше класы талданады. Міндетті мүшелер
алдын-ала топтық қатынастан шығарылуы керек, жылжымасы иесімен бірге
жойылады, міндетті еместері ДҚ қалады.
ТОПТЫҚ ҚАТЫНАСТАН ШЫҒАРЫП ТАСТАУ (ИСКЛЮЧИТЬ ИЗ ГРУППОВОГО ОТНОШЕНИЯ) -
жазба-иесі және жазба-мүшесі арасындағы байланысты бұзу.
Тұтастықты шектеу. Иерархиялық модельдегі сияқты сілтеме бойынша тек
тұтастықты ұстау қамтамасыз етіледі (қатынас иесі - қатынас мүшесі).
2. Навигациялық операциялар
Тіл - құрал, оның көмегмен схема немесе деректер құрылымы
анықталынады, сол сияқты деректерді сақтау және оларды манипуляция
жүргізіледі. Схема анықталынатын тіл деректерді анықтау тілі (ДАТ) деп
аталады, ал деректерді сақтау және оларды манипуляциялауға қолданылатын тіл
деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ) деп аталады.
ДАТ қолдану процедурасы және схеманы анықтау мынадай:
1. Деректердің концептуальды моделі құрылады.
2. Деректердің концептуальды моделі деректердің желілік құрылым
диаграммасына түрленеді.
3. Жазба типтері арасындағы бірге-көп қатынасы тексеріледі. Олар DBTG
жиыны түрінде тікелей таратылуы мүмкін.
4. Егер көпке-көп қуаттылық қатынасы болса, онда олардың әрқайсысы жазба
байланысын құрумен екі жиынға түрленеді.
5. Егер n-ар қатынасы болса, онда олар бинар қатынасына түрленеді.
6. ДАТ схеманы тарату үшін қолданылады.
Схема келесі бөлімдерден тұрады:
1. Схема бөлімі. DBTG схема бөлімі, схема атын беретін.
2. Бөлім жазбасы. DBTG схема бөлімі: әр жазбаны анықтайтын деректердегі
оның элементі және оның адресі.
3. Жиын бөлімі. DBTG схема бөлімі, иесі мен мүшесі жазбаларының типімен
қоса жиынды анықтайды.
Бағыңынқы схемалар - бұл негізінен схема көпмүшесі. Бағыңынқы схемада
схемада топталмаған деректер элементі топталуы мүмкін; жазба мен жиындардың
аты өзгеруі және сипатталу реті өзгертілуі мүмкін. Бағыңынқы схема үшін
қабылданған DBTG стандарты жоқ, бірақ көбінесе келесі бөлімдер қолданылады:
1. Бағыңынқы схемаға ат беруге және онымен байланысқан схеманы көрсетуге
мүмкіндік беретін тақырып бөлімі.
2. Схемадан бағыңынқы схемаға керекті аттарды ауыстыру жүргізетін
түрлендіру бөлімі.
3. Бағыңынқы схемаға схемадан қандай жазба, деректер элементі және
жиындар қатысу керектігі берілетін құрылымдық бөлім.
Бағыңынқы схема жазбасының бөлігі. Құрылымдық бөлім бөлігінде
бағыңынқы схеманың жазбасы, деректер элементі және типі беріледі.
Бағыңынқы схема жиынның бөлігі. Құрылымдық бөлім бөлігінде бағыңынқы
схемаға кіретін жиындар беріледі.
Бағыңынқы схема пайдаланушыға нақты қосымшадан алдын-ала анықталған
схемадан схема тұрғызуға мүмкіндік береді
Деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ)
Деректерді манипуляциялау тілі (ДМТ) деректер қорының желілік жүйесін
манипуляциялаудың эффектілі командасымен қамтамсыз етеді. ДМТ
пайдаланушыға ақпарат алу үшін, есеп беру құру үшін, сол сияқты бар жазбаны
жаңарту және өзгерту үшін деректер қорымен операциялар орындауға мүмкіндік
береді.
ДМТ негізгі командаларын келесі түрде классификациялауға болады:
жылжыту командалары, алып тастау командалары, жазбаны жаңарту командалары,
жиынды жаңарту командалары.
ДМТ командаларының негізгі типтері.
№ Команда типінің аталуы Белгіленуі
1 Жылжыту командалары. Деректер қорында жазбаны іздеу үшін
қолданылатын командалар.
2 Алып тастау Деректер қорында жазбаны алып тастау үшін
командалары.. қолданылатын командалар.
3 Жазбаны жаңарту Жазба мәннің өзгерту үшін қолданылатын
командалары. командалар.
