Қазіргі әлемдегі урбанизация және қалалық жарылыс

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

Қазіргі әлемдегі урбанизация және қалалық жарылыс
Кестені сараптап әлемдік урбанизация дамуының 3 кезеңі турады
«Урбандалу» дегеніміз не?

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Қазіргі әлемдегі урбанизация және

қалалық жарылыс

Урбанизация-қала тұрғынының өсіп кетуі өмірінің кең таралуы және қала мадениетінің дамып өсуі бұл тарихи процесс деп қарастырады. Біздің эрамызға дейін бірінші қалалар болған. Сонымен қатар Вавилон, Ниневия, Патна, Сиань, Мемфис қалаларында тұрғандар саны 100 мыңдаған адам болған, жәнеде жақсы дамыған қалалар актикалық және эленизм дәуірінде Рим, Афина, Карфаген, Александрия пайда болды. Еуропада қала өмірі құлағаннан кейін орта ғасырда қайта жаңғырды. Қайта өрледәуіріндеЕуропада, Париж, Неепаль, Лондон, Амстердам, Венеция, Антверлен, Милан, Брюге ал Шығыста Пекин, Кить секілді қалалар пайда болды. Кейінгі дәуірде Капиталистік даму барысында Еуропада және Солтүстік Америкада қалалар көбейді.

Урбанизация термині ХIХ ғасырдың екінші жартысында пайда болды. ХIХ Ғасырда әлемдік урбанизация төмен дәрежеде болды, кейінірек урбанизация тез жылдамдықпен өсіп кетті.

Кестені сараптап әлемдік урбанизация дамуының 3 кезеңі турады

Кестені сарап жасасақ әлемдік урбанизация дамуының 3 кезеңі көрсетуге болады. Бірінші этап ХIХ ғасырды қамтыды. Аймағы Еуропа және Солтүстік Америка. Екінші этап ХIХ ғасырдың бірінші жартысына тура келді өзгешелігі жоғары жылдамдықпен қала халқының өсуі және урбанизация бүкіл әлемді қамтуы. Үшінші кезең ХХ ғасырдың екінші жартысына тура келді. Өзгешелігі қала халқының өсуі ғана емес сонымен қатар жаңа сапа көрсеткіштерінің пайда болуы агломерация мегаполистер пайда болуы. Осы кезеңнен кейін урбанизация жаhандық процеске айналды. Бүкіл жер шарын қамтиды. Осы үшінші этап «Қала жарлысы» деген атты алды Сонымен қатар бул уақыт демографиялық жарлыспен тура келеді. Қала жарлысының өзгешеліктерін атап кетсек.

Біріншіден қала түрғындарының өсу деңгейінің артуы. Бірнеше кейінгі он жылдықта. Қала халқы әлемде 2, 5-2, 6 проценітке дейінге өсті. Екіншіден үлкен қалалардың жылдам өсуі және Оның қала тұрғындарының бойынша 1900 жылы әлемде 100 мың тұрғын бар 360 қала болса бұл барлығының 5-процентін құрайды 1950-жылы келіп қала саны 950-ге жетті Ал әлем тұрғындары 16-процент өсті 2000-жылы 4000-қала әлкм халқының 1\4 құрайтын болды. Үшіншіден:Агломерациялар көбеюуде. Сол үлкен агломерациялар өзінде 1950-жыл сайын 500-мың тұрғын көбейді 1970-жылы 340-мың, 1995-жылы 665-мың 1950-жылы агломерацияда 36-процент өмір сурсе 1970-жылы 415, 1995-жылы 47-болды.

Төртіншіден: «милионер» агломерацияның өсуі. Бұл туралы Әлемдік стастиканы Е. Н. Перцик, Ю. Л. Ливоров, Н. А. Слука және басқа авторлар дәлел келтірді. Агломерация саны бойынша Н. А. Слуканың дәлелін пайдаланымыз. Ал әлем тұрғындарының дағдаоысы бойынша. Ю. Л. Ливоровты пайдаланамыз 2-ші кесте 2000-жылға келгенде әлемде агломерациялар саны 400-ге жеткен.

Бесіншіден: гиперурбанизация пішіндері пайда боады. Олар ең үлкен агломерацияларға байланысты супер қалалар, мега қалалар пайда болды 1950 жылы Супер қала Нью-Иорк енген болса, 1960-жылы Токио қосылды 1970-жылы Шанхай, 1980 5-қала 1990-жылы 12-қала ал 2000-жылы 20-қалаға жетті.

Сонымен қатар Мегаполис ұғымы пайда болды Афилдік орталық экистика (Экистика тұрғындардың орналасуын эвалюциа-лық теориясын) 1980 жылы әлемде 66-қаланы мегаполис болды жәнеде ғасыр соңында 160-қа жетеді деп болжам жасады. Б. Ұ. Ұ. -ның мәліметі бойынша 2000-жылына қарай әлемде 23 мегаполис болуы керек. Бірақта көптеген ғалымдар 6мегаполисты мойындауда Жапония, Солтүстік Шығыс Көл алады және Калифорния, АҚШ, Ағылшын (Ұлыбритания) және Рейіндегі (ФРГ) . Сонымен қатар мегаполистер ретінде Канададағы, Үндістандағы, Бразилиядағы, Қытайдағы қалаларды алуға болады 20-ғасырдың екінші жартысында және 21-ғасырдың бірінші жартысын қалалық жарылыс болуда. Субурбанизация процессі натижесінде қала маңы зонасында жаңа қала бой көтере бастады. Ерекшесі рурбанизация бұл қала пішінінің өмір салтын ауылды жерге көшуі. «Қалалық жарылыс» Әлемнің жарты тұрғынына өз әсерін тигізеді

«Урбандалу» дегеніміз не?

«Урбандалу» латынша (urbs-қала) қалалану-қалалар саны мен оның тұрғындарының үлес салмағының өсуін, қалалар желісі мен жүйесінің қалыптасуын, олардың маңызының артуы мен қалалық өмір салтының кеңінен таралуын білдіреді. Дүние жүзі елдерінің көпшілігіне тән қазіргі урбандалу процесігің үш белгісі бар 1-ші қала тұрғындарының тез қарқынмен өсіп көбеюуі. Мысалы 1900 ж дүние жүзі халқының 14-процентін, 1950жылы 29- процентін1990жылы 46-процентін 21-ғасырдың басында 50-процентін қала тұрғындары болса, ал 2025-жылы бұл көрсеткіш 60-проценітен асады деп күтілуде. Статистик деректерге жер шарында қала халқының саны жылына орта есеппен 50-60 млн адамға артып отыратын ын дәлелдейді 2-ші халықтың негізгі бөлігі мен олардың рухани қажеттіліктерін қамтамасыз ету нысандарының, шаруашылық пен қызмет көрсетудің алуан түрлі салаларының ірі қалаларға шоғырлануы. Мысалы ірі қалалар (тұрғыныдары 100мың адамнан асатын ) саны 20-ғасырдың басында 360(оның ішінде «миллионер»қалалар 10) 1980-жылы 2500(200), ал 21ғасырдың басында 4000-ға (400-ден аса) жетті. 20ғасырдың 2-жартысында қала халқы 4-есеге көбейді ол шетелдік Азиада 5-есеге латын Америкасында 5, 1 есеге ал Африкада 6, 3 есеге өскен 3-ші Қалалық жер аумақтарының кеңейіп, оларға қала маңындағы қоныстардың қо-сылуы ірі қалалардың төңірегіне топталуы нәтижесінде қала агломерациясы пайда болады. Әдетте мемлекет астаналары, маңызды өнеркәсіп орт-тары мен ірі көлік тораптары аса үлкен қалалық агломерациялар өзегіне айналады. Мәселен, 1970 жылы дүние жүзінде тұрғындарының саны 10 милион адамнан асатын үш-ақ (Токио, Нью-Йорк, Шанхай) қала агломерациялары болса, 1990жылы мұндай қалалар 12, ал 21 ғасырдың басында олардың саны 20 ға жетті. Осындай бірнеше ірі қалалар мен олардың агломерацияларының тізбектеліп қосылып кету салдарынан мегаполистер пайда болды. Бұл көбінесе дамыған елдерге тән құбылыс. Мыс., АҚШ-тың Атлант мұхиты жағалауында орналасқан 40 милион адамдық «Босваш»(Бостон-Вашингтон) мегаполисі, Жапонияның Тынық мұхит жағалауындағы қалалар қосылыуында тұратын 60 милион адамды қамтитын «Токайдо» немесе жапон мегаполисі т. б. Урбандалу деңгейі жағынан да дүние жүзі елдері үш үлкен топқа бөлінеді 1) қала тұрғындарының үлес салмағы 50% аралығында елдер 2) қала тұрғындарының үлесі 20-50% аралығын құрайтын орташа урбандалған елдер 3) қала тұрғындарының үлесі 20%-ден төмен нашар урбандалған елдер. Бүгінгі таңда ел халқының түгелін (100%) қала тұрғындары құрайтын шағын «қала-мемлекеттер» (Манако, Сингапур, Ваикан) бар Сол сияқты дамыған және мұнай өндіруші мемлекеттерде бұл көрсеткіш (Кувейт 98%, Бельгия 97%, Бахрейн, Катар, Исландия 92%) аса жоғары. Ал Африка мен Азияның кейбір дамушы елдерінде (Руанда 6%, Бутан 7%, Бурунди 9%, Непал 12%) керісінше өте төмен. Қазақстан халқының 57%-ден астамын қала тұрғындары құрайды дамушы елдерде ауыл тұрғындары жұмыссыздық және басқадай да себептермен ұдайы қалаларға, оның ішінде ірі қалаларға ағылуынан Урбандалу дағдпарысы туындады. Әдетте мұнда халықтың кедей бөлігінің үлкен қалалардың шеткі жақтарына қоныстануы әсерінен бұл жерлерде сырқытқы кейпі қала көркіне сай келмейтін әрі антисан жағдай қалыптасады. Мұндай жалған урбандалу үдерісі нәтижесінде дамушы елдерде аса ірі «алып қалалар»(Мехико, Сан-Паулу, Бомбей, Лагос, Бунос-Айрес, Карачи, т. б. пайда болуда. Эканомикасы дамыған елдерде қала халқының үлесі баяу өсіп олардың астаналары мен ірі қалаларының тұрғындар саны азаюда. Мұнда «субурбандалу»үдерісі жүруде, яғни ауасы барынша ластанған әрі шулы ірі қалалардан оның маңындағы ауасы тазалау әрі тыныш ауылдық елді мекендерге қаланың ауқатты тұрғындарының қоныс аударуы белең алуда. Қазіргі Урбандалу көп жақты

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.