Жалағаш ауданында болған негізгі оқиғаларды зерттеу

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 93 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 5

1. ШЕЖІРЕЛІ ЖАЛАҒАШ . . . 9

1. 1. Ежелгі дәуірдегі Жалағаш ауданында мекен еткен халықтардың әлеуметтік жағдайы . . . 9

1. 2. XVI-XX ғасыр басындағы Жалағаш өңірі . . . 27

1. 3. Кеңес кезеңіндегі Жалағаш . . . 37

2. ЖАЛАҒАШ АУДАНЫНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ АХУАЛЫ . . . 59

2. 1. Жалағаш ауданындағы ауыл шаруашылығы . . . 59

2. 2. Жалағаш ауданына қарасты елді мекендер . . . 74

2. 3. Жалағаш ауданының басшылары туралы бірер сөз . . . 81

3. ЖАЛАҒАШ ЖЕРІ-ЖЫР КЕНІ . . . 85

3. 1. Сүлейлердің бір ордасы-Жалағаш . . . 85

3. 2. Жалағаш өңірінен шыққан қайраткерлер . . . 89

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 94

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 97

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының өзектілігі. Жергілікті өлкетанушылар ежелгі Сыр бойы - Жалағаш жерінің төрт құбыласы түгел өркениетті мемлекетті - сақ тайпаларының державасы туралы деректер тауып, аудан жұртшылығы өз тарихын мақтаныш етуде. Тегінде, Абай айтқандай «адам баласының бір мақтаннан аман болмағы қиын іс». Елдің тарихымен, ата-бабасының ерлігімен, ізгі істерімен мақтану . . . Мұны келешегі кемел елге тән қасиет десем, шындықтан онша алғаш кете қоймайтын шығармын. Үлгі-өнеге тәрбиесі сол бабалардың қалған тағлым. Атадан бала ширек кем туады дегенді бүгінгі ұрпақ мойындамайтын болса, онда тарих біздің қанша алса да ортаймайтын түгесілмес қазынамыз. Адамзаттың ұстазы тарих екені әлмисақтан анықталған ақиқат. Ауданымыздың қиыр теріскендегі Қарақұмнан түстіктегі өзбек жерімен шектесетін Қызылқұмға дейінгі 5-6 жүз шақырымдай ата-бабаларымыздың іздері сайрап жатыр.

Сырдарияның бұрыңғы арналары Жаңадария, Іңкәрдария бойларында мыңдаған жылдар бұрыңғы өркениетті мемлекеттер топырақ астында жатыр. Сол бір кездегі сақ, қаңлы бабаларымыздан қалған құрылыстардың құландылары олардың білім дәрежесінен хабар береді. Бабаларымыздың металлургиядағы, құрылыс архитектурасындағы, тұрмыстағы, қоғамдағы іскерліктері таңырқатады. Көктонды, Қошқарата, Қарасар сияқты қалалардың орналасу жағдайы, олардың тізбектеліп барып Қармақшыдағы Жетіасарға қосылуы осыдан 2 мың жыл бұрыңғы қаңлы мемлекетінің экономикалық- әлеуметтік мәдени суретін көз алдына келтіреді.

Жалағаш ауданы ХХ ғасырдың екінші жартысында «Күріш фабрикасы» атанып, сол шыққан биігімізден бүгінге дейін түспей тұрғанымыз белгілі. Ал сол диқаншылық қабілет пен қасиет бізге ғасырлар бұрын өмір сүрген ата-бабаларымыздар дарыған ба деп ойлаймын. Көненің көзін іздеген археолог ғалымдар мыңдаған жылдар бұрынғы егіс танаптарын, суармалы егіс орындарын тауып отыр. Олардың себебін ше ежелгі дәуірден бері қарай 2, 5 миллион гектар жер суландырылған көрінеді. Інкәрдария мен Жаңадариядан тартылған су жолдарын, қалаларға тартылған су құбырларын археолог емес, қарапайым адам жай көзбен де көруге болады.

Сол бір замандардан Диқан-баба дарытқан қасиет болар, 2008 жылы аудан диқандары 16000 гектар күріштің әр гектарынан 45, 3 центнерден дән жинап, облыс бойынша І-орын алды.

Адамзат мәдениетінің алғашқы алтын бесігі дегенде ойымызға ежелгі Мысыр, Шумер, Грекия, Рим оралады. Олармен үзеңгі қағысқан ежелгі мәдениет Тұран ойпатында болғаны кейінгі кезде анықталып келеді. Таяуда Шірік-Рабат қаласын қазғанда құмырадағы жазу нұсқасы баяғы түрікіден де әрідегі сақ тайпаларының жазуы ма деген ойға жетелейді. Міне, біздің тарихымыз бен мәдениетміздің тамыры тым тереңде жатқанын білдіретін бір дәлел осы емес пе! Туған жеріміздің әлемдік тарихқа, әлемдің мәдениетке қосатын бұдан да мол үлесі бар екенін бүгінгі, ертеңгі жас ұрпақ білуі тиіс.

Тарих көшінің буындарында сонау алыс ықылымнан бұлдыраған Томиристен бері қарай тізбектелген тарихи тұлғалардың кешегі, бүгінгі ізбасарлары текті ұрпақтың сабақтастығы іспетті. Орта ғасырларда уақыт шаңының астында қалған бабаларымыздың өтеуіндей ХVIII-XIX ғасырларда тұлғаланып көтерілген батыр, би, шешен, ақындардың есімін бүгінгі ұрпақтың қолына тапсырып, бабаларының атына сай өмір сүруге тәрбиелеуіміз қажет. Елім деп еніреген елдердің есімдерін иеленген туған жердің әр бір пұшпағы келер буын ұрпақ үшін оқулық болса игі. Келте тонды Келменбет, Серке, Бұқарбай батырлардың, қара қылды қақ жарып, екі ауыз сөзбен ердің құнын бітірген Құба би, Өмірбай, Бостай шешендердің, Алданазар, Шортанбай, Тынымбай билердің сол бір замандардағы болмыс-тірлігі, ерлігі бүгінгі ұрпақ үшін жасалғанын түсіндіре білсек абзал.

Ел басымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың 2003 жылғы сәуір айындағы жолддауында «Мәдени мұра» бағдарламасын іске асыруды Үкіметке тапсыруы тарихи маңызы аса зор оқиға болды. Бұл ретте елімізде ұлан-ғайыр жұмыстар атқарылды, біздің ауданда да бірсыпыра іс тындырылды. Тарихи-мәдени ескерткіштерімізді елге біршама таныта білдік. Ішінара қалпына келтіру, қорғау тақталарын орнату сияқты жұмыстар жасалды.

2008 жылдың 4 қарашасында өткен Үкімет отырысында «Мәдени мұра» бағдарламасын жүзеге асыруды одан әрі жалғастыру мәселесі арнайы қаралды. Онда Ұлы Жібек жолының бойындағы тарихи орындарда туризмді дамыту, барлық тарихи орындарды мұражайландыру деп көрсетілген бағыттар біздің ауданды айналып өте алмаса керек. Аудандағы тарихи-мәдени ескерткіштер жастарды патриоттық рухта, халқына, туған жерге деген сүйіспеншілік ухында тәрбиелеумен бірге, табыс көзі де бола алады. Осы жерде дана қазақтың «жақсы әке соңында қалған балаға қырық жыл азық» деген сөзі еске түседі.

Тарихты адамдар жасайды. Солардың мыңдаған жылдарғы тіршілік үшін күресінен біз ерлік пен елдікті, адамгершілік пен имандылықты, туған жерге деген сүйіспеншілікті үлгі етіп алып отырмыз. Алдыңғы буын бабалардың тарихи сабақтастық дегеніміз осы. Кейінгі буынның ата-бабалар алдында тіпті өзіне-өзі есеп беретін бір шақтар болады. Өткен - кеткенді шолып болашаққа көз тігетін бір сәттер болады. Сондай бір кезенде біз Жалағаш ауданның биылғы 70 жылдық торқалы тойын атасақ болар еді.

Әрине ауданның 70-жылдығы шартты ұғым. Өйткені бұл жерде бұдан 7 мың жыл бұрын тіршілік болған. Бұдан кейін де өқмір кеші жалғаса бермек. Айтылмыс 70 жыл осы өңірдік пешенесіне жазылған тағдыр десек лазым. Әркім өз заманына өзі өмір сүрген уақыттағы әрекетіне жауапты. Бұл ретте аудан халқының енсесі көтеріңкі, жүзі жарқын. Заманы алдында тосқан қандай бір сын болса да үлкен де, кіші де ат басын тартып қалған жоқ. Қандай қиыншылық болса да ерлікпен төтеп береді. Ауырдың астымен, жеңілдің үстімен жүріп, ар-намысы үшін күресті. Ел басына күн туып, ер етігімен жер кешкен жуаның жіңішкеріп, жіңішкенің үзілген тарихтың тар жол тайғақ жол кешулеріне аман еткен. Аталарымызға құрметпен қараймыз. Шаруаларды тәркілеу, күшпен коллективтендіру ашаршылық, Ұлы Отан соғысы, күйзелген халық шаруашылығыны қалпына келтіру мұның бәрі бүгінде тарихтың еншісінде. Сол қиыншылықтарды жеңген алдыңғы буын аға-аталардың ерлік-еңбегінің даңқы ғана бізге тиесілі. Біз сол ерліктерді үлгі етіп, рухани дүниеміз байи түседі. «Тарих адамзатты одан қала берді әр халықтың өткеннің тәжірибесін жинақтап, соның жақсысынан үлгі жаманның сабақ алатын ұлы мектеп», - дейді Қазақстан Республикасының президенті Н. Назарбаев. Міне, қазір ХХІ ғасырдың алғашқы 10 жылдығы аяқалуға жақындап қалыпты. Тәуелсіздік алып, нарықтық қатынастарға бет-бұрыс жасаған аудан халқы бұл ретте бір қатар қиыншылықтарды артқа салды. Ғасырдың басталуына экономикамыз бен мәдениетіміздің дамығанын көрдік. Елбасымыздың ішкі, сыртқы оң саясатының нәтижесінде халықтың тұрмысы жақсарып, өмір өзінің қалыпты арнасына түсті. Жұмыссыздық азайып келеді.

Елбасының 2006 жылғы «Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпіліс жасау қарсаңында» және 2007 жылғы «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына жолдаулары сондай-ақ басқа да құжаттардың негізінде жалағаш ауданының ауылдық аумақтарын дамытудың 2007-2040 жылдарға арналған (ауыл бағдарламасы жасалды) . Бұл бағдарламаны жүзеге асыру нәтижесінде сала экономикасының динамикалық өсуіне қол жеткіземіз. Ауыл тұрғындарының өмір сүру деңгейі мен сапасын көтеруге жағдай жасалды. Бүгінгі таңда аудан халқының 64, 7 пайызы ауылдық жерде тұрады. Ауданда 17 елді мекен бар.

Кешегі жекешелендіру, оңтайландыру, өтпелі кезең аталған науқандардың барлық ауыртпалығы ауыл шаруашылығының мойынына түскен баршаға аян. Ауыспалы егіс жүйесіне негіздеген үлкен құрылымдар пышақ үстінен бөліске түсіп жекешелендірілді. Сөйтіп жарты ғасырға жуық қалыптасқан ғылыми жүйе бұзылды. Агротехника талаптары орындалмады. Ал мал шаруашылығына келетін болсақ төрт түлік сыймай жататын Қарақұм мен Қызылқұм мүлде бос қалды.

Мал шаруашылығы саласын өркендету қолға алынды. «Сәрке батыр ЖШС» 2006 жылы 700 бас асыл тұқымды қаракөл тұсақ, 25 қошқарды лизинг жолмен алды. Асыл тұқымды мүйізді ірі қара өсірудің нысанаға алынған. Ата-бабаларымыздың мыңғырған малын қалпына келтіріп, өрісті толтыруды армандаймыз. Бірақ бұл түліктер өнімділігі жоғары, асыл тұқымды мал болмақ. Ауданның 7 елді мекенінде малды қолдан ұрықтандыру пунктері жұмыс істейді. Мамандырылған мал бордақылайтын және тауарлы сүт фермалары ұйымдастыруымыз қажет.

Диплом жұмысының зерттеу нысаны - Жалағаш ауданында болған негізгі оқиғаларды зерттеу болып табылады.

Зерттеу пәніне Жалағаш ауданының құрылған уақыты мен қазіргі кезенге дейін жатады.

Диплом жұмысының мақсаты Жалағаш ауданының тарихымен таныстыру.

Диплом жұмысы мақсатынан туындайтын негізгі міндеттері:

Жалағаш ауданының Кеңестік кезеңге дейінгі тарихына тоқталу;
Жалағаш ауданының әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі;
Ауыл шаруашылығы;
Жалағаш ауданына қарасты елді мекендер;
Жалағаш ауданының мақтанышы-қайраткер, қаламгерлері және сүлейлері;

Диплом жұмысының деректік негізін Жалағаш ауданының 70 жылдығына байланысты, ауданның өткені мен бүгінгі, келешегі туралы тарихи танымдық басылымдар. Бұл берілген диплом жұмысын жазудағы аса маңызды материалдар ауданның 70 жыл толуына орай жинақталып, шыққан басылым.

Диплом жұмысының құрылымы. Диплом жұмысы кіріспеден, үш тараудан, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Шежірелі Жалағаш.

Ежелгі дәуірдегі Жалағаш ауданында мекен еткен халыктардын әлеуметтік жагдайы

«Жеті атасын білмеген - жетесіз» дейтін қазақтың өткенді білуге деген ынтасы таным көкжиегін кеңейтеді. Жеті атасын білген азамат жеті ықылымнан да хабардар. Жаратқанның жақсылығының арқасында ол өзі тіршілік ететін жер планетасын - Жер-Ананы көңіл көзі жеткенінше зерттеп-ақ келеді. Ғалымдар жазып қалдырған, жазылып жатқан түрлі болжам-пікірлер, тұжырымдар білім, таным аясын кеңейте түсуде.

Жұмыр жер миллиардтаған жылдар бойы тынымсыз айналып келе жатқанымен ондағы тіршілік нышанының анық білінгеніне бес-алты жүз миллион жыл. Содан бергі, яғни, кембрий дәуірінен бері қарайғы өзгерістердің өзі талай ғалымдардың сусынын қандырып, үдесінен шыға алар емес.

Жердің геологиялық тарихына қарап отырсақ, бүгінгі алты құрлық, төрт мұхиттың неше қосылып, неше ажырағанын көреміз. Тектоникалық тербелмелі қозғалыстар нәтижесінде құрлықтар мен су алаптары өзгеріп отырған.

Осыдан жүздеген миллион жыл бұрын Пангея деген жалғыз құрлық тұтасып, оны айналдыра Тетис мұхиты шалқып жатқан. Жалағаш ауданының оңтустік жартысы осы мұхиттың астында болғаны картадан аңғарылады. Тетис мұхиты батысқа қарай шегініп, тартыла-тартыла соңында Каспий, Қара теңіздерді алдырып, Жерорта теңізіне айналды.

Қайтқан теңіздің ащы суының орнында, шамамен кайнозой эрасының бор дәуірінде тұщы су алаптары пайда болған. Оны Арал маңынан табылған тұщы суда тіршілік ететін жәндіктердің, өсімдіктердің таста таңбаланған бейнелері дәлелдейді.

Ауданның геологиялық тарихына қолдан келгенше қысқаша шолу жасаған артық емес. 1982 жылы тамыз айында Мәскеу мен Ленинград, Алматы

қалаларындағы ғылыми орындарының жан-жануарлар, жәндіктер, өсімдіктер дүниесін, жер қыртысын зерттейтін ғалымдарының біріккен экспедициясы Қармақшы, Жалағаш аудандарында зерттеулер жүргізді.

Бөріойнақ шыңынан динозаврлардың әбден жұмырланған, шашылып жатқан сүйектері табылды. Ал Аққорған - Бөлтік пен Шақшақ шыңдарындағы зерттеу жұмыстары бұл өңірде бор дәуірінде жайылма - көл сулары жатқанын, онда көптеген су жәндіктері, балықтар болғанын анықтады. Тетис мұхиты қайтқанда ойпаң жерлерде қалған теңіз суы бірте-бірте тұщып, кермек жайылма суға айналған сияқты. Бұл судың жіңішке мойнақтар, сай-салалар арқылы Қазақстанның, Орта Азияның өзге суларымен байланысып жатқанына ғалымдар күмәнданбайды.

Бор дәуірінің соңына қарай бүкіл осы аймақты теңіздің ащы суы қайта келіп басқан. Мұны жәндіктердің, жан-жануарлардың тасқа түскен, көмілген белгі - бедерлері кітапқа жазылғандай айқындады. Теңіз суы бұл жерден тек кайнозой эрасының олигоцен дәуірінің аяғында, яғни, шамамен отыз миллион жыл бұрын біржола кетсе керек.

Қазіргі Мұрынқұдық, Айбала шыңдары айдын көл, шалқар теңіздің жағалауы болған. Ондаған миллион жыл бұрын бұл арада шынары әуелеген, қарағайы тербелген, динозавры ыңыранған ертегідей әлем болғанын Айбаланың батысынан табылған тасқа айналған ағаштардың діңгектері дәлелдейді.

Кайнозой эрасы төрттік дәуірінің плейстоцен кезеңінде, осыдан миллион жылға жуық уақыт бұрын Еренқабырғадан құлай сарқыраған Сырдария тау жыныстарын шайып, қазіргі Қызылқұмның бетінде тасып жатты. Ағынмен келген, ұнталған жыныстың құмға айналып көтерілуіне байланысты өзен бірте-бірте жинақталып голоцен кезеңінде арналы дарияға айналды.

Осыдан алпыс миллиондай жыл бұрын динозаврлардың қырылып, құрып біткені, содан осы күнгі жан-жануарлардың пайда бола бастауы, ең ақырында кайнозой эрасының неоген кезеңінің соңында жасампаз табиғат ана Аллатағала өмір сахнасына адам баласын шығарғаны мектеп оқулығынан белгілі. Ғылымда қалыптасқан тұжырым бойынша адамзаттың пайда болғанына 1, 8 миллион жыл деген ұғымға қазір өзгерістер жасалып жатыр. Бірқатар ғалымдар адамның пайда болғанына 4 5 миллион жыл дегенді батыл айтып жүр.

Археологиялық деректер бойынша әлемге адамзат пайда болған үш кіндік - ошақ белгілі. Олардың бірі Африканың шығысында, екіншісі Үнді Қытай түбегінде, ал үшіншісі Қазақстанда. Қазақстан болғанда да әлмисақтағы Тұран теңізінің жағасы, қазіргі Сыр бойы осыдан 1-2 миллион жыл бұрын адамзат баласының өсіп-өнген алтын бесігі болған. Қазақстан ғалымдарының оны дәлелдейтін жеткілікті деректері де бар.

Адамзаттың өсіп жетілуіне қолайлы табиғи жағдайлар Тұран өлкесінде қалыптасты. Жер қойнауындағы геологиялық процестер және энергетикалық жағдайлар Тұран ойпатында өзгеше табиғатты қалыптастырды. Үнді мұхитынан ескен жылы ауа ағынына жердің астыңғы қабаттарынан шығатын қызу қосылып, қазақ даласы - Тұран ойпатында мәңгі жаз ауа райы қалыптасты. Ал бұл жасыл желек, көкорай шалғын, сан турлі жан-жануарлар молшылығы деген сөз.

Ауа райы адамдарға үнемі қолайлы болған жоқ. Жер қойнауындағы қуатты қозғалыстар жер бедеріне өзгерістер әкеліп, ауа райын өзгертіп тұрды. Палеолит адамдары табиғатқа бейімделе бастады. Олардың негізгі кәсібі аңшылық болды, сонымен бірге жеміс-жидек теру күн көріс көзі еді. Сырдария бойын мекендеген қауымдар балық аулады.

Сыр бойын тұрақтаған адамдар табиғат қиындығымен табанды күресіп, жергілікті тайпаларға айналды. Біздің дәуірімізден он мың жыл бұрын жер бетіне метеорлар мен кометалар ағып түсіп, орман мен далада өрт шықты, ауа ысыды. Космос денелерінің жарылысы нәтижесінде жер бетінде кратерлер пайда болды, топан су басты. Ал бұл адамдар санасында қалыптаса бастаған діни сенімдерді күшейтті.

Бүгінгі ғылымға сол кезде жерге құлаған кометалардан пайда болған бес кратер белгілі. Солардың біреуі Қарақұмдағы Жаманшың кратері. Кометалардың екеуі Африкаға, біреуі Сауд Арабиясына, енді біреуі Тасмания аралына түскен.

Халқымыздың мыңдаған жылдар бойы Көк Тәңірісіне, отқа табынуын осы Жаманшыңға құлаған кометаны көрген ежелгі бабаларымыздан қалған наным - сенімнен болса керек деген болжамды бірқатар ғалымдар айтып жүр.

Бірте-бірте адамдар табиғатқа тікелей тәуелді болудан арыла бастады. Өздеріне қажетті баспана мен киім дайындауды үйренді, малды қолға үйретті. Біздің дәуірден жеті мың жыл бұрын еңбек құралдарын өндіру барған сайын жетіле түсті. Тасбалта, кетпен, дәнүккіш (зернотерка), келі-келсап қолданылды. Тіпті түрлі-түсті тастардан әшекей бұйымдар жасала бастады. Неолит дәуірінің аса маңызды белгісі - мал шаруашылығы мен егіншілік өмірге араласты. Адамзат қоғамының дамуы үшін мұның зор маңызы болды.

Қазақстан көлемінен алты жүзден астам неолиттік, энеолиттік тұрақтар табылып отыр. Олар орналасу сипатына қарай бұлақтық, өзендік, көлдік, үңгірлік деген сияқты түрлерге бөлінді. Тұрақтардан көп табылатын негізгі құрал-саймандар - пышақ тәрізді қалақтар. Қазақстанның шөл даласындағы неолиттік ескерткіштердің бір ерекшелігі сол, олардың көбі ашық үлгідегі тұрақтар.

Қызылқұм қойнауынан тас ғасырының әр кезеңдегі ескерткіштері некен-саяқ болса да табылып тұрады. Бірақ олар негізінен құмнан түстік жағында, Жаңадарияның құярлығында жатыр.

А. В. Виноградов өзінің «Древние охотники и рыболовы Среднеазиатского междуречья» деген кітабында 1928 жылы Т. Миргиязовтың Қызылорда аймағынан бірнеше неолит тұрағын тапқанын, бірақ ол туралы материалдар, бәлкім жоғалып кетті ме, қолға тимей отырғанын келтіре кетеді. Осыған орай, Жалағаш ауданының тарихи және мәдени ескерткіштер тізімінде Мақпалкөл ауылынан 15 километрдей жерде неолит тұрағы бар делінгеніне де назар аудару қажет. Құбылмалы табиғат адамзат пайда болған үш ошақтың бірі қазақ даласының перзенттерін жиі қоныс аударуға мәжбүр етті. Біздің дәуірден бұрынғы мыңдаған жылдар аралықтарында Қиыр Шығысқа, Таяу Шығысқа, Еуропаға қоныс аударып, сол жерлердің тұрғылықты халқына айналған, араға замандар салып баяғы атамекендеріне кері қарай көшіп отырған біздің бабаларымыздың бабалары, ежелгі сақтардан да әрідегі Тұран өлкесінің перзенттері еді. Археологиялық, антропологиялық, тағы да басқа ғылыми зерттеулер Тұран даласының адамзаттың алтын бесігі екенін далелдейді [1] .

Тұран даласында екі миллион жыл бұрын қалыптаса бастаған адамзат баласының перзенттері біздің дәуірден бұрынғы екінші мыңжылдықта сақ тайпаларына бірікті. Бұл кезде өмірге металлургия келіп, өндіргіш күштердің өсуіне, қоғамдық өмірдегі ірі өзгерістерге жеткізді. Егін шаруашылығы мен мал шаруашылығы дамыды. Уақытша тұрақтардың орнына жайлы қоныстар, тас құралдардың орнына металл қоспаларынан жасалған сапалы бұйымдар келді. Халықтың саны өсіп, мәдени қауымдар қалыптасты. Әрине, өндіріс құрал-жабдықтарының, өндіргіш күштерінің дамуы мүлік теңсіздігіне әкелетіні анықталған ақиқат. Қолда бар материалдар көсемдер мен қара халықтың жіктеле бастағанын айқындайды.

Сақ тайпалары туралы жазбаша мәліметтер бізге тарихтың атасы Геродот пен тағы да басқа антик /ежелгі / жазушыларының жазбалары арқылы, сосын Бехистун жартасындағы парсы патшасы Дарий қашатқан парсының сына жазбалары арқылы жетті. Дала пайғамбары Заратуштрадан қалған «Авеста» дастанының негізгі бөлімі Сыр бойы сақтарының ортасында дүниеге келді деген тұжырым бар.

Ежелгі әдебиетте Арал маңы тұрғындары тиграхауда - массагет сақтары деп аталған. Ал ол өз ішінде қазақтың руға белінетіні сиякты, аталықтарға бөлінетіні түсінікті.

Тарих әлемінің сонау алыстағы көкжиегінен бұлдыраған ата-бабаларымыздың бейнесін, жат жерліктер бұзып жазған есімдерін айқындау үшін бірқатар ұлтжанды азаматтарымыз тер төгіп жүр.

Жазбаша және археологиялық деректер сақ тайпалары ежелгі дүние өркениеттерімен - Ассириямен, Мидиямен, Персиямен байланыста болып, тарихи оқиғаларға араласқанын дәлелдейді. Ержүрек сақ тайпаларының туған жерін жат жерлік басқыншылардан қалай қорғағаны бүгінгі ұрпақтарға терең тағлымды үлгі-өнеге. Тарих атасы Геродот сақтарды « . . . еліне шапқан жаудың ешқайсысын құтқармайды, өздерін қуса жеткізбейді . . . » деп тамсанған. Бізге аңыз болып жеткен, Геродоттан бастап бүгінгі ғалымдарға дейін жазып болжам айтып, талдап жүрген оқиға сақ елінің парсыларымен соғысы. Есте жоқ ескі заманда өткен оқиғаның талып естілген жаңғырығын бүгінгі ұрпақ әр қиырға алып қашып, әңгіменің шындығына өздерінше жеткісі келеді. Сондықтан да оқиғаның болған жері мен кісі аттарында алшақтықтар бар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.