Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты. Оның қазіргі кездегі бағыттары мен проблемалары. (1991-2004ж.ж.)
Жоспар
Кіріспе
І.тарау. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.
ІІ.тарау. Қазақстан Республикасының шет елдермен
қарым.қатынасы.
IІІ. тapay. Қытай халық Республикасы мен жасалған келіссөздер
ІҮ.тарау. Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы
дипломатиялық қарым. қатынастар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
І.тарау. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.
ІІ.тарау. Қазақстан Республикасының шет елдермен
қарым.қатынасы.
IІІ. тapay. Қытай халық Республикасы мен жасалған келіссөздер
ІҮ.тарау. Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы
дипломатиялық қарым. қатынастар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Сыртқы саясат мәселелері жөніндегі біздің мемлекетіміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев басқарған Кеңестен соң шамамен жарты жылдай уақыт өтті. Бұл форумды қазақстандық сыртқы саясат қызметіндегі бетбұрыс сәт болды десек, асыра айтқандық болмас. Кеңестегі сөйлеген сөзінде Президент Қазақстан сыртқы саясатының басымдықтарын айқын және көрнекі түрде белгілеп берді, біздің мемлекетіміздің дипломатиялық қызметінің тиісті бағыттарына нақты міндеттер қойды.
Н.Ә.Назарбаевтың сөзі шын мәнісінде сыртқы саясат ведомствосының практикалық жұмысының, осы жердегі болсын, орталықтағы немесе шет елдегі болсын барлық аспектілерін қамтиды. Президенттің нұсқашалары біздің еліміздегі қайта құруларға қолайлы сыртқы жағдайларды жасау үшін кең саяси ептілікке және нақты дипломатиялық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Басқа сөзбен айтқанда, дипломатиялық қызмет Қазақстанның халықаралық құқықтық субъектісі және әлемдік қоғамдастықтың мүшесі ретінде одан әрі дамуына жәрдемдесудің маңызды құрамына айналып отыр. Бұл жәрдем дүниежүзілік саясатта елеулі рөл атқарып отырған аймақтық мемлекет ретінде Қазақстанның халықаралық айқындамаларын нығайтудан бастап елге қаржы экономикалық.
Таяу шығыстық бағыттың Президенттің Египетке және Сауд Арабиясына сапарларымен міндеттелген жалпы желісі ешқандай түзетуді қажет етпейді. Осы теңдестірілген бағыт. Қазақстанның бұл аймақтағы ұзақ мерзімді мүдделеріне мақсатында Таяу және Орта шығыс мемлекеттерінің бірқатарына сыртқы істер министрлігінің сапары туралы мәселе әзірленіп жатыр. Бұған қоса Иран сияқты соншалықты маңызды экономикалық әріптеспен өзара қарым-қатынастардағы оң үрдістерді атап өту керек. Бұл елдің бұрынғыша біздің сыртқа экономикалық стратегиямызда үлкен орын алатынын негізге алу қажет. Бірақ, Иранмен саяси ретінде Алматыда Сыртқы істер министрі Али Акбар Велаятимен екі жақты қатынастардың және халықаралық ахуалдың маңызды мәселелері жөніндегі келіссөздерді атау керек. 1/4 бет/
Тұтас алғанда біздің дипломатиямыздың азиялық бағыты Президенттің сыртқы саяси бағытын жүзеге асыру ісі тапсырылғандар үшін практикалық қызметтің негізгі арқауы болуы тиіс.
Қазіргі бар үрдістерді үнемі бақылап отыру керек. Соған қарағанда, Қазақстан келесі жүз жылдықта Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік проблемаларына келісілген көзқарастар баяндалатын қандайда бір нысандағы ауқымды құжатты қабылдауда бастама жасауға құқықты. Жақты тұрғыда мұны Президенттің Қытайға барған сапарының кезінде іске асыру ойда болған. Маған белгілі болғандай, бұл жұмысқа Қазақстан мен Қытайдың сыртқы саясат ведомстволары кірісіп те кеткен.
Қазақстанның азиялық саясатының проблемалары біздің елшілеріміздің бірқатарының ой-тұжырымдары мен ұсыныстарын тыңдауға болатын алқа мәжілісінің кун тәртібіне енгізілуі тиіс деп санаймын.
Алайда бізге қол жеткен жетістіктерге тоқмейілісуге болмайды. Жоғарыда айтқанымдай, көп жақты көлемде екі жақты қатынастар деңгейінде де бәрі істелген жоқ. Елшілерге практикалық жұмысты және тиісті акцияларды ақпараттық толықтыруды күшейту қажет. Жеке мәселелерде ақпарат талдау жұмысында тұйықталып қалмай, акценттерді дұрыс қоя білуге, біздің еліміздің мүдделері мен оның әлеументтік мүмкіндіктеріне тиісті баға бере отырып, проблемалардың барлық жиынтығын олардың алуан түрінде көре алуға тырысқан ләзім.
Шын мәнісінде еуразиялық мемлекет болып табылатын Қазақстан өз саясатын да еуропалық бағытты да ескеруге тиіс. Бағыттардың қайсысы басымдау сипатқа ие болуға тиіс екендігі жөнінде сөз жарыстырудың мағынасы жоқ. Қазақстанның күш қуаты мен артықшылығы оның осындай әр-түрлі саясатты жүргізуге шамасы келетіндігіне негізделеді.Сыртқы саяси стандарттың осындай форматына дейін біз әлі жетілген жоқпыз деп қара аспанды төндіре берудің қажеті жоқ. Сонымен бірге біз барлық нәрсеге және барлық жерге де қатысуға тиіспіз деп санап, гигантоманияға да салынбаған дұрыс. Басқаша айтқанда, тиісті сыртқы саяси акцияларды біздің еліміздің шын мәнісіндегі әлеуметімен дәлме-дәл салыстыру керек.Ал бұл үшін барлық дипломаттарға саяси көрегендік, тапқырлық және қазіргі жағдаяттарды түсіне білудің бірдейлігін көрсету керек. 2/5бет/
Францияға қатысты, сондай-ақ ГФР мен ЕО-дағы Дипломатиялық қызметімізді оң бағалауымызға болады. Жоғары деңгейдегі байланыстардан басқа, Францияның және ГФР-дің үкімет басшыларының деңгейіндегі келіссөздер мен консультациялар мәселелері қарастырылу үстінде. Францияға қатысты мәселенің бірі-Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы келісімге қол қою жөніндегі жұмыстар аяқталуға тиісті. Франция болашақта да біздің еуропалық саясатымызда маңызды орын алуға тиіс екенін ескеруіміз керек.
Бұл пікіріміз Ұлыбритания, сондай-ақ Италия, Испания елдері тәрізді ірі еуропалық державаларға да қатысты. Біздің батыс Еуропадағы саясатымыздың өрістеуін тап осы аталған мемлекеттер айқындауға тиісті. Сонымен бірге күн тәртібінде тұрған мәселелерді шешу үшін жұмсалатын күш-жігерді еселей түсуіміз керек. Бұл арада әлі күнге дейін шешілмеген мәселелердің бар екенін айтуға тура келгені әрине өкінішті-ақ.
Инвестицияларды қорғау туралы Ұлыбританиямен келісімге қол қойылады, бұл келісімсіз біздің елдеріміз арасындағы толық көлемдегі экономикалық ынтымақтастық туралы айту қиын. Жуық арада экономикалық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан британ комиссиясының мәжілісін өткізу туралы жасаған уағдаластық жүзеге асыруға тиіс. Біздің Венгриядағы елшілігіміз Шығыс Еуропа елдеріндегі саясатымыздың алдыңғы қатарынан көрінеді. Елшіліктің жұмсалған күш - жігерінің арқасында Қазақстанның Венгриямен қарым-қатынасы едәуір іргерілеп отыр.
Сыртқы саясат мәселелері жөніндегі біздің мемлекетіміздің Президенті Н.Ә.Назарбаев басқарған Кеңестен соң шамамен жарты жылдай уақыт өтті. Бұл форумды қазақстандық сыртқы саясат қызметіндегі бетбұрыс сәт болды десек, асыра айтқандық болмас. Кеңестегі сөйлеген сөзінде Президент Қазақстан сыртқы саясатының басымдықтарын айқын және көрнекі түрде белгілеп берді, біздің мемлекетіміздің дипломатиялық қызметінің тиісті бағыттарына нақты міндеттер қойды.
Н.Ә.Назарбаевтың сөзі шын мәнісінде сыртқы саясат ведомствосының практикалық жұмысының, осы жердегі болсын, орталықтағы немесе шет елдегі болсын барлық аспектілерін қамтиды. Президенттің нұсқашалары біздің еліміздегі қайта құруларға қолайлы сыртқы жағдайларды жасау үшін кең саяси ептілікке және нақты дипломатиялық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Басқа сөзбен айтқанда, дипломатиялық қызмет Қазақстанның халықаралық құқықтық субъектісі және әлемдік қоғамдастықтың мүшесі ретінде одан әрі дамуына жәрдемдесудің маңызды құрамына айналып отыр. Бұл жәрдем дүниежүзілік саясатта елеулі рөл атқарып отырған аймақтық мемлекет ретінде Қазақстанның халықаралық айқындамаларын нығайтудан бастап елге қаржы экономикалық.
Таяу шығыстық бағыттың Президенттің Египетке және Сауд Арабиясына сапарларымен міндеттелген жалпы желісі ешқандай түзетуді қажет етпейді. Осы теңдестірілген бағыт. Қазақстанның бұл аймақтағы ұзақ мерзімді мүдделеріне мақсатында Таяу және Орта шығыс мемлекеттерінің бірқатарына сыртқы істер министрлігінің сапары туралы мәселе әзірленіп жатыр. Бұған қоса Иран сияқты соншалықты маңызды экономикалық әріптеспен өзара қарым-қатынастардағы оң үрдістерді атап өту керек. Бұл елдің бұрынғыша біздің сыртқа экономикалық стратегиямызда үлкен орын алатынын негізге алу қажет. Бірақ, Иранмен саяси ретінде Алматыда Сыртқы істер министрі Али Акбар Велаятимен екі жақты қатынастардың және халықаралық ахуалдың маңызды мәселелері жөніндегі келіссөздерді атау керек. 1/4 бет/
Тұтас алғанда біздің дипломатиямыздың азиялық бағыты Президенттің сыртқы саяси бағытын жүзеге асыру ісі тапсырылғандар үшін практикалық қызметтің негізгі арқауы болуы тиіс.
Қазіргі бар үрдістерді үнемі бақылап отыру керек. Соған қарағанда, Қазақстан келесі жүз жылдықта Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік проблемаларына келісілген көзқарастар баяндалатын қандайда бір нысандағы ауқымды құжатты қабылдауда бастама жасауға құқықты. Жақты тұрғыда мұны Президенттің Қытайға барған сапарының кезінде іске асыру ойда болған. Маған белгілі болғандай, бұл жұмысқа Қазақстан мен Қытайдың сыртқы саясат ведомстволары кірісіп те кеткен.
Қазақстанның азиялық саясатының проблемалары біздің елшілеріміздің бірқатарының ой-тұжырымдары мен ұсыныстарын тыңдауға болатын алқа мәжілісінің кун тәртібіне енгізілуі тиіс деп санаймын.
Алайда бізге қол жеткен жетістіктерге тоқмейілісуге болмайды. Жоғарыда айтқанымдай, көп жақты көлемде екі жақты қатынастар деңгейінде де бәрі істелген жоқ. Елшілерге практикалық жұмысты және тиісті акцияларды ақпараттық толықтыруды күшейту қажет. Жеке мәселелерде ақпарат талдау жұмысында тұйықталып қалмай, акценттерді дұрыс қоя білуге, біздің еліміздің мүдделері мен оның әлеументтік мүмкіндіктеріне тиісті баға бере отырып, проблемалардың барлық жиынтығын олардың алуан түрінде көре алуға тырысқан ләзім.
Шын мәнісінде еуразиялық мемлекет болып табылатын Қазақстан өз саясатын да еуропалық бағытты да ескеруге тиіс. Бағыттардың қайсысы басымдау сипатқа ие болуға тиіс екендігі жөнінде сөз жарыстырудың мағынасы жоқ. Қазақстанның күш қуаты мен артықшылығы оның осындай әр-түрлі саясатты жүргізуге шамасы келетіндігіне негізделеді.Сыртқы саяси стандарттың осындай форматына дейін біз әлі жетілген жоқпыз деп қара аспанды төндіре берудің қажеті жоқ. Сонымен бірге біз барлық нәрсеге және барлық жерге де қатысуға тиіспіз деп санап, гигантоманияға да салынбаған дұрыс. Басқаша айтқанда, тиісті сыртқы саяси акцияларды біздің еліміздің шын мәнісіндегі әлеуметімен дәлме-дәл салыстыру керек.Ал бұл үшін барлық дипломаттарға саяси көрегендік, тапқырлық және қазіргі жағдаяттарды түсіне білудің бірдейлігін көрсету керек. 2/5бет/
Францияға қатысты, сондай-ақ ГФР мен ЕО-дағы Дипломатиялық қызметімізді оң бағалауымызға болады. Жоғары деңгейдегі байланыстардан басқа, Францияның және ГФР-дің үкімет басшыларының деңгейіндегі келіссөздер мен консультациялар мәселелері қарастырылу үстінде. Францияға қатысты мәселенің бірі-Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау туралы келісімге қол қою жөніндегі жұмыстар аяқталуға тиісті. Франция болашақта да біздің еуропалық саясатымызда маңызды орын алуға тиіс екенін ескеруіміз керек.
Бұл пікіріміз Ұлыбритания, сондай-ақ Италия, Испания елдері тәрізді ірі еуропалық державаларға да қатысты. Біздің батыс Еуропадағы саясатымыздың өрістеуін тап осы аталған мемлекеттер айқындауға тиісті. Сонымен бірге күн тәртібінде тұрған мәселелерді шешу үшін жұмсалатын күш-жігерді еселей түсуіміз керек. Бұл арада әлі күнге дейін шешілмеген мәселелердің бар екенін айтуға тура келгені әрине өкінішті-ақ.
Инвестицияларды қорғау туралы Ұлыбританиямен келісімге қол қойылады, бұл келісімсіз біздің елдеріміз арасындағы толық көлемдегі экономикалық ынтымақтастық туралы айту қиын. Жуық арада экономикалық ынтымақтастық жөніндегі Қазақстан британ комиссиясының мәжілісін өткізу туралы жасаған уағдаластық жүзеге асыруға тиіс. Біздің Венгриядағы елшілігіміз Шығыс Еуропа елдеріндегі саясатымыздың алдыңғы қатарынан көрінеді. Елшіліктің жұмсалған күш - жігерінің арқасында Қазақстанның Венгриямен қарым-қатынасы едәуір іргерілеп отыр.
Пайдаланылған әдебиеттер.
1. Ақиқат -2004 №8 12-15 б.
2. Заң газеті -2002 3 шілде -16.
3. Егемен Қазақстан -2002 18 қыркүйек. №120 1-2 б.
4. Ақиқат 2002 №3 62-66 б.
5. Егемен Қазақстан 1998-8 шілде №132
6. Егемен Қазақстан 2002 10 қыркүйек №215 1-бет.
7. Қазақстан Заман 2001 23-қараша 3-б.
8. Заң газеті 2001 31-қазан 66.
9. Егемен Қазақстан 2004 8-қыркүйек №228 3-б.
10. Оңтүстік Қазақстан 1996 9-қазан №86.
11. Егемен Қазақстан - 1996 6-шілде №130-1 бет.
12. Ақиқат 1996 №11 48-бет.
13. Егемен Қазақстан 1996 6 шілде №130.
14. Егемен Қазақстан 1996 19шілде №139.
15. Егемен Қазақстан 1996 12 қыркүйек №177 2-б.
16. Егемен Қазақстан 1996 16-қазан 5-6.
17. Қазақстан Заман 2003 21-ақпан №8 3-б.
18. Егемен Қазақстан 2001 20-желтоқсан №292 1-б.
19. Атамекен 1995 - 8 сәуір.
20. Егемен Қазақстан 2001 21 желтоқсан №293-294.
21. Егемен Қазақстан 2003 7-ақпан №30-31 1 бет.
22. Ақиқат 2003 №1 19-23 бет.
23. Халық кеңесі 1995 21-ақпан.
24. Егемен Қазақстан 2004 7-сәуір - 1 б.
25. Егемен Қазақстан 2004 19 сәуір - 1 б.
26. Егемен Қазақстан 2004 21 сәуір №100
27. Токаев К.К.Внешняя политика Казахстана: приоритеты
и задачи казахтанская правда, 22 октября 1994.
28 Токаев К.К. Некоторые аспекты практической реализации
вешнополитического курса Казахстана (вступление на
расширенной коллегий МИД РК 17 августа 1995) // Саясат,
1995. № 5. С.39-49.
29 Токаев К.К. Важный этап в реализации казахстанской
инициативы: интервью с министерством иностранных дел о
СВМДА // Казахстанская правда, 6 февраля 1996г.
30 Токаев К.К. Внешняя политика: время размышлений, время
действий // Казахстан и мировое сообщество, 1995.
№2 (3). С.3-9.
31 Бжезинский 3. Великая шахматная доска - М.:
Международные отношения, 1998 г. -с53.
32 Вестник Московского государственного университета.
Серия 12.- 1993г.-№4-С.32.
33 Чжень Ку Фу. Геополитика и геополитическое мышление:
заподное и китайское. Тайвань и геополитика азиатско -
американской дилеммы. – Нью-Йорк. 1992 г.с. 8
34 Исход к Востоку. Предчувствия и свершения. Утверждение
евразийцев. София, 1921 г.
35 Токаев К.К. Организация Объедененных наций: полвека
служения миру. - Ал маты, 1995, 192 с.
36 Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней
1. Ақиқат -2004 №8 12-15 б.
2. Заң газеті -2002 3 шілде -16.
3. Егемен Қазақстан -2002 18 қыркүйек. №120 1-2 б.
4. Ақиқат 2002 №3 62-66 б.
5. Егемен Қазақстан 1998-8 шілде №132
6. Егемен Қазақстан 2002 10 қыркүйек №215 1-бет.
7. Қазақстан Заман 2001 23-қараша 3-б.
8. Заң газеті 2001 31-қазан 66.
9. Егемен Қазақстан 2004 8-қыркүйек №228 3-б.
10. Оңтүстік Қазақстан 1996 9-қазан №86.
11. Егемен Қазақстан - 1996 6-шілде №130-1 бет.
12. Ақиқат 1996 №11 48-бет.
13. Егемен Қазақстан 1996 6 шілде №130.
14. Егемен Қазақстан 1996 19шілде №139.
15. Егемен Қазақстан 1996 12 қыркүйек №177 2-б.
16. Егемен Қазақстан 1996 16-қазан 5-6.
17. Қазақстан Заман 2003 21-ақпан №8 3-б.
18. Егемен Қазақстан 2001 20-желтоқсан №292 1-б.
19. Атамекен 1995 - 8 сәуір.
20. Егемен Қазақстан 2001 21 желтоқсан №293-294.
21. Егемен Қазақстан 2003 7-ақпан №30-31 1 бет.
22. Ақиқат 2003 №1 19-23 бет.
23. Халық кеңесі 1995 21-ақпан.
24. Егемен Қазақстан 2004 7-сәуір - 1 б.
25. Егемен Қазақстан 2004 19 сәуір - 1 б.
26. Егемен Қазақстан 2004 21 сәуір №100
27. Токаев К.К.Внешняя политика Казахстана: приоритеты
и задачи казахтанская правда, 22 октября 1994.
28 Токаев К.К. Некоторые аспекты практической реализации
вешнополитического курса Казахстана (вступление на
расширенной коллегий МИД РК 17 августа 1995) // Саясат,
1995. № 5. С.39-49.
29 Токаев К.К. Важный этап в реализации казахстанской
инициативы: интервью с министерством иностранных дел о
СВМДА // Казахстанская правда, 6 февраля 1996г.
30 Токаев К.К. Внешняя политика: время размышлений, время
действий // Казахстан и мировое сообщество, 1995.
№2 (3). С.3-9.
31 Бжезинский 3. Великая шахматная доска - М.:
Международные отношения, 1998 г. -с53.
32 Вестник Московского государственного университета.
Серия 12.- 1993г.-№4-С.32.
33 Чжень Ку Фу. Геополитика и геополитическое мышление:
заподное и китайское. Тайвань и геополитика азиатско -
американской дилеммы. – Нью-Йорк. 1992 г.с. 8
34 Исход к Востоку. Предчувствия и свершения. Утверждение
евразийцев. София, 1921 г.
35 Токаев К.К. Организация Объедененных наций: полвека
служения миру. - Ал маты, 1995, 192 с.
36 Токаев К.К. Под стягом независимости. Очерки о внешней
Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.
Оның қазіргі кездегі бағыттары мен проблемалары.
(1991-2004ж.ж.)
Жоспар
Кіріспе
І-тарау. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.
ІІ-тарау. Қазақстан Республикасының шет елдермен
қарым-қатынасы.
IІІ- тapay. Қытай халық Республикасы мен жасалған келіссөздер
ІҮ-тарау. Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы
дипломатиялық қарым- қатынастар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Сыртқы саясат мәселелері жөніндегі біздің мемлекетіміздің Президенті
Н.Ә.Назарбаев басқарған Кеңестен соң шамамен жарты жылдай уақыт өтті. Бұл
форумды қазақстандық сыртқы саясат қызметіндегі бетбұрыс сәт болды десек,
асыра айтқандық болмас. Кеңестегі сөйлеген сөзінде Президент Қазақстан
сыртқы саясатының басымдықтарын айқын және көрнекі түрде белгілеп берді,
біздің мемлекетіміздің дипломатиялық қызметінің тиісті бағыттарына нақты
міндеттер қойды.
Н.Ә.Назарбаевтың сөзі шын мәнісінде сыртқы саясат ведомствосының
практикалық жұмысының, осы жердегі болсын, орталықтағы немесе шет елдегі
болсын барлық аспектілерін қамтиды. Президенттің нұсқашалары біздің
еліміздегі қайта құруларға қолайлы сыртқы жағдайларды жасау үшін кең саяси
ептілікке және нақты дипломатиялық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға мүмкіндік
береді. Басқа сөзбен айтқанда, дипломатиялық қызмет Қазақстанның
халықаралық құқықтық субъектісі және әлемдік қоғамдастықтың мүшесі ретінде
одан әрі дамуына жәрдемдесудің маңызды құрамына айналып отыр. Бұл жәрдем
дүниежүзілік саясатта елеулі рөл атқарып отырған аймақтық мемлекет ретінде
Қазақстанның халықаралық айқындамаларын нығайтудан бастап елге қаржы
экономикалық.
Таяу шығыстық бағыттың Президенттің Египетке және Сауд Арабиясына
сапарларымен міндеттелген жалпы желісі ешқандай түзетуді қажет етпейді. Осы
теңдестірілген бағыт. Қазақстанның бұл аймақтағы ұзақ мерзімді
мүдделеріне мақсатында Таяу және Орта шығыс мемлекеттерінің бірқатарына
сыртқы істер министрлігінің сапары туралы мәселе әзірленіп жатыр. Бұған
қоса Иран сияқты соншалықты маңызды экономикалық әріптеспен өзара қарым-
қатынастардағы оң үрдістерді атап өту керек. Бұл елдің бұрынғыша біздің
сыртқа экономикалық стратегиямызда үлкен орын алатынын негізге алу қажет.
Бірақ, Иранмен саяси ретінде Алматыда Сыртқы істер министрі Али Акбар
Велаятимен екі жақты қатынастардың және халықаралық ахуалдың маңызды
мәселелері жөніндегі келіссөздерді атау керек. 14 бет
Тұтас алғанда біздің дипломатиямыздың азиялық бағыты Президенттің
сыртқы саяси бағытын жүзеге асыру ісі тапсырылғандар үшін практикалық
қызметтің негізгі арқауы болуы тиіс.
Қазіргі бар үрдістерді үнемі бақылап отыру керек. Соған қарағанда,
Қазақстан келесі жүз жылдықта Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік
проблемаларына келісілген көзқарастар баяндалатын қандайда бір нысандағы
ауқымды құжатты қабылдауда бастама жасауға құқықты. Жақты тұрғыда мұны
Президенттің Қытайға барған сапарының кезінде іске асыру ойда болған. Маған
белгілі болғандай, бұл жұмысқа Қазақстан мен Қытайдың сыртқы саясат
ведомстволары кірісіп те кеткен.
Қазақстанның азиялық саясатының проблемалары біздің елшілеріміздің
бірқатарының ой-тұжырымдары мен ұсыныстарын тыңдауға болатын алқа
мәжілісінің кун тәртібіне енгізілуі тиіс деп санаймын.
Алайда бізге қол жеткен жетістіктерге тоқмейілісуге болмайды. Жоғарыда
айтқанымдай, көп жақты көлемде екі жақты қатынастар деңгейінде де бәрі
істелген жоқ. Елшілерге практикалық жұмысты және тиісті акцияларды
ақпараттық толықтыруды күшейту қажет. Жеке мәселелерде ақпарат талдау
жұмысында тұйықталып қалмай, акценттерді дұрыс қоя білуге, біздің еліміздің
мүдделері мен оның әлеументтік мүмкіндіктеріне тиісті баға бере отырып,
проблемалардың барлық жиынтығын олардың алуан түрінде көре алуға тырысқан
ләзім.
Шын мәнісінде еуразиялық мемлекет болып табылатын Қазақстан өз
саясатын да еуропалық бағытты да ескеруге тиіс. Бағыттардың қайсысы
басымдау сипатқа ие болуға тиіс екендігі жөнінде сөз жарыстырудың мағынасы
жоқ. Қазақстанның күш қуаты мен артықшылығы оның осындай әр-түрлі саясатты
жүргізуге шамасы келетіндігіне негізделеді.Сыртқы саяси стандарттың
осындай форматына дейін біз әлі жетілген жоқпыз деп қара аспанды төндіре
берудің қажеті жоқ. Сонымен бірге біз барлық нәрсеге және барлық жерге де
қатысуға тиіспіз деп санап, гигантоманияға да салынбаған дұрыс. Басқаша
айтқанда, тиісті сыртқы саяси акцияларды біздің еліміздің шын мәнісіндегі
әлеуметімен дәлме-дәл салыстыру керек.Ал бұл үшін барлық дипломаттарға
саяси көрегендік, тапқырлық және қазіргі жағдаяттарды түсіне білудің
бірдейлігін көрсету керек. 25бет
Францияға қатысты, сондай-ақ ГФР мен ЕО-дағы Дипломатиялық
қызметімізді оң бағалауымызға болады. Жоғары деңгейдегі байланыстардан
басқа, Францияның және ГФР-дің үкімет басшыларының деңгейіндегі
келіссөздер мен консультациялар мәселелері қарастырылу үстінде. Францияға
қатысты мәселенің бірі-Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау
туралы келісімге қол қою жөніндегі жұмыстар аяқталуға тиісті.
Франция болашақта да біздің еуропалық саясатымызда маңызды орын алуға тиіс
екенін ескеруіміз керек.
Бұл пікіріміз Ұлыбритания, сондай-ақ Италия, Испания елдері тәрізді
ірі еуропалық державаларға да қатысты. Біздің батыс Еуропадағы
саясатымыздың өрістеуін тап осы аталған мемлекеттер айқындауға тиісті.
Сонымен бірге күн тәртібінде тұрған мәселелерді шешу үшін жұмсалатын күш-
жігерді еселей түсуіміз керек. Бұл арада әлі күнге дейін шешілмеген
мәселелердің бар екенін айтуға тура келгені әрине өкінішті-ақ.
Инвестицияларды қорғау туралы Ұлыбританиямен келісімге қол қойылады,
бұл келісімсіз біздің елдеріміз арасындағы толық көлемдегі экономикалық
ынтымақтастық туралы айту қиын. Жуық арада экономикалық ынтымақтастық
жөніндегі Қазақстан британ комиссиясының мәжілісін өткізу туралы жасаған
уағдаластық жүзеге асыруға тиіс. Біздің Венгриядағы елшілігіміз Шығыс
Еуропа елдеріндегі саясатымыздың алдыңғы қатарынан көрінеді. Елшіліктің
жұмсалған күш - жігерінің арқасында Қазақстанның Венгриямен қарым-қатынасы
едәуір іргерілеп отыр.
Негізгі бөлім I тарау.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Біз ТМД-ға аймақтық ұйым мәртебесін беру туралы концепциясын қолдаймыз
және Достастық пен осындай ұйым ретінде ынтымақтасатын боламыз. Қазақстан
ТМД- ы іс әрекетке қабілетті құрылым деп есептейді. Бұған едәуір мөлшерде
Президенттің бастамасы бойынша Мәскеуде Мемлекетаралық экономикалық
комитеттің құрылуы өз жәрдемін тигізді.
Екі жақты қатынастар деңгейінде қазіргі кезде Украина, Беларусь,
Кавказ сырқты елдерімен, сондай-ақ Балтық мемлекеттерімен ынтымақтастықты
күшейтуге күш-жігер жұмсауымыз керек. Орта Азиялық әріптестерімізбен өзара
қарым-қатынасымызды үнемі назарда ұстауға тиіспіз. Мұның барлығы Орталық
аппарат пен елшіліктердің өзара іс-әрекеттерін тығыз қажет етеді. Жаңаша
жолдар іздестіру қажет, әйтсе де бұрын қол жеткізген уағдаластықтарды
жүзеге асыру үшін барлық нәрсені жасау керек. Осы мәселенің екінші бөлігіне
қатысты айтсақ, онда бұл арада екі тарап та да: орталық ақпаратта да,
елшіліктерге де үлкен кемшіліктердің орын алғанын мойындауға тиіспіз.З 7-
бет
АҚШ - пен ынтымақтастық біз үшін жоғары дәрежедегі үлкен маңыздылығын
сақтап қала береді. Біз бұл Державамен өзара қарым-қатынасымызды, қол
жеткізген жетістіктерімізді бағалай білуге тиіспіз. ҚР Президентінің
жұмсаған күш жігерінің арқасында Қазақстан Орталық Азия аймағындағы АҚШ -
пен әріптестік деңгейіне көтерілген бірден-бір елге айналды. АҚШ-пен қол
жеткізілген уағдаластықтар мен келісімдерді тізіп шығудың қажеті жоқ қой
деп ойлаймын. Тек қана Қазақстанның сыртқы саясатында американ бағыты да
басымдылыққа ие болуға тиіс екенін атап өткім келеді. Бұл державамен
ынтымақтастық болмаса, біздің сыртқы саясатымыздың теңдестірілген сипаты
туралы айтудың ешқандай да мәні жоқ. Американ бағытындағы практикалық
жұмысты үнемі үдете түсуіміз қажет Қол қойылған келісімдерді орындау
процесін жете бақылап отыруымыз керек. 48бет
Сыртқы ісминінің ұзаққа мерзімдік функционалдық міндетінің бірі Каспий
проблемасы болып табылады. Жұмыс белсенді түрде жүргізілуде. Ресей,
Әзірбайжан, Иран мен кеңесулер жүргізілуде. Жағдай барынша ойланарлық
күйде, өйткені біздің Каспиден айрылып қалу қаупі туып отыр. Бұл міндеттің
ұзақ мерзімдік екенін ескере отырып, Қазақстан айқындамасын халықаралық —
құқықтық негіздеуге күш-жігерімізді жұмылдыруымыз қажет. Ресей, Иран,
Әзірбайжандағы елшіліктеріміз өз жоспарларына осы бағыттағы жұмыстарды
енгізуге тиісті. Бұл жақта, Орталықта, Каспий проблемалары жөніндегі сектор
немесе топ құрған дұрыс.
Өйткені жарты жыл Қазақстанның Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа
қосылғаннан кейін оның халықаралық беделінің нығаюымен ерекшеленеді.
Қазақстанның бұл құжатты мерзімсіз кезеңге және сөзсіз түрде ұзарту
пайдасына айтқан пікірі көптеген мемлекеттердің пікірімен үйлеспей қалған
жоқ. Біз Ядролық Державалар тарапынан бізді қауіпсіздіктің сенімді
кепілін алуға жеткізген ядролық қарусыздану жолына бекем бел будық.
Орталық аппаратпен оның шет елдердегі мекемелерінің өзара бірлескен іс-
әрекеті туралы бір-екі ауыз айта кетейін. Бұл — актуальды мәселе. Бұл
проблемалар жөнінде министрдің орынбасарлары, елшілер, Сыртқы ісмині
орталық аппаратының нақты бағыттарының басшылары өз ойларын білдіре жатар.
59бет
Тұтастай алғанда ортальіқ пен елшіліктердің өзара іс-әрекеті
қанағаттанарлық деңгейге жеті деп айта аламын. Бұларсыз Президенттің сыртқы
саяси бағытын жүзеге асыру мүмкіндігі туралы айтуда мүмкін болмас еді.
Әйтсе де әрбір іс-әрекеттегі сияқты мұнда да кемшілік болмай тұрмайды. Ол
тиісті түрде елшіліктердің ақпаратына көбінесе көңіл бөлмейтін орталық
аппараттың кінәсінен де, сондай-ақ белгілі қытай мақалында айтылғандай,
терең құдықтың ішінде отырып аспанның көлемі туралы ойлайтын жергілікті
проблемалар мен ғана шектеліп, кейде қазіргі талаптарға ілесе алмайтын
елшіліктердің кінәсінен де болып жатады.
Сондықтан да алдымьізға елшіліктер мен орталық аппарат арасындағы
өзара іскерлік әрекеттерді одан әрі қарай ньіғайту міндетін қойып отырамын.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі
негізінен протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саясат мәселелерін
ол үшін орталық шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып, өзінің
тәуелсіздігін алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық- мемлекеттік
мүддесіне сай жүргізе бастады. Ол Дүниежүзілік қауымдастыққа дербес
субъект ретінде белсене кірісуді. Мұның жарқын дәлелі - Қазақстан
Республикасының БҰҰ толық құқылы мүшесі болуы. Елімізідің Хельсинки
келісіміне қосылуы, СШҚ-1 Шартына, Лиссабон хаттамасына қол қоюы және
Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа енуі оның халықаралық беделін
нығайтып, егемендігін, қауіпсіздігін және шекараларының мызғымастығын
баянды етті. Бұған АҚШ-пен "Демократиялық серіктестік туралы партияға" қол
қоюы, НАТО-ның "Бейбітшілік мүддесіндегі серіктестік" бағдарламасына
қосылуы, АҚШ, Ресей, Ұлыбритания, Франция және Қытай сияқты ядролы
державалардың Қазақстанға берген қауіпсіздік белгілері жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына — Халықаралық
валюта қорына, бүкіл дүниежүзілік банкіге еуропалық қайта құру және даму
банкісіне енуінің маңызы зор. Сондай-ақ Еурорпалық одақпен серіктестік және
ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Еліміз Азияның он елін
біріктіретін Экономикалық ынтымақтастық ұйымына белсенді түрде жұмыс
істеуде. 610 бет
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірінші кезекте ЮНЕСКО-
мен қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байланыс жасап отыр. Оның
аймағы - ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойы көптеген елдерде ЮНЕСКО - ның
демеуімен аталып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекеті таниды, олардың 105-і мен
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Шетелдерде 26 елшілік ашылып, Алматыда
40 елшілік пен миссия, халықаральқ және ұлттық ұйымдардың 16 өкілдігі жұмыс
істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізінде өзінің қауіпсіздігін,
егемендігі мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін, мемлекетіміздің
дүниежүзілік қауымдастыққа енуіне, республика ішіндегі реформаларды жүзеге
асыруға, оның тиімді және өсімді экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға, барлық республика халқының құқығы мен бостандықтарын
қорғауға қолайлы жағдайлар жасау мүдделері жатыр. Ол өзінің қауіпсіздігін
қамтамасыз етуде әскери құралдарды емес, парасатты, салмақты дипломатияға
сүйене отырып, саяси құралдарды пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол
халықаралық байланыстарының негізінде таяу және алыс шетелдердің бәрімен
өзара тиімді саяси-әлеуметтік, мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай мемлекеттер
ықылас білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өткен тақырыпта
айтылғандай, қызуар қазба байлықтарымыз. 1,5 млрд. тоннадан астам пайдалы
қазбалар игеріледі.
Мен орынбасарларыма бұл жұмысқа елшіліктерді тарту жолымен сыртқы
саясатының жекелеген бағыттарына жетекшілік жасаудың күшейтілуін тапсырдым.
711 бет
Дипломатиялық ұжымдарда іскерлік жағдайын нығайтудың маңыздылығын атап
өтуді қажет деп санаймын. Біз түкке тұрмайтын, ойдан шығарылған мәселелерге
назар әударуға, өзара қырқысуға және өсек аяңдарға жол беруге Үзілді-
кесілді қарсымыз, бұл мәселеде министрлік аппаратының басшыларына және
елшілерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Өзім ешқашан да шегінбейтін менің
ұстанған мұратым — ол басшылықтағы демократиялық пен талап қоюшылықты нәзік
түрде үйлестіре білу. Сыртқы ісмині - бұл осы мекемеде таяқпен орнататын,
адамның жеке басын езіп - жаншитын тәртіп болуы мүмкін емес ерекше ұйым.
Мен бас ал десе, шаш алатын, қабырғасын қақыратып, омыртқасын опыратын
тәртіпке мүлде қарсымын.
Талап қоюшылықты — диктаторлықпен ал тәртіптілікті - басшылық
алдындағы жағымпаздықпен шатастыруға болмайды. Дипломатиялық қызмет
жүйесіндегі басшылық орындарда отырғандардың барлығынан тап осындай жол
ұстануын сұрар едім. 812бет
ЭЫҰ қызметінің нақты (жұмысындағы) мәселелерін министрдің
орынбасарларының біріне жүктеуді есте ұстап отырмыз. Тиісті тапсырмалар мен
бейімделу іс бағыттарын негізгі атқарушы ретінде ирандағы елшілік
тағайындалады.
Азия елдерімен екі жақты қатынастарға келсек, бұл жерде Президенттің
тапсырмаларын орындау мақсатында салмақты жұмыстар жасалған. Ең алдымен
әңгіме Оңтүстік Кореямен, Индонезия, Түркиямен ең жоғары деңгейде
кездесулер ұйымдастыру туралы болып отыр. Индиямен, Пакистанмен байланыстар
күшейді. Президенттің Қытайға сапары табысты аяқталды. Пакистанның лидері
Беназир Бухутонның Қазақстанға сапарының маңызы зор болды.
Қазақстанның таяу Шығыстық саясаты үшін Израильдің сыртқы саясат
ведомствасының басшысы, бейбітшілікті нығайту ісі үшін Нобель
сыйлығына ие болған Шимон Перестің саперы маңызы аса зор оқиға болып
табылды.
Тұтасымен алғанда, таяу шығыстық бағыт белсенділікті қажет етеді. Бұл
Қазақстанның осы аймақтағы жеткіліксіз түрде танымал болғанына байланысты
сияқты. Египеттегі елшілік Қазақстан үшін Таяу Шығыстағы қазіргі бар
мүмкінділіктерге анық сәйкес жауап емес. Ақшалай қаражаттардың
жетіспеушілігіне қарамастан ең алдымен, Сауд Аравиясында, Магриб елдерінде,
Біріккен Араб Эмираттарында және Иорданияда біздің дипломатиялық
елшіліктерімізді ашу жөнінде шұғыл шаралар қабылдау қажет.
Әрине, Қазақстанның Азиядағы саяси және экономикалық интеграция
процестеріне қосылуы - бір сәттік акция емес. Бұл үшін үлкен күш-жігер,
уақыт және төзім қажет. Сонымен бірге біздің дипломатиямызға дәлдіктің
шегіне жеткен жұмыс та керек болады. Осы жұмысты басым бағыттар қатарына
қосуларыңызды өтінемін. Осыған байланысты жетекшілік ететін министрдің
орынбасарын бұдан былайғы іс-қимылдар үшін нақты ұсыныстар мен
тапсырмаларды әзірлеу тапсырылады. Шетелдік мекмелердің ішінен негізгі
атқарушылар ретінде біздің Қытайдағы, Индия, Пакистан, Түркиядағы
елшіліктерімізді белгілеу қажет БҰҰ-ның жанындағы өкілдік елеулі түрде
жәрдем көрсетуге тиіс. Оңтүстік Шығыс Азия елдерінде елшіліктердің
болмауына байланысты олардың Мәскеудегі және Нью-Иорктегі дипломатиялық
өкілдерінің басшыларымен тұрақты консультациялар өткізу ойластыру қажет.
Экономикалық ынтымақтастық ұйымы туралы бірнеше сөз. Бұл ұйымның
әлеуеті зор. Қазақстан ЭЫҰ-ның мүшесі ретінде осы әлеуетті жүзеге асыруда
елеулі рөл атқара алар еді. ЭЫҰ-ның Бас Хатшысы Шахмед Ахмед өзінің
Алматыға келген сапарының кезінде біздің елімізге үлкен үміт артылып
отырғаны туралы айтқан болатын. Біз ЭЬІҰ Тегерандағы штаб-пәтерімен бірге
толыққанды халықаралық ұйымның статусы берілгенін құптаймыз. Біздің
көзқарасымызды ЭЫҰ құрметпен қабылдады.
Осы ұйымды нығайту, оған тиімділік беру міндеттерін негізге aлa
отырып, біздің дипломатиялық қызметіміздің жұмысындағы тиісті бағыттарды
елеулі түрде күшейту қажет. 1015бет
Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің
мандатын жасау процесіне ең алдымен біздің, Қытай, Индия, Пакистан, Иран,
Түркия, Ресей сияқты мемлекеттердегі елшіліктеріміз барынша белсенді
қатысулары тиіс.
Президенттің бастамасын Таяу Шығыста түсіндіру және танымал ету
жәнінде қосымша күш-жігерлер жұмылдыру маңызды. Бұл жерде әзірге осы
аймақта жалғыз болып тұрған Египеттегі Елшілік елеулі рол атқара алар еді.
Қазақстан Азиялық - тынық мұхиттың процеске біртінде кіруі мағынада
біздің Президенттің Оңтүстік-Шығыс және Солтүстік-Шығыс Азия
мемлекеттерінің басшыларына біздің мемлекетімізді Азия - Тынық мұхит
аймағындағы саяси және экономикалық бірлестіктерге енгізуі туралы үндеудің
, сөз жоқ, маңызы зор. Осы өмірлік Мәні үлкен мәселе бойынша Қытай,
Индонезия, Оңтүстік
Корея, сондай-ақ АҚШ басшыларымен пікір алмасулар болып өтті. Біздің
осы үндеуіміздің Азиялық астанамызда түсініктікпен қабылданатындағы аса
маңызды больт отырған жәй. Атап айтқанда, Индонезияның Президенті Сухарто
АСЕАН елдері басшыларымен Қазақстанда осы беделді ұйымының жұмысына қатыса
алуы қонақты немесе бақылаушының статусын беру жөнінде консультациялар
өткізуге әзірлігін айтты. АРСЕАН және Қазақстанды беделді санайтын
Экономикалық ынтымақтастықтың ұйымының арасындағы қызметтер мен ара
ағайындық миссияларға атсалысу туралы біздің ұсынысымызды АРСЕАН —да оң
қабылданады.
Бұл жай дипломатиялық қызметтің алдыңғы президент бастамасын алға
бастыру жөнінде маңызды және нақты міндеттер тұрғанын көрсетеді. Мұның
сыртқы, ішкі орталық аппаратының ғана емес, сондай-ақ оның шетелдік
мекемелерінің де міндеті болып табылатындығын негізге алу қажет.Осында,
Алматыда ойластырылып отырған Кеңестің мондатын жасау үшін арнайы жұмыс
тобын құру туралы уағдаластықпен аяқталған үш форум өткізілді. Президент
бастамасын кеңінен насихаттық өpic беруге мүмкіндік жасаған Қазақстанның
БҰҰ жанындағы тұрақты өкілдігіне жұмыс жүзеге асырылды. Бұл бағыттағы
жұмыс, біздің елшіліктеріміздің ақпаратына қарағанда, үнемі олардың
назарында тұрған сияқты.
Әйтсе де біздің қолымыздан келетінінің бәрі де істелмегені де есте
ұстау керек. Осы бағыттағы күш-жігердің қарқыны ең алдымен осы жерде,
орталықта ереулі дәрежеде темендеді. Президент бастамасының шеңберінде
өткізілген соңғы форумнан бір түсініксіз бос кеңестік пайда болды. Біз
шетелдік әріптестермен бірте-бірте топтаурын болған жұмыс әдісіне үйреніп
бара жатқан елшіліктер тарапынан саяси қолдауды жеткіліксіз дәрежеде
сезінеміз.
Осы айтылғандардан барып осы жағдайды түзету үшін тез арада тиісті
шараларды қабылдаудың кезек күттірмейтін міндеті туындауда. Нақтылап
айтқанда әңгіме арнайы жұмыс тобының мәжілісін шақыру туралы болып отыр.
Сонымен бірге қауіпсіздік саласындағы бірігу процестеріне қатыса отырып,
осы аймақтағы мемлекеттер тобының ажырамас элементі болуға тиіс.
Бұл туралы айта отырып, Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1992 жылғы күзде
БҰҰ Бас ассамблеясының 47-ші сессиясында Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім
шаралары жөніндегі кеңесті шақыру туралы оның алғашқы рет айтқан
бастамасының көрегендік сипатын атап, көрсеткен әділ болар еді. Бұл идея
біздің дипломатиямыздың азиялық бағытында ғана емес, сондай-ақ қоғамдық
ауқымдардағы практикалық қызметті болып табылады. 1216бет
Осы жерде дүнижүзілік саяси қоғамдастықтың біздің президентіміздің
бастамасын келісімге келу процесіне бірігуі ұмтылысы ретінде қабылдағаны
маңызды болды. Оның оң қабылданатын себебі де, белгілі американдық
саясатшыларлың мойындау бойынша Орталық Азия аймағында басты орынды алып
отырған мемлекеттің халықаралық беделі зор басшысының айтқандығынан болып
отыр. Біздің Президентіміздің ұсыныстарын көптің өзінше ең соңғы
құраған БҰҰ-ның бас —хатшысы Бутрос Али болды. Ол өзінің Н.Ә.Назарбаевқа
жіберген жолдауында Президент идеясының "Жаңа ғаламдық саяси жағдайларды"
қайта ұғыну және қарауға қосылған маңызды үлес болып табылатынын атап
өтті.
Қаражаттарды белсенді тартуға дейінгі дәлелді іс-қимылдардың ауқымды
жиынтығын қамтиды.
Жарты жыл- мемлекет басшысының нұсқамаларын өмірге енгізу, сондай-ақ
алда тұрған жайды ұғыну тұрғысында жасалған істердің алғашқы нәтижелерін
қорыту үшін жеткілікті мерзім. Енді біздің халықаралық саясатымызға
елтану тұрғысында және оның функционалдық басқаша ұйғарымында талдау
жасап көрейікші.
Ең алдымен біздің дипломатиямыздың азиялық бағытында елеулі ілгері
басушылық болғанын атап өту керек. Біздің халықаралық саясатымыз үшін
азиялық аймақтың маңызын өзіміз анық түсініп алуымыз қажет. Азиялық
мемлекеттердің бір тобының, ең алдымен АСЕАН - ға кіретін Қытайдың,
Вьетнамның, Индияның табыстары ауыз толтырып айтарлықтай. Ұлттық
мемлекеттік мүдделері мен қарама - қайшылықтары әр алуан бола тұрып,
біршама тұрақтылыққа ие азиялық аймақ дамуның жалпы үрдіс, Азия — Тынық
мұхит аймағының келесі жүз жылдықтағы басым ролі туралы ойға жетелейді. Бұл
тұжырымды көптеген саясатшылар мен саясаттанушылар да қолдайды. 1317бет
Мұндай жағдайларда Қазақстан үшін планетаның осы ұлан байтақ
кеңістігінде даму қарқынынан қалып қоймау аса маңызды. Біздің еліміз екі
жақты негізде болмағы үлкен саяси және экономикалық салалардығы.
Республикамыз астық өнімдерімен өзін - өзі қамтамасыз етіп қана
қоймай, біраз бөлігін әлемдік нарыққа, экспортқа шығаруға мүмкіншілігі бар.
ТМД елдерінің қой шаруашылығының 25%-і қазан даласында өсіріледі. Мұның
бәрі шет елдерді қызықтырмай қоймайды. Оған қоса республикамыздың
демократияландыруға, экономиканы нарықтық жолмен реформалауға алған бағыты
да себеп болуда. Сонымен қатар бұрынғы Кеңес империясының ыдырауы
нәтижесінде мүлдем жаңа географиялық саяси және стратегиялық тиімді
кеңістікті алып жатыр. Бұл байланыстырушы буын мүмкінділігі де
Республикамызға септігін тигізуі тиіс. 1418бет
Біздің географиялық жағдайымыздың тиімсіз жері бар. Ол ашық теңізге
тікелей шығу мүмкіндігіміздің жоқтығы, қатынас жолдарынан қашықта
орналасуымыз. Мұның бәрі халықаралық байланыстарға қатынасуымызды қиындата
түседі және сыртқы саясатты құруға да әсерін тигізуде. Сондықтан көршілес
мемлекеттермен оның ішінде ең алдымен Ресеймен өзара қатынастардың болуының
мәні зор. Бұл ел біріншіден, Батыспен қатынас жолының қақпасы болып тұр.
Екіншіден, республикамызда тұратын орыстардың саны көп. Үшіншіден, Ресейде
де бірталай қазақтар тұрады. Екі елдің арақатынасы дұрыс болса, ел де тыныш
болады. Сондықтан Ресеймен достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы
ережесін аса маңызды ролі бар.
Бізде Ресейдің тұрақты болғанын, онда дағдарысты құбылыстардың
болмағанын қалаймыз.
Қазақстанның Қытай халық Республикасымен сауда-экономикалық және
мәдени ынтымақтастықта, шекара бойындағы, аудандарда еркін сауда аймақтарын
ашу мәселелері жөнінде айтарлықтай жылжу бар. Қытай Қазақстанға қарсы
ядролық қаруды қолданбауға, күш жұмсауға немесе күшпен қорқытпауға,
егемендікпен аумақтық тұтастықты құрметтеуге міндеттенеді. Өз кезегінде,
Қазақстан ҚХР -дың аумақтық тұтастығына қатысты осындай міндеттемелерді
мойнына алады. 1994 жылғы сәуір айында Алматыда Қазақстан мен ҚХР
арасындағы мемлекеттік шекараның өтуі туралы шартқа қол қойылды. Бұл
құжаттың маңызы, өте зор екендігі айтпаса да түсінікті.
Өмір бойы көршілес болып, шаруашылығымыз, мәдениетіміз тығыз
байланысып араласқан Орта Азия елдерімен біздің ортақ мүдделеріміз көп.
Әлбетте олармен ізгі қатынастарға алдыңғы қатарлы орын беріледі. Тегі бір,
тарихы тамырлас, рухани бауырлас Туркиямен екі арада өзара тиімді
экономикалық ынтымқтастықты дамытуға, мәдени байлықтармен алмасуға деген
екі жақты ұмтылыс бар. Сол сияқты Иран елімен достық, ынтымақтастық қарым-
қатынастар дамып, бекіп келеді. Бүгінде Республикада 200-ге жуық шетел
фирмаларының, банкілерінің, өзге ұйымдарының өкілдері бар.
Австралия мен Қазақстан арасындағы ресми қатынастар серпінді жүріп
жатыр деп айтуға болады. Бүгінге дейін Орталық Азия елдері
арасындағы Австралияның федеральдық канцлері Қ.Р ғана екі рет болды.
Екі ел арасындағы болған ресми сапарларға жалпы тоқталатын болса,
Австралияның Федеральдық Сыртқы істер министрі Ферреро - Вальднер
Қазақстанға 1999 ж 2000 жылдары Білім, ғылым және мәдениет министрі Герер,
ішкі істер министрі Штрассер-2003 ж, денсаулық сақтау және әйелдер іс
жөніндегі министр Раух Каллат және көркемөнер мен баспасөз ісі жөніндегі
мемлекеттік хатшы Моран 2004ж келген. Ол Қазақстан жағынан Президент
Н.Назарбаевтан басқа Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевпен Австрияда болды.
Австрия Қазақстан Республикасының тәулсіздігін алғашқылардың бірі
болып 1992 жылдық 15-қаңтарында таныды. Орталық Азиядаға тәуелсіздігін
жаңадан алған елдер арасында Австралия ең бірінші Қазақстанмен
дипломатиялық қатынас орнатты. 1997-1998 жылы Мәскеу мен Қазақстанда бір
елшінің болуы өзгертілді. Оның орнына резиденциясы Венада болатын
Австрияның Қазақстандағы елшісі лауазымы белгіленді. Ал Қазақстан
Республикасы Венадағы елшісі 1995 жылы ашылды. Екі жақты қарым-қатынастарға
келісім-шартпен бекітілгендеріне тоқтала кететін болсақ, 1994 жылы әуе
қатынастары туралы келісім өз күшіне енді.1520бет
Осы келісімге сәйкес Автрияның Аустриан-Эйрлайнз авиякоманиясының
ұшақтары Алматыға ұшатын болды.
Экономикалық ықпалдастық туралы екі жақты салық және
инвестицияларды қорғау мәселелері жөніндегі келісім шарттар қазір қол
қойылуға дайындалып жатыр.
Қазақстан Австрияның сыртқы саудасы үшін маңызды әріптес болатын тағы
бір себебі: екі ел де Бүкіл әлемдік банктің бір тобында. Сондықтанда
Қазақстан Орталық Азия елдерінің ішінде бірден - бір ел болып және ТМД -да
бірінші болып үкімет кепілдігімен Австрияның несиелік желісін аша алды.
Соның бір нәтижесі Қазақстандағы ең жақсы қонақ үйді Автриялық фирма салды.
Басқа да біріккен кәсіпорындармен қатар Қазақстандық Тұран Әлем Банк және
Халық Банкісімен әріптес болып жүрген Автрияның Райорфейзен банкінің
істері ауыз толтырып айтарлық. Қазақстан Австрия үшін маңыздылығын бүкіл
орталық Азия елдерінің ішінде жалғыз Алматыда ғана құрметті консульдық
жұмыс істеуінен де көруге болады. Ол жақты дамуына көп қырлы байланыстардың
өз үлесін қосады.
Мен осы шолу арқылы Австрия мен Қазақстан арасындағы екі жақты
қатынастарды жақсырақ түсінуге мүмкіндік бердім ғой деген үміттемін және
олардың болашақта жедел дами түсуін тілейміз.
Бауырлас тілдес әрі діндес әрі көрші ел Қазақстан мен Өзбекстан
арасындағы әсіресе соңғы жылдары ушыға түскен шекара мәселесіне соңғы
нүкте қойылған күй бар. Ол өзбек президенті И.Каримовтың Астанаға екі
күндік сапары барысында мәлім болды. Алдымен Қазақстан мен Өзбекстан
мемлекет басшыларының бетпе - бет жүздесіп пікір алысуының және оның
артынша екі жақты кеңейтілген үкіметаралық келіссөздердің қорытындысы
бойынша екі мемлекет арасындағы бес құжатқа қол қойды. Атап айтқанда,
президентттер Н.Назарбаев пен И.Каримов Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы
мемлекеттік шекара туралы шартқа және бірлескен Мәлімдемеге қолдарын койса,
ҚР мен ӨР арасындағы шекаралық мәселелер бойына ынтымақтастық және өзара іс-
қимыл туралы және екі елдің Үкіметтері арасындағы үкіметтік байланыс
саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге сәйкес, Қазақстан мен Өзбекстан
арасындағы мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пунктері туралы екі
келісімді, сондай-ақ екі елдің үкіметтері арасындағы шекаралық өкімдерінің
қызмет ету учаскелері туралы хаттаманы қазақ жағынан сыртқы істер министрі
Ерлан Ыдырысов, өзбектер тарапынан сыртқы істер вице министрі Ильхон
Нематов қол қойып бекітті. Қол қою рәсімнің артынша Н.Назарбаев атап
өткендей, бұл екі ел арасындағы 2159 шақырымдық шекараны айқындаған, соңғы
1,5 жылдан бері өткізілген 12 мемлекетаралық келісу мен екі жақты үкіметтік
сарапшылардың 14 отырысының маңызды нәтижесі. Басқаша айтқанда Қазақстан
мен Өзбекстан арасындағы шекараның 96 пайызы белгіленді. Бұдан былай деп
мәлімдеді Қазақстан президенті, шекара мәселесінде Астана мен Ташкент бір -
біріне наразы деген алып -қашпа пікірге ешқандай негіз жоқ.
Өз сөзінде Президент Н.Назарбаев өзбек әріптесі әрі досы И.Каримовтың
Қазақстанға сапары мен соның нәтижесінде қол жеткен шекара туралы
келісімдер Астана мен Ташкент арасындағы жаңа да айрықша тығыз достық-
ынтымақтастықтығының, сауда-экономикалық, мәдени қатынастарының жаңа белесі
болатынына сенімдімін деп мәлімдеді. 1622бет
Анықтама: Ресми дипломатиялық қарым — қатынасқа отырған 1992 жыл 23
қарашасынан бері Қазақстан мен Өзбекстан арасында мемлекетаралық 85 құжатқа
оның ішінде 1998 жыл қазан айында өзара мәңгілік достық туралы және 1998-
2007 жылдарға дейінгі экономикалық ынтымақтастықты тереңдету туралы
келісімдер дүниеге келді.
2004 қыркүйектің 1-інде Қ.Р. Президентінің шақыруы бойынша
жұмыс бабындағы сапармен Испания королі Хуан Карлос Астанаға келді.
Сапардың мақсаты Қазақстан мен Испания арасындағы екі жақты қатынастарды
дамыту болып табылады. Әңгіме барысында халықаралық өзекті проблемалар
және екі жақты ынтымақтастықты дамыту мәселелері қозғалды.
Ежелгі парсы елінің 46 жастағы елшісі екі мемлекет
арасындағы сауда экономикалық байланысты нығайтуда өз жұмысын
жасаған жоқ. Қазіргі уақытта Қазақстанда 400-ден астам ирандық
компания тіркеліп, оның 150-і белсенді қызмет көрсетуде. Әсіресе,
Алматы, Шымкент, Астана қалаларында ирандық химия және құрылыс
материалдары өнеркәсібінің өндірісі қанат жайып келеді.
Мортаза Саффин елімізде дипломатиялық қызметте болған 4 жыл
мазмұндылығымен ерекшеленетінін айтып, келешекте Қазақстан мен Иран
арасында сауда - экономикалық байланыстар ғана өрістеп қоймай, білім,
ғылым, мәдениет салалары бойынша да барыс келістің серпінді дами беретініне
сенім білдіреді. 1723бет
ҚР.Президенті Н.Назарбаевтың Нидерланды корольдігі мен Бельгия
корольдігіне үш күндік ресми сапарда болды. Сапар барысында Елбасы
Нидерланды ханшайымы Беатрикс ханыммен, Нидерланды Премьер министрі Ян-Петр
Балкененде мырзамен және Нидерланды Парламент сенаты мен Палаталар өкілдері
спикерлерімен кездеседі деп күтілуде. Сондай - ақ жоғары деңгейдегі осы
кездесулерде Қазақстан мен Нидерланды арасындағы өзара ынтымақтастықты
дамытуға қатысты бірқатар құжаттарға қол қою көзделген.
ІІ-тарау. Қазақстан Республикасының Шетелдегі
сапары.
Нидерланды Қазақстанның тәуелсіздігін алғашқылардың бірі болып, яғни
31 желтоқсанда таныған мемлекеттердің бірі
Ал екі ел арасындағы дипломатиялық қатынастардың орнағанына он
жылдан асты. Осы уақыт ішінде Қазақстан мен Нидерланды бір - біріне
сенімді серіктес бола алатындықтарын танытты.
Біраз жылдардан бері Нидерланды Қазақстанның сауда - экономикалық
саласындағы жетекші әдістерінің бірі болып келеді. Олардың аты әйгілі
Ройал ДатчШелл, Себекео, Филлипс, Петро плюс, АБН Алеро тағы
басқа компаниялары еліміздің мұнай газ, металлургия, ауыл шаруашылығы,
тамақ өнеркәсібі салалары мен банк секторын дамыту жобаларын жүзеге асыруға
қатысып, қомақты инвестиция салып келеді.
Екі елдің өміршең ынтымақтастық жолына түскенін Қазақстанда тіркелген
бірлескен кәсіпорындардың іс -әрекеттерінен де көруге болады. Бүгінде
Қазақстандық Нидерландық 21 бірлескен кәсіпорын жемісті жұмыс істеп жатыр.
1824бет
Елімізде Нидерландықтардың он екі фирмасының өкілдігі ашылған. Сондай
- ақ олардың қатысуымен бірлескен үш банк жұмыс істейді. Солардың бірі
Комплект Европа фирмасы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Қазақстандық
Нефтехимбанктің негізгі акционері болып табылады.
Қазақстан Республикасымен Нидерланды корольдігі арасындағы сыртқы
сауда айналымы жылдан - жылға өсе түсуде. Қазақстан Нидерландыға негізінен
жай металдар мен одан жасалған бұйымдарды, химия өнеркәсібі өнімдерін
экспорттайтын болса ал Нидерланды Қазақстанға машиналар мен оның
жабдықтары, жер үсті көлік құралдары мен химиялық өнеркәсіп өнімдерін,
оптикалық аппараттар импорттап келеді.
Елбасы Н.Назарбаевтың Нидерланды корольдігі мен Белгия корольдігіне
бұл ресми сапарлары мемлекеттердің әртүрлі салалардағы ынтымақтастығын одан
әрі дамытып, елдер арасындағы қарым - қатынасты нығайтатын болды.
2002 жылы 13 қыркүйекте Қ.Тоқаев БҰҰ Бас Хатшысының
қарусыздану мәселелері жөніндегі орынбасары Джанета Данапола мен яғни
Бас Хатшының Ауғаныстан жөніндегі арнаулы өкімі Лахдер Брахими мен
кездесті. Әңгіме барысында тараптар Орталық Азиядағы ядролық қарудан азат
аймақ құруға және Ауғаныстандағы қақтығыстан кейінгі құрылысқа қатысты
мәселелерді қарады. БҰҰ хатшылығының жетекшілері Қазақстан Президенті мен
Үкіметінің аймақтағы бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету жөніндегі
қызметіне жоғары баға берді. 1925бет
Қазақстан сыртқы саяси ведомоствасының басшысы БҰҰ-ның
Ауғаныстанды саяси және эканомикалық нәрлендірудегі ролін
атап өтіп, Қазақстан Республикасының Ауған қоғамының бейбіт те
жасампаз өмірге тезірек оралуына алдағы кезде де өз үлесін
қосуға әзірлігін білдірді.
Сол күні Қасымжомарт Тоқаев АҚШ, Франция, Куба және Польша сыртқы
саяси ведоместаларының басшыларымен кездесіп, келіссөз өткізді.
АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Камин Поуэменен екі жақты ынтымақты
тереңдету мәселелері талқыланды.
Францияның сыртқы істер жөніндегі мемлекеттік хатшысы Рено Мюзелвемен
экономика саласымен саудадағы ынтымақтастыққа қатысты мәселелер ауқымды
қаралды. Куба мен Польшаның сыртқы саяси ведемстваларының басшылары Филипс
Перс Рокимен және Влодимеж Тимошевичпен Қазақстанның бұл елдермен сауда -
экономикалық ынтымақтастығын одан әрі кеңейту туралы уағдаластыққа қол
жеткізді.
14 қыркүйекте 2002 жыл Қазақстанның Бас Ассамблеясының вице төрағасы
болып сайлануына байланысты Қазақстан Республикасының мемлекеттік хатшысы
Сыртқы істер министрі Қасымжомарт Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясы 57 —ші
сессиясының пиенарлық мәжілісіне төраға болып тағайындалды.
Бүкіл дүние жүзілік форумға Қасымжомарт Тоқаевтың төрағалығы
барысында БҰҰ-ға мүше елдердің мемлекет және үкімет
басшылары, сыртқы саяси ведомоства жетекшілері Ассамблеясының
кең ауқымды күн тәртібіндегі өзекті мәселелер бойынша жалпы
пікірталасты одан әрі жалғастырды.
Сол күні Қазақстан Республикасы сыртқы саяси ведомствасының басшысы
БҰҰ Бас Ассамблеясы мәжілісінде сөз сөйледі.
Өз сөзінде Қ.Тоқаев соғыс және бейбітшілік мәселелерін қарап, ұлттар
қауымдастығының ерік — жігері мен мүдделерін бейнелейтін шешімдер
қабылданатын БҰҰ-ның ролі мен жауапкершілігін атап өтті. Министр
республикасының халықаралық коалициясының лаңкестікке қарсы акцияларына
белсенді қолдау көрсетіп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Оның қазіргі кездегі бағыттары мен проблемалары.
(1991-2004ж.ж.)
Жоспар
Кіріспе
І-тарау. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты.
ІІ-тарау. Қазақстан Республикасының шет елдермен
қарым-қатынасы.
IІІ- тapay. Қытай халық Республикасы мен жасалған келіссөздер
ІҮ-тарау. Қазақстан мен Әзербайжан арасындағы
дипломатиялық қарым- қатынастар
Қорытынды.
Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе
Сыртқы саясат мәселелері жөніндегі біздің мемлекетіміздің Президенті
Н.Ә.Назарбаев басқарған Кеңестен соң шамамен жарты жылдай уақыт өтті. Бұл
форумды қазақстандық сыртқы саясат қызметіндегі бетбұрыс сәт болды десек,
асыра айтқандық болмас. Кеңестегі сөйлеген сөзінде Президент Қазақстан
сыртқы саясатының басымдықтарын айқын және көрнекі түрде белгілеп берді,
біздің мемлекетіміздің дипломатиялық қызметінің тиісті бағыттарына нақты
міндеттер қойды.
Н.Ә.Назарбаевтың сөзі шын мәнісінде сыртқы саясат ведомствосының
практикалық жұмысының, осы жердегі болсын, орталықтағы немесе шет елдегі
болсын барлық аспектілерін қамтиды. Президенттің нұсқашалары біздің
еліміздегі қайта құруларға қолайлы сыртқы жағдайларды жасау үшін кең саяси
ептілікке және нақты дипломатиялық іс-әрекеттерді жүзеге асыруға мүмкіндік
береді. Басқа сөзбен айтқанда, дипломатиялық қызмет Қазақстанның
халықаралық құқықтық субъектісі және әлемдік қоғамдастықтың мүшесі ретінде
одан әрі дамуына жәрдемдесудің маңызды құрамына айналып отыр. Бұл жәрдем
дүниежүзілік саясатта елеулі рөл атқарып отырған аймақтық мемлекет ретінде
Қазақстанның халықаралық айқындамаларын нығайтудан бастап елге қаржы
экономикалық.
Таяу шығыстық бағыттың Президенттің Египетке және Сауд Арабиясына
сапарларымен міндеттелген жалпы желісі ешқандай түзетуді қажет етпейді. Осы
теңдестірілген бағыт. Қазақстанның бұл аймақтағы ұзақ мерзімді
мүдделеріне мақсатында Таяу және Орта шығыс мемлекеттерінің бірқатарына
сыртқы істер министрлігінің сапары туралы мәселе әзірленіп жатыр. Бұған
қоса Иран сияқты соншалықты маңызды экономикалық әріптеспен өзара қарым-
қатынастардағы оң үрдістерді атап өту керек. Бұл елдің бұрынғыша біздің
сыртқа экономикалық стратегиямызда үлкен орын алатынын негізге алу қажет.
Бірақ, Иранмен саяси ретінде Алматыда Сыртқы істер министрі Али Акбар
Велаятимен екі жақты қатынастардың және халықаралық ахуалдың маңызды
мәселелері жөніндегі келіссөздерді атау керек. 14 бет
Тұтас алғанда біздің дипломатиямыздың азиялық бағыты Президенттің
сыртқы саяси бағытын жүзеге асыру ісі тапсырылғандар үшін практикалық
қызметтің негізгі арқауы болуы тиіс.
Қазіргі бар үрдістерді үнемі бақылап отыру керек. Соған қарағанда,
Қазақстан келесі жүз жылдықта Азиядағы ынтымақтастық пен қауіпсіздік
проблемаларына келісілген көзқарастар баяндалатын қандайда бір нысандағы
ауқымды құжатты қабылдауда бастама жасауға құқықты. Жақты тұрғыда мұны
Президенттің Қытайға барған сапарының кезінде іске асыру ойда болған. Маған
белгілі болғандай, бұл жұмысқа Қазақстан мен Қытайдың сыртқы саясат
ведомстволары кірісіп те кеткен.
Қазақстанның азиялық саясатының проблемалары біздің елшілеріміздің
бірқатарының ой-тұжырымдары мен ұсыныстарын тыңдауға болатын алқа
мәжілісінің кун тәртібіне енгізілуі тиіс деп санаймын.
Алайда бізге қол жеткен жетістіктерге тоқмейілісуге болмайды. Жоғарыда
айтқанымдай, көп жақты көлемде екі жақты қатынастар деңгейінде де бәрі
істелген жоқ. Елшілерге практикалық жұмысты және тиісті акцияларды
ақпараттық толықтыруды күшейту қажет. Жеке мәселелерде ақпарат талдау
жұмысында тұйықталып қалмай, акценттерді дұрыс қоя білуге, біздің еліміздің
мүдделері мен оның әлеументтік мүмкіндіктеріне тиісті баға бере отырып,
проблемалардың барлық жиынтығын олардың алуан түрінде көре алуға тырысқан
ләзім.
Шын мәнісінде еуразиялық мемлекет болып табылатын Қазақстан өз
саясатын да еуропалық бағытты да ескеруге тиіс. Бағыттардың қайсысы
басымдау сипатқа ие болуға тиіс екендігі жөнінде сөз жарыстырудың мағынасы
жоқ. Қазақстанның күш қуаты мен артықшылығы оның осындай әр-түрлі саясатты
жүргізуге шамасы келетіндігіне негізделеді.Сыртқы саяси стандарттың
осындай форматына дейін біз әлі жетілген жоқпыз деп қара аспанды төндіре
берудің қажеті жоқ. Сонымен бірге біз барлық нәрсеге және барлық жерге де
қатысуға тиіспіз деп санап, гигантоманияға да салынбаған дұрыс. Басқаша
айтқанда, тиісті сыртқы саяси акцияларды біздің еліміздің шын мәнісіндегі
әлеуметімен дәлме-дәл салыстыру керек.Ал бұл үшін барлық дипломаттарға
саяси көрегендік, тапқырлық және қазіргі жағдаяттарды түсіне білудің
бірдейлігін көрсету керек. 25бет
Францияға қатысты, сондай-ақ ГФР мен ЕО-дағы Дипломатиялық
қызметімізді оң бағалауымызға болады. Жоғары деңгейдегі байланыстардан
басқа, Францияның және ГФР-дің үкімет басшыларының деңгейіндегі
келіссөздер мен консультациялар мәселелері қарастырылу үстінде. Францияға
қатысты мәселенің бірі-Инвестицияларды көтермелеу және өзара қорғау
туралы келісімге қол қою жөніндегі жұмыстар аяқталуға тиісті.
Франция болашақта да біздің еуропалық саясатымызда маңызды орын алуға тиіс
екенін ескеруіміз керек.
Бұл пікіріміз Ұлыбритания, сондай-ақ Италия, Испания елдері тәрізді
ірі еуропалық державаларға да қатысты. Біздің батыс Еуропадағы
саясатымыздың өрістеуін тап осы аталған мемлекеттер айқындауға тиісті.
Сонымен бірге күн тәртібінде тұрған мәселелерді шешу үшін жұмсалатын күш-
жігерді еселей түсуіміз керек. Бұл арада әлі күнге дейін шешілмеген
мәселелердің бар екенін айтуға тура келгені әрине өкінішті-ақ.
Инвестицияларды қорғау туралы Ұлыбританиямен келісімге қол қойылады,
бұл келісімсіз біздің елдеріміз арасындағы толық көлемдегі экономикалық
ынтымақтастық туралы айту қиын. Жуық арада экономикалық ынтымақтастық
жөніндегі Қазақстан британ комиссиясының мәжілісін өткізу туралы жасаған
уағдаластық жүзеге асыруға тиіс. Біздің Венгриядағы елшілігіміз Шығыс
Еуропа елдеріндегі саясатымыздың алдыңғы қатарынан көрінеді. Елшіліктің
жұмсалған күш - жігерінің арқасында Қазақстанның Венгриямен қарым-қатынасы
едәуір іргерілеп отыр.
Негізгі бөлім I тарау.
Қазақстанның сыртқы саясаты.
Біз ТМД-ға аймақтық ұйым мәртебесін беру туралы концепциясын қолдаймыз
және Достастық пен осындай ұйым ретінде ынтымақтасатын боламыз. Қазақстан
ТМД- ы іс әрекетке қабілетті құрылым деп есептейді. Бұған едәуір мөлшерде
Президенттің бастамасы бойынша Мәскеуде Мемлекетаралық экономикалық
комитеттің құрылуы өз жәрдемін тигізді.
Екі жақты қатынастар деңгейінде қазіргі кезде Украина, Беларусь,
Кавказ сырқты елдерімен, сондай-ақ Балтық мемлекеттерімен ынтымақтастықты
күшейтуге күш-жігер жұмсауымыз керек. Орта Азиялық әріптестерімізбен өзара
қарым-қатынасымызды үнемі назарда ұстауға тиіспіз. Мұның барлығы Орталық
аппарат пен елшіліктердің өзара іс-әрекеттерін тығыз қажет етеді. Жаңаша
жолдар іздестіру қажет, әйтсе де бұрын қол жеткізген уағдаластықтарды
жүзеге асыру үшін барлық нәрсені жасау керек. Осы мәселенің екінші бөлігіне
қатысты айтсақ, онда бұл арада екі тарап та да: орталық ақпаратта да,
елшіліктерге де үлкен кемшіліктердің орын алғанын мойындауға тиіспіз.З 7-
бет
АҚШ - пен ынтымақтастық біз үшін жоғары дәрежедегі үлкен маңыздылығын
сақтап қала береді. Біз бұл Державамен өзара қарым-қатынасымызды, қол
жеткізген жетістіктерімізді бағалай білуге тиіспіз. ҚР Президентінің
жұмсаған күш жігерінің арқасында Қазақстан Орталық Азия аймағындағы АҚШ -
пен әріптестік деңгейіне көтерілген бірден-бір елге айналды. АҚШ-пен қол
жеткізілген уағдаластықтар мен келісімдерді тізіп шығудың қажеті жоқ қой
деп ойлаймын. Тек қана Қазақстанның сыртқы саясатында американ бағыты да
басымдылыққа ие болуға тиіс екенін атап өткім келеді. Бұл державамен
ынтымақтастық болмаса, біздің сыртқы саясатымыздың теңдестірілген сипаты
туралы айтудың ешқандай да мәні жоқ. Американ бағытындағы практикалық
жұмысты үнемі үдете түсуіміз қажет Қол қойылған келісімдерді орындау
процесін жете бақылап отыруымыз керек. 48бет
Сыртқы ісминінің ұзаққа мерзімдік функционалдық міндетінің бірі Каспий
проблемасы болып табылады. Жұмыс белсенді түрде жүргізілуде. Ресей,
Әзірбайжан, Иран мен кеңесулер жүргізілуде. Жағдай барынша ойланарлық
күйде, өйткені біздің Каспиден айрылып қалу қаупі туып отыр. Бұл міндеттің
ұзақ мерзімдік екенін ескере отырып, Қазақстан айқындамасын халықаралық —
құқықтық негіздеуге күш-жігерімізді жұмылдыруымыз қажет. Ресей, Иран,
Әзірбайжандағы елшіліктеріміз өз жоспарларына осы бағыттағы жұмыстарды
енгізуге тиісті. Бұл жақта, Орталықта, Каспий проблемалары жөніндегі сектор
немесе топ құрған дұрыс.
Өйткені жарты жыл Қазақстанның Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа
қосылғаннан кейін оның халықаралық беделінің нығаюымен ерекшеленеді.
Қазақстанның бұл құжатты мерзімсіз кезеңге және сөзсіз түрде ұзарту
пайдасына айтқан пікірі көптеген мемлекеттердің пікірімен үйлеспей қалған
жоқ. Біз Ядролық Державалар тарапынан бізді қауіпсіздіктің сенімді
кепілін алуға жеткізген ядролық қарусыздану жолына бекем бел будық.
Орталық аппаратпен оның шет елдердегі мекемелерінің өзара бірлескен іс-
әрекеті туралы бір-екі ауыз айта кетейін. Бұл — актуальды мәселе. Бұл
проблемалар жөнінде министрдің орынбасарлары, елшілер, Сыртқы ісмині
орталық аппаратының нақты бағыттарының басшылары өз ойларын білдіре жатар.
59бет
Тұтастай алғанда ортальіқ пен елшіліктердің өзара іс-әрекеті
қанағаттанарлық деңгейге жеті деп айта аламын. Бұларсыз Президенттің сыртқы
саяси бағытын жүзеге асыру мүмкіндігі туралы айтуда мүмкін болмас еді.
Әйтсе де әрбір іс-әрекеттегі сияқты мұнда да кемшілік болмай тұрмайды. Ол
тиісті түрде елшіліктердің ақпаратына көбінесе көңіл бөлмейтін орталық
аппараттың кінәсінен де, сондай-ақ белгілі қытай мақалында айтылғандай,
терең құдықтың ішінде отырып аспанның көлемі туралы ойлайтын жергілікті
проблемалар мен ғана шектеліп, кейде қазіргі талаптарға ілесе алмайтын
елшіліктердің кінәсінен де болып жатады.
Сондықтан да алдымьізға елшіліктер мен орталық аппарат арасындағы
өзара іскерлік әрекеттерді одан әрі қарай ньіғайту міндетін қойып отырамын.
Бұрынғы Одақ кезінде Қазақстанның Сыртқы істер министрлігі
негізінен протоколдық қызметпен шектеліп, сыртқы саясат мәселелерін
ол үшін орталық шешетін. Қазақстан Республикасы егеменді ел болып, өзінің
тәуелсіздігін алғаннан кейін өзінің сыртқы саясатын ұлттық- мемлекеттік
мүддесіне сай жүргізе бастады. Ол Дүниежүзілік қауымдастыққа дербес
субъект ретінде белсене кірісуді. Мұның жарқын дәлелі - Қазақстан
Республикасының БҰҰ толық құқылы мүшесі болуы. Елімізідің Хельсинки
келісіміне қосылуы, СШҚ-1 Шартына, Лиссабон хаттамасына қол қоюы және
Ядролық қаруды таратпау туралы шартқа енуі оның халықаралық беделін
нығайтып, егемендігін, қауіпсіздігін және шекараларының мызғымастығын
баянды етті. Бұған АҚШ-пен "Демократиялық серіктестік туралы партияға" қол
қоюы, НАТО-ның "Бейбітшілік мүддесіндегі серіктестік" бағдарламасына
қосылуы, АҚШ, Ресей, Ұлыбритания, Франция және Қытай сияқты ядролы
державалардың Қазақстанға берген қауіпсіздік белгілері жәрдемдесті.
Республиканың негізгі әлемдік валюта қаржы ұйымдарына — Халықаралық
валюта қорына, бүкіл дүниежүзілік банкіге еуропалық қайта құру және даму
банкісіне енуінің маңызы зор. Сондай-ақ Еурорпалық одақпен серіктестік және
ынтымақтастық туралы келісімге қол қойды. Еліміз Азияның он елін
біріктіретін Экономикалық ынтымақтастық ұйымына белсенді түрде жұмыс
істеуде. 610 бет
Республика тиісті халықаралық институттармен, бірінші кезекте ЮНЕСКО-
мен қайырымдылық және мәдени салаларда тығыз байланыс жасап отыр. Оның
аймағы - ұлы Абайдың 150 жылдық мерейтойы көптеген елдерде ЮНЕСКО - ның
демеуімен аталып өтуі.
Елімізді қазір дүние жүзінің 117 мемлекеті таниды, олардың 105-і мен
дипломатиялық қатынастар орнатылды. Шетелдерде 26 елшілік ашылып, Алматыда
40 елшілік пен миссия, халықаральқ және ұлттық ұйымдардың 16 өкілдігі жұмыс
істейді.
Қазақстанның сыртқы саясатының негізінде өзінің қауіпсіздігін,
егемендігі мен территориялық тұтастығын қамтамасыз ететін, мемлекетіміздің
дүниежүзілік қауымдастыққа енуіне, республика ішіндегі реформаларды жүзеге
асыруға, оның тиімді және өсімді экономика, тұрақты демократиялық
институттар жасауға, барлық республика халқының құқығы мен бостандықтарын
қорғауға қолайлы жағдайлар жасау мүдделері жатыр. Ол өзінің қауіпсіздігін
қамтамасыз етуде әскери құралдарды емес, парасатты, салмақты дипломатияға
сүйене отырып, саяси құралдарды пайдалануды мақсат етіп отыр. Ол
халықаралық байланыстарының негізінде таяу және алыс шетелдердің бәрімен
өзара тиімді саяси-әлеуметтік, мәдени қатынастарды орнатуға ұмтылуда.
Біздің елімізбен дәйекті байланыстарды дамытуға бірталай мемлекеттер
ықылас білдіруде. Оған себеп болатын ең алдымен, өткен тақырыпта
айтылғандай, қызуар қазба байлықтарымыз. 1,5 млрд. тоннадан астам пайдалы
қазбалар игеріледі.
Мен орынбасарларыма бұл жұмысқа елшіліктерді тарту жолымен сыртқы
саясатының жекелеген бағыттарына жетекшілік жасаудың күшейтілуін тапсырдым.
711 бет
Дипломатиялық ұжымдарда іскерлік жағдайын нығайтудың маңыздылығын атап
өтуді қажет деп санаймын. Біз түкке тұрмайтын, ойдан шығарылған мәселелерге
назар әударуға, өзара қырқысуға және өсек аяңдарға жол беруге Үзілді-
кесілді қарсымыз, бұл мәселеде министрлік аппаратының басшыларына және
елшілерге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Өзім ешқашан да шегінбейтін менің
ұстанған мұратым — ол басшылықтағы демократиялық пен талап қоюшылықты нәзік
түрде үйлестіре білу. Сыртқы ісмині - бұл осы мекемеде таяқпен орнататын,
адамның жеке басын езіп - жаншитын тәртіп болуы мүмкін емес ерекше ұйым.
Мен бас ал десе, шаш алатын, қабырғасын қақыратып, омыртқасын опыратын
тәртіпке мүлде қарсымын.
Талап қоюшылықты — диктаторлықпен ал тәртіптілікті - басшылық
алдындағы жағымпаздықпен шатастыруға болмайды. Дипломатиялық қызмет
жүйесіндегі басшылық орындарда отырғандардың барлығынан тап осындай жол
ұстануын сұрар едім. 812бет
ЭЫҰ қызметінің нақты (жұмысындағы) мәселелерін министрдің
орынбасарларының біріне жүктеуді есте ұстап отырмыз. Тиісті тапсырмалар мен
бейімделу іс бағыттарын негізгі атқарушы ретінде ирандағы елшілік
тағайындалады.
Азия елдерімен екі жақты қатынастарға келсек, бұл жерде Президенттің
тапсырмаларын орындау мақсатында салмақты жұмыстар жасалған. Ең алдымен
әңгіме Оңтүстік Кореямен, Индонезия, Түркиямен ең жоғары деңгейде
кездесулер ұйымдастыру туралы болып отыр. Индиямен, Пакистанмен байланыстар
күшейді. Президенттің Қытайға сапары табысты аяқталды. Пакистанның лидері
Беназир Бухутонның Қазақстанға сапарының маңызы зор болды.
Қазақстанның таяу Шығыстық саясаты үшін Израильдің сыртқы саясат
ведомствасының басшысы, бейбітшілікті нығайту ісі үшін Нобель
сыйлығына ие болған Шимон Перестің саперы маңызы аса зор оқиға болып
табылды.
Тұтасымен алғанда, таяу шығыстық бағыт белсенділікті қажет етеді. Бұл
Қазақстанның осы аймақтағы жеткіліксіз түрде танымал болғанына байланысты
сияқты. Египеттегі елшілік Қазақстан үшін Таяу Шығыстағы қазіргі бар
мүмкінділіктерге анық сәйкес жауап емес. Ақшалай қаражаттардың
жетіспеушілігіне қарамастан ең алдымен, Сауд Аравиясында, Магриб елдерінде,
Біріккен Араб Эмираттарында және Иорданияда біздің дипломатиялық
елшіліктерімізді ашу жөнінде шұғыл шаралар қабылдау қажет.
Әрине, Қазақстанның Азиядағы саяси және экономикалық интеграция
процестеріне қосылуы - бір сәттік акция емес. Бұл үшін үлкен күш-жігер,
уақыт және төзім қажет. Сонымен бірге біздің дипломатиямызға дәлдіктің
шегіне жеткен жұмыс та керек болады. Осы жұмысты басым бағыттар қатарына
қосуларыңызды өтінемін. Осыған байланысты жетекшілік ететін министрдің
орынбасарын бұдан былайғы іс-қимылдар үшін нақты ұсыныстар мен
тапсырмаларды әзірлеу тапсырылады. Шетелдік мекмелердің ішінен негізгі
атқарушылар ретінде біздің Қытайдағы, Индия, Пакистан, Түркиядағы
елшіліктерімізді белгілеу қажет БҰҰ-ның жанындағы өкілдік елеулі түрде
жәрдем көрсетуге тиіс. Оңтүстік Шығыс Азия елдерінде елшіліктердің
болмауына байланысты олардың Мәскеудегі және Нью-Иорктегі дипломатиялық
өкілдерінің басшыларымен тұрақты консультациялар өткізу ойластыру қажет.
Экономикалық ынтымақтастық ұйымы туралы бірнеше сөз. Бұл ұйымның
әлеуеті зор. Қазақстан ЭЫҰ-ның мүшесі ретінде осы әлеуетті жүзеге асыруда
елеулі рөл атқара алар еді. ЭЫҰ-ның Бас Хатшысы Шахмед Ахмед өзінің
Алматыға келген сапарының кезінде біздің елімізге үлкен үміт артылып
отырғаны туралы айтқан болатын. Біз ЭЬІҰ Тегерандағы штаб-пәтерімен бірге
толыққанды халықаралық ұйымның статусы берілгенін құптаймыз. Біздің
көзқарасымызды ЭЫҰ құрметпен қабылдады.
Осы ұйымды нығайту, оған тиімділік беру міндеттерін негізге aлa
отырып, біздің дипломатиялық қызметіміздің жұмысындағы тиісті бағыттарды
елеулі түрде күшейту қажет. 1015бет
Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңестің
мандатын жасау процесіне ең алдымен біздің, Қытай, Индия, Пакистан, Иран,
Түркия, Ресей сияқты мемлекеттердегі елшіліктеріміз барынша белсенді
қатысулары тиіс.
Президенттің бастамасын Таяу Шығыста түсіндіру және танымал ету
жәнінде қосымша күш-жігерлер жұмылдыру маңызды. Бұл жерде әзірге осы
аймақта жалғыз болып тұрған Египеттегі Елшілік елеулі рол атқара алар еді.
Қазақстан Азиялық - тынық мұхиттың процеске біртінде кіруі мағынада
біздің Президенттің Оңтүстік-Шығыс және Солтүстік-Шығыс Азия
мемлекеттерінің басшыларына біздің мемлекетімізді Азия - Тынық мұхит
аймағындағы саяси және экономикалық бірлестіктерге енгізуі туралы үндеудің
, сөз жоқ, маңызы зор. Осы өмірлік Мәні үлкен мәселе бойынша Қытай,
Индонезия, Оңтүстік
Корея, сондай-ақ АҚШ басшыларымен пікір алмасулар болып өтті. Біздің
осы үндеуіміздің Азиялық астанамызда түсініктікпен қабылданатындағы аса
маңызды больт отырған жәй. Атап айтқанда, Индонезияның Президенті Сухарто
АСЕАН елдері басшыларымен Қазақстанда осы беделді ұйымының жұмысына қатыса
алуы қонақты немесе бақылаушының статусын беру жөнінде консультациялар
өткізуге әзірлігін айтты. АРСЕАН және Қазақстанды беделді санайтын
Экономикалық ынтымақтастықтың ұйымының арасындағы қызметтер мен ара
ағайындық миссияларға атсалысу туралы біздің ұсынысымызды АРСЕАН —да оң
қабылданады.
Бұл жай дипломатиялық қызметтің алдыңғы президент бастамасын алға
бастыру жөнінде маңызды және нақты міндеттер тұрғанын көрсетеді. Мұның
сыртқы, ішкі орталық аппаратының ғана емес, сондай-ақ оның шетелдік
мекемелерінің де міндеті болып табылатындығын негізге алу қажет.Осында,
Алматыда ойластырылып отырған Кеңестің мондатын жасау үшін арнайы жұмыс
тобын құру туралы уағдаластықпен аяқталған үш форум өткізілді. Президент
бастамасын кеңінен насихаттық өpic беруге мүмкіндік жасаған Қазақстанның
БҰҰ жанындағы тұрақты өкілдігіне жұмыс жүзеге асырылды. Бұл бағыттағы
жұмыс, біздің елшіліктеріміздің ақпаратына қарағанда, үнемі олардың
назарында тұрған сияқты.
Әйтсе де біздің қолымыздан келетінінің бәрі де істелмегені де есте
ұстау керек. Осы бағыттағы күш-жігердің қарқыны ең алдымен осы жерде,
орталықта ереулі дәрежеде темендеді. Президент бастамасының шеңберінде
өткізілген соңғы форумнан бір түсініксіз бос кеңестік пайда болды. Біз
шетелдік әріптестермен бірте-бірте топтаурын болған жұмыс әдісіне үйреніп
бара жатқан елшіліктер тарапынан саяси қолдауды жеткіліксіз дәрежеде
сезінеміз.
Осы айтылғандардан барып осы жағдайды түзету үшін тез арада тиісті
шараларды қабылдаудың кезек күттірмейтін міндеті туындауда. Нақтылап
айтқанда әңгіме арнайы жұмыс тобының мәжілісін шақыру туралы болып отыр.
Сонымен бірге қауіпсіздік саласындағы бірігу процестеріне қатыса отырып,
осы аймақтағы мемлекеттер тобының ажырамас элементі болуға тиіс.
Бұл туралы айта отырып, Президент Н.Ә.Назарбаевтың 1992 жылғы күзде
БҰҰ Бас ассамблеясының 47-ші сессиясында Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім
шаралары жөніндегі кеңесті шақыру туралы оның алғашқы рет айтқан
бастамасының көрегендік сипатын атап, көрсеткен әділ болар еді. Бұл идея
біздің дипломатиямыздың азиялық бағытында ғана емес, сондай-ақ қоғамдық
ауқымдардағы практикалық қызметті болып табылады. 1216бет
Осы жерде дүнижүзілік саяси қоғамдастықтың біздің президентіміздің
бастамасын келісімге келу процесіне бірігуі ұмтылысы ретінде қабылдағаны
маңызды болды. Оның оң қабылданатын себебі де, белгілі американдық
саясатшыларлың мойындау бойынша Орталық Азия аймағында басты орынды алып
отырған мемлекеттің халықаралық беделі зор басшысының айтқандығынан болып
отыр. Біздің Президентіміздің ұсыныстарын көптің өзінше ең соңғы
құраған БҰҰ-ның бас —хатшысы Бутрос Али болды. Ол өзінің Н.Ә.Назарбаевқа
жіберген жолдауында Президент идеясының "Жаңа ғаламдық саяси жағдайларды"
қайта ұғыну және қарауға қосылған маңызды үлес болып табылатынын атап
өтті.
Қаражаттарды белсенді тартуға дейінгі дәлелді іс-қимылдардың ауқымды
жиынтығын қамтиды.
Жарты жыл- мемлекет басшысының нұсқамаларын өмірге енгізу, сондай-ақ
алда тұрған жайды ұғыну тұрғысында жасалған істердің алғашқы нәтижелерін
қорыту үшін жеткілікті мерзім. Енді біздің халықаралық саясатымызға
елтану тұрғысында және оның функционалдық басқаша ұйғарымында талдау
жасап көрейікші.
Ең алдымен біздің дипломатиямыздың азиялық бағытында елеулі ілгері
басушылық болғанын атап өту керек. Біздің халықаралық саясатымыз үшін
азиялық аймақтың маңызын өзіміз анық түсініп алуымыз қажет. Азиялық
мемлекеттердің бір тобының, ең алдымен АСЕАН - ға кіретін Қытайдың,
Вьетнамның, Индияның табыстары ауыз толтырып айтарлықтай. Ұлттық
мемлекеттік мүдделері мен қарама - қайшылықтары әр алуан бола тұрып,
біршама тұрақтылыққа ие азиялық аймақ дамуның жалпы үрдіс, Азия — Тынық
мұхит аймағының келесі жүз жылдықтағы басым ролі туралы ойға жетелейді. Бұл
тұжырымды көптеген саясатшылар мен саясаттанушылар да қолдайды. 1317бет
Мұндай жағдайларда Қазақстан үшін планетаның осы ұлан байтақ
кеңістігінде даму қарқынынан қалып қоймау аса маңызды. Біздің еліміз екі
жақты негізде болмағы үлкен саяси және экономикалық салалардығы.
Республикамыз астық өнімдерімен өзін - өзі қамтамасыз етіп қана
қоймай, біраз бөлігін әлемдік нарыққа, экспортқа шығаруға мүмкіншілігі бар.
ТМД елдерінің қой шаруашылығының 25%-і қазан даласында өсіріледі. Мұның
бәрі шет елдерді қызықтырмай қоймайды. Оған қоса республикамыздың
демократияландыруға, экономиканы нарықтық жолмен реформалауға алған бағыты
да себеп болуда. Сонымен қатар бұрынғы Кеңес империясының ыдырауы
нәтижесінде мүлдем жаңа географиялық саяси және стратегиялық тиімді
кеңістікті алып жатыр. Бұл байланыстырушы буын мүмкінділігі де
Республикамызға септігін тигізуі тиіс. 1418бет
Біздің географиялық жағдайымыздың тиімсіз жері бар. Ол ашық теңізге
тікелей шығу мүмкіндігіміздің жоқтығы, қатынас жолдарынан қашықта
орналасуымыз. Мұның бәрі халықаралық байланыстарға қатынасуымызды қиындата
түседі және сыртқы саясатты құруға да әсерін тигізуде. Сондықтан көршілес
мемлекеттермен оның ішінде ең алдымен Ресеймен өзара қатынастардың болуының
мәні зор. Бұл ел біріншіден, Батыспен қатынас жолының қақпасы болып тұр.
Екіншіден, республикамызда тұратын орыстардың саны көп. Үшіншіден, Ресейде
де бірталай қазақтар тұрады. Екі елдің арақатынасы дұрыс болса, ел де тыныш
болады. Сондықтан Ресеймен достық, ынтымақтастық және өзара көмек туралы
ережесін аса маңызды ролі бар.
Бізде Ресейдің тұрақты болғанын, онда дағдарысты құбылыстардың
болмағанын қалаймыз.
Қазақстанның Қытай халық Республикасымен сауда-экономикалық және
мәдени ынтымақтастықта, шекара бойындағы, аудандарда еркін сауда аймақтарын
ашу мәселелері жөнінде айтарлықтай жылжу бар. Қытай Қазақстанға қарсы
ядролық қаруды қолданбауға, күш жұмсауға немесе күшпен қорқытпауға,
егемендікпен аумақтық тұтастықты құрметтеуге міндеттенеді. Өз кезегінде,
Қазақстан ҚХР -дың аумақтық тұтастығына қатысты осындай міндеттемелерді
мойнына алады. 1994 жылғы сәуір айында Алматыда Қазақстан мен ҚХР
арасындағы мемлекеттік шекараның өтуі туралы шартқа қол қойылды. Бұл
құжаттың маңызы, өте зор екендігі айтпаса да түсінікті.
Өмір бойы көршілес болып, шаруашылығымыз, мәдениетіміз тығыз
байланысып араласқан Орта Азия елдерімен біздің ортақ мүдделеріміз көп.
Әлбетте олармен ізгі қатынастарға алдыңғы қатарлы орын беріледі. Тегі бір,
тарихы тамырлас, рухани бауырлас Туркиямен екі арада өзара тиімді
экономикалық ынтымқтастықты дамытуға, мәдени байлықтармен алмасуға деген
екі жақты ұмтылыс бар. Сол сияқты Иран елімен достық, ынтымақтастық қарым-
қатынастар дамып, бекіп келеді. Бүгінде Республикада 200-ге жуық шетел
фирмаларының, банкілерінің, өзге ұйымдарының өкілдері бар.
Австралия мен Қазақстан арасындағы ресми қатынастар серпінді жүріп
жатыр деп айтуға болады. Бүгінге дейін Орталық Азия елдері
арасындағы Австралияның федеральдық канцлері Қ.Р ғана екі рет болды.
Екі ел арасындағы болған ресми сапарларға жалпы тоқталатын болса,
Австралияның Федеральдық Сыртқы істер министрі Ферреро - Вальднер
Қазақстанға 1999 ж 2000 жылдары Білім, ғылым және мәдениет министрі Герер,
ішкі істер министрі Штрассер-2003 ж, денсаулық сақтау және әйелдер іс
жөніндегі министр Раух Каллат және көркемөнер мен баспасөз ісі жөніндегі
мемлекеттік хатшы Моран 2004ж келген. Ол Қазақстан жағынан Президент
Н.Назарбаевтан басқа Сыртқы істер министрі Қ.Тоқаевпен Австрияда болды.
Австрия Қазақстан Республикасының тәулсіздігін алғашқылардың бірі
болып 1992 жылдық 15-қаңтарында таныды. Орталық Азиядаға тәуелсіздігін
жаңадан алған елдер арасында Австралия ең бірінші Қазақстанмен
дипломатиялық қатынас орнатты. 1997-1998 жылы Мәскеу мен Қазақстанда бір
елшінің болуы өзгертілді. Оның орнына резиденциясы Венада болатын
Австрияның Қазақстандағы елшісі лауазымы белгіленді. Ал Қазақстан
Республикасы Венадағы елшісі 1995 жылы ашылды. Екі жақты қарым-қатынастарға
келісім-шартпен бекітілгендеріне тоқтала кететін болсақ, 1994 жылы әуе
қатынастары туралы келісім өз күшіне енді.1520бет
Осы келісімге сәйкес Автрияның Аустриан-Эйрлайнз авиякоманиясының
ұшақтары Алматыға ұшатын болды.
Экономикалық ықпалдастық туралы екі жақты салық және
инвестицияларды қорғау мәселелері жөніндегі келісім шарттар қазір қол
қойылуға дайындалып жатыр.
Қазақстан Австрияның сыртқы саудасы үшін маңызды әріптес болатын тағы
бір себебі: екі ел де Бүкіл әлемдік банктің бір тобында. Сондықтанда
Қазақстан Орталық Азия елдерінің ішінде бірден - бір ел болып және ТМД -да
бірінші болып үкімет кепілдігімен Австрияның несиелік желісін аша алды.
Соның бір нәтижесі Қазақстандағы ең жақсы қонақ үйді Автриялық фирма салды.
Басқа да біріккен кәсіпорындармен қатар Қазақстандық Тұран Әлем Банк және
Халық Банкісімен әріптес болып жүрген Автрияның Райорфейзен банкінің
істері ауыз толтырып айтарлық. Қазақстан Австрия үшін маңыздылығын бүкіл
орталық Азия елдерінің ішінде жалғыз Алматыда ғана құрметті консульдық
жұмыс істеуінен де көруге болады. Ол жақты дамуына көп қырлы байланыстардың
өз үлесін қосады.
Мен осы шолу арқылы Австрия мен Қазақстан арасындағы екі жақты
қатынастарды жақсырақ түсінуге мүмкіндік бердім ғой деген үміттемін және
олардың болашақта жедел дами түсуін тілейміз.
Бауырлас тілдес әрі діндес әрі көрші ел Қазақстан мен Өзбекстан
арасындағы әсіресе соңғы жылдары ушыға түскен шекара мәселесіне соңғы
нүкте қойылған күй бар. Ол өзбек президенті И.Каримовтың Астанаға екі
күндік сапары барысында мәлім болды. Алдымен Қазақстан мен Өзбекстан
мемлекет басшыларының бетпе - бет жүздесіп пікір алысуының және оның
артынша екі жақты кеңейтілген үкіметаралық келіссөздердің қорытындысы
бойынша екі мемлекет арасындағы бес құжатқа қол қойды. Атап айтқанда,
президентттер Н.Назарбаев пен И.Каримов Қазақстан мен Өзбекстан арасындағы
мемлекеттік шекара туралы шартқа және бірлескен Мәлімдемеге қолдарын койса,
ҚР мен ӨР арасындағы шекаралық мәселелер бойына ынтымақтастық және өзара іс-
қимыл туралы және екі елдің Үкіметтері арасындағы үкіметтік байланыс
саласындағы ынтымақтастық туралы келісімге сәйкес, Қазақстан мен Өзбекстан
арасындағы мемлекеттік шекарасы арқылы өткізу пунктері туралы екі
келісімді, сондай-ақ екі елдің үкіметтері арасындағы шекаралық өкімдерінің
қызмет ету учаскелері туралы хаттаманы қазақ жағынан сыртқы істер министрі
Ерлан Ыдырысов, өзбектер тарапынан сыртқы істер вице министрі Ильхон
Нематов қол қойып бекітті. Қол қою рәсімнің артынша Н.Назарбаев атап
өткендей, бұл екі ел арасындағы 2159 шақырымдық шекараны айқындаған, соңғы
1,5 жылдан бері өткізілген 12 мемлекетаралық келісу мен екі жақты үкіметтік
сарапшылардың 14 отырысының маңызды нәтижесі. Басқаша айтқанда Қазақстан
мен Өзбекстан арасындағы шекараның 96 пайызы белгіленді. Бұдан былай деп
мәлімдеді Қазақстан президенті, шекара мәселесінде Астана мен Ташкент бір -
біріне наразы деген алып -қашпа пікірге ешқандай негіз жоқ.
Өз сөзінде Президент Н.Назарбаев өзбек әріптесі әрі досы И.Каримовтың
Қазақстанға сапары мен соның нәтижесінде қол жеткен шекара туралы
келісімдер Астана мен Ташкент арасындағы жаңа да айрықша тығыз достық-
ынтымақтастықтығының, сауда-экономикалық, мәдени қатынастарының жаңа белесі
болатынына сенімдімін деп мәлімдеді. 1622бет
Анықтама: Ресми дипломатиялық қарым — қатынасқа отырған 1992 жыл 23
қарашасынан бері Қазақстан мен Өзбекстан арасында мемлекетаралық 85 құжатқа
оның ішінде 1998 жыл қазан айында өзара мәңгілік достық туралы және 1998-
2007 жылдарға дейінгі экономикалық ынтымақтастықты тереңдету туралы
келісімдер дүниеге келді.
2004 қыркүйектің 1-інде Қ.Р. Президентінің шақыруы бойынша
жұмыс бабындағы сапармен Испания королі Хуан Карлос Астанаға келді.
Сапардың мақсаты Қазақстан мен Испания арасындағы екі жақты қатынастарды
дамыту болып табылады. Әңгіме барысында халықаралық өзекті проблемалар
және екі жақты ынтымақтастықты дамыту мәселелері қозғалды.
Ежелгі парсы елінің 46 жастағы елшісі екі мемлекет
арасындағы сауда экономикалық байланысты нығайтуда өз жұмысын
жасаған жоқ. Қазіргі уақытта Қазақстанда 400-ден астам ирандық
компания тіркеліп, оның 150-і белсенді қызмет көрсетуде. Әсіресе,
Алматы, Шымкент, Астана қалаларында ирандық химия және құрылыс
материалдары өнеркәсібінің өндірісі қанат жайып келеді.
Мортаза Саффин елімізде дипломатиялық қызметте болған 4 жыл
мазмұндылығымен ерекшеленетінін айтып, келешекте Қазақстан мен Иран
арасында сауда - экономикалық байланыстар ғана өрістеп қоймай, білім,
ғылым, мәдениет салалары бойынша да барыс келістің серпінді дами беретініне
сенім білдіреді. 1723бет
ҚР.Президенті Н.Назарбаевтың Нидерланды корольдігі мен Бельгия
корольдігіне үш күндік ресми сапарда болды. Сапар барысында Елбасы
Нидерланды ханшайымы Беатрикс ханыммен, Нидерланды Премьер министрі Ян-Петр
Балкененде мырзамен және Нидерланды Парламент сенаты мен Палаталар өкілдері
спикерлерімен кездеседі деп күтілуде. Сондай - ақ жоғары деңгейдегі осы
кездесулерде Қазақстан мен Нидерланды арасындағы өзара ынтымақтастықты
дамытуға қатысты бірқатар құжаттарға қол қою көзделген.
ІІ-тарау. Қазақстан Республикасының Шетелдегі
сапары.
Нидерланды Қазақстанның тәуелсіздігін алғашқылардың бірі болып, яғни
31 желтоқсанда таныған мемлекеттердің бірі
Ал екі ел арасындағы дипломатиялық қатынастардың орнағанына он
жылдан асты. Осы уақыт ішінде Қазақстан мен Нидерланды бір - біріне
сенімді серіктес бола алатындықтарын танытты.
Біраз жылдардан бері Нидерланды Қазақстанның сауда - экономикалық
саласындағы жетекші әдістерінің бірі болып келеді. Олардың аты әйгілі
Ройал ДатчШелл, Себекео, Филлипс, Петро плюс, АБН Алеро тағы
басқа компаниялары еліміздің мұнай газ, металлургия, ауыл шаруашылығы,
тамақ өнеркәсібі салалары мен банк секторын дамыту жобаларын жүзеге асыруға
қатысып, қомақты инвестиция салып келеді.
Екі елдің өміршең ынтымақтастық жолына түскенін Қазақстанда тіркелген
бірлескен кәсіпорындардың іс -әрекеттерінен де көруге болады. Бүгінде
Қазақстандық Нидерландық 21 бірлескен кәсіпорын жемісті жұмыс істеп жатыр.
1824бет
Елімізде Нидерландықтардың он екі фирмасының өкілдігі ашылған. Сондай
- ақ олардың қатысуымен бірлескен үш банк жұмыс істейді. Солардың бірі
Комплект Европа фирмасы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Қазақстандық
Нефтехимбанктің негізгі акционері болып табылады.
Қазақстан Республикасымен Нидерланды корольдігі арасындағы сыртқы
сауда айналымы жылдан - жылға өсе түсуде. Қазақстан Нидерландыға негізінен
жай металдар мен одан жасалған бұйымдарды, химия өнеркәсібі өнімдерін
экспорттайтын болса ал Нидерланды Қазақстанға машиналар мен оның
жабдықтары, жер үсті көлік құралдары мен химиялық өнеркәсіп өнімдерін,
оптикалық аппараттар импорттап келеді.
Елбасы Н.Назарбаевтың Нидерланды корольдігі мен Белгия корольдігіне
бұл ресми сапарлары мемлекеттердің әртүрлі салалардағы ынтымақтастығын одан
әрі дамытып, елдер арасындағы қарым - қатынасты нығайтатын болды.
2002 жылы 13 қыркүйекте Қ.Тоқаев БҰҰ Бас Хатшысының
қарусыздану мәселелері жөніндегі орынбасары Джанета Данапола мен яғни
Бас Хатшының Ауғаныстан жөніндегі арнаулы өкімі Лахдер Брахими мен
кездесті. Әңгіме барысында тараптар Орталық Азиядағы ядролық қарудан азат
аймақ құруға және Ауғаныстандағы қақтығыстан кейінгі құрылысқа қатысты
мәселелерді қарады. БҰҰ хатшылығының жетекшілері Қазақстан Президенті мен
Үкіметінің аймақтағы бейбітшілік пен тұрақтылықты қамтамасыз ету жөніндегі
қызметіне жоғары баға берді. 1925бет
Қазақстан сыртқы саяси ведомоствасының басшысы БҰҰ-ның
Ауғаныстанды саяси және эканомикалық нәрлендірудегі ролін
атап өтіп, Қазақстан Республикасының Ауған қоғамының бейбіт те
жасампаз өмірге тезірек оралуына алдағы кезде де өз үлесін
қосуға әзірлігін білдірді.
Сол күні Қасымжомарт Тоқаев АҚШ, Франция, Куба және Польша сыртқы
саяси ведоместаларының басшыларымен кездесіп, келіссөз өткізді.
АҚШ-тың мемлекеттік хатшысы Камин Поуэменен екі жақты ынтымақты
тереңдету мәселелері талқыланды.
Францияның сыртқы істер жөніндегі мемлекеттік хатшысы Рено Мюзелвемен
экономика саласымен саудадағы ынтымақтастыққа қатысты мәселелер ауқымды
қаралды. Куба мен Польшаның сыртқы саяси ведемстваларының басшылары Филипс
Перс Рокимен және Влодимеж Тимошевичпен Қазақстанның бұл елдермен сауда -
экономикалық ынтымақтастығын одан әрі кеңейту туралы уағдаластыққа қол
жеткізді.
14 қыркүйекте 2002 жыл Қазақстанның Бас Ассамблеясының вице төрағасы
болып сайлануына байланысты Қазақстан Республикасының мемлекеттік хатшысы
Сыртқы істер министрі Қасымжомарт Тоқаев БҰҰ Бас Ассамблеясы 57 —ші
сессиясының пиенарлық мәжілісіне төраға болып тағайындалды.
Бүкіл дүние жүзілік форумға Қасымжомарт Тоқаевтың төрағалығы
барысында БҰҰ-ға мүше елдердің мемлекет және үкімет
басшылары, сыртқы саяси ведомоства жетекшілері Ассамблеясының
кең ауқымды күн тәртібіндегі өзекті мәселелер бойынша жалпы
пікірталасты одан әрі жалғастырды.
Сол күні Қазақстан Республикасы сыртқы саяси ведомствасының басшысы
БҰҰ Бас Ассамблеясы мәжілісінде сөз сөйледі.
Өз сөзінде Қ.Тоқаев соғыс және бейбітшілік мәселелерін қарап, ұлттар
қауымдастығының ерік — жігері мен мүдделерін бейнелейтін шешімдер
қабылданатын БҰҰ-ның ролі мен жауапкершілігін атап өтті. Министр
республикасының халықаралық коалициясының лаңкестікке қарсы акцияларына
белсенді қолдау көрсетіп, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz