Кеңестік шығармашылық интеллигенциясы қалыптасуы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ3

1 тарау КЕҢЕСТІК ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ИНТЕЛЛИГЕНЦИЯСЫ

ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ БАСТАПҚЫ КЕЗЕҢІ (1917-1925 жж. ) . . . 7

1. 1 Кеңестік шығармашылық интеллигенцияның пайда болуының

алғышарттары . . . 7

1. 2 Ескі интеллигенциянын тағдыры . . . 16

1. 3 Кеңестік шығармашылық интеллигенцияның алғашқы өкілдерінің

қызметі . . . 26

2 тарау ҰЛТТЫҚ ИНТЕЛЛИГЕНЦИЯНЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ

ЖӘНЕ ҚОҒАМДЫҚ ҚЫЗМЕТІ (1926-1932 жж. ) . . . 36

2. 1 Шығармашылық интеллигенция мен өкіметтің карым-қатынасы . . . 36

2. 2. Көркемөнер интеллигенциясының өсуіндегі кайшылықтар . . . 52

2. 3. Шығармашылық интеллигенцияның республика оку орындарында дайындала бастауы . . . 60

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 67

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 69

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі. Шығармашылық интеллигенцияның қазақ қоғамындағы атқарған рөлі, көтерген жүгі әрдайым үлкен болып келді. Ұлт тағдыры көп жағдайда олардың іс-әрекетімен байланысты болды. Ұлттық мәдениетті жасаушы - ең алдымен шығармашылық интеллигенция. Рухани мәдениетті өз бойында сақтаушы да, оның насихаттаушысы да, кейінгі ұрпаққа асыл мұра етіп жеткізушілер де шығармашылық интеллигенция өкілдері.

Мәдениет - адам мен табиғат арасындағы қыл көпір, екеуінің арасыңдағы нәзік үндестікті-гармонияны жетілдіруші, табиғаттың да, адамның өзінің де қорғаушысы. Адамзаттың барлық рухани қазынасы - адамның шығармашылығының нәтижесі. Өркениет - адамның ой-санасының жемісі. Ендеше, мәдениет туралы зерттеулердің басты объектісі - шығармашылықпен айналысатын адамдар болуға тиіс.

Шығармашылық интеллигенция - мәдени құндылықтарды жасаушы. Ол жасаған мәдени туындылар халық үшін рухани азық.

Бұқара халық өзінің оқығандарына үлкен үміт артып, рухани жетекшісі санап, киын-қыстауда арқа сүйеді. Ақын-жыраулар қазақты "ақын халық" атандырды. Әнші-күйшілер қазақтың өнерсүйгіш ел екендігін әлемге паш етті. "Сырт көз - сыншыл" дегендей, Қазақстанмен алғаш танысқан еуропалықтар қазақгың білім-ғылымға, өнерге деген айрықша қабілетін атап көрсетті. Ресей империясының әкімшілігі қазақтың зайырлы білім алуына тежеу қойса, КСРО билеушілері қазақтың ұлттық санасын өшіруге тырысты. Қиянатшыл дүниеде өмір сүрген зиялылар халық үшін, оның жарқын болашағы үшін көрмеген азабы қалмады.

Төл тарихымыздың қай кезеңін алып қарасақ та, зиялы атанған адамдар, халқына қызмет істеген оқығандар, интеллигенцияның таңдаулы өкілдері ұлттық элита қатарында болып келді. Оның себебі - халқымыз рухани бай адамды материалдық жағынан дәулетті адамнан жоғары санап, сыйлап кедді. Қазақта өте зор ауқатты, "шіріген" байлар аз болмаған, алайда олардың бірен-саранының ғана есімдері тарихымызда сақталған. Ал сөз өнерінің майталман өкілдерінің есімдері мен туындылары ел жадында мәңгі сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа жетіп отырған.

Марксизм-ленинизм классиктерінің ой еңбегінің адамдары әрдайым үстем таптың жаршысы ("сарай ақындары") болып келді деген тезисі қазақ тарихында расталмайды. Мысалы, бұрынғы ақын-жыршыларымыздың мұраларында қазақ-қалмақ, қазақ-орыс шапқыншылық соғыстары, ел ішіндегі руға бөлінушілік, хан мен қараның арасындағы қатынастар көрініс тапса, XX ғасыр ұлы Абай салған дәстүр - жаман менен жақсының білім-ғылым мен надандықтық таласы, ұлт тағдырына пайдалы мен зиян құбылыстардың қайшылықтары ашып көрсетілген, елдің санасын оятып, өркениет биігіне шақырған шығармалармен басталды.

"Біз қазақ зияльшарының жалпы тарихын жазар белеске келіп қалдық, - деп жазды академик М. Қ. Қозыбаев. - Онда зиялы қауым кім, ол кай заманда жеке тап болып, топ болып калыптасты, қандай кезеңдерді басынан кешірді, қазақ зиялыларының өркениетке қосқан үлесі қандай? - деген сияқты келелі сауалдарға жауап беруіміз керек. Бұл үшін зиялы қауым тарихымен айналысар жас албырт буын тарихшылар тәрбиелеуіміз керек" [1] .

Осы себепті әлі де болса ғылыми түсінігіміз толық қалыптасып үлгермеген, шынайы бағасын алмаған өзекті мәселелердің бірі - осы ұлттық интеллигенцияның тарихы. Мәселенің кейбір қырлары әртүрлі ғылыми әдебиетте кездескенімен, мақсатты түрде жеке зерттеу объектісі ретінде осы күнге дейін қолға алынбай келген еді. Өзімізге дейінгі интеллигенция тақырыбына қалам тартқан бірталай ғалымдардың еңбектеріне құрметпен қарағанның өзінде, өз шешімін күткен көптеген маңызды да күрделі ғылыми проблемалардың бар екендігіне көзіміз жетеді.

Зерттеулерде интеллигенцияның құрылымының ерекшелігі және күрделілігі әрдайым ескеріле бермейді. Осы уақытқа дейін интеллигенцияның құрамына кімдерді кіргізу керектігі женіндегі пікірталас тоқтаған жоқ. Көпшілік мойындаған көпке ортақ концепция орнықпағаңдықтан, интеллигенция тақырыбы ғылыми пікірталас аясында қалуда.

Біздің жұмысымызға өзек болған шығармашьшық интеллигенция - зиялылардың алдыңғы тобы, "интеллектуалдық элита" аталатыңдар. Бұл топтағылар, нақты алғанда - ғалымдар (ғылыми интеллигенция), ақын-жазушьшар, журналист-қаламгерлер, өнер қайраткерлері - интеллигенцияның тандаулы өкілдері, бүкіл ұлттың, жалпы Қазақстанның рухани көшбасшылары болғаңдар. Соңдықтан біз өз жұмысымызда интеллигенцияны әлеуметтік топ ретінде тұтас алмай, оның бір бөлігі - қоғамның тыныс-тіршілігіне үлкен ықпал жасаған шығармашьшық еңбектің өкілдері - көрнекті мәдениет қайраткерлерінің қызметін арқау етпекпіз.

Тақырыптың зерттелу деңгейі. Кеңестік кезенде шығармашьшық интеллигенцияның қоғамдық рөлі бір қалыпты болмады. Оның қалыптасу, өсу үрдісі коммунистік тарихшьшар жазғанындай, үнемі өрлеу үстіңде, "табыстан-табыска" жетумен сипатталмайды, керісінше тоталитаризм жүйесінде зиялылардың тағдыры драмалық, трагедиялық сипатқа толы болды. Мұны деректер кешені айқын аңғартады.

Қазақстан тарихнамасында қазақтың шығармашылық интеллигенциясының қалыптасу жолы жүйелі әрі жаңа тұрғыдан сараланып зерттелмей келгеңдіктен оның орны әлі толық анықталған жоқ. Оның басты өзіндік ерекшеліктері - ұлт санасын қозғаушы рөлін атқаруы, тоталитаризмге карсылық көрсеткендердің алдыңғы қатары болуы, т. б. көптеген аса маңызды, өнегелі-тағылымды іс-әрекеттері ашылмай келді.

Оның үстіне, бұл тақырыпта ертеректе жазылған дүниелер де өзін жаңғыртуды қажет етеді. Зиялылардың жеке өкілдерінің (А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, С. Сейфуллин т. б. ) шығармашылығы мен қоғамдық-саяси қызметі жөніндегі кандидаттық диссертациялар деңгейінде жүргізілген зерттеулер проблемалар мен сұрақтарды азайтудың орнына көбейте түсуде. Әдебиетші-ғалымдардың еңбектерінің көбінде олардың шығармашылығына ден қойылып, қайраткерлік, күрескерлік қызметі, қоғамдық ойға тигізген әсерлері туралы жазғанда дәлсіздіктерге, кайшылықтарға жол береді. Бұл зерттеулер байыпты қорытуды қажет етеді.

Аталған тақырып қазақ топырағында ұрпақтар сабақтастығы, ұлттық дәстүрлер жалғастығы тұрғысынан өзінің өзектілігімен ерекшеленеді. Ұлттық шығармашылық интеллигенцияның алғашқы ұрпағының аса күрделі өмір жолын тиянакты зерттеудің үлкен ғылыми мәнімен қатар тәрбиелік маңызы да зор. Шығармашылық интеллигенция өкілдерінің көпшілігі өз замаңдастарына рухани ұстаз болуымен бірге, кейінгі ұрпақтар үшін де жарқын өнеге болып табылады. Олардың өмірі де, туынды-шығармалары да жастарымызға халықшылдық, патриоттық, адамгершілік сезімдерін баулуға септігін тигізіп, ұлттық сананы жетілдіруге қызмет етеді.

ХХІ-ші ғасыр басындағы қазақ елінің алдыңдағы абыройлы мақсаттың үлкені - рухани жөне материалдық мәдениетімізді дамыту арқылы қоғамымызды, Қазақстан мемлекетін іргелі жылжыту болып табылады. Осы биік мақсаттан мәдениеттің субъекті - авторы, жасаушысы ұлттық шығармашылық интеллигенцияға айрықша көңіл бөлу қажеттігі келіп туындайды. Өркениетті елдерде өздерінің көрнекті оқығандарын, ғалымдарын, қалам және қылқалам шеберлерін, бір сөзбен айтқанда мәдениет қайраткерлерін қадірлеп, оларды материалдық және моралдық жағынан қолдаудың бірталай дәстүрлері қалыптасқан. Соңдай игілікті де ізгілікті дәстүрлер Қазақстанда да қалыптасып, берік орнығуына бағытталған шаралар кабылдануы қажет. Соңғы уақытқа дейін қазақтың талай майталман ақындары, өнер иелері, ғалымдары мысалға өмірінде ауыртпашылықтардан басқа өкімет тарапынан ешқандай қолдау кормей дүниеден өткендігі белгілі, мысалы Қ. Аманжолов, М. Макатаев, А. Машанов, Ш. Қалдаяқовтарды уақыт өткізіп барып, мерейтойларын атап, сый-сиапат, қолпаштау әдеті парасаттылыққа жатпаса керек. Алаш зиялыларынан, С. Сейфуллин бастаған шығармашылық интеллигенцияның жаңа ұрпағының 1937-1938 жылдары атылып кетуіне, М. Әуезов, Қ. Сатбаев, Е. Бекмаханов, Қ. Мұхаметханов т. б. ғалымдарының қуғыңдалуына жол берілмесе керекті. Шығармашылық интеллигенцияның тарихын жан-жақты әрі терең зерттеу ғалымдардың қадірін жете түсініп, олардың еңбегін бағалай білуге көмектеседі.

Ұлттық шығармашылық интеллигенцияның тағдырын зерттеу рухани тегімізді тануға септігін тигізеді, тарихымыздың тұңғиық тереңінен бастау алатын рухани әлемімізге бойлауға мүмкіндік береді. Белгілі ғалым А. Сейдімбек бұл туралы: "Халықтың рухани әлеміне ден қойғанда, өткенін, бүгінін және болашағын біртұтас тарихи-мәдени процесс ретіңде қарағанда ғана ғылыми шындықтың шоқтығына қол тигізуге болады" [2] дей келіп, жеке бір саладағы рухани өрісті бажайлаумен ақиқатты тануға болмайтындығын атап көрсетеді.

Шығармашьшық интеллигенциясының қазақ қоғамындағы атқарған рөліне байланысты осы күні күрделі проблемалар кешені жинакталып, өз шешімін күтуде. Бұл күрделі тақырыпты ғылыми-объективті тұрғыдан арнайы зерттемейінше ұлтымыздың тарихы толымды түрде жазылмайтыны айқын болса керек.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері. Тарихтың әрқилы бұрьшысында, әсіресе үлкен сілкіністер, күрделі қоғамдық құбылыстар тұсында шығармашьшық интеллигенция ұлттық мүддені толымды түрде білдіретін зор күшке айналып отырды. Осындай тарихи кезең - XX ғасырдың алғашқы жартысында, нақты айтқанда 1917-1941 жылдары қазақ қоғамында шығармашылық интеллигенцияның атқарған рухани жетекшілік қызметінің тарихын байыпты зерттеу - жұмыстың басты мақсаты болып табылады.

Осы мақсат негізіңде төмеңдегідей міндеттер туындайдьг.

- Шығармашьшық интеллигенция ұғымын нақтылап, оның ауқымын анықтау;

- Зиялылар ұғымына ғылыми түсінік беру;
- Мәселенің теориялық-методологиялық негіздерін айқыңдау;

- Тақырыптың тарихнамасын жүйелі баяндау арқылы позитивтік және келеңсіз аспектілерді бөліп көрсету;

- Зиялы қауымды жаңа қырларынан танып-білуге септігін тигізетін тың деректер кешенін ғылыми айналымға енгізу, және бұрын белгілі деректерге деректанулық талдау жасау арқылы шығармашылық интеллигенцияның қоғамдық мәні бар қызметін объективті көрсету.

- Кеңестік дәуірде калыптасып үлгерген касаң көзқарастарға, еуроцентристік түсініктерге сыни талдау жасау негізінде тақырыпты идеологиядан арылтып, мүмкіндігінше ғылыми негізде зерттеу;

- Ұлттық шығармашылық интеллигенцияның қалыптасып, тарихи даму жолын объективті ашып көрсету негізінде жаңа концепциялар ұсыну;

- Шығармашылық интеллигенцияның пайда болып, өсіп-жетілу барысындағы ішкі зандылықтары мен қайшылықтарын ашып көрсету;

- Шығармашыльгқ интеллигенцияның Кеңес екіметі мен Компартиямен қарым-қатынасын талдау;

- Бүгінгі тарих ғылымының жетістіктеріне сүйене отырып, тақырыптың ең түйіңді, өзекті мәселелеріне жалпыадамзаттьгқ тұрғыдан өз пікірімізді білдіру.

Тақырыптың хронологиялық шеңбері . Алаш интеллигенциясының шығармашылық қызметпен айналысқан өкілдері мен кеңестік шығармашылық интеллигенцияның кеңестік бөлігі 1917 жылғы Қазан төңкерісінен кейін пайда болып, қалыптаса бастады. Бұл интеллигенция өз дамуының бастапқы жылдарында, яғни Ұлы Отан соғысына (1941-1945) дейінгі кезенде бірнеше сатылы белестерден өтті. Қазақтың кеңестік шығармашылық интеллигенцияның алғашқы ұрпағының саяси қуғынға ұшыратылып жойылуымен аяқталады. Қоғам тарихында, оның ішінде интеллигенцияның шежіресінде, соғыс жылдары және соғыстан кейінгі жылдар дербес кезеңдерді құрғандықтан жаппай саяси қуғын-сүргін науқынанан соғысқа дейінгі аралық қоса қарастырылған.

1 ТАРАУ

КЕҢЕСТІК ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ИНТЕЛЛИГЕНЦИЯСЫ

ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ БАСТАПҚЫ КЕЗЕҢІ

(1917-1925 жж. )

1. 1. Кеңестік шығармашылық интеллигенцияның пайда болуының

алғышарттары

Қазан төңкерісінен кейін қазақтың кеңестік интеллигенциясының пайда болып, өсуінің басты алғышарты - саяси биліктің Ленин бастаған коммунистік партияның колына көшуі болды. Бүкіл Ресейде - метрополия мен отарларда біркелкі әкімшілдік-әміршілдік басқару жүйесі, әскери күшке сүйенген казармалык тәртіп орнатыла бастады. Билік басына келгеннен соң большевиктер бастапқыда қазақтың ұлттык шығармашылық интеллигенциясын қажет етпеді, тіпті оның өкіддеріне тиісті көңіл де белмеді. Азамат соғысы жылдары актардан босатылған жерлерде казақтарды өз жағына тарту үшін олардың сауаттыларын, беделді адамдарын кеңестік-партиялық қызметке шақырды. 1919 жылы Алашорда кайраткерлеріне кешірім жасалып, Ахмет Байтұрсынов бастаған ұлт зиялылары Коммунистік партия мүшелігіне кіріп, оқу-ағарту, мәдениет, баспасөз істерімен қызу айналыса бастады.

Лениннің декреті бойынша құрылып 1919 жылдары Қазақстанды басқарған Революциялық Комитет (Казревком) өзінің қызметін Солтүстік Қазақстанда Қызыл әскерлердің үстемдігін орнату шараларынан бастаған еді. Казревкомды Мәскеу жіберген С. С. Пестковский, В. А. Радус-Зенькович сияқты қазақ хабары жоқ лениншіл-коммунистер баскарды. Ахмет Байтұрсынов, Әліби Жангелдин, Сейітқали Мендешев, Бакытжан Қаратаев сынды қазақ кайраткерлері Казревком құрамына алынғанымен, билік тізгіні еуропалықтарда болды. Казревком ескі интеллигенцияны коммунистерге қызмет еткізуге бағытталған бірталай шараларды қабылдады.

1920 жылдың 22 қаңтарында қазақ ревкомы өлкедегі бүкіл интеллигенттік күштерді кеңес жұмысына жұмылдыру (мобилизациялау) туралы қаулы шығарды. Окыған азаматтарды уақытша болса да өз жағына тартпайынша көздеген мақсаттарына жетудің мүмкін еместігіне көздері жеткен жаңа билеушілер ауыл мектептерін, бастауыш казақ-орыс мектептерін бітірген сауатты адамдарға іздеу салды. Кеңес жұмысынан бас тартқан оқыған адамдар революция жауы ретінде соғыс жағдайындағы заңдар негізінде жауапқа тартылды. 1920 жылдың 24 маусымында Казревком Орал облысындағы қазақ интеллигенциясын жаппай мобилизациялау туралы Шешім кабылдады. Бұл жұмысты іске асыру П. И. Струппе төрағалық еткен (комиссия құрамында белгілі зиялылар Мұхаметжан Қаратаев, Есенғали Қасаболатов болды) арнаулы комиссияға жүктелді [3] .

Өлкедегі сауатсыздықты жою желеуімен Қазревком 1920 жылдың 28 қыркүйегіңде тағы да ұлттық интеллигенцияға жаппай мобилизация жариялады. Бұл жолы интеллигенциямен қатар "мектепте сабақ беруге жарамды" барлық адамдар, атап айтқанда он (10) дәрежелі білімі барлардың бәрі есепке алынды: 1) жоғары білімділер; 2) орта білімділер; 3) арнаулы педагогикалық оқу орындарын бітіргендер; 4) жоғарғы бастауыш училищелерді бітіргендер; 5) медресе тамамдағандар; 6) екі сыныпты училище бітіргендер; 7) бір сыныпты бастауыш училище түлектері; 8) "земское одноклассное училище" аталған оқу орнын бітіргендер; 9) мектептер (бұл жерде жиырмасыншы ғасырдың басынан бастап пайда бола бастаған болыстық, ауыларалық жәдид мектептері айтылған болу керек) және 10) өз бетімен хат таныған (самоучки и лица с домашним образованием" делінеді ), бастауыш арифметика амалдарын жақсы білетін және сауатты жаза алатын адамдар [4] .

Қазақ автономиялық республикасы құрылған соң көп үзамай, 1920 жылғы 30 қарашада ҚазОАК «Қазақ АКСР-дегі оқыған қазақтардың тізімін алу" жөнінде қаулы қабылдады. Қазақ интеллигенциясын жинау бүкіл республикалық ауқымда жүргізілді.

Қазақ қайраткерлерінің ұлттық тәуелсіздікке деген ұмтылысы Алаш қозғалысынан айқын көрінді. 1917-1920 жылдардың аралығында қазақ оқығандары мемлекеттік тәуелсіздік алу үшін күресті. Империя құрамында Алашорда аталған автономия құруға көп күш салды. Деректерге қарағанда, Алаш қозғалысында ұлттық шығармашылық интеллигенциясының өкілдері жетекші рөл атқарды.

Қазан төңкерісі қарсаңында және революцияның алғашқы кезеңінде ұлттық шығармашылық интеллигенция казақтың өзге интеллигенциясынан, яғни окытушылар кауымынан, дәрігерлер, заңгерлер, әкімшілік кызметкерлерінен рухани жағынан жетілген, оқыған атаулыларға шамшырақ болған үлкен топ болды.

Алашорданың көсемі Әлихан Бөкейхан, Батыс Алашорданың жетекшісі Халел Досмұхамедов, Алаш идеологтары Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатов, Мағжан Жұмабаев, Жүсіпбек Аймауытов, Мұхтар Әуезов, және т. б. қайраткерлер ұлттық шығармашылық интеллигенцияның аса көрнекті өкілдері болып сол кездің өзінде-ақ танылған еді. Есімдері аталған азаматтардың іс-әрекеттері Алаш қозғалысының тағдырында да, бүкіл қазақтың ендігі уақыттағы тағдырында ерекше рөл атқарды. Халқының болашағын ойлаған Ахмет Байтұрсынов бірінші болып қызылдармен сөз табысып, коммунистермен одақтасты. Алайда оның Казревкомдағы қызметі бұрыңғы алаш мұраттарына берілгендігін ұлттық идеяларды берік ұстағандығы айқын көрсетті.

Большевиктер Алаш қайраткерлерін саяси билікке жолатпау саясатын ұстанды. Әлихан Бөкейхан бастаған бір топ зиялылар еріксіз Қазақстаннан қуылды. Бұрыңғы алашордашылар Ахмет Байтұрсынов, Аспандияр Кенжин, Ғ. Әлібеков халық комиссарлары болып тағайындалып, өкімет мүшелері болғанымен, оларға саяси сенімсіздікпен қарау жалғаса берді. Олар әр түрлі денгейдегі кеңес жұмысына тартылғанымен, барлык билік шоғырланған партия комитеттеріне жолатылмады. Коммунист басшылар оларға жоғарыдан төмен қарап, техникалық қызметшілер ретінде қолданды. Өздерінің басыбайлы кұлдар етпекші ауыл қазақтарын басқаруға көмектесетін оқу-білімі аз, мәдениеті таяздар өздерінен әлдеқайда білімді әрі саналы интеллигенция өкілдеріне билігін жүргізген ахуал орнады. Қазақтың саналы азаматтарына жергілікті жерлерде, облыстық, уездік мекемелерде көп қысымшылдық көрсетілді.

Жаңа интеллигенцияның пайда болуына қажетті алғышарттар бүкіл халық ағарту ісіндегі өзгерістерге тікелей байланысты болды. 1917-1925 жылдары қазақ қоғамындағы бұрыңғы оқу жүйесі қиратылып, білім беру ісі кеңестік негізде кайта құрылды. Ежелден бергі ауылдық және ауыларалық мектептер жабылды. Молдалар ескіліктін сарқыншақтары ретінде қуғынға салынды. Төңкеріске дейінгі жылдары мұғалімдік еткен молдалардың ішінде терең білімді, білікті әрі тәжірибелі ұстаздар аз емес еді. Молдаларды жаппай көзсіз қуғындау ұлттық білім беру жүйесіне орны толмас үлкен зақым келтірді.

Қазан төңкерісіне дейін, жиырмасыншы ғасыр басында қазақ ағартушыларының рухани жетекшісі болған Ахмет Байтұрсынов революциядан

кейін де осы игілікті істің басы-қасында болды. Ахмет Байтұрсыновтың үлгісі, іс-әрекеті мен жалынды сөздері ескі ағартушы-ұстаздарды оқыту жұмысын жаңа жағдайда жалғастыруларына үлкен ықпал етті. Қазақ интеллигенциясының алдына елдегі жаппай сауатсыздықты жою міндеті қойылды. Сауатсыздық дегенде мұсылманша оқығандар сауаттылар қатарында саналмады. Еуропалық үлгідегі оқу орындарын, мектептер мен училищелерде оқығандар, орысша білетіндер ғана сауатты адамдар саналды. Ахмет Байтұрсыновтың басшылығымен жер-жерлерде облыстық, уездік халык ағарту мекемелері құрылып, бұл істің мамандары жұмысқа келді. 1921 жылы 18-25 қаңтарда Орынборда болып өткен халық ағарту қызметкерлерінін бүкіл Қазақстандық бірінші конференциясы Ахмет Байтұрсыновтын баяндамасы бойынша Азамат соғысында тоз-тозы шығып қираған оқу орындарын қалпына келтіру, мүмкіндігінше көбірек мектептер мен курстар ұйымдастырып, балалар мен ересектердің сауатын ашу, жан-жаққа тентіреп кеткен мұғалімдерді оқу-ағарту жұмысына қайтадан жұмылдыру сияқты бірінші кезекте атқарылатын шараларды белгіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.