Тілдік қатынас туралы

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Жүйелі мәнді сөйлеудің сапалары
2. Тілдік қатынас . сөйлеу тілі арқылы ұғынысу, түсінісу
3. Ұлттық тілді дамыту . тәрбиенің алтын қазығы.

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Тіл мен сөйлеу бір-бірімен айырылмастық бірлікте болатындарына қарамастан, бұл екеуінің бірлігі – тепе-теңдік бірлік емес, әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар диалектикалық бірлік.
Президент Н.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында айтылғандай, «Бәсекелестікке қабілетті ел болу үшін, ең алдымен, оның әрбір мүшесі бәсекелестікке қабілетті болуы қажет». Бәсекелестікке бейімділік адамның жинаған білім қорымен өлшенбейді, алған білімін өмір сүрудің, өзін-өзі дәлелдеудің, өзгелермен тіл табыса әрекет етудің құралы ретінде қолдана білуінен көрінеді. Бұл оқушының сөйлеу дағдыларын сөз мәдениеті негізінде жетілдіру арқылы мүмкін болады.
«Білім – тұл, тілден шығып есілмесе», - дейді Жүсіп Баласағұн. Тілдік білім оқушының саналы әрекетін дамытатын, өмірлік қажеттілігін ақтайтын тегеурінді тетікке айналдыру үшін сол білімнің өзегінде, біріншіден, өзіндік көзқарас, дүниетаным мен сенім қалыптастыратын, екіншіден, ортаға тез бейімделу, жаңа ақпаратты түсіну, қабылдау, өзгелермен қарым-қатынас жасай алу қабілеттерін дамытатын компоненттердің қатары қамтылуына назар аударыла бастады. Өзінің бастауын сан ғасырлық тарих кезінен өткен тілдік әдеп негіздері мен ұлттық құндылықтардан алатын сөйлеу талаптарын жалпы адамзаттық мәдениетпен ұштастыра отырып жас ұрпақтың бойына сіңіру, олардың мәдени әлеуметін арттыру сөз мәдениетіне баулу арқылы жүзеге асары даусыз. Өйткені тіл – адам санасында шындықты бейнелеу мен жинақтау құралы болса, сөйлеу – адамның интеллектуалдық әрекетінің ерекше түрі. Бұл да оқушының тілдік, әлеуметтік, этикалық дағдыларын дара тұлға мәдениетімен бірлікте дамытудың маңыздылығын көрсетеді. Сондықтан бастауыш сыныптың білім мазмұнында сөз мәдениетіне басымдылық беріп, оны оқытуды біртұтас әдістемелік жүйе ретінде қарастыру қажеттігі туындап отыр.
Білім беруді демократияландырудың, ізгілендірудің, гуманитарландырудың тетігі – оқушыны өз әрекетінің иесі деп тану,. Сабақта оқушының сөз бостандығын, ой еркіндігін сезінуіне, өз пікірлерін ашық та айқын айта алуына жағдай жасау арқылы олардың сөз мәдениеті дағдыларын қажетті дәрежеде меңгеретініне кепілдік етуге болады. Өйткені сөз мәдениеті – оқушының эстетикалық қабілетін, адами қасиеттерін тәрбиелеуге жол ашатын тілдік білім мен сөйлеу білігінің бірлігінен туатын интеллект дамытудың бірден-бір қайнар көзі. Сондықтан білім беру саласындағы жаңа педагогикалық парадигмалар тоғысының нәтижесі ретінде сөз мәдениетін меңгертудің құрылымдық жүйесін зерттеудің өзектілігі артып келеді.
«Мәдениет» терминнің ғылыми еңбектерде анықтамасы алуан түрлі. Мәдениет дегеніміз «адамзат әрекетінің құралы» деп келетін жиынтық пікірлер, немесе «табиғаттың бергені емес, адам қолынан шыққанның бәрі» деген қарапайым анықтамалар, я болмаса «қоғамдағы адамның қоршаған ортаға бейімделуі тудырған биологиядан тыс құралдар мен миханизмдер жиынтығы» дейтін таза апстракциялық тұжырымдар еріксіз ойды алуан өрістерге алып қашады. Э.Тэйлордың тұжырымдамасы бойынша «Адам қабілетті игерген білімнің жиынтығы, діни сезім, өнер, парасаттылық, заң, салт-дәстүр, әдет-ғұрып, т.б. мәдениеттің аясына жатады» Дәл сол сияқты әлеументік антропологиямен айналысқан ағылшын ғалымы А.Рэдклифф Браун да мәдениет санатына «Тілді, діни сенімді, эстетикалық талғамды, кәсіби шеберлікті және әр түрлі салт-дәстүрді» жатқызады.

Қолданылған әдебиеттер:
1. Ғабитов Т. Мәдениеттану: оқулық / Раритет, 2006.-63 б.
2. Уәлиұлы Н. Тілемісұлы Н. Сөз мәдениеті: оқулық / Алматы, 2002.
3. М.Ғабдуллин. Қазақ халықының ауыз әдебиеті/ Алматы, Санат 1996 ж
4. Қапасова Б.Қ. Әбдіжүнісова Б.Х. Жұмаділова Ш.Т. Қазақ тілін жедел оқыту./Сөз мәдениеті. Шешендік сөздер./ Астана, Арман. 2007 ж