Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу әдістері
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I.бөлім. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу әдістері.
1.1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық негіздері.
1.2. Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
II.бөлім. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде мәліметтер қорын жобалаудың модельдері.
2.1.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
2.2. Мектеп оқулықтарында “модельдеу” тақырыбын оқытудың негізгі бағыттары.
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
I.бөлім. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу әдістері.
1.1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық негіздері.
1.2. Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
II.бөлім. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде мәліметтер қорын жобалаудың модельдері.
2.1.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
2.2. Мектеп оқулықтарында “модельдеу” тақырыбын оқытудың негізгі бағыттары.
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Білім беруді ақпараттандыру немесе информатика мамандарын даярлау мәселері.
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустрялық кезінен ақпараттық кезеңіне біртіндеп басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютердің белсенді орын алуда осыған байланысты. Сондықтан, жаңа технологияларды игеруге қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз көтеруге немесе мамандығын арттыруға жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындалады. “Білім беруді ақпараттандырудың теориясы мне әдістемесі” мынадай зерттеу бағыттарынан тұрады.
- қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдістемесі мен стратегиясын жетілдіру;
- оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу, сақтау, беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге асыра білуді қалыптастыруды, сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдісиерін қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық технологияны, оқытудың әдістемесін жүйесін жасау;
- бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында жұмыс істейтін “виртуалдық” білім беру жүйелерінің таратылған ақпараттық ресурстарының әлуетін пайдалану;
- оқу- тәрбие ісін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және оқу орнын (оқу орындары ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде білім беру жүйесін басқару механизмдерін жетілдіру) ғылыми –педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін, ақпараттық- әдістемелік материялдарды, телекомуникация желілерді пайдалану;
- есептеу техникасы, ақпараттандыру және телекомуникация құралдарын білім беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық- эргономикалық шарттарын анықтау;
- оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің оның білімі мен жетістігін бақылау және бағалаудың кешендік тестілеуші, диагностикалық әдістемесін жасап,пайдалану;
- нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірибесінің (зертханалық,демонстарциялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру құралына сүйеніп,ғылыми зерттеу және тәжірибелі жұмысын ұйымдастыру.
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустрялық кезінен ақпараттық кезеңіне біртіндеп басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютердің белсенді орын алуда осыған байланысты. Сондықтан, жаңа технологияларды игеруге қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз көтеруге немесе мамандығын арттыруға жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындалады. “Білім беруді ақпараттандырудың теориясы мне әдістемесі” мынадай зерттеу бағыттарынан тұрады.
- қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдістемесі мен стратегиясын жетілдіру;
- оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу, сақтау, беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге асыра білуді қалыптастыруды, сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдісиерін қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық технологияны, оқытудың әдістемесін жүйесін жасау;
- бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында жұмыс істейтін “виртуалдық” білім беру жүйелерінің таратылған ақпараттық ресурстарының әлуетін пайдалану;
- оқу- тәрбие ісін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және оқу орнын (оқу орындары ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде білім беру жүйесін басқару механизмдерін жетілдіру) ғылыми –педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін, ақпараттық- әдістемелік материялдарды, телекомуникация желілерді пайдалану;
- есептеу техникасы, ақпараттандыру және телекомуникация құралдарын білім беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық- эргономикалық шарттарын анықтау;
- оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің оның білімі мен жетістігін бақылау және бағалаудың кешендік тестілеуші, диагностикалық әдістемесін жасап,пайдалану;
- нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірибесінің (зертханалық,демонстарциялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру құралына сүйеніп,ғылыми зерттеу және тәжірибелі жұмысын ұйымдастыру.
Кіріспе____________________________ _____________________________
I-бөлім. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу
әдістері.
1.1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық
негіздері.
1.2. Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
II-бөлім. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде мәліметтер қорын
жобалаудың модельдері.
2.1.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
2.2. Мектеп оқулықтарында “модельдеу” тақырыбын оқытудың негізгі бағыттары.
Қосымша____________________________ ____________________________
Қорытынды__________________________ ____________________________
Пайдаланылған әдебиеттер_________________________ ________________
Білім беруді ақпараттандыру немесе информатика мамандарын даярлау мәселері.
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустрялық кезінен ақпараттық
кезеңіне біртіндеп басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютердің белсенді
орын алуда осыған байланысты. Сондықтан, жаңа технологияларды игеруге
қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің
маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз
көтеруге немесе мамандығын арттыруға жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда
өмір сүруге дайындалады. “Білім беруді ақпараттандырудың теориясы мне
әдістемесі” мынадай зерттеу бағыттарынан тұрады.
- қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы
тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен
әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдістемесі мен стратегиясын
жетілдіру;
- оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу,
сақтау, беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге
асыра білуді қалыптастыруды, сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдісиерін
қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық
технологияны, оқытудың әдістемесін жүйесін жасау;
- бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында
жұмыс істейтін “виртуалдық” білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарының әлуетін пайдалану;
- оқу- тәрбие ісін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және
оқу орнын (оқу орындары ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде
білім беру жүйесін басқару механизмдерін жетілдіру) ғылыми
–педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін,
ақпараттық- әдістемелік материялдарды, телекомуникация желілерді
пайдалану;
- есептеу техникасы, ақпараттандыру және телекомуникация құралдарын
білім беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық-
эргономикалық шарттарын анықтау;
- оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің оның білімі мен
жетістігін бақылау және бағалаудың кешендік тестілеуші, диагностикалық
әдістемесін жасап,пайдалану;
- нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірибесінің
(зертханалық,демонстарциялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру
құралына сүйеніп,ғылыми зерттеу және тәжірибелі жұмысын ұйымдастыру.
1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық негіздері.
Информатиканың мамандыққа баулу курстарының бірі –“модельдеу”. Қазіргі
информатиканы оқыту әдістемесінде ақпараттық технологиялар, алгоритмдеу
және программау мәселелері терең, жан-жақты зерттелуде, ал модель,
модельдеу процесінде аса назар аударылмай отыр.
Шын мәнінде, оқушылардың бойында жүйелік – ақпараттық тәсілдерді
қалыптастыруға негізделген модельдеу процесі - ғылыми таным әдісі ретінде
қарастырылып, формальдандырудың принципі мен компьютерлік модельдеу
құрылымын меңгерудің сенімді құралы болып табылады.
Модель – жасанды құрылған объект. Ол схема, сызба, математикалық
таңбалар, физикалық формулалар және тағы басқа түріндегі беріледі. Қазіргі
кезде неғұрлым кең таралған қарапайым модельдерге:
1. Графикалық модель ( объектіні сурет, кескін, схема, т.б. түрінде
бейнелеу);
2. Сөздік модель (объектіні сөзбен, ауызша сипаттау);
3. Математикалық модель (объектінің заңдылықтарын, әсерін, қасиетін
математикалық заңдылықтар бойынша бейнелеу);
4. Информациялық модель (ауызша, сөзбен берілген мәліметті формальды
тілде бейнелеу);
5. Аналитикалық модель (процестерді бастапқы және шекаралық шарттар үшін
нақты сандық түрде және ізделінді мәнді айқын түрде сипаттауды
қамтамасыз ету);
6. Стохастикаылқ модель (белгілі бір уақыт мезетінде объектіні сипаттау);
7. Көрнекі модель (зерттелетін объектіні схемалар, диаграммалар,
графиктер және тағы басқа түрінде сипаттау);тағы сол сияқты.
Модель құру процесі модельдеу деп аталады.
Модельдеу – зерттелетін объектінің қасиеттерін, өзара байланысын және
арақатынасын аналогиялық түрде сипаттау. Қазіргі кезде модельдеудің
көптеген түрі белгілі. Мысалы:
Детермендік модельдеу – табиғатта және қоғамда кездесетін оқиғаларды,
құбылыстарды, оның ішінде адамның еркі мен мінезінің өзара байланысының
себептерінің заңдылығын зерттейді;
Динамикалық модельдеу – неғұрлым күрделі математикалық теңдеулерді
қарастырады, дискретті және үздіксіз процестерді сипаттайды.
Жалпы жағдайда модельдеу нақты және абстрактылы болып бөлінеді.
“Абстрактылы модельдеу” ұғымы әдістемелік әдебиеттерде “ақпараттық
модельдеу ” ұғымына балама түрде қолданылады. Инфорамациялық модельдеу
объектілеу мен процестерді модельдеу және білімді модельдеу болып бөлінеді.
Объектілер мен процестерді модельдеу кескіндеу, сипаттау, бейнелеу
жағдайында болады. Оған жоғарыда айтылған графикалық, математикалық, т.б.
модельдер мысал болады. Ал, білімді модельдеу мәселесінде жасанды интелект
ұғымы ізделінді сипатқа ие болады. Мұндай модельдеу түріне эксперттік
жүйелер, статистикалық жүйелер, кибернетикалық жүйелер, берілгендер қоры,
компьютер атқарушы, бастапқы модельдеу, информацияны тарату жүйелері, тағы
басқа жатады. Демек қолданылу саласы бойынша:
- Дәстүрлі математикалық модельдеу;
- Процестер мен құбылыстарды визуальды модельдеу;
- Арнайы қолданбалы технологиялармен компьютерлік технологиялар арқылы
жасақталған “жоғары”, тағы басқа болып бөлінеді.
Компьютерлік модельдеу ақпараттық модельдеуге компьютерді қолдану
жағдайларын зерттейді. Компьютерлік модельдеу мен оның принциптерін
оқушылардың жеке түсінуі үшін модельдеудің мақсаты мен әрбір кезеңі, бағыты
оқушыларға анық болуы керек.1-кесте.
Мұндағы объектінің мазмұндық сипаттамасына
А) зерттелетін объектінің физикалық табиғаты туралы мәлімет;
Ә) объектіні құрайтын қарапайым бөліктердің саны туралы мәлімет;
Б) Зерттеліп отырған жүйеге енетін әрбір қарапайым элементінің орны мен
мәні туралы мәлімет;
Модельдеу мақсатын айқындайтын қолданбалы есептің қойылымы туралы мәлімет
енеді.2-кесте.
С1 С2 С3 С4 С5
С1 1 0 0 1 0
С2 0 1 0 1 0
С3 0 0 1 1 0
С4 1 1 1 1 1
С5 0 0 0 1 1
Информациялық модельдеудің кең таралған түрлерінің бірі- ақпараттық
түріндегі бейнелеу. Мысалы, екілік матрица берілген. Бұл матрица
компьютерлік желідегі бірнеше серверлердің өзара байланысын сипаттайды. Осы
матрица бойынша көрсетілген 5 сервердің қайсысының түйінді сервер болатынын
анықтау керек.
Шешуі: Есеп шарты бойынша түйінді сервер басқа барлық серверлермен өзара
байланыста болуы қажет. Демек, оқушылар матрицадан 0-дік элементі жоқ
қатарды таңдауы қажет. Бұл қатар С4 қатары. Олай болса, С4 – түйінді сервер
болып табылады. Оның модельін 2-кесте түрінде бейнелеп көрсетуге болады.
Ақпараттық модельдеу негізінен информатиканың қолданбалы бөлігін
сипаттайды. Ақпараттық үлкен көлемімен тиімді жұмыс істеу жүйелі ойлауға
байланысты десек, негізгі мақсат - оқушылардың жүйелі ойлауын дамыту.
Мұндай модельдеуде қолданылатын әдістемелік тәсілдердің бірі жүйелік тәсіл.
Бұл тәсіл модельдеу объектісін жүйе ретінде қарастырады. Объектінің барлық
элементтері мен қасиеттерінің арасынан модельдеу мақсатында сәйкес
маңыздыларын бөліп алу жүйелік талдаудың мәнін анықтайды. Барлық жүйенің
маңызды сипаттамасы оның құрылымы болып табылады. Құрылымның қалыпты түрін
3-кесте түрінде көрсетуге болады.
Соныме информатика пәнінің мұғалімі “модельдеу” тақырыбын өту барысында
ақпараттық модельдерді пайдалана алуы және оларды өңдей алуы қажет.
1.2.Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
Ақпараттық модельдерді құру барысында таным, қарым-қатынас пен
практикалық іс-әрекеттердің нәтижелері қолданылады.
Ақпаратты модельдеудің кең тараған түрі бұл табиғи тілде сөздік
сипаттау болып табылады. Мұндай сипаттау көп жағдайда мәтін деп аталады.
Кітап мәтіні, түсіндірме мәтін, есеп тапсырмасы - бұлар тілдің
элементар белгілерімен құралған тілдік конструкциялар. Бірақ, барлық дерлік
белгілер мәтін деп атауға келмейді. Семиотика мен лингвистикада мәтіннің
өзіндік қатаң анықтамасы бар. Парктикалық жұмыстар барысында құрылымы қатаң
белгіленбеген еркін формаларды жазылатын ақпараттық мәтіндер жиі кездеседі
- ақпаратты формалдау аз талап етіліп, орфографиялық және синтаксистік
ережелерге көңіл бөлінеді.
Мәліметтерді еркін формада мәтін түріндегі дайындау ұзақ уақытты қажет
етеді. Бұл жағдайда мәлімет дайындаушыдан әдеби көркем тілмен ойды қысқа
әрі нұсқа етіп әзірлеу қабілеті үлкен рөл атқарады. Сондай – ақ, мәліметті
қабылдаушыға нақты қажет ақпаратты теріп алу қиындығы туындап, уақытты
үнемдеу мүмкіндіктері азаяды.
Іс қағаздарын жүргізуде қарапайым мәтін мазмұнын енгізудің бекітілген
стандартты ережелері мен формалары қатаң сақталады. Ақпаратты модельдеудің
бұл түрі мәтіндік ақпаратты формалдауға мысал бола алады.
Мәліметтерді арнайы формада даярдаудың төмендегідей тиімділіктері бар:
- мәліметті қабылдаушыға нақты қажет ақпаратты теріп алуға мүмкіндік
береді;
- мәліметті қабылдаушы статистикалық мәліметтерді тең өңдеуге мүмкіндік
береді;
- қажетті сандық және сапалық талдау мәліметтері тез әзірленеді.
Ақпаратты кодтау тілдерін мынадай схемамен бейнелеуге болады.
Адамдар тарапынан арнайы мақсатқа бағытталып құрылған тілдер жасанды тілдер
деп аталады. Ақпараттық модель дегеніміз - бұл объектінің қандай да бір
ақпаратты кодтау тіліндегі сипаттамасы.
Компьютерлердің аппараттық және бағдарламалық даму бағыттары табиғи
тілдерінің функцияларын кең қолданумен (мигкорректорлар компьютерлік
желілерде ақпараттарды контексті іздеу жүйелері тағы сол сияқты)
ерекшеленеді.
Компьютерлерді пайдалануда тілдің коммуникативті және директивтік
функциялары кең қолданылады. Кез-келген тілдің негізін төменде келтірілген
тіл белгілері құрайды:
- ауызша сөзде: дыбыс, сөз, сөз тіркесі, оқиға, эмоция, мәтін тағы сол
сияқты;
- жазбаша сөзде: әріп, сөз, сөйлем, мәтін, тағы сол сияқты. Кез-келген
белгілер жүйесінің, табиғи тілді үйрену мен қолданудың семантика,
синтактика, паргматика деп бөлінетін үш аспектісі бар.
Белгінің семантикасы- жеке белгілерінің бүтін мәнінің мағынасына байланысты
мәнінің дұрыс өзгеруін үйретеді. Информатикада мәтіндерді автоматты түрде
бір тілден екіншісіне аудару, сақтау операциялары қарастырылады.
Сиптактика - белгіні тұрғызу дұрыстығын үйретеді. Сиптактика заңдары
берілген белгі жүйесіндегі мәтін элементтерінің (сөздер, тыныс белгілері
тағы сол сияқты) дұрыс орналасуын анықтайды.
Компьютерлердегі мәтіндік процессор мен автоматты аудару
бағдарламаларының жұмыстары мәтіннің синтаксистік дұрыстығын литвистикада
ашылған заңдардың негізінде тексереді.
Прагматика – белгілерді адресатта қабылдаудың ерекшеліктерін үйретеді.
Бір белгінің адресаттық орнатылуына байланысты әртүрлі қабылдануы мүмкін.
Бұл аспектілер табиғи тілдерді модельдеу тілі ретінде қолданудың
ерекшеліктерін көрсетуде үлкен рөл атқарады.
Ақпараттарды кодтаудың басқа тілдеріне қарағанда табиғи тілдердің
өзіндік ерекшеліктері басым:
1. Барлық дерлік сөздер бірнеше мағынаға ие. Мысалы: қазақ тіліндегі
“таза” сөзінің “кіршіксіз”, “мұнтаздай” тағы сол сияқты мағыналары
бар.
2. Мағынасы айқын емес сөздер жиі кездеседі. Мысалы: “бала” сөзінен
адамның дәл жасын анықтап көрсету мүмкін емес.
3. Кейбір сөздер мен өрнектердің мағынасы оның жан - жағына берілген
элементтерге (контекстке) байланысты өзгереді.
4. Синонимдар (бір ойдың – түрлі дыбысталуы)мен омонимдер (түрлі ойдың –
бірдей дыбысталуы) кең тараған.
5. Қандайда бір заттың бірнеше атауы бар.
6. Ешқандай мағына және ешбір заттың атауын білдірмейтін сөздер бар.
Қорыта айтқанда, компьютерлер формальды орындаушы қызметін атқаратындықтан
табиғи тілдердің негізгі атқаратын функциялары мен өзіндік ерекшеліктері
қатаң формальданып құрылатын алгоритмдерге сәйкес бағдарламалар құруға
айтарлықтай қиындықтар туғызады
1.3.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
Соңғы кезде электрондық оқулықтар жасау мәселесі басылым беттерінде жиі
көтеріліп жүр. Дегенмен, Электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету қазіргі
кезде тек 25%-ды ғана құрайды.Әрбір мұғалім өз еңбегінің жемісті болуы үшін
сабаққа қажетті материалдарды іздеп табуға тиіс және ол материал оқушыға
түсінікті болуы шарт.
Электрондық оқу материалдарын әрбір мұғалімнің, тіпті болашақ мұғалім
– бүгінгі студентті дайындауды білгені жөн.
Оқу бөлімінің негізгі ұғымдары “технология ғылым-қоғам” жүйесінің
байланысына сай құрастырылады. Мысалы, жоғары оқу орындарының студенттеріне
арналған “оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын мектепте қолдану” бөлімі
базалық технология жиынын технологиялық, ғылыми және әлеуметтік бөлім
ретінде құрастыру бағыттарын қамтып, курстың логикалық құрылымы
құрастырылады.
Технологиялық бөлім:
1. Технология туралы жалпы түсінік
2. Ақпараттық технология (АТ)
3. Ақпараттық технология жабдықтары
Ғылыми бөлім:
1. Информатика ғылымы мен оның ақпараттық технологиямен байланысы.
2. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Ақпараттық мәдениет.
Әлеуметтік – тұлғалық бөлім ақпараттық қоғамда адамға әсер ететін оқытудың
әлеуметтік құраушыларын айрықшалап көрсетеді.
ІІ-Бөлім. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың кейбір модельдері.
І. Смайлова, М.Суфтафин
Практикалық модельдерді шешуде мұндағы ақпараттар ағымын өңдеуді жеңілдету
және тездету үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйелер (ААЖ) қолданылады.
“Мәліметтер қоры” (МҚ) ұғымының пайда болуы программалық саласында ең құнды
жетістіктердің бірі болып табылады.
МҚ ұйымдастыру және пайдалану программалау технологиясын байытып,
программалау өнеріне деген қызығушылықтың артуына әсерін тигізді. МҚ
қазіргі барлық дерлік қаржылық, өнеркәсіптік, халыққа қызмет көрсететін
ұйымдардың жұмысын ұйымдастыру, басқару мүмкін емес десе де болады.
Сондықтан әрбір ұйымның, мекеменің жұмысын компьютер көмегімен басқару үшін
тек пайдаланатын қолданбалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I-бөлім. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу
әдістері.
1.1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық
негіздері.
1.2. Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
II-бөлім. Автоматтандырылған ақпараттық жүйелерде мәліметтер қорын
жобалаудың модельдері.
2.1.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
2.2. Мектеп оқулықтарында “модельдеу” тақырыбын оқытудың негізгі бағыттары.
Қосымша____________________________ ____________________________
Қорытынды__________________________ ____________________________
Пайдаланылған әдебиеттер_________________________ ________________
Білім беруді ақпараттандыру немесе информатика мамандарын даярлау мәселері.
Қазіргі уақытта Қазақстан дамудың индустрялық кезінен ақпараттық
кезеңіне біртіндеп басуға бет бұрды. Адам өмірінде компьютердің белсенді
орын алуда осыған байланысты. Сондықтан, жаңа технологияларды игеруге
қажетті білім мен дағдының жаңаруы өндіріс құрылымын өзгертудің
маңыздылығын арттыра түсті. Мұндай жағдайда елдің одан ары дамуы үздіксіз
көтеруге немесе мамандығын арттыруға жағдай жасап, оны ақпараттық қоғамда
өмір сүруге дайындалады. “Білім беруді ақпараттандырудың теориясы мне
әдістемесі” мынадай зерттеу бағыттарынан тұрады.
- қазіргі ақпараттық қоғам мен ғаламдық телекомуникация жағдайында оқушы
тұлғасын дамыту міндеттеріне сәйкес, оқытудың ұйымдық түрлері мен
әдістерін, білім беру мазмұнын таңдаудың әдістемесі мен стратегиясын
жетілдіру;
- оқушының ақыл-ой әлеуетін дамытуды, оқу ақпаратын жинау, өңдеу,
сақтау, беру, өндіру ісіндегі әр түрлі дербес әрекет түрлерін жүзеге
асыра білуді қалыптастыруды, сондай-ақ білім алу мен түсіну үрдісиерін
қалыптастыру бойынша оқу әрекетін қамтамасыз ететін педагогикалық
технологияны, оқытудың әдістемесін жүйесін жасау;
- бірлескен ақпараттық желілер мен ғаламдық коммуникациялар базасында
жұмыс істейтін “виртуалдық” білім беру жүйелерінің таратылған
ақпараттық ресурстарының әлуетін пайдалану;
- оқу- тәрбие ісін ақпараттық - әдістемелік қамтамасыз ету үрдісін және
оқу орнын (оқу орындары ұйымдық басқаруды автоматтандыру негізінде
білім беру жүйесін басқару механизмдерін жетілдіру) ғылыми
–педагогикалық ақпараттық мәліметтер базалары мен банктерін,
ақпараттық- әдістемелік материялдарды, телекомуникация желілерді
пайдалану;
- есептеу техникасы, ақпараттандыру және телекомуникация құралдарын
білім беру саласында тиімді әрі қауіпсіз қолданудың педагогикалық-
эргономикалық шарттарын анықтау;
- оқушының ақыл-ой қуатының деңгейін белгілеудің оның білімі мен
жетістігін бақылау және бағалаудың кешендік тестілеуші, диагностикалық
әдістемесін жасап,пайдалану;
- нақты түрде немесе бейнелі түрде өтетін оқу тәжірибесінің
(зертханалық,демонстарциялық) нәтижелерін өңдеу үрдісін автоматтандыру
құралына сүйеніп,ғылыми зерттеу және тәжірибелі жұмысын ұйымдастыру.
1. Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеудің теориялық негіздері.
Информатиканың мамандыққа баулу курстарының бірі –“модельдеу”. Қазіргі
информатиканы оқыту әдістемесінде ақпараттық технологиялар, алгоритмдеу
және программау мәселелері терең, жан-жақты зерттелуде, ал модель,
модельдеу процесінде аса назар аударылмай отыр.
Шын мәнінде, оқушылардың бойында жүйелік – ақпараттық тәсілдерді
қалыптастыруға негізделген модельдеу процесі - ғылыми таным әдісі ретінде
қарастырылып, формальдандырудың принципі мен компьютерлік модельдеу
құрылымын меңгерудің сенімді құралы болып табылады.
Модель – жасанды құрылған объект. Ол схема, сызба, математикалық
таңбалар, физикалық формулалар және тағы басқа түріндегі беріледі. Қазіргі
кезде неғұрлым кең таралған қарапайым модельдерге:
1. Графикалық модель ( объектіні сурет, кескін, схема, т.б. түрінде
бейнелеу);
2. Сөздік модель (объектіні сөзбен, ауызша сипаттау);
3. Математикалық модель (объектінің заңдылықтарын, әсерін, қасиетін
математикалық заңдылықтар бойынша бейнелеу);
4. Информациялық модель (ауызша, сөзбен берілген мәліметті формальды
тілде бейнелеу);
5. Аналитикалық модель (процестерді бастапқы және шекаралық шарттар үшін
нақты сандық түрде және ізделінді мәнді айқын түрде сипаттауды
қамтамасыз ету);
6. Стохастикаылқ модель (белгілі бір уақыт мезетінде объектіні сипаттау);
7. Көрнекі модель (зерттелетін объектіні схемалар, диаграммалар,
графиктер және тағы басқа түрінде сипаттау);тағы сол сияқты.
Модель құру процесі модельдеу деп аталады.
Модельдеу – зерттелетін объектінің қасиеттерін, өзара байланысын және
арақатынасын аналогиялық түрде сипаттау. Қазіргі кезде модельдеудің
көптеген түрі белгілі. Мысалы:
Детермендік модельдеу – табиғатта және қоғамда кездесетін оқиғаларды,
құбылыстарды, оның ішінде адамның еркі мен мінезінің өзара байланысының
себептерінің заңдылығын зерттейді;
Динамикалық модельдеу – неғұрлым күрделі математикалық теңдеулерді
қарастырады, дискретті және үздіксіз процестерді сипаттайды.
Жалпы жағдайда модельдеу нақты және абстрактылы болып бөлінеді.
“Абстрактылы модельдеу” ұғымы әдістемелік әдебиеттерде “ақпараттық
модельдеу ” ұғымына балама түрде қолданылады. Инфорамациялық модельдеу
объектілеу мен процестерді модельдеу және білімді модельдеу болып бөлінеді.
Объектілер мен процестерді модельдеу кескіндеу, сипаттау, бейнелеу
жағдайында болады. Оған жоғарыда айтылған графикалық, математикалық, т.б.
модельдер мысал болады. Ал, білімді модельдеу мәселесінде жасанды интелект
ұғымы ізделінді сипатқа ие болады. Мұндай модельдеу түріне эксперттік
жүйелер, статистикалық жүйелер, кибернетикалық жүйелер, берілгендер қоры,
компьютер атқарушы, бастапқы модельдеу, информацияны тарату жүйелері, тағы
басқа жатады. Демек қолданылу саласы бойынша:
- Дәстүрлі математикалық модельдеу;
- Процестер мен құбылыстарды визуальды модельдеу;
- Арнайы қолданбалы технологиялармен компьютерлік технологиялар арқылы
жасақталған “жоғары”, тағы басқа болып бөлінеді.
Компьютерлік модельдеу ақпараттық модельдеуге компьютерді қолдану
жағдайларын зерттейді. Компьютерлік модельдеу мен оның принциптерін
оқушылардың жеке түсінуі үшін модельдеудің мақсаты мен әрбір кезеңі, бағыты
оқушыларға анық болуы керек.1-кесте.
Мұндағы объектінің мазмұндық сипаттамасына
А) зерттелетін объектінің физикалық табиғаты туралы мәлімет;
Ә) объектіні құрайтын қарапайым бөліктердің саны туралы мәлімет;
Б) Зерттеліп отырған жүйеге енетін әрбір қарапайым элементінің орны мен
мәні туралы мәлімет;
Модельдеу мақсатын айқындайтын қолданбалы есептің қойылымы туралы мәлімет
енеді.2-кесте.
С1 С2 С3 С4 С5
С1 1 0 0 1 0
С2 0 1 0 1 0
С3 0 0 1 1 0
С4 1 1 1 1 1
С5 0 0 0 1 1
Информациялық модельдеудің кең таралған түрлерінің бірі- ақпараттық
түріндегі бейнелеу. Мысалы, екілік матрица берілген. Бұл матрица
компьютерлік желідегі бірнеше серверлердің өзара байланысын сипаттайды. Осы
матрица бойынша көрсетілген 5 сервердің қайсысының түйінді сервер болатынын
анықтау керек.
Шешуі: Есеп шарты бойынша түйінді сервер басқа барлық серверлермен өзара
байланыста болуы қажет. Демек, оқушылар матрицадан 0-дік элементі жоқ
қатарды таңдауы қажет. Бұл қатар С4 қатары. Олай болса, С4 – түйінді сервер
болып табылады. Оның модельін 2-кесте түрінде бейнелеп көрсетуге болады.
Ақпараттық модельдеу негізінен информатиканың қолданбалы бөлігін
сипаттайды. Ақпараттық үлкен көлемімен тиімді жұмыс істеу жүйелі ойлауға
байланысты десек, негізгі мақсат - оқушылардың жүйелі ойлауын дамыту.
Мұндай модельдеуде қолданылатын әдістемелік тәсілдердің бірі жүйелік тәсіл.
Бұл тәсіл модельдеу объектісін жүйе ретінде қарастырады. Объектінің барлық
элементтері мен қасиеттерінің арасынан модельдеу мақсатында сәйкес
маңыздыларын бөліп алу жүйелік талдаудың мәнін анықтайды. Барлық жүйенің
маңызды сипаттамасы оның құрылымы болып табылады. Құрылымның қалыпты түрін
3-кесте түрінде көрсетуге болады.
Соныме информатика пәнінің мұғалімі “модельдеу” тақырыбын өту барысында
ақпараттық модельдерді пайдалана алуы және оларды өңдей алуы қажет.
1.2.Табиғи тілдерді ақпараттық модельдеуде қолдану ерекшеліктері.
Ақпараттық модельдерді құру барысында таным, қарым-қатынас пен
практикалық іс-әрекеттердің нәтижелері қолданылады.
Ақпаратты модельдеудің кең тараған түрі бұл табиғи тілде сөздік
сипаттау болып табылады. Мұндай сипаттау көп жағдайда мәтін деп аталады.
Кітап мәтіні, түсіндірме мәтін, есеп тапсырмасы - бұлар тілдің
элементар белгілерімен құралған тілдік конструкциялар. Бірақ, барлық дерлік
белгілер мәтін деп атауға келмейді. Семиотика мен лингвистикада мәтіннің
өзіндік қатаң анықтамасы бар. Парктикалық жұмыстар барысында құрылымы қатаң
белгіленбеген еркін формаларды жазылатын ақпараттық мәтіндер жиі кездеседі
- ақпаратты формалдау аз талап етіліп, орфографиялық және синтаксистік
ережелерге көңіл бөлінеді.
Мәліметтерді еркін формада мәтін түріндегі дайындау ұзақ уақытты қажет
етеді. Бұл жағдайда мәлімет дайындаушыдан әдеби көркем тілмен ойды қысқа
әрі нұсқа етіп әзірлеу қабілеті үлкен рөл атқарады. Сондай – ақ, мәліметті
қабылдаушыға нақты қажет ақпаратты теріп алу қиындығы туындап, уақытты
үнемдеу мүмкіндіктері азаяды.
Іс қағаздарын жүргізуде қарапайым мәтін мазмұнын енгізудің бекітілген
стандартты ережелері мен формалары қатаң сақталады. Ақпаратты модельдеудің
бұл түрі мәтіндік ақпаратты формалдауға мысал бола алады.
Мәліметтерді арнайы формада даярдаудың төмендегідей тиімділіктері бар:
- мәліметті қабылдаушыға нақты қажет ақпаратты теріп алуға мүмкіндік
береді;
- мәліметті қабылдаушы статистикалық мәліметтерді тең өңдеуге мүмкіндік
береді;
- қажетті сандық және сапалық талдау мәліметтері тез әзірленеді.
Ақпаратты кодтау тілдерін мынадай схемамен бейнелеуге болады.
Адамдар тарапынан арнайы мақсатқа бағытталып құрылған тілдер жасанды тілдер
деп аталады. Ақпараттық модель дегеніміз - бұл объектінің қандай да бір
ақпаратты кодтау тіліндегі сипаттамасы.
Компьютерлердің аппараттық және бағдарламалық даму бағыттары табиғи
тілдерінің функцияларын кең қолданумен (мигкорректорлар компьютерлік
желілерде ақпараттарды контексті іздеу жүйелері тағы сол сияқты)
ерекшеленеді.
Компьютерлерді пайдалануда тілдің коммуникативті және директивтік
функциялары кең қолданылады. Кез-келген тілдің негізін төменде келтірілген
тіл белгілері құрайды:
- ауызша сөзде: дыбыс, сөз, сөз тіркесі, оқиға, эмоция, мәтін тағы сол
сияқты;
- жазбаша сөзде: әріп, сөз, сөйлем, мәтін, тағы сол сияқты. Кез-келген
белгілер жүйесінің, табиғи тілді үйрену мен қолданудың семантика,
синтактика, паргматика деп бөлінетін үш аспектісі бар.
Белгінің семантикасы- жеке белгілерінің бүтін мәнінің мағынасына байланысты
мәнінің дұрыс өзгеруін үйретеді. Информатикада мәтіндерді автоматты түрде
бір тілден екіншісіне аудару, сақтау операциялары қарастырылады.
Сиптактика - белгіні тұрғызу дұрыстығын үйретеді. Сиптактика заңдары
берілген белгі жүйесіндегі мәтін элементтерінің (сөздер, тыныс белгілері
тағы сол сияқты) дұрыс орналасуын анықтайды.
Компьютерлердегі мәтіндік процессор мен автоматты аудару
бағдарламаларының жұмыстары мәтіннің синтаксистік дұрыстығын литвистикада
ашылған заңдардың негізінде тексереді.
Прагматика – белгілерді адресатта қабылдаудың ерекшеліктерін үйретеді.
Бір белгінің адресаттық орнатылуына байланысты әртүрлі қабылдануы мүмкін.
Бұл аспектілер табиғи тілдерді модельдеу тілі ретінде қолданудың
ерекшеліктерін көрсетуде үлкен рөл атқарады.
Ақпараттарды кодтаудың басқа тілдеріне қарағанда табиғи тілдердің
өзіндік ерекшеліктері басым:
1. Барлық дерлік сөздер бірнеше мағынаға ие. Мысалы: қазақ тіліндегі
“таза” сөзінің “кіршіксіз”, “мұнтаздай” тағы сол сияқты мағыналары
бар.
2. Мағынасы айқын емес сөздер жиі кездеседі. Мысалы: “бала” сөзінен
адамның дәл жасын анықтап көрсету мүмкін емес.
3. Кейбір сөздер мен өрнектердің мағынасы оның жан - жағына берілген
элементтерге (контекстке) байланысты өзгереді.
4. Синонимдар (бір ойдың – түрлі дыбысталуы)мен омонимдер (түрлі ойдың –
бірдей дыбысталуы) кең тараған.
5. Қандайда бір заттың бірнеше атауы бар.
6. Ешқандай мағына және ешбір заттың атауын білдірмейтін сөздер бар.
Қорыта айтқанда, компьютерлер формальды орындаушы қызметін атқаратындықтан
табиғи тілдердің негізгі атқаратын функциялары мен өзіндік ерекшеліктері
қатаң формальданып құрылатын алгоритмдерге сәйкес бағдарламалар құруға
айтарлықтай қиындықтар туғызады
1.3.Оқытудың ақпараттық технологиясын мектепте қолдану теориясы.
Соңғы кезде электрондық оқулықтар жасау мәселесі басылым беттерінде жиі
көтеріліп жүр. Дегенмен, Электрондық оқулықтармен қамтамасыз ету қазіргі
кезде тек 25%-ды ғана құрайды.Әрбір мұғалім өз еңбегінің жемісті болуы үшін
сабаққа қажетті материалдарды іздеп табуға тиіс және ол материал оқушыға
түсінікті болуы шарт.
Электрондық оқу материалдарын әрбір мұғалімнің, тіпті болашақ мұғалім
– бүгінгі студентті дайындауды білгені жөн.
Оқу бөлімінің негізгі ұғымдары “технология ғылым-қоғам” жүйесінің
байланысына сай құрастырылады. Мысалы, жоғары оқу орындарының студенттеріне
арналған “оқытудың жаңа ақпараттық технологиясын мектепте қолдану” бөлімі
базалық технология жиынын технологиялық, ғылыми және әлеуметтік бөлім
ретінде құрастыру бағыттарын қамтып, курстың логикалық құрылымы
құрастырылады.
Технологиялық бөлім:
1. Технология туралы жалпы түсінік
2. Ақпараттық технология (АТ)
3. Ақпараттық технология жабдықтары
Ғылыми бөлім:
1. Информатика ғылымы мен оның ақпараттық технологиямен байланысы.
2. Білім беру жүйесін ақпараттандыру
Ақпараттық мәдениет.
Әлеуметтік – тұлғалық бөлім ақпараттық қоғамда адамға әсер ететін оқытудың
әлеуметтік құраушыларын айрықшалап көрсетеді.
ІІ-Бөлім. Ақпараттық жүйелерді жобалаудың кейбір модельдері.
І. Смайлова, М.Суфтафин
Практикалық модельдерді шешуде мұндағы ақпараттар ағымын өңдеуді жеңілдету
және тездету үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйелер (ААЖ) қолданылады.
“Мәліметтер қоры” (МҚ) ұғымының пайда болуы программалық саласында ең құнды
жетістіктердің бірі болып табылады.
МҚ ұйымдастыру және пайдалану программалау технологиясын байытып,
программалау өнеріне деген қызығушылықтың артуына әсерін тигізді. МҚ
қазіргі барлық дерлік қаржылық, өнеркәсіптік, халыққа қызмет көрсететін
ұйымдардың жұмысын ұйымдастыру, басқару мүмкін емес десе де болады.
Сондықтан әрбір ұйымның, мекеменің жұмысын компьютер көмегімен басқару үшін
тек пайдаланатын қолданбалы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz