Мемлекеттік аппарат ұғымы, нысандары, құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық мазмұнын ашу
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... 3
І. Тарау ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Мемлекеттің ұғымы мен белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы. Мемлекеттік аппараттың
түсінігі және оның нысандары ... ... ... ... ... 8
ІІ. Тарау ... ... ... ... ... ...11
2.1 Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымы
Өкілетті органдар ... ... ... 11
2.2 Атқарушы органдар ... ... ..15
2.3 Сот билігі ... ... ... ... ... ... ..19
ІІІ. Тарау ... ... ... ... ... .23
3.1 Мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының принциптері ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... 25
Пайдаланылған адебиеттер тізімі ... ... ... 26
І. Тарау ... ... ... ... ... ... ...4
1.1 Мемлекеттің ұғымы мен белгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы. Мемлекеттік аппараттың
түсінігі және оның нысандары ... ... ... ... ... 8
ІІ. Тарау ... ... ... ... ... ...11
2.1 Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымы
Өкілетті органдар ... ... ... 11
2.2 Атқарушы органдар ... ... ..15
2.3 Сот билігі ... ... ... ... ... ... ..19
ІІІ. Тарау ... ... ... ... ... .23
3.1 Мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының принциптері ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... 25
Пайдаланылған адебиеттер тізімі ... ... ... 26
Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді. Өз дамуын кеңейте түскен мемлекетте ерекше орын алатын орган жүйесі болып мемлекеттік аппарат табылады. Конституцияда мемлекеттік аппарат тармақтарының әрқайсысына кең өкілеттік берілген.
Қарастырып отырған курстық жұмыстың тақырыбы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппараты» деп аталады.
Курстық жұмыстың мақсаты – мемлекеттік аппарат ұғымы, нысандары, құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі, белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі принциптерін талдап беру.
Қарастырып отырған курстық жұмыстың тақырыбы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппараты» деп аталады.
Курстық жұмыстың мақсаты – мемлекеттік аппарат ұғымы, нысандары, құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі, белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі принциптерін талдап беру.
1. Жоламан Қ. Д., Мұхтарова А. Қ., Тәукелев А.Н.
Мемлекет және құқық теориясы. –Алматы, ҚазМу баспа орталығы. 1999. 320б.
2. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы. 27б.
3. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы». Оқу құралы. Алматы. «Заң әдебиеті» 2004ж. 106б.
4. Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. – Алматы: «Наз» баспа компаниясы, 2003. 328б.
5. Қазақстан Республикасының «Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақстан. 1995ж. 21 қазан. 3-5б.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. –Алматы, «Жеті жарғы».
2000ж. 48б.
7. «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақтан 1999ж. 15 мамыр. 3-4б.
8. Қазақстан Республикасының соттарының қысқаша тарихи кезеңдері. Зерттеу нәтижесі. //Тураби. 1/2001 10-11б.
9. Амандықов С.К. «Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы». Оқу құралы. – Астана. 2001ж. 348б.
10. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық. Алматы. 574б.
11. Қазақстан Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақстан. 2000ж. 28 желтоқсан. 3-4б.
Мемлекет және құқық теориясы. –Алматы, ҚазМу баспа орталығы. 1999. 320б.
2. Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік қызмет туралы» Заңы. 27б.
3. Булгакова Д.А. «Мемлекет және құқық теориясы». Оқу құралы. Алматы. «Заң әдебиеті» 2004ж. 106б.
4. Ағдарбеков Т. «Мемлекет және құқық теориясы» Оқулық. – Алматы: «Наз» баспа компаниясы, 2003. 328б.
5. Қазақстан Республикасының «Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақстан. 1995ж. 21 қазан. 3-5б.
6. Қазақстан Республикасының Конституциясы. –Алматы, «Жеті жарғы».
2000ж. 48б.
7. «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» Қазақстан Республикасының Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақтан 1999ж. 15 мамыр. 3-4б.
8. Қазақстан Республикасының соттарының қысқаша тарихи кезеңдері. Зерттеу нәтижесі. //Тураби. 1/2001 10-11б.
9. Амандықов С.К. «Қазақстан Республикасының Конституциялық құқығы». Оқу құралы. – Астана. 2001ж. 348б.
10. Мемлекет және құқық негіздері. Оқулық. Алматы. 574б.
11. Қазақстан Республикасының «Соттар және судьялардың құқықтық жағдайы туралы» Конституциялық Заңы. //Егемен Қазақстан. 2000ж. 28 желтоқсан. 3-4б.
М А З М Ұ Н Ы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. Тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Мемлекеттің ұғымы мен белгілері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы. Мемлекеттік аппараттың
түсінігі және оның
нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...8
ІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...11
2.1 Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымы
Өкілетті
органдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...11
2. Атқарушы
органдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .15
2.3 Сот
билігі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
ІІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .23 3.1 Мемлекеттік аппарат қызметінің және
ұйымдастырылуының
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
... ... ... ... ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған адебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 26
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата
Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді
мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді. Өз дамуын кеңейте түскен
мемлекетте ерекше орын алатын орган жүйесі болып мемлекеттік аппарат
табылады. Конституцияда мемлекеттік аппарат тармақтарының әрқайсысына кең
өкілеттік берілген.
Қарастырып отырған курстық жұмыстың тақырыбы Қазақстан
Республикасының мемлекеттік аппараты деп аталады.
Курстық жұмыстың мақсаты – мемлекеттік аппарат ұғымы, нысандары,
құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен
байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге
асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең
негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету
мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар
жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі,
белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың
түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі
принциптерін талдап беру.
Жалпы мемлекеттік аппарат өзінің мақсаты бар және оны орындау үшін
–өз құзіреті бар мемлекеттік аппараттың бір буынына жатады. Курстық
жұмыстың мазмұнын толық ашу үшін, әр сұрақты жеке – жеке қарастырып өтелік.
І Тарау 1.1 МЕМЛЕКЕТТІҢ ҰҒЫМЫ МЕН БЕЛГІЛЕРІ
Мемлекет туралы ұғым. Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және
соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті
жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың
айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай-ақ өзіндегі
аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканын дамытудың, әлеуметтік-
саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың
маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына
белсенді түрде әсер ете алады.
Көрсетілген негізгі жағдайлар біздің түсінігімізде және мемлекетті
анықтауда өзінің керінісін табуы керек. Өзінің көрінісін тапқан құбылыстың
күрделігігі мен көп аспектілігіне қарай оның біржақты болуы мүмкін емес
және бірнеше "қабатты" қамтиды. Мемлекет дегеніміз бұл — адамзат қоғамы
дамуының маңызды кезендеріне тән саяси ұйым:
а) қоғамды басқару міндетін атқару, адамдардың, топтардың, таптардың
және басқа да әлеуметтік субъектілердің қарым-қатынасын реттеп, бағыттау,
олардың бірлескен іс-қимылына жағдай жасау жүктелген;
б) оның саясатын жүзеге асыру жүктелген кең тармақты органдар жүйесі
және биліктің ұйымдастырушылық-күш құрлдары бар;
в) тапсырмасының орындалуын қоғамдық өмірдің барлық суъбектілері
қамтамасыз ететін әкімшілік-мәжбүрлеу өкілеттігі берілген.
Мемлекеттің негізгі белгілері. Мемлекеттің рулық басқару ұйымынан
басты айырмашылығы сол, онда арнаулы кәсіби басқару және мәжбүрлеу
аппаратының болуымен немесе, оқу және монографиялық әдебиеттерде
атайтындай, "жария-биліктің" болуы тән.
Бұл жердегі әңгіме қоғамнан бөлініп шыққан, басқару негізгі жұмысына,
кәсібіне, мамандыгына айналған, қатары біртіндеп көбейе бастаған адамдар
туралы.
Мемлекеттің басқа бір ерекше белгісі, өзінің өмір сүруі үшін халықтан
салық жинауға мәжбүр болуы. Салық - бұл Мемлекеттің өмір сүріп, тіршілік
етуінің экономикалық негізі; салықсыз ол күн көре алмайды, өйткені қаржының
жетіспеуінен немесе болмауынан оның бүкіл тіршілігі қиындайды. Салықты
Мемлекеттің барлық азаматтары, соларға қоса шетелдіктер мен азаматтығы жоқ
адамдар да төлейді; халықтың шамалы ғана салық төлеуден босатылады.
Мемлекет салықтан түскен қаржыны басқару және мәжбүрлеу аппаратының орасан
зор армиясын ұстауға, мемлекеттің жүргізетін ішкі саяси және сыртқы саяси
шараларын қаржылан-дыруға, медицинаны, білім беру, ғылым, мэдениет
салаларын қол-дауға, экономиканың маңызды салаларын ынталандыруға, қоғамдық
қауіпсіздікті, құқық тәртібін және қылмыс пен құқық бұзушылықпен күресті
қамтамасыз етуге пайдаланады.
Мемлекеттің ерекше белгілерінің біріне оның өз азаматтарын аумақтық
принцип бойынша бөлетіндігі жатады, ал алғашы - рулық басқару ұйымының
негізі мүлдем басқаша - қандас туысқандардың байланысы мен қарым-
қатынасынан құралады. Енді соңғысы бұрынғы маңызын жойды, басқару ісіне
басым болудан қалды. Керісінше, мемлекет азаматтарға өздеріне тиесілі
құқықтарын бөліп, оларға міндеттер жүктеу туралы мәселені шешкен кезде,
оларды басқару, ұйымдастыру және басқа да шараларға тарту кезінде ең
алдымен олардың аумақтық тиістілігін, тұрғылықты жерін ескереді.
Мемлекеттің даму барысында халықтың аумақтық принципі бірқатар
мемлекеттік-құқықтық институттармен тұтас алғанда жанама түрде байланыс
орната алды, ол оны нақтылай түсуге, тереңдетуге, айқын мазмұнмен
толықтыруға бағытталған еді.
Олардың ішінде қандай да бір мемлекетке тиесілілігі бекітілген
азаматтық институты ерекшеленеді. Басқа тұлғалардың бәрі шетелдіктер немесе
азаматтығы жоқ тұлғалар болып танылады. Азаматтардың мәртебесіндегі
айырмашылықтарының, сондай-ақ шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалардың
арқасында мемлекет халықты "өзіміздікі" және "өзіміздік емес" деп
дифференциялайды. Сыртқы (мемлекеттер арасындағы) және ішкі (автономиялық
және әкімшілік-аумақтық бөліністер арасындағы) шекаралар институтының
маңызы айтарлықтай. Олардың көмегімен мемлекеттік биліктің кеңістіктегі
шегі, сондай-ақ мемлекеттің егемендігінің құрамдас бөлігі болып табылатын
аумақтық билік ету институты анықталады.
Мемлекет басқа ұйымдардан қоғамда әрекет ететін құрылымдарымен және
институттарымен, егемендік сияқты қасиетімен ерекшеленеді. Бұл қасиет
мемлекетті басқа ұйымдардан, қоғамның құрылымдары мен институттарынан
жоғары қойып, оған өзіндік басымдық, қайталанбас ерекшелік береді.
Егемендіктің екі құрамдас бөлігі бар: үстемдік және тәуелсіздік.
Мемлекеттік биліктің үстемдігі деп өз аумағындағы ең жоғары билікті айтады.
Аумағындағы жұмыс істеп тұрған барлық ұйымдар, бірлестіктер, құрылымдар мен
тұлғалар мемлекеттің басымдық ролін мойындайды, өздерін оның мәртебесі мен
маңызынан төмен қояды. Олар мемлекеттік биліктің бұйрығын орындауға,
мемлекеттің белгілеген тәртібін сақтауға міндетті. Мемлекетке тиесілі
аумақта бірде бір ұйым, бірлестік немесе құрылым мемлекетке қарсы келе
алмайды. Егемендіктің екінші бір құрамдас бөлігі болып саналатын
тәуелсіздік дегеніміздің мәнісі, мемлекет өзінің – билігін дербес
жүргізеді, өзінің стратегиялық бағыты мен тактикалық жолын өзі таңдайды, өз
ісіне ешкімді араластырмай, ішкі және сыртқы саясатын өзі жасайды, басқаның
үстемдігіне жол бермейді. Тәуелсіздік ұғымының ішкі аспектісі мемлекеттің
ішінде жұмыс істейтін бірде-бір ұйымның, бірлестіктің және құрылымның
мемлекеттік биліктің дербестігіне қол сұға алмайтындығына ерекше көңіл
аударуға міндеттейді. Ал тәуелсіздіктің сыртқы аспектісі, егемен мемлекет
басқа мемлекеттермен, халықаралық ұйымдармен дербес қарым-қатынасты
сақтайды дегенді білдіреді.
Мемлекет - қоғамның, елдің, халықтың ресми өкілі. Қоғамның, елдің,
халықтың мүддесін ол толығымен көздей алды ма, жоқ па, қоғам, ел, халық
оған өкілеттік берді ме, жоқ па, оған қарамастан бұл мәселснің дұрыс жауабы
алдын ала түйінделіп қойған. Қоғамда, елде, халықтың арасыңда жұмыс істеп
жатқан басқа бірде бір ұйым (бірлестік, құрылым) қоғамның, елдің, халықтың
еркі мен мүддесін білдіруші екендігін, барлық деңгейде және барлық жағдайда
оларды көресете аламын деп мәлімдеуге батылдық білдіре алмайды. Бұған
үміткер болуға мемлекеттің ғана негізі бар. Мемлекеттің мұндай
қасиеттерінің молдығына дау жоқ.
Мемлекеттің басқарудың құқыктық нысаның, реттеуді және ықпал етуді
пайдалануы оның міндетті белгісі болып табылады. Олардың алдында тұрған
міндетті мемлекет құқықсыз шеше алмайды. Егер мемлекеттің аумағында
орналасып, жұмыс істеп тұрған басқа ұйымдар, бірлестіктер мен құылымдар
құқық шеңберінде әрекет етіп, Құқық тәртібін сақтауы, заңдар мен басқа да
құқықтық нұсқауларды орындауы қажет болса, онда құқық аясындағы мемлекеттің
Қызметі мүлде басқаша, маңызды ерекшелігімен сипатталады және әр алуан: бұл
айтылғандардан басқа, мемлекеттің құқықшығармашылық монополиясы, сондай-ақ
құқық қорғау, -бақылау, қамтамасыз етіп-кепілдік беретін функциялары бар:
Мемлекет қоғамдағы негізгі өзара қарым-қатынаста өзінің қызметіндегі басты
демеу болып отырған құқық бастауына сүйенеді.
Мемлекетте ішкі және сырткы функциялардың жиынтығы болуы және оларды
органдар, мекемелер мен билік құралдарының жүйесімен жүзеге асыруға
бейімделуі (бұл мәселелер төменде егжей-тегжейлі қарастырылатын болады)
мемлекеттің айрықша белгісі болып табылады.
Осыған дейін айтылып келген, мемлекеттің ерекшелік белгілерінен басқа,
мемлекеттің элементтері туралы да айту керек, ол отандық оқу және
монографиялық әдебиетте халық пен аумақты меңзейді. Ол тіршілік ету және
даму процесінде мемлекет сүйенетін объективті тірек ретінде түсіндірілуі
керек. Халықсыз және аумақсыз мемлекет жоқ және болмайды да: соңғысын
табиғи факторға немесе мемлекеттің материалдық құрамдас бөлігіне жатқызу
керек.
1.2 Мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттамасы.
Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары.
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы
құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет
қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі;
мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы
Заңының 2-бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар
мен олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де
міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет
делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір
органның өзінің орны, бір-бірімен қарым-қатынастары,
қызметінің негізгі принциптері көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде
мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы және істері өзгеріп отырады.
Шығыс мемлекеттерде бүкіл аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның
билігі орнаған Парламенттік республикада негізгі функциялар
парламенттің қолында болады. Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік
бағыттары байқалады: бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі.
Мемлекеттің әрбір типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес
келеді. Мемлекеттік қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін
азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы
мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді
атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1, 48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын қоғамдық
өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет етуін
қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен құқықтық
механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес, мемлекеттік
аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен,
тәжірибе алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген
қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет
түрлері, яғни, олар барлық субъектілер үшін міндетті болып
табылады және мемлекеттік міндетті салдарды туындатады.
Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық нысандарына
мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын
дайындауға, оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне
тоқталып өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын
адамдардан тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан
қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын
жүйесі, өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста
болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері
ұйымдастыру және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
ІІ. Тарау Қазақстан Республикасының
мемлекеттік аппаратының құрылымы
2.1 Өкілетті органдар
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру
барысында тығыз байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы
мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім
беру, мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда
жалпы әлеуметтік функцияларды атқаратын мемлекеттік
мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін
қажетті ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары
3, 22б..
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға
бағытталған мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы
және осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе
мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын
қызметтеріне сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік
органдар өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ
ол үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң шығару
функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы
өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі
палатадан: Сенат және Мәжілістен тұрады. Сенат облыстардан,
республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан екі адамнан тиісінше
барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын
депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент тағайындайды. Мәжіліс
Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып, құрылатын және
сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша
сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады. Негізінде заң шығару тек
парламенттің құзыреті, бірақ кейде басқа жоғарғы органдар осы
жұмысқа кіріседі. Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке
береді, оны делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан
тарихында екі палаталық парламент 1995 жылғы
Конституциясында жарияланған. Бұл Парламенттің қабылдаған заңдарының
сапасын көтеруге, парламентті біршама тұрақты және орнықты
органға айналдыру үшін қолданған шара. Қазақстанның
сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады, сайлауға депутаттар жиырма бес
жасқа толуы керек. Қазақстан парламентінің ерекшелігін жоғарғы палатасының
құрылуы және оның қызмет бабы көрсетеді. Депутаттардың бір жартысы екі
жылға, ал екінші жартысы төрт жылға сайланады. Сенатқа отыз
жасқа толған адамдар депутат болып сайланады. Парламент
негізгі заң шығарушы орган. Парламенттің сессиясы оның палаталарының
бірлескен және бөлек отырыстары түрінде өткізіледі. Парламенттің
үйлестіруші органдары – бюро, жұмыс органдары – тұрақты
комитеттері, бірлескен комиссиялары болып табылады. Президент
мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда парламент
келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім мәселелерін шешеді,
халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді, конституциялық
заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі сұрақтарын
шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес,
Парламент палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал
содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді,
бюджетке енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды,
мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып
тастайды;
3) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының
мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті,
әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық
дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін
белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де
көмек көрсетуі туралы мәселелерді ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. Тарау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 4
1.1 Мемлекеттің ұғымы мен белгілері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.2 Мемлекеттік аппараттың сипаттамасы. Мемлекеттік аппараттың
түсінігі және оның
нысандары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
...8
ІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...11
2.1 Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымы
Өкілетті
органдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...11
2. Атқарушы
органдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .15
2.3 Сот
билігі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..1 9
ІІІ.
Тарау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .23 3.1 Мемлекеттік аппарат қызметінің және
ұйымдастырылуының
принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
... ... ... ... ... 23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... .25
Пайдаланылған адебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 26
Кіріспе
Қазақстан Республикасының 1995 жылы 30 тамызда қабылданған жаңа Ата
Заңы еліміздің тәуелсіз, демократиялық, құқықтық, зайырлы және егеменді
мемлекет белгілерін бекітіп айқындап берді. Өз дамуын кеңейте түскен
мемлекетте ерекше орын алатын орган жүйесі болып мемлекеттік аппарат
табылады. Конституцияда мемлекеттік аппарат тармақтарының әрқайсысына кең
өкілеттік берілген.
Қарастырып отырған курстық жұмыстың тақырыбы Қазақстан
Республикасының мемлекеттік аппараты деп аталады.
Курстық жұмыстың мақсаты – мемлекеттік аппарат ұғымы, нысандары,
құрылымы, қағидалары туралы нақты әрі толық мазмұнын ашып беру.
Мемлекеттік аппарат мемлекеттік органдардың жүйесін өзімен
байланыстырады және мемлекет алдындағы мақсаттар мен міндеттерді жүзеге
асыру арқылы өз қызметін айқын көрсетеді. Қандай да болмасын мемлекеттің ең
негізгі құрамды элементі – бұл аппарат болып табылады.
Курстық жұмыстың тақырыбының мазмұнын толығымен ашып көрсету
мақсатында төмендегідей сұрақтар қарастырылады. Олардың қатарына мыналар
жатады:
- мемлекеттік аппараттың жалпы сипаты, нақтырақ айтқанда түсінігі,
белгілері және нысандары;
- мемлекеттік аппараттың құрамын құрайтын мемлекеттік органдардың
түрлеріне нақтырақ толық мәлімет беру,
- мемлекеттік аппарат қызметінің және ұйымдастырылуының негізгі
принциптерін талдап беру.
Жалпы мемлекеттік аппарат өзінің мақсаты бар және оны орындау үшін
–өз құзіреті бар мемлекеттік аппараттың бір буынына жатады. Курстық
жұмыстың мазмұнын толық ашу үшін, әр сұрақты жеке – жеке қарастырып өтелік.
І Тарау 1.1 МЕМЛЕКЕТТІҢ ҰҒЫМЫ МЕН БЕЛГІЛЕРІ
Мемлекет туралы ұғым. Мемлекет — басқару функциясын орындайтын және
соның көмегімен қоғамның тіршілік-тынысын қамтамасыз ететін, оған қажетті
жағдайлар мен алғышарттар жасауға ұмтылатын адамзат қоғамын ұйымдастырудың
айрықша нысаны. Өзіне тән ерекше белгілері мен қажетіне, сондай-ақ өзіндегі
аса мол мүмкіндіктеріне қарай мемлекет экономиканын дамытудың, әлеуметтік-
саяси, рухани, ұлтаралық және жеке адамдардың арасындағы қатынастардың
маңызды мәселелерін шешуге нақты қатысып, қоғамдағы істердің жағдайына
белсенді түрде әсер ете алады.
Көрсетілген негізгі жағдайлар біздің түсінігімізде және мемлекетті
анықтауда өзінің керінісін табуы керек. Өзінің көрінісін тапқан құбылыстың
күрделігігі мен көп аспектілігіне қарай оның біржақты болуы мүмкін емес
және бірнеше "қабатты" қамтиды. Мемлекет дегеніміз бұл — адамзат қоғамы
дамуының маңызды кезендеріне тән саяси ұйым:
а) қоғамды басқару міндетін атқару, адамдардың, топтардың, таптардың
және басқа да әлеуметтік субъектілердің қарым-қатынасын реттеп, бағыттау,
олардың бірлескен іс-қимылына жағдай жасау жүктелген;
б) оның саясатын жүзеге асыру жүктелген кең тармақты органдар жүйесі
және биліктің ұйымдастырушылық-күш құрлдары бар;
в) тапсырмасының орындалуын қоғамдық өмірдің барлық суъбектілері
қамтамасыз ететін әкімшілік-мәжбүрлеу өкілеттігі берілген.
Мемлекеттің негізгі белгілері. Мемлекеттің рулық басқару ұйымынан
басты айырмашылығы сол, онда арнаулы кәсіби басқару және мәжбүрлеу
аппаратының болуымен немесе, оқу және монографиялық әдебиеттерде
атайтындай, "жария-биліктің" болуы тән.
Бұл жердегі әңгіме қоғамнан бөлініп шыққан, басқару негізгі жұмысына,
кәсібіне, мамандыгына айналған, қатары біртіндеп көбейе бастаған адамдар
туралы.
Мемлекеттің басқа бір ерекше белгісі, өзінің өмір сүруі үшін халықтан
салық жинауға мәжбүр болуы. Салық - бұл Мемлекеттің өмір сүріп, тіршілік
етуінің экономикалық негізі; салықсыз ол күн көре алмайды, өйткені қаржының
жетіспеуінен немесе болмауынан оның бүкіл тіршілігі қиындайды. Салықты
Мемлекеттің барлық азаматтары, соларға қоса шетелдіктер мен азаматтығы жоқ
адамдар да төлейді; халықтың шамалы ғана салық төлеуден босатылады.
Мемлекет салықтан түскен қаржыны басқару және мәжбүрлеу аппаратының орасан
зор армиясын ұстауға, мемлекеттің жүргізетін ішкі саяси және сыртқы саяси
шараларын қаржылан-дыруға, медицинаны, білім беру, ғылым, мэдениет
салаларын қол-дауға, экономиканың маңызды салаларын ынталандыруға, қоғамдық
қауіпсіздікті, құқық тәртібін және қылмыс пен құқық бұзушылықпен күресті
қамтамасыз етуге пайдаланады.
Мемлекеттің ерекше белгілерінің біріне оның өз азаматтарын аумақтық
принцип бойынша бөлетіндігі жатады, ал алғашы - рулық басқару ұйымының
негізі мүлдем басқаша - қандас туысқандардың байланысы мен қарым-
қатынасынан құралады. Енді соңғысы бұрынғы маңызын жойды, басқару ісіне
басым болудан қалды. Керісінше, мемлекет азаматтарға өздеріне тиесілі
құқықтарын бөліп, оларға міндеттер жүктеу туралы мәселені шешкен кезде,
оларды басқару, ұйымдастыру және басқа да шараларға тарту кезінде ең
алдымен олардың аумақтық тиістілігін, тұрғылықты жерін ескереді.
Мемлекеттің даму барысында халықтың аумақтық принципі бірқатар
мемлекеттік-құқықтық институттармен тұтас алғанда жанама түрде байланыс
орната алды, ол оны нақтылай түсуге, тереңдетуге, айқын мазмұнмен
толықтыруға бағытталған еді.
Олардың ішінде қандай да бір мемлекетке тиесілілігі бекітілген
азаматтық институты ерекшеленеді. Басқа тұлғалардың бәрі шетелдіктер немесе
азаматтығы жоқ тұлғалар болып танылады. Азаматтардың мәртебесіндегі
айырмашылықтарының, сондай-ақ шетелдіктер мен азаматтығы жоқ тұлғалардың
арқасында мемлекет халықты "өзіміздікі" және "өзіміздік емес" деп
дифференциялайды. Сыртқы (мемлекеттер арасындағы) және ішкі (автономиялық
және әкімшілік-аумақтық бөліністер арасындағы) шекаралар институтының
маңызы айтарлықтай. Олардың көмегімен мемлекеттік биліктің кеңістіктегі
шегі, сондай-ақ мемлекеттің егемендігінің құрамдас бөлігі болып табылатын
аумақтық билік ету институты анықталады.
Мемлекет басқа ұйымдардан қоғамда әрекет ететін құрылымдарымен және
институттарымен, егемендік сияқты қасиетімен ерекшеленеді. Бұл қасиет
мемлекетті басқа ұйымдардан, қоғамның құрылымдары мен институттарынан
жоғары қойып, оған өзіндік басымдық, қайталанбас ерекшелік береді.
Егемендіктің екі құрамдас бөлігі бар: үстемдік және тәуелсіздік.
Мемлекеттік биліктің үстемдігі деп өз аумағындағы ең жоғары билікті айтады.
Аумағындағы жұмыс істеп тұрған барлық ұйымдар, бірлестіктер, құрылымдар мен
тұлғалар мемлекеттің басымдық ролін мойындайды, өздерін оның мәртебесі мен
маңызынан төмен қояды. Олар мемлекеттік биліктің бұйрығын орындауға,
мемлекеттің белгілеген тәртібін сақтауға міндетті. Мемлекетке тиесілі
аумақта бірде бір ұйым, бірлестік немесе құрылым мемлекетке қарсы келе
алмайды. Егемендіктің екінші бір құрамдас бөлігі болып саналатын
тәуелсіздік дегеніміздің мәнісі, мемлекет өзінің – билігін дербес
жүргізеді, өзінің стратегиялық бағыты мен тактикалық жолын өзі таңдайды, өз
ісіне ешкімді араластырмай, ішкі және сыртқы саясатын өзі жасайды, басқаның
үстемдігіне жол бермейді. Тәуелсіздік ұғымының ішкі аспектісі мемлекеттің
ішінде жұмыс істейтін бірде-бір ұйымның, бірлестіктің және құрылымның
мемлекеттік биліктің дербестігіне қол сұға алмайтындығына ерекше көңіл
аударуға міндеттейді. Ал тәуелсіздіктің сыртқы аспектісі, егемен мемлекет
басқа мемлекеттермен, халықаралық ұйымдармен дербес қарым-қатынасты
сақтайды дегенді білдіреді.
Мемлекет - қоғамның, елдің, халықтың ресми өкілі. Қоғамның, елдің,
халықтың мүддесін ол толығымен көздей алды ма, жоқ па, қоғам, ел, халық
оған өкілеттік берді ме, жоқ па, оған қарамастан бұл мәселснің дұрыс жауабы
алдын ала түйінделіп қойған. Қоғамда, елде, халықтың арасыңда жұмыс істеп
жатқан басқа бірде бір ұйым (бірлестік, құрылым) қоғамның, елдің, халықтың
еркі мен мүддесін білдіруші екендігін, барлық деңгейде және барлық жағдайда
оларды көресете аламын деп мәлімдеуге батылдық білдіре алмайды. Бұған
үміткер болуға мемлекеттің ғана негізі бар. Мемлекеттің мұндай
қасиеттерінің молдығына дау жоқ.
Мемлекеттің басқарудың құқыктық нысаның, реттеуді және ықпал етуді
пайдалануы оның міндетті белгісі болып табылады. Олардың алдында тұрған
міндетті мемлекет құқықсыз шеше алмайды. Егер мемлекеттің аумағында
орналасып, жұмыс істеп тұрған басқа ұйымдар, бірлестіктер мен құылымдар
құқық шеңберінде әрекет етіп, Құқық тәртібін сақтауы, заңдар мен басқа да
құқықтық нұсқауларды орындауы қажет болса, онда құқық аясындағы мемлекеттің
Қызметі мүлде басқаша, маңызды ерекшелігімен сипатталады және әр алуан: бұл
айтылғандардан басқа, мемлекеттің құқықшығармашылық монополиясы, сондай-ақ
құқық қорғау, -бақылау, қамтамасыз етіп-кепілдік беретін функциялары бар:
Мемлекет қоғамдағы негізгі өзара қарым-қатынаста өзінің қызметіндегі басты
демеу болып отырған құқық бастауына сүйенеді.
Мемлекетте ішкі және сырткы функциялардың жиынтығы болуы және оларды
органдар, мекемелер мен билік құралдарының жүйесімен жүзеге асыруға
бейімделуі (бұл мәселелер төменде егжей-тегжейлі қарастырылатын болады)
мемлекеттің айрықша белгісі болып табылады.
Осыған дейін айтылып келген, мемлекеттің ерекшелік белгілерінен басқа,
мемлекеттің элементтері туралы да айту керек, ол отандық оқу және
монографиялық әдебиетте халық пен аумақты меңзейді. Ол тіршілік ету және
даму процесінде мемлекет сүйенетін объективті тірек ретінде түсіндірілуі
керек. Халықсыз және аумақсыз мемлекет жоқ және болмайды да: соңғысын
табиғи факторға немесе мемлекеттің материалдық құрамдас бөлігіне жатқызу
керек.
1.2 Мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттамасы.
Мемлекеттік аппараттың түсінігі және оның нысандары.
Мемлекеттік аппарат – бұл қоғамды басқару үшін арнаулы
құрылған мемлекет органдарының біртұтас жүйесі. Оның нышандары: мемлекет
қоғамды басқаратын және тек қана қызметпен шұғылданатын адамдардан тұрады;
мемлекеттік аппарат мекеме мен органдардың байланыс жүйесі;
мемлекет органдарының қызметі ұйымдастырушылық, материалдық және әкімшілік
кепілдіктерімен қамсыздандырылады; мемлекеттік аппарат азаматтардың заңды
мүдделер мен құқықтарын қорғау үшін құрылады 1, 48б..
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет туралы
Заңының 2-бабында: Мемлекеттік қызмет – азаматтардың мемлекеттік органдар
мен олардың аппаратында конституциялық негізде жүзеге асырылатын және
мемлекеттік басқаруды жүзеге асыруға, мемлекеттің өзге де
міндеттері мен функцияларын іске асыруға бағытталған кәсіби қызмет
делінген 2, 3б..
Мемлекеттік аппаратың ерекше ішкі құрылысы бар: олардың арасындағы
қатынастар бір жүйеге біріктіріледі. Бұл жүйенің негізін экономика, саяси
қарым-қатынастар, сана-сезім құрайды. Осы жүйеде әрбір
органның өзінің орны, бір-бірімен қарым-қатынастары,
қызметінің негізгі принциптері көрсетіледі. Дамудың әрбір кезінде
мемлекеттік органдардың орындайтын қызмет бабы және істері өзгеріп отырады.
Шығыс мемлекеттерде бүкіл аппаратты бір орталыққа бағындыратын – патшаның
билігі орнаған Парламенттік республикада негізгі функциялар
парламенттің қолында болады. Мемлекеттік аппарат дамуының объективтік
бағыттары байқалады: бюрократизация, дифференция, профессионализмнің өсуі.
Мемлекеттің әрбір типіне мемлекеттік аппараттың ерекше нышандары сәйкес
келеді. Мемлекеттік қызмет – конституциялық негізде баянды етілетін
азаматтардың мемлекеттік органдар мен оның аппаратындағы
мемлекеттік басқаруды, басқа да мемлекеттік міндеттер мен қызметтерді
атқаруды жүзеге асыратын кәсіптік қызметі 1, 48б..
Әдетте заң әдебиеттерінде мемлекеттік аппарат және мемлекет
механизмі түсініктері синоним сөздер ретінде қолданылады. Мемлекеттік
аппарат – бұл мемлекеттің басқарушылық қамтамасыз етушілік және қорғаушылық
функцияларын іске асыру бойынша жұмыстарын жүзеге асыратын мемлекеттік
органдардың, мекемелер мен ұйымдардың біртұтас, иерархиялық жүйесі 3,
5б..
Мемлекет аппаратының, оның барлық бөлімшелерінің мазмұнын қоғамдық
өмірдің барлық салаларының тиісті ұйымдасуы мен тиімді қызмет етуін
қамтамасыз етуге бағытталған басқарушылық, ұйымдастырушылық қызмет құрайды.
Бұл қызметтің нысандары көп жағдайда басқарудағы заңдар мен құқықтық
механизмдердің қолданылу шамасына байланысты. Осыған сәйкес, мемлекеттік
аппарат қызметінің келесі нысандарын бөліп қарастыруға болады:
1) тікелей басқарушылық – бұл ғылыми ұсыныстар жасаумен,
тәжірибе алмасумен байланысты, құқықтық сипатты иеленбеген
қызмет түрлері;
2) құқықтық нысандар – бұл құқықтық заңды сипаттағы қызмет
түрлері, яғни, олар барлық субъектілер үшін міндетті болып
табылады және мемлекеттік міндетті салдарды туындатады.
Мемлекет аппараты қызметінің негізгі құқықтық нысандарына
мыналар жатады:
а) құқықшығармашылық қызмет – бұл нормативтік актілер жобаларын
дайындауға, оларды қабылдау мен жариялауға байланысты қызмет;
б) құқыққолданушы қызмет – бұл құқықтық нормаларды жүзеге асырумен
байланысты қызмет;
в) құқыққорғаушы қызмет – бұл заңдардың сақталуын бақылаумен және
қадағалаумен, кінәлі тұлғаларды заңды жауапкершілікке тартумен т.б.
байланысты қызмет 3, 22б..
Осы жерде мемлекеттік аппараттың жалпы сипаттағы белгілеріне
тоқталып өтелік.
Біріншіден, мемлекеттік аппарат арнайы басқарумен шұғылданатын
адамдардан тұрады (заң шығарумен, заңды орындаумен, оларды бұзудан
қорғайды).
Екіншіден, мемлекеттік аппарат органдардың және мекемелердің қиын
жүйесі, өздерінің негізгі билік қызметтерін іске асыруға тығыз байланыста
болады.
Үшіншіден, мемлекеттік аппарат бөліктерінің барлық қызметтері
ұйымдастыру және қаржы құралдарымен қамтамасыз етіледі 4, 69б..
ІІ. Тарау Қазақстан Республикасының
мемлекеттік аппаратының құрылымы
2.1 Өкілетті органдар
Қазақстан Республикасының мемлекеттік аппаратының құрылымына мыналар
жатады:
1) өздерінің тікелей биліктік функцияларын жүзеге асыру
барысында тығыз байланыстағы және өзара бағыныстылықтағы
мемлекеттік органдар;
2) биліктік өкілеттіктерге ие емес, алайда, экономика, білім
беру, мәдениет, денсаулық қорғау, ғылым т.б. салаларда
жалпы әлеуметтік функцияларды атқаратын мемлекеттік
мекемелер мен кәсіпорындар;
3) басқарумен арнайы айналысатын мемлекеттік қызметшілер;
4) мемлекеттік аппараттың қызметін қамтамасыз ету үшін
қажетті ұйымдастырушылық, қаржылық және күштеу құралдары
3, 22б..
Мемлекеттік аппараттың өздерінің қызметтерін жүзеге асыруға
бағытталған мемлекеттік органдардан тұрады.
Мемлекеттік орган дегеніміз – бұл мемлекеттік міндеттерді орындаушы
және осы мақсатта сәйкес биліктік өкілеттікерді иеленген ұйым немесе
мекеме.
Мемлекеттік органдар бірнеше топқа бөлінеді, олар атқаратын
қызметтеріне сәйкес жүйе-жүйеге, сала-салаға жіктеледі. Мемлекеттік
органдар өкілеттігінің шеңберіне қарай үш топқа бөлінеді:
- мемлекеттік билік органдары;
- мемлекеттік атқару органдары;
- сот билігі.
Республика Президенті мемлекеттік аппаратта ерекше орын алады. Бірақ
ол үш биліктің біріне де жатпайды. Ол мемлекет билігінің барлық
тармақтарының келісіп жұмыс істеуін және өкімет органдарының халық
алдындағы жауапкершілігін қамтамасыз етеді 1, 51б..
Жоғарғы өкілеттік органдарды халық сайлайды. Парламент – заң шығару
функциясын жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы
өкілді органы. Парламент тұрақты негізде жұмыс істейтін екі
палатадан: Сенат және Мәжілістен тұрады. Сенат облыстардан,
республикалық маңызы бар қаладан және астанасынан екі адамнан тиісінше
барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында сайланатын
депутаттардан тұрады. Жеті депутатты Президент тағайындайды. Мәжіліс
Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып, құрылатын және
сайлаушылар саны шамамен тең бір мандатты аумақтық сайлау округтері бойынша
сайланатын алпыс жеті депутаттардан тұрады. Негізінде заң шығару тек
парламенттің құзыреті, бірақ кейде басқа жоғарғы органдар осы
жұмысқа кіріседі. Парламент кейбір заңдарды қабылдау құқығын Президентке
береді, оны делегаттық заңдылық деп атайды. Қазақстан
тарихында екі палаталық парламент 1995 жылғы
Конституциясында жарияланған. Бұл Парламенттің қабылдаған заңдарының
сапасын көтеруге, парламентті біршама тұрақты және орнықты
органға айналдыру үшін қолданған шара. Қазақстанның
сайлау жүйесі мажоритарлық типке жатады, сайлауға депутаттар жиырма бес
жасқа толуы керек. Қазақстан парламентінің ерекшелігін жоғарғы палатасының
құрылуы және оның қызмет бабы көрсетеді. Депутаттардың бір жартысы екі
жылға, ал екінші жартысы төрт жылға сайланады. Сенатқа отыз
жасқа толған адамдар депутат болып сайланады. Парламент
негізгі заң шығарушы орган. Парламенттің сессиясы оның палаталарының
бірлескен және бөлек отырыстары түрінде өткізіледі. Парламенттің
үйлестіруші органдары – бюро, жұмыс органдары – тұрақты
комитеттері, бірлескен комиссиялары болып табылады. Президент
мемлекеттің жоғарғы қызметкерлерін тағайындағанда парламент
келісімін береді, олардан есеп алады, соғыс және бітім мәселелерін шешеді,
халық референдум тағайындау туралы бастама көтереді, конституциялық
заңдылық туралы жыл сайын жолдауын тыңдайды, өзінің ішкі сұрақтарын
шешеді, және басқа да Конституция жүктеген өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады 5, 3б..
Қазақстан Республикасының Конституциясының 54-бабына сәйкес,
Парламент палаталарының бөлек отырысында мәселелерді әуелі Мәжілісте, ал
содан кейін Сенатта өз кезегімен қарау арқылы:
1) заңдар қабылдайды;
2) республикалық бюджетті және оның атқарылуы туралы есептерді,
бюджетке енгізілетін өзгертулер мен толықтыруларды талқылайды,
мемлекеттік салықтар мен алымдарды белгілейді және оларды алып
тастайды;
3) Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысының
мәселелерін шешу тәртібін белгілейді;
4) мемлекеттік наградаларды тағайындайды, Республиканың құрметті,
әскери және өзге де атақтарын, сыныптық шендерін, дипломатиялық
дәрежелерін белгілейді, Республиканың мемлекеттік рәміздерін
белгілейді;
5) мемлекеттік заемдар мен Республиканың экономикалық және өзге де
көмек көрсетуі туралы мәселелерді ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz