Әл – Фараби мен Абай дүниетанымы ұқсастығы

1 Әл . Фараби философиясының бір қыры
2 Әл . Фараби философияның мақсаты
3 Абай қарасөзі

Әл – Фараби философиясының бір қыры перипатетиктердің грек философтарының еңбектерін терең танып білуімен айқындаалды. Өзі ұстаз тұтқан Аристотель еңбектері жайлы, герменевтикалық (тылсымдық) тұрғыдан түсіндіріп, талдап жазған еңбектерінен, оның ұстаздары жеткен рухани биіктігін айқын бағамдағанын аңғарамыз. «Мұсылман жамағатында әл – Фараби көтерілген биікке шыға алған фәлсафашы болған жоқ» дейді араб тарихшысы Әл ибн Сайд әл – Қифти (1167 - 1248).
Аристотель мен Платон өздеріне мағлұм болған хақиқи сырлы білімді бейнелеп, тұспалдап астарлы тілмен жеткізген. Ол ілімді олардың рухани дәрежесін бағамдап, өзінің жан – дүниесін тазартқан, рухани көзі ашылған ыждаһатты шәкірт қана иеленер еді. Ұлағатты философтардың еңбектеріндегі сезімтал жанның көзімен бағамдайтын ақиқат сыр тұспалданған сөздерді бас көзімен қармаған саяз зерттеушілер ішкі мәніне жете алмай, осыған байланысты бұрмалауға ұрынған.
Адамға жаратушы тарапынан берілген ең абзал қасиет – ақылды, иманнан таймай, ақиқатқа бағыттай білген, жоғары рухани дәрежеге жетіп, ақиқат мәні бар асыл білімді иеленген ғұламалар өздері қол жеткізген ілкі ілімдерін сырлы пердемен бүркеп, тұспалдап жеткізетін болған. Олардың ілімі хақиқат білім болғандықтан да, бірнеше деңгейдегі қатпарлы, астарлы мән – мағынасы болатын, әр деңгейдегі мән – мағынасын әрбір шәкірт өз білім дәрежесіне қарай меңгеретін, тылсымына бойлап, сырына қанығатын.
Иманның шарттары – о бастан бар, бүкіл діни білімдердің негізі болған, мұсылман дінінде жүйелі белгіленіп, әрбір хақтытанимын деген адамға оның білім деңгейі мен қоғамдағы дәрежесіне қарамастан зәру көкейкесті қағидалар. Бұл қағидалар сан ғасырдан бергі адамзат тарихындағы негізгі діндерде айтылған, пайғамбарлар, әулиелер, ғұламалар үшін, әрбір адам үшін хақ тәңіріні танудағы адастырмас негізгі шарттар. Сондықтан әл – Фарабидің мұсылмандығын зерттеушілердің баса айтуы оның мұсылман қоғамының адамы екенін әйгілеу және идеологиялық талаптан тумаған. Мұсылман деген сөз – имандылықтың мағынасын берер шартты атау. Иманның ішкі мәні – Ақиқат.