Әлішер Науаи шығармалары

Жоспар
1. Данышпан ақын Әлішер Науаи
2. «Ескендір қорғаны» дастаны
3. Дастанда Ескендір туралы
4. Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер.

Әлішер Низамаддин Мир Науаи (9.2.1441, Герат, -3.1.1501. сонда) түркі халқының ұлы ақыны, ойшылы, мемлекеттік қайраткері. Әкесі өлгеннен кейін 12 жасар Ә.Науаиды Әбілқасым Бабыр өз тәрбиесіне алған. Ә.Науаи 15 жасында түркі және парсы тілдерінде бірдей жазатын белгілі азын болды. Гератта, Мешхедте, Самарқанда оқып, логика, философия, математика пәндерінен мағлумат алды. Өзінен бұрынғы Фирдауси, Низами, Дехлауи, Хорезми, Сайф, замандастары Атаи, Саккаки, Лутфи, шығармашылығымен танысты. Өзінің мектептес досы Хусайын Байқара Хорасанның әмірі болған кезде, 1469 жылы оның мөр сақтаушысы қызметін атқарды. 1472 жылы уәзір болып тағайындалды және әмір құрметті атағы берілді. Ә. Науаи осы қызметтерде жүріп, ғалымдарға, суретшілерге, музыканттарға, ақындарға, каллиграфтарға қамқорлық жасады. Өз қаржысына тарады. Ақын шығармашылығы 197-дың орта шенінен шығыстанушы назарын аудара бастады.
Ә.Науаидың ақындық дарынына ұлы Абай да тәнті болып,оның шығармашылық дәстүрін жалғастырған. Оның шығармалары көптеген тілдерге аударылған.Таңдамалы өлеңдері қазақ тілінде екі рет (1948, 1968жж) кітап болып басылды. Айбектің «Науаи» романы қазақ тілінде жарық көрді. (1950ж) Ә.Науаидың шығармашылығын зерттеуге қазақ ғалымдары да (М.Әуезов, Е.Ысмаилов, Р.Бердібаев, К.Сейдеханов т.б.) елеулі үлес қосты. Ұлы шаирдың мерейтойы КСРО көлемінде аталыр өтті. (1948-1968жж) Ақын Н. Айтовтың Ә.Науаидың ғазалдарын қазақ тіліне тәркімелеп, жеке кітап етіп шығарды. Жолдар, көпірлер, каналдар, керуен сарайлар, мектептер, шеберханалар салдырды. Ә. Науаидың халық арасында абырой беделінің артуын қызғанған басқа уәзірлер оны Байқарамен араздастырып, 1476 жылы уәзірліктен босатылуына себепті болды.
Ол шығармашылық жұмыспен айналысып, «хәмсә» жырлар тобына енетін «Жақсылардың таңдауы», «Фархад пен Шырын», «Ләйля мен Мәжнүн», «Жеті әлем», «Ескендір дуалы» атты шығармаларын жазды. Ә. Науаидың «Хамсасының» Низами, Дехлауи, Низми «хамсаларынан» ерекшелігі – араб парсы тілінде емес, түрлі шағатай тілінде жазылуы, халықтың ой-арманына, мақсат-мұратына жақындығы.

Пайдаланған әдебиеттер

1. Ескендір қорғаны дастан. Өзбек тілінен аударған. Нәсіпбек Айтов
Алматы «Жазушы» 1989ж
2. Шығыс: Таңдамалы өлеңдері. Алматы 1948 ж, Асарлар 15 томник. Ташкент 1963-68жж. Ғазалдар А, 1968, Стихотворения и поэмы , М. 1965г Әд: Шарафуддинов А, Алишер Навои. Биографический очерк, Ташкент1948 г. Исмаилов Е, Науаи және қазақ әдебиеті, 1948, Бердібаев Р, Гулсатанның бұлбұлдары А, 1970ж.