4 Жиынды жаңарту Жиын экземплярын үстемелеу, өзгерту немесе жою
командалары. үшін қолданылатын командалар.
1.3. Деректердің иерархиялық моделі
Жетекші болып (өте белгілі және көпт таралған) IBM фирмасының
Information Management System (IMS) табылады. Бірінші нұсқасы 1968 жылы
пайда болған. ДҚ жаңа технологиясына, сол сияқты жаңа техникаға өту
кезіңде проблема тудыратын деректер қорын ұстанады.
Деректердің иерархиялық құрылымы
Иерархиялық ДҚ реттелген ағаш жиыннынан тұрады, дәлірек айтсақ, бір
типті ағаштың бірнеше экземплярының реттелген жиыны. Ағаш типі жазбаның бір
"түбір" типінен және реттелген жиынмен бағыңынқы ағаш (олардың әрқайсысы
ағаштың кейбір типі болады). Ағаш типі толығымен жазба типінің иерархиялық
ұйымдасқан жиыны болады.
Ағаш типіндегі мысал (иерархиялық ДҚ схемасы): Мұндағы Бөлім Бастық
және Қызметкер үшін атасы, ал Бастық және Қызметкер - Бөлім балалары.
Жазба типтерінің арасында байланыс ұсталынады.
Бөлім
Бөлім_Нөмірі Бөлім_Өлшемі Бөлім_Еңбекақы
Бастық Қызметкерлер
Бөлім_Баст Баст_Аты Баст_Телеф Қызм_Нөмірі Қызм_Аты Қызм_Еңбекақы
Мұндай схемалы деректер қоры келесі түрде болады (біз ағаштың бір
экземплярын тұрғызамыз):
Бөлім
310 25 1250000
Бастық Қызметкерлер
1846 Иванов 33 84 Иванов 100000
83 Сидоров 1000010
Бұл балалары типтің жалпы экземпляры атасы типімен егіз болып
табылады. ДҚ үшін толық айналу реті анықталған - жоғарыдан-төменге, солдан-
оңға.
IMS –те оригинальды және стандартты емес терминология қолданылды:
"сегмент" орнына "жазба", "ДҚ жазбасы" деп сегменеттердің барлық ағашы
түсінідірілді.
Деректерді манипулияциялау.
Деректерді иерархиялық ұйымдасуының манипуляциялау операторларының
мысалы келесі түрде болады:
• ДҚ көрсетілген ағаш іздеу (мысалы, бөлім 310);
• Бір ағаштан екінші ағашқа өту;
• Ағаш ішінде бір жазбадан екінші жазбаға өту (мысалы, бөлімнен –
бірінші қызметкерге);
• Иерархияның айналу ретімен бір жазбадан екінші жазбаға өту;
• Көрсетілген позицияға жаңа жазбаны қою;
• Ағымдағы жазбаны жою.
Тұтастықты шектеу
Атасы мен балалары арасындағы сілтеем тұтастығы автоматты түрде
ұсталынады. Негізгі ереже: ешқандай бала өзінің ата-анасыз өмір сүре
алмайды. Жазба арасындағы сілтеме бойынша тұтастықты ұстану ұқсастығы, бір
иерархияға кіретіні ұсталынбайды (мұндай "сыртқы" сілтеме мысалы Каф_Нөмір
өрісінің құрамы).
Иерархиялық жүйеде иерархияны шектеу негізіндегі ДҚ көрсетудің кейбір
формасын ұстанады. Жоғарыда көрсетілген ДҚ мысалы болып иерархия табылады
Бөлім
Бөлім_Нөмірі Бөлім_Өлшемі Бөлім_Еңбекақы
Бастық
Бөлім_Баст Баст_Аты Баст_Телеф
Желілік жүйелер.
Типті жетекші болып Cullinet Software, Inc компаниясының Integrated
Database Management System (IDMS) болып табылады. Операциялық жүйелерді
басқаратын IBM фирмасының негзігі кластарында қолдану үшін арналған. Жүйе
архитектурасы Архитектура системы основана Data Base Task Group (DBTG)
комитетінің Conference on Data Systems Languages (CODASYL) программалау
тілдерінің сөйлемдеріне негізделген, программалу тілін анықтауға жауапты
Кобол. DBTG есеп беруі 1971 жылы басылып шығарылды, ал 70жылдары бірнеше
жүйе пайда болды, соның ішіндегісі IDMS.
Деректердің желілік құрылымы.
Деректерді ұйымдастырудың желілік жақындауы иерархияның кеңейтілуі
болып табылады. Иерархиялық құрылымдағы балалар-жазбасы дәлірек бір
атадан тұруы керек; деректердің желілік құрылымындағы балалар атаның
кез келген санына тұрады.
Желілік ДҚжазба жиынынан және осы жазбалар арасындағы байланыс
жиынынан тұрады, дәлірек айтсақ, ДҚ схемасында берілген әр типтің экземпляр
жиынынан және байланыс типінің әр берілген жиынның әр типі экземпляр
жиынынан тұрады.
Байланыс типі екі жазба типі үшін анықталынады: аталар және
балалар. Байланыс типіндегі экземпляр аталар жазба типінің бір
экземплярынан тұрады және балалар жазба типіндегі реттелген экземпляр
жиынынан тұрады. Берілген L байланыс типі үшін с типом записи предка P
аталар жазба типімен және С балалар жазба типімен келесі екі шарт
орындалады:
• Р типіндегі әр экземпляр тек L бір экземплярында аталар болады;
• С әр экземпляры L бір экземплярында аталар болады.
Байланыс типін қалыптастыру үшін ерекше шектеулер қойылмайды; мысалы
келесі жағдайлар болуы мүмкін:
a. L1 байланысының бір типіндегі балалар жазбасының типі басқа L2
байланыс типінде аталар жазбасының типі болады (иерархиядағы
сияқты).
b. P жазбасының берілген типі байланыс типінің кез келген санында
аталар жазбасындағы тип болады.
c. Р жазбасының берілген типі байланыс типінің кез келген санында
балалар жзбасындағы тип болады.
d. Байланыс типі кез келген саны, аталар жазбасының сол бір типімен
және балалар жазбасының сол бір типімен тұра алады; және егер L1
және L2 – екі байланыс типі бір сол Р аталар жазба типімен және сол
бір С балалар жазба типімен, онда ереже, әртүрлі айланыста
ерекшеленеді.
e. X және Y жазбасының типтері бір байланыста аталар және балалар,
екінші байланыста балалар және аталар болуы мүмкін.
f. Аталар және балалар бір типті жазба бола алады.
ДҚ желілік схемасының қарапайым мысалы:
Деректерді манипуляциялау
Операциялардың жуық жиыны келесі түрде болады:
• Бір типті жазбалар жиынынан нақты жазбаны табу (инженер Сидоровты);
• Кейбір байланыс бойынша атадан бірінші балаға өту (310 бөлімнің
бірінші қызметкеріне);
• Кейбір байланыста келесі балаға өту ( Сидоровтан Ивановқа);
• Кейбір байланыс бойынша атадан балаға өту (Сидоров бөлімін табу);
• Жаңа жазба құру;
• Жазбаны жою;
• Жазбаны модификациялау;
• Байланысты қосу;
• Байланыстан шығару;
• Басқа байланысты қайта қою және т.б.
Тұтастықты шектеу
Негізінен оларды ұстану қажет емес, бірақ кейде сілтеме бойынша
тұтастықты талап етеді (иерархиялық модель сияқты).
Жетістігі және кемшілігі
Ертедегі ДҚБЖ қатты орындары:
• Төменгі деңгейдегі сыртқы жадыдағы деректерді басқарудың өркендеген
құралдары;
• Эффектілі қолдаңбалы жүйелердің қолмен тұрғызу мүмкіндігі;
• Бағыңынқы объектілерді бөлу есебінен жадыны үнемдеу мүмкіндігі
(желілік жүйеде).
Кемшіліктері:
• Пайдалану мүмкіндігі күрделі;
• Физикалық ұйым жөніндегі қажетті білімдер;
• Қолдаңбалы жүйелер осы ұйымға тәуелді;
• Олардың логикасы ДҚ қатынауға ұйымдастырылған деталымен жүктелген.
Деректердің иерархиялық моделі
Деректер құрылымы.
Иерархиялық типіндегі ДҚБЖ деректерді ұйымдастыру терминдермен
анықталынады: элемент, агрегат, жазба (топ),топтық қатынас, деректер қоры.
• Атрибут (деректер элементі) - деректер құрылымынң ең аз бірлігі.
Көбінесе деректер қорын сипаттаған кезде ерекше бір ат меншіктеледі.
Сондықтан аттар оған өңдеу кезінде хабарласады. Деректер элементтің
жиі өріс деп атайды.
• Жазба - атрибуттардың аталған жиынтығы. Жазбаны қолдану бір рет
хабарласқан кезде-ақ қорға деректердің кейбір логикалық байланысқан
жиынтығын алуға мүмкіндік береді. Сол жазбалар өзгертіледі,
үстемеленеді және жойылады. Жазба типі оның атрибут құрамымен
анықталынады. Жазба экземпляры-элементтердің нақты жазбасы бар нақты
жазба.
• Топтық қатынас - екі типті жазба арасындағы иерархиялық қатынас.
Аталық жазба (топтық жазба иесі) бастапқы жазба, ал балалық жазба
(топтық жазба мүшелері)- бағыңынқы жазба деп аталады. Иерархиялық
деректер қоры тек ағаш типті құрылымдарды сақтайды.
Әр ағаштың түбірлік жазбасы міндетті түрде ерекше мәнді кілттен тұруы
керек. Түбірлі емес жазбалар кілті тек топтық қатынас шегінде ерекше мәні
болуы керек. Әр жазба толық тіркелген кілтпен идентификацияланады,
иерархиялық жол бойынша түбірліктен барлық жазба кілттер жиынтығы
түсіндіріледі.
Топтық қатынастар графикалық кескіндеуде бағытталған граф доғасын
кескіндейді, ал жазба типтері - төбелері (Бахман диаграммасы). Иерархиялық
модельде топтық қатынас үшін қосылудың автоматтық режимі және жылжымалы
мүшелік қамтамсыз етіледі. Бұл нені білдіреді, ДҚ кез келген түбірлік емес
жазбаны сақтау үшін оның аталық жазбасы болу керек ( жазбаны қосу және
шығару режимдер жөнінде желілік модель параграфында дәлірек айтылған).
Аталық жазбаны жою кезінде автоматты түрде барлық бағыңынқы жазбалар
жойылады.
Тарау ІІ. Visual Basic ортасында деректер қорын басқару
2.1. VisData программасы
Visual Basic ортасының құрамына кіретін VisData программасын ашу үшін
бас мәзірден Add-Ins - Visual Data Manager командасын орындау қажет.
Нәтижесінде шыққан VisData терезесінде жаңа деректер қоры файлын жасау үшін
File-New-MA-Ver7.0 командасын орындау керек. Select MAccess Database to
Create терезесінде қажетті буманы ашып, файлға ат беріп сақтағаннан кейін,
жаңа деректер қоры файлы mdb-типті болып сақталады(мысалы
C:\Base\Keste.mdb).
Жаңа деректер қоры файлының ішінде кесте жасау үшін Database Windows
терезесінің кез келген жеріне курсорды апарып, оң жақ батырманы басқанда
шығатын контексті мәзірден New Table командасын орындау қажет. Нәтижесінде
шыққан Table Structure терезесінің Table Name алаңында жаңа кестенің атын
жазу керек (мысалы Кесте1, Кесте2,...).
Жаңа кестенің өрістерін жасау үшін Add Field батырмасын басу қажет,
нәтижесінде шығатын Add Field терезесінде кесте өрістерінің параметрлері
орнатылады. Name алаңына өріс аты жазылады, Type алаңында өріс
элементтерінің типі көрсетіледі, ал Size алаңында өрістің өлшемдері
жазылады. Кесте өрісінің параметрлері орнатылғаннан кейін Ok батырмасы
басылады. Дәл осылай кестенің барлық өрістері толтырылғаннан кейін Close
батырмасын басу арқылы Add Field терезесін жабу қажет.
Кесте жасап болғаннан кейін Table Structure терезесінен Build the
table батырмасын басып шығу қажет.
Visual Basic ортасында деректер қоры файлын жасау үшін CreateDatabase,
CreateTableDef және CreateField әдістері қолданылады. Деректер қоры файлын
жасау үшін алдымен формаға Data компонентін орналастыру қажет. Сонан соң
CreateDatabase, әдісін қолданып, дискіде жаңа деректер қоры файлы жасалады,
жазылу форматы:
SetX=O. CreateDatabase(S, B, A) S файлын жасау
Мұндағы: Х – файлдық айнымалы.
О – объектілі айнымалы, егер бұл параметр көрсетілмесе, онда
стандартты Workspace объектісі қолданылады.
S – файлдың орналасатын жолы, мысалы c:\base\keste.mdb, егер файлдың
типі көрсетілмесе, онда автоматты түрде mdb типке тіркеледі.
B – жолдық қатарларды салыстыруларда және сұрыпталуларда қолданылатын
символдық реттік тәртібін анықтайтын міндетті түрде көрсетілуі тиіс шама.
Ол келесі мәндерді қабылдай алады: dbLangGeneral – ағылшын, неміс, француз,
португал, итальян, және испан тілдері. dbLangArabic – араб тілі.
dbLangChineseSimplified – жеңілдетілген қытай тілі.
dbLangChineseTraditoinal – қытай тілі. dbLangCyrillic – орыс тілі.
dbLangCzech – чех ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz