Әбілқайырдың өлімінен кейінгі жағдай

Жоспар

1. Әбілқайырдың өлімінен кейінгі жағдай.
2. Қазақ.орыс сауда байланыстары.
3. Патшалы Ресейдің жер мәселесіндегі отаршыл саясаты.

XVIII ғасырдағы Қазақстанның ірі мемлекет қайраткерлерінің бірі Әбілқайыр қайтыс болғаннан кейін ханның мирасқорлары ол біріктірген Кіші және Орта жүздердегі иеліктерін сақтап қала алмады. Кіші жүздің өз ішінде Әбілқайырдан кейін хан болған Нұралының иеліктеріне шек қойылды. Өлген ханның басты тірегі болған шекті руы қазақтарының бір бөлігі Батыр сұлтанды хан деп таныды. Сөйтіп, Кіші жүзде екі хандық орнады: Кіші жүздің оңтүстік-шығысы Батыр сұлтанның, ал солтүстік-батыс өңірі Нұралының ықпалында қалды. Ресеймен іргелес орналасқан Кіші жүзде екі хандықтың құрылуы, әрине, патша үкіметінің осы өңірді, әсіресе Каспий теңізінің солтүстік-шығыс аудандарын отарлауы үшін қолайлы еді. Ресейдің Кіші жүзге қатысты саясатына қазақ-башқұрт қатынастары бірқатар өзгерістер енгізді. Осы күресті жаныштау кезеңінде патша қарулы күштерінің қуғынына ұшыраған елу мыңдай башқұрттар бас сауғалап көршілес Қазақстанға қашты.
Алайда қазақ жұртына патша әкімінің хаттарынан гөрі башқұрттардың көтеріліс басшысы Батыршаның үндеулері жақын еді. Көтеріліске қатынасқан башқұрттардың негізгі бөлігі қазақ ауылдарынан өздеріне қорғаныш тауып, кейін Башқұртстанға қайта оралады.
Қазақстан халықтарының қарым-қатынастарына, әсіресе Ресей елімен байланысына түбірлі өзгерістер енгізген Жоңғария мемлекетінің құлауы. 1745 жылы көрнекті қолбасы, қалмақтардың билеушісі Калдан-Цэрен қайтыс болғаннан кейін Орталық Азиядағы сая¬си жағдай тіпті шиеленісіп кетті. Қазақстан мен Жоқғария шекарасында қайшылықтардың шиеленісуі нәтижесінде XVIII ғасырдық 20-жылдарында қазақстандық Алтайды осы бай өңірді патша үкіметінің отарлауы барысында пайда болған зауыттарына, кен орындарына қауіп төнді. Осындай жағдайда патша үкіметі, бір жағынан, өзінің экономикалық мүдделерін қорғау, екінші жағынан, Қазақстанның тәуелділігін күшейту мақсатымен қазақ жерінде, немесе оған тікелей іргелес өңірде бекініс шептерін кеңейтуге кірісті. Оған дейін 1747 жылы Алтайдың байлықтарына көзі құныққан Елизавета Петровна үкіметі арнайы шешім арқылы бұрын ауқатты Демидовтар әулетінің қосында болған тау-кен кәсіпорындарын орыс патшаларының отбасыларының меншігі деп жария-лаған еді.