Ғылыми-зерттеу жұмысы туралы есеп «Жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған қоршау құрастырмаларына арналған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементтікүлден монолит бетон әзірлеу» (ii кезең) (аралық)
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
1 МОНОЛИТ БЕТОН ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН МОДИФИКАЦИЯЛАНҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ ... ... ... ... ... ... ... .
1.1.Цементті механикалық.химиялық белсендіру ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиялық параметрлерін оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиялық схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Буып.түю және таңбалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары ... ... ... ... .
1.7 Қабылдау ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.8 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.9 Тасымалдау және сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.10 Дайындаушының кепілдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ҰСАҚ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛДЕН МОНОЛИТ КЕРАМЗИТБЕТОН ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... . 24
2.1 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден монолит керамзитбетон өндіру бойынша технологиялық регламент ... ... ... . 26
2.2 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Қолдану жөніндегі нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН КӨЗДЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
5
1 МОНОЛИТ БЕТОН ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН МОДИФИКАЦИЯЛАНҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ ... ... ... ... ... ... ... .
1.1.Цементті механикалық.химиялық белсендіру ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиялық параметрлерін оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиялық схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Буып.түю және таңбалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары ... ... ... ... .
1.7 Қабылдау ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.8 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.9 Тасымалдау және сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.10 Дайындаушының кепілдігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 ҰСАҚ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛДЕН МОНОЛИТ КЕРАМЗИТБЕТОН ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... . 24
2.1 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден монолит керамзитбетон өндіру бойынша технологиялық регламент ... ... ... . 26
2.2 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Қолдану жөніндегі нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН КӨЗДЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Жайлылығы жоғары деңгейлі жылуұстағыш тұрғын үйлер құрылысын дамыту 2010-2014 жылдарға арналған ГПФИИР аясында құрылысты индустриалды дамытудың ең маңызды міндеттерінің бірі болып табылады, өткені тұрғын үйлер мен қоғамдық ғимараттардың жылутехникалық қасиеттері және тиісінше жылуұстағыштығы қазіргі заманғы жылутиімділігі жөніндегі талаптарға сай емес. Қоршау құрастырмалары арқылы жылу жоғалту 30-35 % дейін жетеді, бұл 6,82 млрд кВт-сағ. құрайды.
Энергия сақтау және ұзақ мерзімділік бойынша жоғарғы талаптарға жауап беретін тұрғын үйлер салу аумағында климаты суық және жоғары сейсмикалық қаупі бар аймақтардың болуына байланысты Қазақстан үшін айтарлықтай проблема болып отыр. Материал қажеттілігін, құрылыстың құнын төмендетуді және ғимараттарды пайдалану кезінде қажетті энергияның сақталуын қамтамасыз ететін жоғары бәсекелестікке қабілетті өнімдер шығаруды қамтамасыз ететін неғұрлым прогрессивті жаңа технологияларды ендіру қажеттілігі туындады.
Қазіргі кезеңде индустрияландырудың, көпшілік тұрғын үй мен азаматтық құрылыс көлемін арттыру және сапасын жақсартудың ең маңызды бағыттарының бірі болып табылатын жеңіл керамзитбетонды пайдаланып салған монолитті құрылыс экономикалық жағынан тиімді деп танылып отыр
Портландцементтен және дәстүрлі толтырғыштардан жасалған монолит бетонның жылутехникалық қасиеттері сенімді жылу сақтауды қамтамасыз етпейді. Бұл міндеттерді шешудің анағұрлым перспективалы бағыттарының бірі байланыстырғыш цементкүл жасалатын күл-тозаңды пайдалану болып табылады. Табиғи құмға қарағанда күл химиялық жағынан анағұрлым белсенді, бұл цементті үнемдеуге мүмкіндік береді, ол жеңіл және одан жасалған қоршау құрастырмалары жылы болады. Құрғақ күлді қолданудың болашағы зор, ол өте біркелкі, гидравликалық белсенді және технологиясы жоғары. Құрғақ күл қатпайды және оны өндіріске пневматикалық көлікпен беруге болады.
Ғылыми зерттеулердің нәтижелері және көпжылдық құрылыс тәжірибесі тиімді технология құрамына суперпластификаторлар мен бытыраған ұсақ толтырғыштар кіретін көпқұрамды бетондарды қолдануды болжайды. Сондықтан бетон технологиясы үшін күл-тозаңды қолданудың маңызы ерекше, ол гидравликалық белсенді, қиыршықтарының сферикалықтығының арқасында бетон қоспасын қабаттандырады, түйіршікметрлік құрамының жинақталуы есебінен оның байланысуын және салуға қолайлығын арттырады, бұл цемент шығынын азайтуға және құрылыстың тиімділігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Күлді пластификатордың және суперпластификатордың органикалық қоспаларымен бірге қолдану бетон қоспасының суды қажет етуін одан да төмендетуге және бетон сапасын арттыруға ықпал етеді.
Жұмыс «ҚазҒЗСТҚСИ» РМК жасалған 2010 жылғы 22 сәуірдегі № 03-03/10 шарт бойынша орындалуда. Орындау мерзімі – 2010 жылғы сәуір-2011 жылғы желтоқсан.
Энергия сақтау және ұзақ мерзімділік бойынша жоғарғы талаптарға жауап беретін тұрғын үйлер салу аумағында климаты суық және жоғары сейсмикалық қаупі бар аймақтардың болуына байланысты Қазақстан үшін айтарлықтай проблема болып отыр. Материал қажеттілігін, құрылыстың құнын төмендетуді және ғимараттарды пайдалану кезінде қажетті энергияның сақталуын қамтамасыз ететін жоғары бәсекелестікке қабілетті өнімдер шығаруды қамтамасыз ететін неғұрлым прогрессивті жаңа технологияларды ендіру қажеттілігі туындады.
Қазіргі кезеңде индустрияландырудың, көпшілік тұрғын үй мен азаматтық құрылыс көлемін арттыру және сапасын жақсартудың ең маңызды бағыттарының бірі болып табылатын жеңіл керамзитбетонды пайдаланып салған монолитті құрылыс экономикалық жағынан тиімді деп танылып отыр
Портландцементтен және дәстүрлі толтырғыштардан жасалған монолит бетонның жылутехникалық қасиеттері сенімді жылу сақтауды қамтамасыз етпейді. Бұл міндеттерді шешудің анағұрлым перспективалы бағыттарының бірі байланыстырғыш цементкүл жасалатын күл-тозаңды пайдалану болып табылады. Табиғи құмға қарағанда күл химиялық жағынан анағұрлым белсенді, бұл цементті үнемдеуге мүмкіндік береді, ол жеңіл және одан жасалған қоршау құрастырмалары жылы болады. Құрғақ күлді қолданудың болашағы зор, ол өте біркелкі, гидравликалық белсенді және технологиясы жоғары. Құрғақ күл қатпайды және оны өндіріске пневматикалық көлікпен беруге болады.
Ғылыми зерттеулердің нәтижелері және көпжылдық құрылыс тәжірибесі тиімді технология құрамына суперпластификаторлар мен бытыраған ұсақ толтырғыштар кіретін көпқұрамды бетондарды қолдануды болжайды. Сондықтан бетон технологиясы үшін күл-тозаңды қолданудың маңызы ерекше, ол гидравликалық белсенді, қиыршықтарының сферикалықтығының арқасында бетон қоспасын қабаттандырады, түйіршікметрлік құрамының жинақталуы есебінен оның байланысуын және салуға қолайлығын арттырады, бұл цемент шығынын азайтуға және құрылыстың тиімділігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді. Күлді пластификатордың және суперпластификатордың органикалық қоспаларымен бірге қолдану бетон қоспасының суды қажет етуін одан да төмендетуге және бетон сапасын арттыруға ықпал етеді.
Жұмыс «ҚазҒЗСТҚСИ» РМК жасалған 2010 жылғы 22 сәуірдегі № 03-03/10 шарт бойынша орындалуда. Орындау мерзімі – 2010 жылғы сәуір-2011 жылғы желтоқсан.
1 Вильшанский А.И., Ходаков Г.С. // Жин.тр. ВНИИЭСМ. - М.: Стройиздат, 1970.-шығ.25/33.-С.25-28.
2 Кудрявцева Н.Л., Ходаков Г.С. Екінші конференциядағы механохимия бойынша баяндама.- Фрунзе, 1969.-С.15-18.
3 Ходаков Г.С., Плуцис Э.Р. // ДАН СССР.-1958.-№4.-С.123.
4 Цуканова Н.В., Юдович Б.Э., Власова М.Т., Акунов В.И. Беріктігі жоғары цементтердің технологиясында ағыстық ұсақтаудың шикізат пен клинкердің белсенділігіне әсері // Цементтің жаңа тиімді түрлері. Тр. НИИцемента - М., 1981.- С.38-42.
5 Акунов В.И., Юдович Б.Э., Арбенова Т.А., Литвинов Т.П. Ағыстық диірмендерде ұсақталатын өнімдердің беттері мен қиыршықтық құрамын генерациялау // Цемент.-1980.-№7.-С.18-20.
6 Иванов И.А. Құрылыста кешенді пайдалану мақсатымен Батыс Сібір электростанцияларының күлдерін зерттеу: автореферат. … докт техн. наук.-Новосибирск, 1962.-38 с.
7 Тимашев В.В. Арнайы мақсаттағы байланыстырғыш заттар //Силикат материалдардың құрылысы және қасиеттері: Тр. МХТИ им. Д.И. Менделеева.- М., 1980.-Вып.118.-С.42-51.
8 Мчедлов-Петросян О.П. Физико-химиялық механиканың негізгі ережелерін пайдалану нәтижесі ретінде басқарылатын құрылымқұру // Құрылыс материалдарының өндірісінде басқарылатын құрылымқұру.-Киев: Будивельник, 1968.-С.3-5.
9 Батраков В.Г., Каприелов С.С., Шейнфельд А.В. Ферросплав өндірісінің ультрадисперстік қалдықтарын қолдану тиімділігі // Бетон және темірбетон.-1992.-№7.-С.6.
10 Батраков В.Г., Каприелов С.С., Иванов Ф.М., Шейнфельд А.В. Металлургия өндірісінің ультрадисперстік қалдықтарын бетонға қоспа ретінде бағалау // Бетон және темірбетон.-1990.-№12.-С.15-17.
11 Комохов П.Г. Цементтік тастың гидратация, қату және ұзақмерзімділік процесінің механико-энергетикалық аспектілері, // Цемент.-1987. -№ 2.-С.20-22.
12 Сычев М.М. беріктіктің қалыптасуы// ЖПХ.-1981.-№ 9. Г.54.-С.36-43.
13 Сулейменов С.Т., Родионова А.А., Муратова У.Д. Байланыстырғыштар мен бетондардың технологиясында қолдануға арналған Қазақстан ЖЭС күлдерінің гидравликалық белсенділігі және жіктелуі // Қазақстан өнеркәсібінің түрлі қалдықтарының негізіндегі құрылыс материалдары.- Алма-Ата, 1989.-С.33-43.
14 Федынин Н.И. Таскөмір күлінің гидравликалық белсенділігі және оның әкпен, гипспен өзара әрекеті процестері туралы.// Кузбасс құрылысындағы жеңіл және ауыр бетондар.- Кемерово, 1960.
15 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Күл-тозаңды пайдаланып модификацияланған байланыстырғыштың құрамын үйлестіріп алу // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 3-4(22). -С. 20-25.
16 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Қатаюды жылдамдату қоспаларының байланыстырғыштың беріктену қарқынына әсері // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 3-4(22).-С. 26-32.
17 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Байланыстырғыш цементкүлдің незіндегі монолит керамзитобетонның қасиеттері // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 5 (23). -С. 17-21.
18 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Монолиттік керамзиткүлбетон беріктігінің арту кинетикасы // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 5(23).-С. 22-26.
19 Дворкин Л.И., Лихтман М.А. құйылған күлқұрамды бетондар // Энергетикалық құрылыс. –М.:-1989.-№ 1.-С.15-18.
20 Середкин О.Л. Жылу электрстанцияларының күлдері мен шлактарынан жасалған жеңіл бетон // Ғылым – құрылыс өндірісіне: Сибирь мен Дальний Восток ғалымдарының өңірлік конф.материалдары .-Новокузнецк, 1980.-С.97-98.
21 Звездов А.И., Фаликман В.Р. Құрылыстағы және архитектурадағы беріктігі жоғары жеңіл бетондар // Тұрғын-үй құрылысы.- 2008.-№ 5.-С.47-50.
22 Корнеев Н.А. Кеуек толтырғыштардағы бетоннан жасалған негізгі құрастырмалар // Жеңіл бетоннан жасалған тиімді құрастырмалар: Бүкілодақтық семинар. -М.1980.-С.16-20.
23 Бикбау М.Я. Биік ғимараттарға арналған жаңа технологиялар, құрастырмалар және материалдар //Құрылыс материалдары.-2006.-№ 5.-С.47-50.
24 Горин В.Н., Токарева С.А., Кабанова М.К., Кривопалов А.М., т.б. Керамзиттің негізінде қазіргі заманғы құрылысқа арналған тиімді құрылыс материалдары мен бұйымдары //Құрылыс материалы. Архитектура.-2005.-№ 4. -С.8-10.
25 Янчиков В.Ф., Татарчук Ю.Ф., Пиндюк В.Г. Монолит үй құрылысына арналған тиімді бетон // Ғылым – құрылыстық өндіріске. Сибирь мен Дальний Восток ғалымдарының өңірлік конференциясы -1989.-С.119-120.
26 Темірбетон XXI ғасырда. Ресейде бетон мен темірбетонның жағдайы және даму перспективалары. К.В. Михайлова.-М ред етуімен авторлар ұжымы: НИИЖБ.-2001.-390 с.
27 Ярмаковский В.Н., Бремнер Т.У. Жеңіл бетон: бүгінгісі мен ертеңі // Құрылыс сарапшысы.-2005.-№ 20.-С.5-7;-№21.-С.5-7.
2 Кудрявцева Н.Л., Ходаков Г.С. Екінші конференциядағы механохимия бойынша баяндама.- Фрунзе, 1969.-С.15-18.
3 Ходаков Г.С., Плуцис Э.Р. // ДАН СССР.-1958.-№4.-С.123.
4 Цуканова Н.В., Юдович Б.Э., Власова М.Т., Акунов В.И. Беріктігі жоғары цементтердің технологиясында ағыстық ұсақтаудың шикізат пен клинкердің белсенділігіне әсері // Цементтің жаңа тиімді түрлері. Тр. НИИцемента - М., 1981.- С.38-42.
5 Акунов В.И., Юдович Б.Э., Арбенова Т.А., Литвинов Т.П. Ағыстық диірмендерде ұсақталатын өнімдердің беттері мен қиыршықтық құрамын генерациялау // Цемент.-1980.-№7.-С.18-20.
6 Иванов И.А. Құрылыста кешенді пайдалану мақсатымен Батыс Сібір электростанцияларының күлдерін зерттеу: автореферат. … докт техн. наук.-Новосибирск, 1962.-38 с.
7 Тимашев В.В. Арнайы мақсаттағы байланыстырғыш заттар //Силикат материалдардың құрылысы және қасиеттері: Тр. МХТИ им. Д.И. Менделеева.- М., 1980.-Вып.118.-С.42-51.
8 Мчедлов-Петросян О.П. Физико-химиялық механиканың негізгі ережелерін пайдалану нәтижесі ретінде басқарылатын құрылымқұру // Құрылыс материалдарының өндірісінде басқарылатын құрылымқұру.-Киев: Будивельник, 1968.-С.3-5.
9 Батраков В.Г., Каприелов С.С., Шейнфельд А.В. Ферросплав өндірісінің ультрадисперстік қалдықтарын қолдану тиімділігі // Бетон және темірбетон.-1992.-№7.-С.6.
10 Батраков В.Г., Каприелов С.С., Иванов Ф.М., Шейнфельд А.В. Металлургия өндірісінің ультрадисперстік қалдықтарын бетонға қоспа ретінде бағалау // Бетон және темірбетон.-1990.-№12.-С.15-17.
11 Комохов П.Г. Цементтік тастың гидратация, қату және ұзақмерзімділік процесінің механико-энергетикалық аспектілері, // Цемент.-1987. -№ 2.-С.20-22.
12 Сычев М.М. беріктіктің қалыптасуы// ЖПХ.-1981.-№ 9. Г.54.-С.36-43.
13 Сулейменов С.Т., Родионова А.А., Муратова У.Д. Байланыстырғыштар мен бетондардың технологиясында қолдануға арналған Қазақстан ЖЭС күлдерінің гидравликалық белсенділігі және жіктелуі // Қазақстан өнеркәсібінің түрлі қалдықтарының негізіндегі құрылыс материалдары.- Алма-Ата, 1989.-С.33-43.
14 Федынин Н.И. Таскөмір күлінің гидравликалық белсенділігі және оның әкпен, гипспен өзара әрекеті процестері туралы.// Кузбасс құрылысындағы жеңіл және ауыр бетондар.- Кемерово, 1960.
15 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Күл-тозаңды пайдаланып модификацияланған байланыстырғыштың құрамын үйлестіріп алу // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 3-4(22). -С. 20-25.
16 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Қатаюды жылдамдату қоспаларының байланыстырғыштың беріктену қарқынына әсері // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 3-4(22).-С. 26-32.
17 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Байланыстырғыш цементкүлдің незіндегі монолит керамзитобетонның қасиеттері // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 5 (23). -С. 17-21.
18 Кулибаев А.А., Нурбатуров К.А., Родионова А.А., Де И.М., Дручинина Л.А., Бурачков В.А., Букашев Т.Е. Монолиттік керамзиткүлбетон беріктігінің арту кинетикасы // Құрылысжобасы ҒЗИ жаршысы: Ғылыми-техникалық журнал. –Алматы. -2010.-№ 5(23).-С. 22-26.
19 Дворкин Л.И., Лихтман М.А. құйылған күлқұрамды бетондар // Энергетикалық құрылыс. –М.:-1989.-№ 1.-С.15-18.
20 Середкин О.Л. Жылу электрстанцияларының күлдері мен шлактарынан жасалған жеңіл бетон // Ғылым – құрылыс өндірісіне: Сибирь мен Дальний Восток ғалымдарының өңірлік конф.материалдары .-Новокузнецк, 1980.-С.97-98.
21 Звездов А.И., Фаликман В.Р. Құрылыстағы және архитектурадағы беріктігі жоғары жеңіл бетондар // Тұрғын-үй құрылысы.- 2008.-№ 5.-С.47-50.
22 Корнеев Н.А. Кеуек толтырғыштардағы бетоннан жасалған негізгі құрастырмалар // Жеңіл бетоннан жасалған тиімді құрастырмалар: Бүкілодақтық семинар. -М.1980.-С.16-20.
23 Бикбау М.Я. Биік ғимараттарға арналған жаңа технологиялар, құрастырмалар және материалдар //Құрылыс материалдары.-2006.-№ 5.-С.47-50.
24 Горин В.Н., Токарева С.А., Кабанова М.К., Кривопалов А.М., т.б. Керамзиттің негізінде қазіргі заманғы құрылысқа арналған тиімді құрылыс материалдары мен бұйымдары //Құрылыс материалы. Архитектура.-2005.-№ 4. -С.8-10.
25 Янчиков В.Ф., Татарчук Ю.Ф., Пиндюк В.Г. Монолит үй құрылысына арналған тиімді бетон // Ғылым – құрылыстық өндіріске. Сибирь мен Дальний Восток ғалымдарының өңірлік конференциясы -1989.-С.119-120.
26 Темірбетон XXI ғасырда. Ресейде бетон мен темірбетонның жағдайы және даму перспективалары. К.В. Михайлова.-М ред етуімен авторлар ұжымы: НИИЖБ.-2001.-390 с.
27 Ярмаковский В.Н., Бремнер Т.У. Жеңіл бетон: бүгінгісі мен ертеңі // Құрылыс сарапшысы.-2005.-№ 20.-С.5-7;-№21.-С.5-7.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
ҚҰРЫЛЫС ЖӘНЕ ТҰРҒЫН ҮЙ-КОММУНАЛДЫҚ
ШАРУАШЫЛЫҚ ІСТЕРІ ЖӨНІНДЕГІ АГЕНТТІГІ
ҚАЗҒЗСТҚСИ РМК
ӘОЖ 666.973.2
Мем. тіркеу № 0110РК00162
БЕКІТЕМІН
ҚАЗ ҒЗСТҚСИ РМК
бас директорының орынбасары
_________ М.С. Абақанов
2011 ж.
ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕП
Жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған қоршау құрастырмаларына арналған
ұсақ тартылған байланыстырғыш цементтікүлден
монолит бетон әзірлеу (II кезең)
(аралық)
Жұмыстың жетекшісі
техн. ғыл. док., профессор
К.А. Нұрбатыров
Жұмыстың жауапты орындаушысы,
техн. ғыл. канд.
А.А. Родионова
Алматы, 2011
ОРЫНДАУШЫЛАРДЫҢ ТІЗІМІ
Тақырып жетекшісі К.А. Нұрбатыров
ҚР ҒЗА академигі, техн. (жалпы жетекшілік)
ғыл.докт., профессор
Жауапты орындаушы А.А. Родионова
ЖҒҚ, техн. ғыл. канд. (1- 3 –бөлімдер, қорытынды)
Зертхана меңгерушісі, А.А. Беспаев
техн. ғыл. докт. (1- 3-бөлімдер, қорытынды)
ЖҒҚ, техн. ғыл. канд. И.М. Дё
(1- 3-бөлімдер, қорытынды)
РЕФЕРАТ
Есеп 42 бет, 3 сурет, 5 кесте, 27 атаудан тұратын әдеби көздер
тізімін қамтиды.
МОНОЛИТ КЕРАМЗИТБЕТОН, ҰСАҚ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛ,
ТЕХНОЛОГИЯ, ӨНДІРІС ПАРАМЕТРЛЕРІ.
Зерттеулер нысаны –ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден жасалған
жеңіл бетон.
Зерттеулердің мақсаты - ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл және
монолитті құрылысқа арналған жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған жеңіл
бетон өндіру технологиясын әзірлеу.
Зерттеулердің міндеттері технологиялық параметрлерді оңтайлау, ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл және оның негізінде керамзитбетон
өндірудің технологиялық регламентін әзірлеу болып табылады.
Негізгі технологиялық параметрлер оңтайландырылды және суды аз қажет
ететін ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл мен монолит керамзитбетон
өндірудің регламенттері әзірленді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүлден жасалған керамзитбетон бетон қоспасының салуға қолайлылығымен
және қатаю мерзімінің басында-ақ беріктігінің артуымен ерекшеленеді, бұл
қоспаны бетонсалғыштарды дірілдетпей-ақ салуға мүмкіндік береді.
Механикалық белсендірілген ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
беріктігі бойынша талаптар, бақылау әдістері, қауіпсіздік техникасы және
қоршаған ортаны қорғау, өндірушінің кепілдіктері келтірілген.
Аралық есеп.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 5
1 МОНОЛИТ БЕТОН ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН модификацияланған БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ
ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ ... ... ... ... ... ... ... .
1.1.Цементті механикалық-химиялық белсендіру ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің 7
технологиялық параметрлерін оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің 10
технологиялық схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге 11
қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Буып-түю және таңбалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары ... ... ... ... . 19
1.7 Қабылдау ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
1.8 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21
1.9 Тасымалдау және сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
1.10 Дайындаушының кепілдігі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 23
23
2 ұсақ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛден МОНОЛИТ
КЕРАМЗИТБЕТОН ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... . 24
2.1 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден монолит
керамзитбетон өндіру бойынша технологиялық регламент ... ... ... . 26
2.2 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
2.3 Қолдану жөніндегі нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН КӨЗДЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
КІРІСПЕ
Жайлылығы жоғары деңгейлі жылуұстағыш тұрғын үйлер құрылысын дамыту
2010-2014 жылдарға арналған ГПФИИР аясында құрылысты индустриалды дамытудың
ең маңызды міндеттерінің бірі болып табылады, өткені тұрғын үйлер мен
қоғамдық ғимараттардың жылутехникалық қасиеттері және тиісінше
жылуұстағыштығы қазіргі заманғы жылутиімділігі жөніндегі талаптарға сай
емес. Қоршау құрастырмалары арқылы жылу жоғалту 30-35 % дейін жетеді, бұл
6,82 млрд кВт-сағ. құрайды.
Энергия сақтау және ұзақ мерзімділік бойынша жоғарғы талаптарға жауап
беретін тұрғын үйлер салу аумағында климаты суық және жоғары сейсмикалық
қаупі бар аймақтардың болуына байланысты Қазақстан үшін айтарлықтай
проблема болып отыр. Материал қажеттілігін, құрылыстың құнын төмендетуді
және ғимараттарды пайдалану кезінде қажетті энергияның сақталуын
қамтамасыз ететін жоғары бәсекелестікке қабілетті өнімдер шығаруды
қамтамасыз ететін неғұрлым прогрессивті жаңа технологияларды ендіру
қажеттілігі туындады.
Қазіргі кезеңде индустрияландырудың, көпшілік тұрғын үй мен азаматтық
құрылыс көлемін арттыру және сапасын жақсартудың ең маңызды бағыттарының
бірі болып табылатын жеңіл керамзитбетонды пайдаланып салған монолитті
құрылыс экономикалық жағынан тиімді деп танылып отыр
Портландцементтен және дәстүрлі толтырғыштардан жасалған монолит
бетонның жылутехникалық қасиеттері сенімді жылу сақтауды қамтамасыз
етпейді. Бұл міндеттерді шешудің анағұрлым перспективалы бағыттарының
бірі байланыстырғыш цементкүл жасалатын күл-тозаңды пайдалану болып
табылады. Табиғи құмға қарағанда күл химиялық жағынан анағұрлым белсенді,
бұл цементті үнемдеуге мүмкіндік береді, ол жеңіл және одан жасалған қоршау
құрастырмалары жылы болады. Құрғақ күлді қолданудың болашағы зор, ол өте
біркелкі, гидравликалық белсенді және технологиясы жоғары. Құрғақ күл
қатпайды және оны өндіріске пневматикалық көлікпен беруге болады.
Ғылыми зерттеулердің нәтижелері және көпжылдық құрылыс тәжірибесі
тиімді технология құрамына суперпластификаторлар мен бытыраған ұсақ
толтырғыштар кіретін көпқұрамды бетондарды қолдануды болжайды. Сондықтан
бетон технологиясы үшін күл-тозаңды қолданудың маңызы ерекше, ол
гидравликалық белсенді, қиыршықтарының сферикалықтығының арқасында бетон
қоспасын қабаттандырады, түйіршікметрлік құрамының жинақталуы есебінен
оның байланысуын және салуға қолайлығын арттырады, бұл цемент шығынын
азайтуға және құрылыстың тиімділігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Күлді пластификатордың және суперпластификатордың органикалық қоспаларымен
бірге қолдану бетон қоспасының суды қажет етуін одан да төмендетуге және
бетон сапасын арттыруға ықпал етеді.
Жұмыс ҚазҒЗСТҚСИ РМК жасалған 2010 жылғы 22 сәуірдегі № 03-0310 шарт
бойынша орындалуда. Орындау мерзімі – 2010 жылғы сәуір-2011 жылғы
желтоқсан.
Зерттеулердің мақсаты - жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған
жеңілдетілген монолит бетонның жылусақтағыш технологиясын әзірлеу.
2010 жылы цементті, күл-тозаң мен суперпластификаторды қосып
тартудан алынатын, суды аз қажет ететін ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүл құрамдары әзірленді. Байланыстырғыштың тартылу ұсақтығының
бетонның қалыпты шоғырына, қатаю мерзіміне және беріктену қарқындылығына
әсері зерделенді.
Байланыстырғыш цементкүлден жасалған керамзитбетон қоспасы суды аз
қажет ететіндігімен сипатталады, қабыршықтанбайды, бетонның жоғары
біркелкілігін қамтамасыз етеді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
және бетонның түрлі температуралық жағдайларда беріктену қарқындылығына
суперпластификатор мен қатаюды тездеткіштер қоспаларының әсері зерделенді.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден жасалған керамзитбетонның
бүліну-беріктік қасиеттері, түрлі құмдарды қолданып алынатын
керамзиткүлбетонның жылу-физикалық қасиеттері зерттелді.
2011 жылғы қаңтар-наурыздағы аралық есепте алынған керамзитбетон
туралы, оның ауаға төзімділігі, суға төзімділігі, аязға төзімділігі жоғары
және ылғалдану-құрғау ауыспалы жағдайына төзімділігі туралы мәліметтер
берілген болатын. 1450-1430 кгм3 тығыздық және беріктігі бойынша М200-М250
марка жағдайында керамзитбетонның сусіңіргіштігі 2,5 %, жұмсару
коэффициенті 0,91-0,95, аязға төзімділігі F100 құрады. Алма-кезек 90 цикл
ылғалдау-құрғату жүргізгеннен кейін бетон құрылымында өзгеру құбылыстары
байқалған жоқ.
Бұл есепте шартқа қосымша жасалған күнтізбелік жоспарға сәйкес 2011
жылғы сәуір-шілдеде монолиттік керамзитбетон жасауға арналған ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиясын әзірлеу
бойынша орындалған зерттеулердің нәтижелері келтіріліп отыр. Механикалық
белсенді байланыстырғыш цементкүлдің беріктігіне қойылатын талаптар,
бақылау әдістері, қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары,
дайындаушының кепілдіктері келтірілді.
Алдағы мерзімде монолит бетон жасауға арналған модификацияланған ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл тәжірибелік тобын шығару және оны
қолдану жөнінде ұсыныстар әзірлеу жоспарланып отыр.
1 монолит бетон ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН модифиКАциЯЛАНҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ
ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ технологиЯСЫН ӘЗІРЛЕУ
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиясы және
технологиялық регламент орындалған зерттеулердің, сондай-ақ
байланыстырғыштарға қойылатын нормативтік талаптарды ескеріп техникалық
әдебиетке жасалған талдау мен қорытулардың негізінде әзірленді.
Бүгінгі таңда байланыстырғыштар мен бетондар технологиясындағы
анағұрлым басымдықты ресурс-және энергия сақтау бағыттары деп мыналарды
санауға болады:
- энергияны аз қажет ететін жаңа материалдарды, әсіресе, клинкері аз
және клинкерсіз байланыстырғыштар мен олардың негізінде жасалған бұйымдарды
қолдану;
- компоненттерді алдын-ала бағыттап дайындау, әсіресе,
байланыстырғыштарды механикалық-химиялық белсендіру;
Байланыстырғыштарды механикалық-химиялық белсендіру табиғи және
техногендік материалдардың термодинамикаға төзімсіздігін пайдалануға
мүмкіндік береді яғни белсендіру барысында олардың ішкі энергиясының
кейіннен қатаю процесіне қатысатын бір бөлігі босатылады.
1. Цементті механикалық-химиялық белсендіру
А.И. Вильшанский, И.А Кудрявцева, Г.С. Ходаковтардың жұмыстары [1-3]
ұсақ тартылған материалдардың физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруі
бытырату есебінен ғана емес, бөлшектердің беткі қабаттарының кристаллдық
құрылымының айтарлықтай өзгеруі есебінен де жүретіндігін дәлелдеді. Ұсақ
ұнтақтардағы гетерогендік химиялық процестердің жылдамдығы негізінен
олардың өзіндік беттерінің шамасымен емес, құрылымның ыдырауы мен
аморфизациясы салдарынан белсенділік қуатының азаюымен анықталады.
Механикалық-химиялық белсендіру кезінде белсенділігі бастапқы
цементтікіне тең және одан да асатын белсенділікті аралас байланыстырғыш
алуға болатыны белгілі. Механикалық-химиялық белсендіру кезінде
минералдардың кристалл торшаларында қабаттардың бүлінуі салдарынан
торшалардың астындағы электрондардың қозғалысын арттыратын және материалдың
үстіңгі қабаттарының сумен өзара әрекетін жылдамдататын ақаулар пайда
болады.
Ұсақ ұнтақтардағы гетерогендік химиялық процестердің жылдамдығы
олардың өзіндік беттерінің ұлғаюымен де, кристаллдық және аморфизалық
құрылымдардың ыдырауымен де анықталады [4, 5].
Цементті механикалық-химиялық белсендіру түрлі минералдық қоспаларды
пайдалануға мүмкіндік береді, мұндай жолмен алынған ұсақ тартылған аралас
байланыстырғыштың белсенділігі артады немесе цемент белсенділігінің
деңгейінде сақталады, бұл жағдайда өнімнің өзіндік құны айтарлықтай
төмендейді. Клинкерді, минералдық қоспаларды және суперпластификаторды
қосып тартқанда беріктік көрсеткіштері кең көлемді суды аз қажет ететін
байланыстырғыш (САҚБ) алынады.
Ұсақ тартылуы және модификациялаушы қоспалар байланыстырғыштың бірқатар
маңызды қасиеттерін болжамдайды: бірінші кезекте суды аз қажет етеді,
беріктігі жоғары және қарқынды өсуі, әсіресе қатаюдың бастапқы мерзімінде,
осының бәрі құю әдісімен салынатын жоғары қозғалысты бетон қоспаларын
алуға және монолитті бетон және темірбетон бұйымдары мен құрылымдарын
бетондауды айтарлықтай жеңілдетеді. Суперпластификатор қосылған төмен
қозғалысты қоспалардың тығыздау кезіндегі дірілдеу қатаңдығы қоспасыз,
шоғыры бойынша ұқсас қоспаларға қарағанда едәуір төмен.
Суды аз қажет ететін көпкомпонентті байланыстырғыштар өндірісінің
технологиялық тиімділігі қолданылатын минералдық қоспалардың қасиеттерімен,
олардың химиялық-минералогиялық құрамымен, бытыраңқылығымен, гидроксидпен
және кальций гидроалюминатымен белсенді химиялық әрекетке түсу
қабілеттілігімен едәуір мөлшерде анықталады.
Техногендік өнімдердің арасында жоғары гидравликалық белсенді күл-
тозаңдар ерекше орын алады. Құрамында шақпақтас пен сазбалшықтың
молдығының арқасында мұндай күлдер негізінен алюминсиликаттық шыныдан және
аморфизаланған сазды заттан тұрады және пуццоландық қасиеттерге ие.
Алюминшақпақтасты аморфты шынытәрізді фазаның цементтің гидротациясы
кезінде бөлінетін әкпен өзара әрекетінің нәтижесінде клинкерлік
минералдардың гидротациялық өнімдерінен басқа цементтейтін қосылыстардың-
тоберморит гельдің, сондай-ақ гидроалюминаттар мен түрлі құрамды кальций
гидросульфоалюминаттардың қосымша саны түзіледі [6, 7].
Байланыстырғыш материалдардың технологиясында механикалық белсендіруді
қолдануерекше қасеттері бар цементтер алуға мүкіндік береді және сұраныс
жоқ өндіріс қалдықтарын, мысалы ЖЭС шығатын қышқыл күл-тозаңды пайдаланып,
сапалы байланыстырғыштар алу мүкіндігіне жол ашады. Құрылысы түрлі
қондырғыларда - шар тәріздес, ағыстық, құйындатқыш, роторлық- соққыш және
басқа да құрылыс қондырғыларында қосымша үгіп-тарту жолымен аралас
цементкүл байланыстырғыштарды белсендіру портландцемент деңгейінде немесе
сапасы жағынан одан асып түсетін ұсақ тартылған цементкүл байланыстырғыштар
алуға мүмкіндік береді. Цементті минералдық қоспамен және
суперпластификатормен қосып ұсату кезіндегі механохимиялық белсендіру
аралас байланыстырғыштың клинкерлік бөлігін ғана емес, минералдық қоспаны
да байланыстырғыштың бытырауын арттыру (550 м2кг дейін) есебінен және
оның бөліктерінің үстіңгі бетін аморфизациялау мен активациялау есебінен
де белсендіруге мүкіндік беретіні анықталды [8-11].
Күл қосып механикалық белсендірілген байланыстырғыштың беріктігінің
арту динамикасы клинкерлік минералдардың гидратациясымен қамтамасыз
етілген ерте қалыптасқан жоғары беріктікпен қатар жасанды тастың құрылымын
қалыптастыруда күлдің белсенді қатысуы есебінен байланыстырғыштың
кейінірек одан да жоғары беріктікке ие болатынын көрсетеді [12-14].
Күлшлак қалдықтарын бетонның құрамында кеңінен пайдалану аз қалдықты
және қалдықсыз өндірісті ұйымдастыруға әрі жылуэлектрстансалары маңындағы
аумақтарда экологиялық жағдайды айтарлықтай жақсартуға жағдайлар жасайды.
Сонымен бір мезгілде бетон дайындауға кететін цемент пен
толықтырғыштардың шығыны қысқарады, техникалық-экономикалық көрсеткіштер
жақсарады, бетонның құрылыс-техникалық қасиеттерін мақсатты өзгерту
мүмкіндігі туады. Күлқұрамды бетондар Қазақстанның климаттық аймақтарына
бейімделген, үнемді және экологиялық жағынан таза.
Сыртқы қоршау құрастырмалары үшін қолданылатын кәдуілгі
керамзитобетонға қарағанда жылуэлектрстансаларынан шығатын күл мен шлактың
негізінде жасалған жеңіл бетондар ұсақ және ірі толтырғыштар құрамының
біркелкілігімен, бетон қоспасы қозғалысының жоғарылығымен, қабаттарынының
бұзылуының әдәуір төмендеуімен, сондай-ақ жылуфизикалық қасиеттерінің
жақсарумен ерекшеленеді. [15,16]. Жеңіл бетондарда күлді қолданудың
тиімділігі жылуфизикасы тұрғысынан қарағанда бастапқы материалдардың
жылуөткізгіштік коэффициентінің төмендеуімен түсіндіріледі. Жеңіл күлшлак
бетондарда құрамдастарының шығынына қарай жылуөткізгіштік коэффициенті 0,25
тен 0,40 Вт(м∙К) дейін, ал керамзитбетонда – 0,45 тен 0,6 Вт(м∙К) дейін
өзгереді.
Зерттеулер көрсеткендей [17-20], химиялық қоспалары бар күлді бетон
қоспасын дайындаудың қарқынды (турбулентті) технологиясымен үйлестіре
отырып пайдаланғанда, айтарлықтай нәтижеге қол жеткізуге болады. Күлді
суперпластификатормен бірге қолдану:
- ұсақ толтырғыштың тапшы бөлігін күлмен алмастыруға;
- тасымалдау кезінде бетон қоспасының қабаттанып ыдырауын төмендетуге
және салу (төсеу) қолайлығын жақсартуға;
- керамзитбетонның жылуфизикалық қасиеттерін жақсартуға;
- құрылымдық беріктігін арттыруға және шекті беріктікке жету мерзімін
қысқартуға, бұл қалыптың айналымдылығын арттырады, сонымен монолит
ғимараттар мен құрылыстар тұрғылу кезінде бетон дайындау жұмыстарының
қарқынын арттырады;
- құрастырмалар беттерінің сапасын едәуір көтеруге мүмкіндік береді.
Күлшлак қалдықтарының шексіз ресурстары және олардың бетон жасаудағы
жоғары тиімділігі күлқұрамды бетон және темірбетон бұйымдары мен
құрастырмаларын кеңінен қолданудың дұрыстығын белгілейді. Тәжірибе жинақтай
келе, мұндай бетондарды қолдану аясы, соның ішінде монолитті құрылыста,
кеңейетін болады.
2. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық параметрлерін оңтайландыру
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің жоғары сапасын қамтамасыз
ету үшін құрылыс нормаларымен және ережелерімен, стандарттармен және басқа
да нормативтік, жобалық құжаттамамен көзделген бастапқы материалдарға
қойылатын талаптардың, сондай-ақ осы технологиялық регламенттің талаптары
сақталуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің өндірісі өндірістің барлық
кезеңінде технологиялық процестің және бақылаудың қатаң сақталуын қажет
етеді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл алудың технологиялық
параметрлерін жасау кезінде бастапқы компоненттерді диірменге берудің
барынша қарқындылығы, араластыру және тарту ұзақтығы, компоненттердің ұсақ
тартылуы белгіленді. Байланыстырғыш компоненттерін араластыру және
қосымша тарту зертханалық шар тәріздес диірменде жүргізілді.
Байланыстырғыш алудың үйлесімді технологиялық параметрлерін бағалауға
арналған өлшемдер ретінде байланыстырғыштың стандарттық әдістермен
анықталатын беріктік көрсеткіштері алынды.
Зерттеушілер компоненттердің тартылу ұсақтығы және байланыстырғыштың
белсенділігі бастапқы қомпоненттердің диірменге берілу қарқындылығына және
процестің ұзақтығына байланысты екенін анықтады. 1-кестенің деректері
модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыштың үлес беті (цемент 70-80
%, күл 28-18 %, суперпластификатор С-3 - 2 %) компоненттерді диірменге беру
жылдамдығы 100 кгмин процестің ұзақтығы 4 мин болғанда 480-500 м2кг,
байланыстырғыштың белсенділігі – 55-62 МПа құрағанын, ал материалдарды
беру жылдамдығы 30 кгмин ұзақтығы 8 мин
1-кесте - Қосымша тарту параметрлерінің ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүлдің белсенділігіне әсері
Байлан. құрамы, мас.% Материал-дыҚосым-ша Үлестік Беріктік шегі, МПа
беру тар-тудыңбет,
жылдам-дығыұзақ-тығым2кг
кгмин , мин
цемент зола С-3 Қысу при
кезінде изгибе
80 18 2 100 4 500 62,0 9,0
30 8 550 68,0 9,8
70 28 2 100 4 480 55,0 8,0
30 8 530 61,0 8,6
70 287 2 100 15 800 68,0 10,0
30 20 900 70,8 11,8
болғанда байланыстырғыштың үлестік беті 530- 550 м2кг дейін, белсенділігі
– 61-68 МПа дейін артқанын көрсетеді. Қосымша тартудың ұзақтығы 15-20 мин
дейін артуымен байланыстырғыштың үлестік беті 600-700 м2кг, белсенділігі
68-70 МПа жетті.
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық схемасы
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің ұсынылып
отырған технологиялық схемасы (1-сурет) әмбебап және оны түрлі құрамды
және маркалы байланыстырғыштар, соның ішінде суды аз қажет ететін
байланыстырғыш дайындауда пайдалануға болады.
Қондырғының (цехтың) жобасын желілерді (электрмен жабдықтау, жылумен
жабдықтау, канализация) пайдаланымдағы желілерге қосып, кәсіпорынның
өндірістік алаңына байластыруға болады.
Өндірістің технологиялық схемасы модификациялайтын қоспасыз да,
қоспамен де ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл алуға, өндірістік
циклды дәл реттеуге эәне қажетті номенклатура өнімдерін дайындауға
мүмкіндік береді.
Кіреберіс бақылаудан өткеннен кейін шикізат материалдары (цемент, күл,
суперпластификатор, қоспалар)қабылдауыш жүйемен қондырғының жоғарғы
бөлігінде орналасқан шығыс бункерлеріне тасымалданады. Ауалау жүйесі
сусымалы материалдарды жатып қалудан сақтайды және сыйымдылықтардағы тыныш
аймақтардың пайда болуын болдырмайды. Бункердің барлығы үздіксіз істейтін
деңгейөлшеуіштермен жабдықталған.
Тасымалдауыш жүйенің (дискілі, тарельді қоректендіргіштер, иірліктер,
пневматикалық беру жүйесі) көмегімен шикізат материалдары таразы
дозаторлары бар жоғары дәлдікпен өлшеу жүйесіне түседі.
Барлық компоненттерге арналған бункерлердің құрастырмасы, мөлшері мен
саны, араластырғыш және буып-түйгіш агрегаттардың өнімділігі шикізат
компоненттерінің мөлшеріне, байланыстырғыштар номенклатурасының өндіріс
көлеміне байланысты.
Цемент, күл заводқа автоцистерналармен жеткізіледі (1).
Байланыстырғыштарды және күлді тасымалдайтын құбыржелілері
автоцистерналарды иілгіш құбыршек жүйесіне қосуға мүмкіндік беретін
қабылдағыш келтеқұбырлармен жарақтандырылған. Заводтың пневмтикалық
жүйесімен айдалатын ауамен (2) байланыстырғыштар және күл арнайы шұңқыр
сыйымдылықтарға айдалады (3).
Суперпластификатор қоспасы биг-бэгтерде немесе мешоктарда жеткізіледі
және тізбекті көтергішпен сыйымдылығы 2 м3 кіші бункерге беріледі (11).
Пневматикалық бөлгіш ысырмамен жабдықталған мөлшерлеп ауалағыш кіші
иірліктің көмегімен қоспа бункерден барлық компоненттердің араластырғышқа
мөлшермен түсуін қамтамасыз ететін жалпы мөлшерлегіш таразыға (14)
беріледі.
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл (суды аз
қажет ететін байланыстырғыш) алу үшін цементті алдын ала С-3
суперпластификаторымен араластырылып, қатаюды жылдамдататын қоспа
салынған күлмен бірге қосымша тартады. Байланыстырғышты қосымша үгіп-тарту
құрылысы түрлі жоғары нәтижелі агрегаттарда – дірілдеткіш, роторлы-соққыш,
құйындатқыш, ағыстық және басқа да диірмендерде 450-550 м2кг үлестік
бетке жеткенше жүргізіледі (14).
Байланыстырғыш цементкүлді қосымша тарту және механикалық белсендіру
үшін Айрих фирмасының ММЗ жедел араластырғышын ұсынуға болады.
Араластырғыш еңкіш орнатылған айналмалы резервуар, ол араластырылатын
материалдарды ортада (эксцентрически) орналастырылған және материалдың
араластырғыш резервуарының қабырғаларына жабысып қалмауын болдырмайтын және
оның босауын жылдамдататын әмбебап құралы бар тез айналатын қондырғының
ауданына беріледі.
Араластырғыш жұмыс істеген кезде пайда болатын араластырылатын
материалдың қарсы ағыны жоғары түрлі жылдамдықпен оның қарқынмен араласуын
әбден майдалануын қамтамасыз етеді. Араластырғыш резервуарының көлемі 500
л, өнімділігі сағатына материалды 22 рет салғанда 11 м3ч.
1 - сурет – Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық схемасы
(жабдықтыңэкспликациясы–2-кестеде)
2-кесте – Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндіруге арналған
негізгі жабдық
Жабдықтың аталуы технологиялық
схема бойынша позиция
Цемент пен күлге арналған арнайы көлік 1
Тозаң тәріздес материалдарды пневматикалық түсіргіш 2
(сорғы станциясы)
Цемент пен күлге арналған шұңқыр сыйымдылықтар 3
Пневматикалық тасымалдауыш 4
Циклон 5
Тозаңұстағыштар 6
Сүзгілер 7
Күл бункері 8
Цемент бункері 9
Таразы дозатор 10
С-3 бункері 11
Қоспалар бункері 12
Бункер-дозатор таразы 13
Диірмен 14
Цементкүл байланыстырғышқа арналған сыйымдылық 15
Ауа науасы 16
Буып-түю машинасы 17
Стапель- блок 18
Табандық 19
Дайын өнім қоймасы 20
Дайын байланыстырғыш шығаратын пневматикалық тасымал (16) арқылы дайын
өнім түсетін арнайы шұңқыр сыйымдылыққа (15) бағытталады. Байланыстырғыш
одан әрі мешоктарды автоматты түрде беретін үш жегішті буып-түю машинасына
(17) беріледі. Толтырылған мешоктар оларды жылу ұстайтын үлдірге орап,
табандықтарға салатын стапель-блок қондырғысына (18) жөнелтіледі.
А в т о м а т т а н д ы р у, б а қ ы л а у және с и г н а л и з а ц и
я.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш алудың технологиялық процесі бүкіл
технологиялық цикл бойынша үздіксіз бақылауды қажет етеді.
Компоненттерді автоматты түрде мөлшерлеуді ДБЦ-600, ДВЦ-1600 типті
мөлшерлегіштері бар СУБЗ-1 немесе Цикл ВС типті бетон заводтарын басқару
станцияларының базасында орындауға болады. Сығылған ауаны беру желісі
міндетті түрде диірмендегі қысымды тұрақты ұстауға арналған электронды
реттеуіші бар МЭО 10100 типті электр жетекті реттеуіш қалқаншамен (Р-21),
диірмен үйінді астында қалған жағдайда сығылған ауаны авариялық тоқтатуға
арналған қақпақпен, сондай-ақ барлық бақылау нүктелерінде монометрлермен
жабдықталуы керек.
Барлық бункерлер мен арнайы шұңқыр сыйымдылықтар (силос) дыбыстық
сигнализациясы бар УКМ типті деңгей көрсеткіштерімен жабдықталуы тиіс.
А с п и р а ц и я. Тиімділігі жоғары аспирациялық қондырғыларды
пайдалану арқасында тоз аңның атмосфераға шығуының азаюы қоршаған ортаны
қорғап қана қоймайды, шаң түзетін өнімдердің үнемделуіне септігін
тигізеді. Сүзгілер КЭП-12У типті команда беру аппаратымен немесе басқа
бағдарламалық құрылғымен басқарылатын электрмагнитті пневматикалық қақпақ
арқылы сығылған ауамен кері үрлеп тазартатын жүйемен жабдықталған.
Цементті, күлді, дайын байланыстырғышты бункерге (шұңқыр сыйымдылықтарға)
лақтыру кезінде тозаңданған ауа циклонға түседі, тозаңның тұтылған көп
бөлігі ашылып-жабылып тұратын қақпақ арқылы қайта лақтырылады, ал ішінара
шаңнан тазаланған ауа СМЦ-169А типті өңеш сүзгілерге бағытталады. Ауа
аспирациялық жүйе арқылы ЦП-4-70 желдеткішімен сорғыланады.
Шығыс бункерлері мен сусып ағу жолдарын орналастыру бойынша
ұсынымдар.
Бункерлерді орналастыру және сусып ағу еңкіш бұрыштарын таңдау кезінде
бастапқы компоненттер мен дайын қасиеттерін ескеру қажет. Цемент, күл,
ұсақбытыраңқы байланыстырғыш жиналып қалатын тұрып қалуға бейім сусымалы
материалдарға жатады.
Сусымалы материалдың тұрып қалуына бункердің шығыс мойын
қабырғаларының жазық болуы және мойынның жеткіліксіз мөлшерлері себеп
болады. Сусымалы материалдардың тұрып қалуын болдырмау үшін:
- қабырғаларының еңкіш бұрыштары кең және сусып-ағу тесігінің кесігі
кемінде 500х500 мм бункерлерді қолдану; Қабырғалардың қиылысындағы
бұрыштарды дөңгелектеу ұсынылады;
- ілінетін дірілдеткіштер, пневматикалық құлату, бетті
электримпульсивті тазарту, механикалық қопарғыштарды пайдалану;
- шығыс сусып-ағу жолдарын, науаларды, өңештерді кем дегенде 650
еңістік бұрышпен орналастыру;
- бункерүсті бөлімшесінің бұрылмалы науларда еңістік бұрышынан басқа
мойынның диаметрін 900 мм дейін және енін 600 мм дейін кеңейту ұсынылады.
Тұрып қалуға қарсы неғұрлым тиімді шаралар, мысалы бункердің
геометриялық формасын және ішкі бетін жақсарту, пневматикалық құлату,
ауалау және механикалық қопару жүйесін орнату (2, 3-суреттер).
Өндірісті ұйымдастыру.
Кәсіпорынды негізгі шикізат көзіне жақын орналастыру ұсынылады, өйткені
күл-тозаңды шығынсыз пайдалану өнімнің өзіндік құнын төмендетуге,
өндірістің экономикалық рентабельділігін арттыруға қоршаған ортаны жалпы
экологиялық ластауды қысқартуға ықпал етеді.
Технологиялық желі қазіргі заманғы өндіріс талаптарына сәйкес сенімді
жабдықтарды қамтуы, барынша автоматтандырылған, технологиялық процесті және
дайын өнімді бақылау қамтамасыз етілген болуы тиіс. Өндіріс экологиялық
тазаболуы , шаң-тозаң бөлінбеуі керек.
Өндірісті басқару.
Кәсіпорында диспетчерлік және өндірістік компьютерлер, орталық
процессор, жеке логикалық жүйелер орнатылады.
Диспетчерлік компьютер байланыстырғыштың тағайыдалған құрамының
сақталуын, тапсырыстардың орындалу кезектілігін бақылауды жүзеге асырады,
өндірістік компьютерге командалар береді.
Орталық өндірістік компьютер барлық компоненттерді тасымалдау және
мөлшерлеу, араластыру, дайын өнімді буып-түю- тиеу желілеріне беру
процестерін, желдету және тозаңнан арылту жүйесін басқарады, өндірістің
техникалық және технологиялық параметрлерін бақылауды қамтамасыз етеді.
Өнімді биг-бэгтерге және қағаз мешоктарға салу желілері, сығылған ауаны
дайындау және беру учаскесі меншікті оқшау басқару блоктарымен
жабдықталады.
а – еңкіш бұрышы ұлғайтылған науа ; б – еңкіш бұрышы
өзгертілетін науа ; 1 – науа; 2 – бұрылмалы тірек;
3 – қабылдауыш науа; 4 – қап; 5 - жетек
2 – сурет Бункерүсті
бөлімшенің бұрылмалы науасы
а – қисықшипті-бұлғақ тетік; б – иірлік қоректендіргіш; в – тік иірлік
қопарғыш; г – магнитті-импульстік соққы жүйесі; 1 – бункер; 2 – қарнақ; 3 –
сақина; 4 – жазықитергіш; 5 – жетекті шатунды тетік; 6 – күл; 7 –
иірлік; 8 – жалғастырғыш; 9 – бәсеңдеткіш; 10 – сусып-ағатын орын; 11 –
индуктор; 12 – импульстік ток генераторы
3 -сурет– Еркін құлату аспабы
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің сапасын бағалау үшін СТ РК
ИСО 901 бойынша сертификатталған сапа мониторинг жүйесі пайдаланылуы тиіс.
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге
қойылатын талаптар
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлді
портландцементті, күл-тозаңды және суперпластификаторды 450-550 м2кг
үлестік бетке дейін араластырып қосымша тарту жолымен алады. ГОСТ 10178
бойынша портландцементтің ПЦ 400-ПЦ 500 маркалары, ГОСТ 25818 бойынша
күл-тозаң, құрғақ суперпластификатор, мысалы С-3 қолданылады.
Байланыстырғыштың қатаюын жылдамдату үшін Na2SO4, Ca(NO3)2 жыдамдатқыш-
коспаларын пайдалану ұсынылады, олар бетонды дайындау процесінде
енгізіледі.
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
құрамдастарының массалық үлесі мынадай болуы тиіс, мас.%:
- портландцемент – кем дегенде 70 және 80 нен артық емес;
- күл-тозаң – кем дегенде 20 және 30 дан артық емес;
- суперпластификатор С-3– кем дегенде 2 және 3тен атрық емес;
- қатаюды жылдамдатқыш – 2 % артық емес ( 100% артық, цемент массасына
қарай).
Механикалық белсендірілген ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
қысылған және және иілген кездегі беріктік шегі 3-кестеде көрсетілген
мәндерден кем болмауы тиіс.
3-кесте –Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
беріктігіне қойылатын талаптар
Байланыс-тырғБайланыстырғыштың құрамы, мас.%Кепілд28 тәуліктен кейін
ыштың і беріктік шегі,
таңбасы марка МПа (кгссм2)
цемент күл С-3 Қатаюды Қысылған Иілген кезде
жылдам-дат кезде
қыш
(100
артық)
ЦЗВ80 80 18 2 2 800 83,0(800) 10,2(102)
ЦЗВ70 70 28 2 2 700 72,0(700) 9,8(98,0)
ЦЗВ80 80 17 3 2 800 85,0(850) 10,8(108)
ЦЗВ70 70 27 3 2 700 73,6(740) 10,0(100)
1.5 Буып-түю және таңбалау
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл сапа бақылауынан өткеннен кейін
бункер-жинақтауыштан буып-түю машинасына беріледі. Ол ГОСТ 2226 бойынша
байланыстырғышты 25 тен 50 кг дейінгі массамен тігілген немесе
желімделген, НМ, БМ немесе БМП маркалы қақпағы бар жабық мойынды қағаз
мешоктарға салуға есептелген.
Байланыстырғышты мешоктарға салу кезінде массаны дәл көрсететін едендік
элекронды таразы пайдаланылады. Массасы бойынша рұқсат етілетін ауытқу ±
1,5 % аспайды. Байланыстырғыш толтырылған мешоктар табандықтарға қойылады
және автотиегіштің көмегімен дайын өнім қоймасына қоймаланады.
Байланыстырғыш салынған мешоктарға этикетика жапсырылады немесе әр
мешок таңбаланады. Таңба мемлекеттік және орыс тілдерінде шайылмайтын
боямен анық салынуы және мына деректерді қамтуы тиіс:
- өндіруші кәсіпорынның атауы, мекен-жайы, телефоны;
- товар белгісі (бар болса);
- өнімнің атауы және шартты белгісі;
- топ номері;
- масса- нетто, кг;
- дайындалу датасы;
- сақтау мерзімі және шарттары;
- қолдану тәсілі;
- нормативтік құжаттың белгісі;
- Қазақстанда жасалған жазбасы.
Көлік құралына тиелетін ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге
сапасы туралы құжат берілуі керек, ол мемлекеттік және орыс тілдерінде және
мына деректерді қамтуы тиіс:
- өндіруші кәсіпорынның атауы, мекен-жайы;
- өнімнің атауы және шартты белгісі;
- қысуға беріктік жөніндегі маркасы;
- орташа тығыздығы;
- сақтау мерзімі, мес.;
- дайындау датасы;
- табиғи радионуклидтердің белсенділігінің үлестік тиімділігі Аэфф
бойынша материал дәрежесі және сандық мәні;
- массасы, кг;
- нормативтік құжаттың белгісі.
Қажет болған жағдайда таңбалауға және сапа туралы құжатқа қосымша
деректер енгізілуі мүмкін.
Сапа туралы құжатқа өндіруші кәсіпорынның техникалық бақылауға жауапты
лауазымды тұлғасы қол қояды.
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірумен және оны қолданумен
байланысты барлық жұмыс сай 1.01.002-94 СанЕжН жүргізілуі тиіс.
Өндірістік жайлардың жұмыс аймағындағы ауаның жайы ГОСТ 12.1.005 және
1.01.002-94 СанЕжН сәйкес болуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің табиғи радионуклидтердің
белсенділігінің үлестік тиімділігі ГОСТ 30180 сәйкес 370 Бккг артпауы
тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл адам ағзасына әсер ету дәрежесі
бойынша ГОСТ 12.1.007 сәйкес шамалы қауіпті заттарға жатады. Жұмыс
істеушілердің тыныс органдарына, терісіне, шырышты қабаттарына
байланыстырғыштың зиянды әсер етуі, кәсіби ауырулардың (созылмалы шаң
бронхиті, пневмокониоз, дерматит, қышыма) туындауы мүмкін,
Кәсіпорыннан шыққан лақтырындылар мен ағындылар қоршаған ортаны
ластамауы керек. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндіру кезінде
технологиялық жабдықтың жоғары саңылаусыздығы, технологиялық процестің
механикаландырылуы және автоматтандырылуы, атмосфераға лақтырылатын
газдардың және тозаңданған ауаның тазартылуы қамтамасыз етілуі тиіс.
Жайлардың барлығы ГОСТ 12.4.021 бойынша түсу-сору желдеткішімен
жабдықталуы тиіс, ол ГОСТ 12.1.005 бойынша жұмыс аймағындағы ауа жағдайын
қамтамасыз етеді.
Қоспалармен жұмысты ГОСТ 24211-нің және нақты қоспаларға берілетін
нормативтік-техникалық құжаттаманың талаптарына сәйкес жүргізу керек.
Қоспалардың көзге, теріге және тамаққа түсуін болдырмау керек. Қоспалар
сақталатын жайда тамақтануға тыйым салынады.
Ұнтақ тәріздес заттармен жұмыс істейтіндер ГОСТ 12.4.028 тозаңға қарсы
тұмсыққаптармен қамтамасыз етілуі тиіс.
Жұмыс орнындағы шу дейгейі СанЕжН 1.02.007-94 бойынша рұқсат етілген
шекті деңгейден аспауы тиіс.
Тиеу-түсіру жұмыстары ГОСТ 12.3.009 талаптарына сәйкес ұйымдастырылуы
керек.
Байланыстырғыш цементкүлмен жұмыс істейтіндер жұмысқа кірер алдында, ал
кейін жұмыс процесінде мерзім-мерзіммен медициналық тексеруден өтіп тұруы
қажет.
Жұмыс орнында жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау үшін жағдайлар
жасалуы керек. ҚР СНжЕ 3.02-04-2009 сәйкес жұмысшылар санитарлық-тұрмыстық
жайлармен қамтамасыз етілуі тиіс.
1.7. Қабылдау ережелері
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл дайындаушының техникалық
бақылауымен қабылдануы керек.
Дайын байланыстырғыш қабылдау-өткізу және мерзімді бақылау жүргізу
жолымен топ-тобымен қабылданады.
Байланыстырғыштың тобы деп бір құрамнан жасалған қоспа мөлшері
қабылданады, ол бірегей технологиямен дайындалуы, құрамдас материалдарының
сапасы өзгермейтін болуы керек. Топтың көлемі тұтынушымен келісе отырып,
белгіленеді, ол бір ауысымның шығарған өнімінен кем емес, немесе тәуліктік
өнімнен артпауы керек.
Байланыстырғыштың топтары түгелімен барлық нормаланған көрсеткіштер
бойынша қабылдау кезіндегі бақылаудан өтуге жатады.
Қабылдау кезінде әр топтан байланыстырғыш дайындалған жерден немесе ол
салынған сыйымдылықтан кемінде бес нүктеден сынама алынады. Сынама алу
сыйымдылықтың түрлі тереңдігінде жүргізілуі керек. Байланыстырғыш үздіксіз
берілетін кезде сынама араға 5-10 мин салып, бірдей уақыт аралығында
алынады.
Әр нүктеден алынған сынамалар сынама алу аяқталғаннан кейін жалпы
сынамаға біріктіріледі, оның массасы бақыланатын сапа көрсеткіштерінің
барлығын анықтау үшін жеткілікті болуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің әрбір тобында мыналар
бақыланады:
- байланыстырғыштың ылғалдылығы;
- иленетін массаның қалыпты шоғыры және қажетті қозғалыстағы сұйық
қоспаны дайындауға арналған судың қажетті мөлшері;
- байланыстырғыштың белсенділігі;
- қату мерзімі;
- көлем өзгерісінің біркелкілігі.
Байланыстырғыш сапасының нормаланған технологиялық көрсеткіштері, аязға
төзімділігі, жеткізілімге жасалған шартта қарастырылған басқа да
көрсеткіштер тұтынушымен келісіле отырып бақыланады, бірақ 6 (алты) айда
бір реттен кем емес, сондай-ақ бастапқы материалдың сапасы, құрамы және
оны дайындау технологиясы өзгерген кезде де бақыланады.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл дайындау үшін қолданылатын
материалдарға радиациялық-гигиеналық баға беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚҰРЫЛЫС ЖӘНЕ ТҰРҒЫН ҮЙ-КОММУНАЛДЫҚ
ШАРУАШЫЛЫҚ ІСТЕРІ ЖӨНІНДЕГІ АГЕНТТІГІ
ҚАЗҒЗСТҚСИ РМК
ӘОЖ 666.973.2
Мем. тіркеу № 0110РК00162
БЕКІТЕМІН
ҚАЗ ҒЗСТҚСИ РМК
бас директорының орынбасары
_________ М.С. Абақанов
2011 ж.
ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСЫ ТУРАЛЫ ЕСЕП
Жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған қоршау құрастырмаларына арналған
ұсақ тартылған байланыстырғыш цементтікүлден
монолит бетон әзірлеу (II кезең)
(аралық)
Жұмыстың жетекшісі
техн. ғыл. док., профессор
К.А. Нұрбатыров
Жұмыстың жауапты орындаушысы,
техн. ғыл. канд.
А.А. Родионова
Алматы, 2011
ОРЫНДАУШЫЛАРДЫҢ ТІЗІМІ
Тақырып жетекшісі К.А. Нұрбатыров
ҚР ҒЗА академигі, техн. (жалпы жетекшілік)
ғыл.докт., профессор
Жауапты орындаушы А.А. Родионова
ЖҒҚ, техн. ғыл. канд. (1- 3 –бөлімдер, қорытынды)
Зертхана меңгерушісі, А.А. Беспаев
техн. ғыл. докт. (1- 3-бөлімдер, қорытынды)
ЖҒҚ, техн. ғыл. канд. И.М. Дё
(1- 3-бөлімдер, қорытынды)
РЕФЕРАТ
Есеп 42 бет, 3 сурет, 5 кесте, 27 атаудан тұратын әдеби көздер
тізімін қамтиды.
МОНОЛИТ КЕРАМЗИТБЕТОН, ҰСАҚ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛ,
ТЕХНОЛОГИЯ, ӨНДІРІС ПАРАМЕТРЛЕРІ.
Зерттеулер нысаны –ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден жасалған
жеңіл бетон.
Зерттеулердің мақсаты - ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл және
монолитті құрылысқа арналған жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған жеңіл
бетон өндіру технологиясын әзірлеу.
Зерттеулердің міндеттері технологиялық параметрлерді оңтайлау, ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл және оның негізінде керамзитбетон
өндірудің технологиялық регламентін әзірлеу болып табылады.
Негізгі технологиялық параметрлер оңтайландырылды және суды аз қажет
ететін ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл мен монолит керамзитбетон
өндірудің регламенттері әзірленді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүлден жасалған керамзитбетон бетон қоспасының салуға қолайлылығымен
және қатаю мерзімінің басында-ақ беріктігінің артуымен ерекшеленеді, бұл
қоспаны бетонсалғыштарды дірілдетпей-ақ салуға мүмкіндік береді.
Механикалық белсендірілген ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
беріктігі бойынша талаптар, бақылау әдістері, қауіпсіздік техникасы және
қоршаған ортаны қорғау, өндірушінің кепілдіктері келтірілген.
Аралық есеп.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 5
1 МОНОЛИТ БЕТОН ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН модификацияланған БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ
ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ӘЗІРЛЕУ ... ... ... ... ... ... ... .
1.1.Цементті механикалық-химиялық белсендіру ... ... ... ... ... ... ... 7
1.2 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің 7
технологиялық параметрлерін оңтайландыру ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің 10
технологиялық схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге 11
қойылатын талаптар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.5 Буып-түю және таңбалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 18
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары ... ... ... ... . 19
1.7 Қабылдау ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 20
1.8 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21
1.9 Тасымалдау және сақтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
1.10 Дайындаушының кепілдігі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 23
23
2 ұсақ ТАРТЫЛҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ ЦЕМЕНТКҮЛден МОНОЛИТ
КЕРАМЗИТБЕТОН ӨНДІРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ... ... . 24
2.1 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден монолит
керамзитбетон өндіру бойынша технологиялық регламент ... ... ... . 26
2.2 Бақылау әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 28
2.3 Қолдану жөніндегі нұсқаулар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН КӨЗДЕРДІҢ ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
ҚОСЫМШАЛАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 35
КІРІСПЕ
Жайлылығы жоғары деңгейлі жылуұстағыш тұрғын үйлер құрылысын дамыту
2010-2014 жылдарға арналған ГПФИИР аясында құрылысты индустриалды дамытудың
ең маңызды міндеттерінің бірі болып табылады, өткені тұрғын үйлер мен
қоғамдық ғимараттардың жылутехникалық қасиеттері және тиісінше
жылуұстағыштығы қазіргі заманғы жылутиімділігі жөніндегі талаптарға сай
емес. Қоршау құрастырмалары арқылы жылу жоғалту 30-35 % дейін жетеді, бұл
6,82 млрд кВт-сағ. құрайды.
Энергия сақтау және ұзақ мерзімділік бойынша жоғарғы талаптарға жауап
беретін тұрғын үйлер салу аумағында климаты суық және жоғары сейсмикалық
қаупі бар аймақтардың болуына байланысты Қазақстан үшін айтарлықтай
проблема болып отыр. Материал қажеттілігін, құрылыстың құнын төмендетуді
және ғимараттарды пайдалану кезінде қажетті энергияның сақталуын
қамтамасыз ететін жоғары бәсекелестікке қабілетті өнімдер шығаруды
қамтамасыз ететін неғұрлым прогрессивті жаңа технологияларды ендіру
қажеттілігі туындады.
Қазіргі кезеңде индустрияландырудың, көпшілік тұрғын үй мен азаматтық
құрылыс көлемін арттыру және сапасын жақсартудың ең маңызды бағыттарының
бірі болып табылатын жеңіл керамзитбетонды пайдаланып салған монолитті
құрылыс экономикалық жағынан тиімді деп танылып отыр
Портландцементтен және дәстүрлі толтырғыштардан жасалған монолит
бетонның жылутехникалық қасиеттері сенімді жылу сақтауды қамтамасыз
етпейді. Бұл міндеттерді шешудің анағұрлым перспективалы бағыттарының
бірі байланыстырғыш цементкүл жасалатын күл-тозаңды пайдалану болып
табылады. Табиғи құмға қарағанда күл химиялық жағынан анағұрлым белсенді,
бұл цементті үнемдеуге мүмкіндік береді, ол жеңіл және одан жасалған қоршау
құрастырмалары жылы болады. Құрғақ күлді қолданудың болашағы зор, ол өте
біркелкі, гидравликалық белсенді және технологиясы жоғары. Құрғақ күл
қатпайды және оны өндіріске пневматикалық көлікпен беруге болады.
Ғылыми зерттеулердің нәтижелері және көпжылдық құрылыс тәжірибесі
тиімді технология құрамына суперпластификаторлар мен бытыраған ұсақ
толтырғыштар кіретін көпқұрамды бетондарды қолдануды болжайды. Сондықтан
бетон технологиясы үшін күл-тозаңды қолданудың маңызы ерекше, ол
гидравликалық белсенді, қиыршықтарының сферикалықтығының арқасында бетон
қоспасын қабаттандырады, түйіршікметрлік құрамының жинақталуы есебінен
оның байланысуын және салуға қолайлығын арттырады, бұл цемент шығынын
азайтуға және құрылыстың тиімділігі мен сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Күлді пластификатордың және суперпластификатордың органикалық қоспаларымен
бірге қолдану бетон қоспасының суды қажет етуін одан да төмендетуге және
бетон сапасын арттыруға ықпал етеді.
Жұмыс ҚазҒЗСТҚСИ РМК жасалған 2010 жылғы 22 сәуірдегі № 03-0310 шарт
бойынша орындалуда. Орындау мерзімі – 2010 жылғы сәуір-2011 жылғы
желтоқсан.
Зерттеулердің мақсаты - жылуфизикалық қасиеттері жақсартылған
жеңілдетілген монолит бетонның жылусақтағыш технологиясын әзірлеу.
2010 жылы цементті, күл-тозаң мен суперпластификаторды қосып
тартудан алынатын, суды аз қажет ететін ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүл құрамдары әзірленді. Байланыстырғыштың тартылу ұсақтығының
бетонның қалыпты шоғырына, қатаю мерзіміне және беріктену қарқындылығына
әсері зерделенді.
Байланыстырғыш цементкүлден жасалған керамзитбетон қоспасы суды аз
қажет ететіндігімен сипатталады, қабыршықтанбайды, бетонның жоғары
біркелкілігін қамтамасыз етеді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
және бетонның түрлі температуралық жағдайларда беріктену қарқындылығына
суперпластификатор мен қатаюды тездеткіштер қоспаларының әсері зерделенді.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлден жасалған керамзитбетонның
бүліну-беріктік қасиеттері, түрлі құмдарды қолданып алынатын
керамзиткүлбетонның жылу-физикалық қасиеттері зерттелді.
2011 жылғы қаңтар-наурыздағы аралық есепте алынған керамзитбетон
туралы, оның ауаға төзімділігі, суға төзімділігі, аязға төзімділігі жоғары
және ылғалдану-құрғау ауыспалы жағдайына төзімділігі туралы мәліметтер
берілген болатын. 1450-1430 кгм3 тығыздық және беріктігі бойынша М200-М250
марка жағдайында керамзитбетонның сусіңіргіштігі 2,5 %, жұмсару
коэффициенті 0,91-0,95, аязға төзімділігі F100 құрады. Алма-кезек 90 цикл
ылғалдау-құрғату жүргізгеннен кейін бетон құрылымында өзгеру құбылыстары
байқалған жоқ.
Бұл есепте шартқа қосымша жасалған күнтізбелік жоспарға сәйкес 2011
жылғы сәуір-шілдеде монолиттік керамзитбетон жасауға арналған ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиясын әзірлеу
бойынша орындалған зерттеулердің нәтижелері келтіріліп отыр. Механикалық
белсенді байланыстырғыш цементкүлдің беріктігіне қойылатын талаптар,
бақылау әдістері, қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары,
дайындаушының кепілдіктері келтірілді.
Алдағы мерзімде монолит бетон жасауға арналған модификацияланған ұсақ
тартылған байланыстырғыш цементкүл тәжірибелік тобын шығару және оны
қолдану жөнінде ұсыныстар әзірлеу жоспарланып отыр.
1 монолит бетон ЖАСАУҒА АРНАЛҒАН модифиКАциЯЛАНҒАН БАЙЛАНЫСТЫРҒЫШ
ЦЕМЕНТКҮЛ ӨНДІРІСІНІҢ технологиЯСЫН ӘЗІРЛЕУ
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің технологиясы және
технологиялық регламент орындалған зерттеулердің, сондай-ақ
байланыстырғыштарға қойылатын нормативтік талаптарды ескеріп техникалық
әдебиетке жасалған талдау мен қорытулардың негізінде әзірленді.
Бүгінгі таңда байланыстырғыштар мен бетондар технологиясындағы
анағұрлым басымдықты ресурс-және энергия сақтау бағыттары деп мыналарды
санауға болады:
- энергияны аз қажет ететін жаңа материалдарды, әсіресе, клинкері аз
және клинкерсіз байланыстырғыштар мен олардың негізінде жасалған бұйымдарды
қолдану;
- компоненттерді алдын-ала бағыттап дайындау, әсіресе,
байланыстырғыштарды механикалық-химиялық белсендіру;
Байланыстырғыштарды механикалық-химиялық белсендіру табиғи және
техногендік материалдардың термодинамикаға төзімсіздігін пайдалануға
мүмкіндік береді яғни белсендіру барысында олардың ішкі энергиясының
кейіннен қатаю процесіне қатысатын бір бөлігі босатылады.
1. Цементті механикалық-химиялық белсендіру
А.И. Вильшанский, И.А Кудрявцева, Г.С. Ходаковтардың жұмыстары [1-3]
ұсақ тартылған материалдардың физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруі
бытырату есебінен ғана емес, бөлшектердің беткі қабаттарының кристаллдық
құрылымының айтарлықтай өзгеруі есебінен де жүретіндігін дәлелдеді. Ұсақ
ұнтақтардағы гетерогендік химиялық процестердің жылдамдығы негізінен
олардың өзіндік беттерінің шамасымен емес, құрылымның ыдырауы мен
аморфизациясы салдарынан белсенділік қуатының азаюымен анықталады.
Механикалық-химиялық белсендіру кезінде белсенділігі бастапқы
цементтікіне тең және одан да асатын белсенділікті аралас байланыстырғыш
алуға болатыны белгілі. Механикалық-химиялық белсендіру кезінде
минералдардың кристалл торшаларында қабаттардың бүлінуі салдарынан
торшалардың астындағы электрондардың қозғалысын арттыратын және материалдың
үстіңгі қабаттарының сумен өзара әрекетін жылдамдататын ақаулар пайда
болады.
Ұсақ ұнтақтардағы гетерогендік химиялық процестердің жылдамдығы
олардың өзіндік беттерінің ұлғаюымен де, кристаллдық және аморфизалық
құрылымдардың ыдырауымен де анықталады [4, 5].
Цементті механикалық-химиялық белсендіру түрлі минералдық қоспаларды
пайдалануға мүмкіндік береді, мұндай жолмен алынған ұсақ тартылған аралас
байланыстырғыштың белсенділігі артады немесе цемент белсенділігінің
деңгейінде сақталады, бұл жағдайда өнімнің өзіндік құны айтарлықтай
төмендейді. Клинкерді, минералдық қоспаларды және суперпластификаторды
қосып тартқанда беріктік көрсеткіштері кең көлемді суды аз қажет ететін
байланыстырғыш (САҚБ) алынады.
Ұсақ тартылуы және модификациялаушы қоспалар байланыстырғыштың бірқатар
маңызды қасиеттерін болжамдайды: бірінші кезекте суды аз қажет етеді,
беріктігі жоғары және қарқынды өсуі, әсіресе қатаюдың бастапқы мерзімінде,
осының бәрі құю әдісімен салынатын жоғары қозғалысты бетон қоспаларын
алуға және монолитті бетон және темірбетон бұйымдары мен құрылымдарын
бетондауды айтарлықтай жеңілдетеді. Суперпластификатор қосылған төмен
қозғалысты қоспалардың тығыздау кезіндегі дірілдеу қатаңдығы қоспасыз,
шоғыры бойынша ұқсас қоспаларға қарағанда едәуір төмен.
Суды аз қажет ететін көпкомпонентті байланыстырғыштар өндірісінің
технологиялық тиімділігі қолданылатын минералдық қоспалардың қасиеттерімен,
олардың химиялық-минералогиялық құрамымен, бытыраңқылығымен, гидроксидпен
және кальций гидроалюминатымен белсенді химиялық әрекетке түсу
қабілеттілігімен едәуір мөлшерде анықталады.
Техногендік өнімдердің арасында жоғары гидравликалық белсенді күл-
тозаңдар ерекше орын алады. Құрамында шақпақтас пен сазбалшықтың
молдығының арқасында мұндай күлдер негізінен алюминсиликаттық шыныдан және
аморфизаланған сазды заттан тұрады және пуццоландық қасиеттерге ие.
Алюминшақпақтасты аморфты шынытәрізді фазаның цементтің гидротациясы
кезінде бөлінетін әкпен өзара әрекетінің нәтижесінде клинкерлік
минералдардың гидротациялық өнімдерінен басқа цементтейтін қосылыстардың-
тоберморит гельдің, сондай-ақ гидроалюминаттар мен түрлі құрамды кальций
гидросульфоалюминаттардың қосымша саны түзіледі [6, 7].
Байланыстырғыш материалдардың технологиясында механикалық белсендіруді
қолдануерекше қасеттері бар цементтер алуға мүкіндік береді және сұраныс
жоқ өндіріс қалдықтарын, мысалы ЖЭС шығатын қышқыл күл-тозаңды пайдаланып,
сапалы байланыстырғыштар алу мүкіндігіне жол ашады. Құрылысы түрлі
қондырғыларда - шар тәріздес, ағыстық, құйындатқыш, роторлық- соққыш және
басқа да құрылыс қондырғыларында қосымша үгіп-тарту жолымен аралас
цементкүл байланыстырғыштарды белсендіру портландцемент деңгейінде немесе
сапасы жағынан одан асып түсетін ұсақ тартылған цементкүл байланыстырғыштар
алуға мүмкіндік береді. Цементті минералдық қоспамен және
суперпластификатормен қосып ұсату кезіндегі механохимиялық белсендіру
аралас байланыстырғыштың клинкерлік бөлігін ғана емес, минералдық қоспаны
да байланыстырғыштың бытырауын арттыру (550 м2кг дейін) есебінен және
оның бөліктерінің үстіңгі бетін аморфизациялау мен активациялау есебінен
де белсендіруге мүкіндік беретіні анықталды [8-11].
Күл қосып механикалық белсендірілген байланыстырғыштың беріктігінің
арту динамикасы клинкерлік минералдардың гидратациясымен қамтамасыз
етілген ерте қалыптасқан жоғары беріктікпен қатар жасанды тастың құрылымын
қалыптастыруда күлдің белсенді қатысуы есебінен байланыстырғыштың
кейінірек одан да жоғары беріктікке ие болатынын көрсетеді [12-14].
Күлшлак қалдықтарын бетонның құрамында кеңінен пайдалану аз қалдықты
және қалдықсыз өндірісті ұйымдастыруға әрі жылуэлектрстансалары маңындағы
аумақтарда экологиялық жағдайды айтарлықтай жақсартуға жағдайлар жасайды.
Сонымен бір мезгілде бетон дайындауға кететін цемент пен
толықтырғыштардың шығыны қысқарады, техникалық-экономикалық көрсеткіштер
жақсарады, бетонның құрылыс-техникалық қасиеттерін мақсатты өзгерту
мүмкіндігі туады. Күлқұрамды бетондар Қазақстанның климаттық аймақтарына
бейімделген, үнемді және экологиялық жағынан таза.
Сыртқы қоршау құрастырмалары үшін қолданылатын кәдуілгі
керамзитобетонға қарағанда жылуэлектрстансаларынан шығатын күл мен шлактың
негізінде жасалған жеңіл бетондар ұсақ және ірі толтырғыштар құрамының
біркелкілігімен, бетон қоспасы қозғалысының жоғарылығымен, қабаттарынының
бұзылуының әдәуір төмендеуімен, сондай-ақ жылуфизикалық қасиеттерінің
жақсарумен ерекшеленеді. [15,16]. Жеңіл бетондарда күлді қолданудың
тиімділігі жылуфизикасы тұрғысынан қарағанда бастапқы материалдардың
жылуөткізгіштік коэффициентінің төмендеуімен түсіндіріледі. Жеңіл күлшлак
бетондарда құрамдастарының шығынына қарай жылуөткізгіштік коэффициенті 0,25
тен 0,40 Вт(м∙К) дейін, ал керамзитбетонда – 0,45 тен 0,6 Вт(м∙К) дейін
өзгереді.
Зерттеулер көрсеткендей [17-20], химиялық қоспалары бар күлді бетон
қоспасын дайындаудың қарқынды (турбулентті) технологиясымен үйлестіре
отырып пайдаланғанда, айтарлықтай нәтижеге қол жеткізуге болады. Күлді
суперпластификатормен бірге қолдану:
- ұсақ толтырғыштың тапшы бөлігін күлмен алмастыруға;
- тасымалдау кезінде бетон қоспасының қабаттанып ыдырауын төмендетуге
және салу (төсеу) қолайлығын жақсартуға;
- керамзитбетонның жылуфизикалық қасиеттерін жақсартуға;
- құрылымдық беріктігін арттыруға және шекті беріктікке жету мерзімін
қысқартуға, бұл қалыптың айналымдылығын арттырады, сонымен монолит
ғимараттар мен құрылыстар тұрғылу кезінде бетон дайындау жұмыстарының
қарқынын арттырады;
- құрастырмалар беттерінің сапасын едәуір көтеруге мүмкіндік береді.
Күлшлак қалдықтарының шексіз ресурстары және олардың бетон жасаудағы
жоғары тиімділігі күлқұрамды бетон және темірбетон бұйымдары мен
құрастырмаларын кеңінен қолданудың дұрыстығын белгілейді. Тәжірибе жинақтай
келе, мұндай бетондарды қолдану аясы, соның ішінде монолитті құрылыста,
кеңейетін болады.
2. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық параметрлерін оңтайландыру
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің жоғары сапасын қамтамасыз
ету үшін құрылыс нормаларымен және ережелерімен, стандарттармен және басқа
да нормативтік, жобалық құжаттамамен көзделген бастапқы материалдарға
қойылатын талаптардың, сондай-ақ осы технологиялық регламенттің талаптары
сақталуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің өндірісі өндірістің барлық
кезеңінде технологиялық процестің және бақылаудың қатаң сақталуын қажет
етеді. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл алудың технологиялық
параметрлерін жасау кезінде бастапқы компоненттерді диірменге берудің
барынша қарқындылығы, араластыру және тарту ұзақтығы, компоненттердің ұсақ
тартылуы белгіленді. Байланыстырғыш компоненттерін араластыру және
қосымша тарту зертханалық шар тәріздес диірменде жүргізілді.
Байланыстырғыш алудың үйлесімді технологиялық параметрлерін бағалауға
арналған өлшемдер ретінде байланыстырғыштың стандарттық әдістермен
анықталатын беріктік көрсеткіштері алынды.
Зерттеушілер компоненттердің тартылу ұсақтығы және байланыстырғыштың
белсенділігі бастапқы қомпоненттердің диірменге берілу қарқындылығына және
процестің ұзақтығына байланысты екенін анықтады. 1-кестенің деректері
модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыштың үлес беті (цемент 70-80
%, күл 28-18 %, суперпластификатор С-3 - 2 %) компоненттерді диірменге беру
жылдамдығы 100 кгмин процестің ұзақтығы 4 мин болғанда 480-500 м2кг,
байланыстырғыштың белсенділігі – 55-62 МПа құрағанын, ал материалдарды
беру жылдамдығы 30 кгмин ұзақтығы 8 мин
1-кесте - Қосымша тарту параметрлерінің ұсақ тартылған байланыстырғыш
цементкүлдің белсенділігіне әсері
Байлан. құрамы, мас.% Материал-дыҚосым-ша Үлестік Беріктік шегі, МПа
беру тар-тудыңбет,
жылдам-дығыұзақ-тығым2кг
кгмин , мин
цемент зола С-3 Қысу при
кезінде изгибе
80 18 2 100 4 500 62,0 9,0
30 8 550 68,0 9,8
70 28 2 100 4 480 55,0 8,0
30 8 530 61,0 8,6
70 287 2 100 15 800 68,0 10,0
30 20 900 70,8 11,8
болғанда байланыстырғыштың үлестік беті 530- 550 м2кг дейін, белсенділігі
– 61-68 МПа дейін артқанын көрсетеді. Қосымша тартудың ұзақтығы 15-20 мин
дейін артуымен байланыстырғыштың үлестік беті 600-700 м2кг, белсенділігі
68-70 МПа жетті.
1.3 Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық схемасы
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің ұсынылып
отырған технологиялық схемасы (1-сурет) әмбебап және оны түрлі құрамды
және маркалы байланыстырғыштар, соның ішінде суды аз қажет ететін
байланыстырғыш дайындауда пайдалануға болады.
Қондырғының (цехтың) жобасын желілерді (электрмен жабдықтау, жылумен
жабдықтау, канализация) пайдаланымдағы желілерге қосып, кәсіпорынның
өндірістік алаңына байластыруға болады.
Өндірістің технологиялық схемасы модификациялайтын қоспасыз да,
қоспамен де ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл алуға, өндірістік
циклды дәл реттеуге эәне қажетті номенклатура өнімдерін дайындауға
мүмкіндік береді.
Кіреберіс бақылаудан өткеннен кейін шикізат материалдары (цемент, күл,
суперпластификатор, қоспалар)қабылдауыш жүйемен қондырғының жоғарғы
бөлігінде орналасқан шығыс бункерлеріне тасымалданады. Ауалау жүйесі
сусымалы материалдарды жатып қалудан сақтайды және сыйымдылықтардағы тыныш
аймақтардың пайда болуын болдырмайды. Бункердің барлығы үздіксіз істейтін
деңгейөлшеуіштермен жабдықталған.
Тасымалдауыш жүйенің (дискілі, тарельді қоректендіргіштер, иірліктер,
пневматикалық беру жүйесі) көмегімен шикізат материалдары таразы
дозаторлары бар жоғары дәлдікпен өлшеу жүйесіне түседі.
Барлық компоненттерге арналған бункерлердің құрастырмасы, мөлшері мен
саны, араластырғыш және буып-түйгіш агрегаттардың өнімділігі шикізат
компоненттерінің мөлшеріне, байланыстырғыштар номенклатурасының өндіріс
көлеміне байланысты.
Цемент, күл заводқа автоцистерналармен жеткізіледі (1).
Байланыстырғыштарды және күлді тасымалдайтын құбыржелілері
автоцистерналарды иілгіш құбыршек жүйесіне қосуға мүмкіндік беретін
қабылдағыш келтеқұбырлармен жарақтандырылған. Заводтың пневмтикалық
жүйесімен айдалатын ауамен (2) байланыстырғыштар және күл арнайы шұңқыр
сыйымдылықтарға айдалады (3).
Суперпластификатор қоспасы биг-бэгтерде немесе мешоктарда жеткізіледі
және тізбекті көтергішпен сыйымдылығы 2 м3 кіші бункерге беріледі (11).
Пневматикалық бөлгіш ысырмамен жабдықталған мөлшерлеп ауалағыш кіші
иірліктің көмегімен қоспа бункерден барлық компоненттердің араластырғышқа
мөлшермен түсуін қамтамасыз ететін жалпы мөлшерлегіш таразыға (14)
беріледі.
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл (суды аз
қажет ететін байланыстырғыш) алу үшін цементті алдын ала С-3
суперпластификаторымен араластырылып, қатаюды жылдамдататын қоспа
салынған күлмен бірге қосымша тартады. Байланыстырғышты қосымша үгіп-тарту
құрылысы түрлі жоғары нәтижелі агрегаттарда – дірілдеткіш, роторлы-соққыш,
құйындатқыш, ағыстық және басқа да диірмендерде 450-550 м2кг үлестік
бетке жеткенше жүргізіледі (14).
Байланыстырғыш цементкүлді қосымша тарту және механикалық белсендіру
үшін Айрих фирмасының ММЗ жедел араластырғышын ұсынуға болады.
Араластырғыш еңкіш орнатылған айналмалы резервуар, ол араластырылатын
материалдарды ортада (эксцентрически) орналастырылған және материалдың
араластырғыш резервуарының қабырғаларына жабысып қалмауын болдырмайтын және
оның босауын жылдамдататын әмбебап құралы бар тез айналатын қондырғының
ауданына беріледі.
Араластырғыш жұмыс істеген кезде пайда болатын араластырылатын
материалдың қарсы ағыны жоғары түрлі жылдамдықпен оның қарқынмен араласуын
әбден майдалануын қамтамасыз етеді. Араластырғыш резервуарының көлемі 500
л, өнімділігі сағатына материалды 22 рет салғанда 11 м3ч.
1 - сурет – Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірісінің
технологиялық схемасы
(жабдықтыңэкспликациясы–2-кестеде)
2-кесте – Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндіруге арналған
негізгі жабдық
Жабдықтың аталуы технологиялық
схема бойынша позиция
Цемент пен күлге арналған арнайы көлік 1
Тозаң тәріздес материалдарды пневматикалық түсіргіш 2
(сорғы станциясы)
Цемент пен күлге арналған шұңқыр сыйымдылықтар 3
Пневматикалық тасымалдауыш 4
Циклон 5
Тозаңұстағыштар 6
Сүзгілер 7
Күл бункері 8
Цемент бункері 9
Таразы дозатор 10
С-3 бункері 11
Қоспалар бункері 12
Бункер-дозатор таразы 13
Диірмен 14
Цементкүл байланыстырғышқа арналған сыйымдылық 15
Ауа науасы 16
Буып-түю машинасы 17
Стапель- блок 18
Табандық 19
Дайын өнім қоймасы 20
Дайын байланыстырғыш шығаратын пневматикалық тасымал (16) арқылы дайын
өнім түсетін арнайы шұңқыр сыйымдылыққа (15) бағытталады. Байланыстырғыш
одан әрі мешоктарды автоматты түрде беретін үш жегішті буып-түю машинасына
(17) беріледі. Толтырылған мешоктар оларды жылу ұстайтын үлдірге орап,
табандықтарға салатын стапель-блок қондырғысына (18) жөнелтіледі.
А в т о м а т т а н д ы р у, б а қ ы л а у және с и г н а л и з а ц и
я.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш алудың технологиялық процесі бүкіл
технологиялық цикл бойынша үздіксіз бақылауды қажет етеді.
Компоненттерді автоматты түрде мөлшерлеуді ДБЦ-600, ДВЦ-1600 типті
мөлшерлегіштері бар СУБЗ-1 немесе Цикл ВС типті бетон заводтарын басқару
станцияларының базасында орындауға болады. Сығылған ауаны беру желісі
міндетті түрде диірмендегі қысымды тұрақты ұстауға арналған электронды
реттеуіші бар МЭО 10100 типті электр жетекті реттеуіш қалқаншамен (Р-21),
диірмен үйінді астында қалған жағдайда сығылған ауаны авариялық тоқтатуға
арналған қақпақпен, сондай-ақ барлық бақылау нүктелерінде монометрлермен
жабдықталуы керек.
Барлық бункерлер мен арнайы шұңқыр сыйымдылықтар (силос) дыбыстық
сигнализациясы бар УКМ типті деңгей көрсеткіштерімен жабдықталуы тиіс.
А с п и р а ц и я. Тиімділігі жоғары аспирациялық қондырғыларды
пайдалану арқасында тоз аңның атмосфераға шығуының азаюы қоршаған ортаны
қорғап қана қоймайды, шаң түзетін өнімдердің үнемделуіне септігін
тигізеді. Сүзгілер КЭП-12У типті команда беру аппаратымен немесе басқа
бағдарламалық құрылғымен басқарылатын электрмагнитті пневматикалық қақпақ
арқылы сығылған ауамен кері үрлеп тазартатын жүйемен жабдықталған.
Цементті, күлді, дайын байланыстырғышты бункерге (шұңқыр сыйымдылықтарға)
лақтыру кезінде тозаңданған ауа циклонға түседі, тозаңның тұтылған көп
бөлігі ашылып-жабылып тұратын қақпақ арқылы қайта лақтырылады, ал ішінара
шаңнан тазаланған ауа СМЦ-169А типті өңеш сүзгілерге бағытталады. Ауа
аспирациялық жүйе арқылы ЦП-4-70 желдеткішімен сорғыланады.
Шығыс бункерлері мен сусып ағу жолдарын орналастыру бойынша
ұсынымдар.
Бункерлерді орналастыру және сусып ағу еңкіш бұрыштарын таңдау кезінде
бастапқы компоненттер мен дайын қасиеттерін ескеру қажет. Цемент, күл,
ұсақбытыраңқы байланыстырғыш жиналып қалатын тұрып қалуға бейім сусымалы
материалдарға жатады.
Сусымалы материалдың тұрып қалуына бункердің шығыс мойын
қабырғаларының жазық болуы және мойынның жеткіліксіз мөлшерлері себеп
болады. Сусымалы материалдардың тұрып қалуын болдырмау үшін:
- қабырғаларының еңкіш бұрыштары кең және сусып-ағу тесігінің кесігі
кемінде 500х500 мм бункерлерді қолдану; Қабырғалардың қиылысындағы
бұрыштарды дөңгелектеу ұсынылады;
- ілінетін дірілдеткіштер, пневматикалық құлату, бетті
электримпульсивті тазарту, механикалық қопарғыштарды пайдалану;
- шығыс сусып-ағу жолдарын, науаларды, өңештерді кем дегенде 650
еңістік бұрышпен орналастыру;
- бункерүсті бөлімшесінің бұрылмалы науларда еңістік бұрышынан басқа
мойынның диаметрін 900 мм дейін және енін 600 мм дейін кеңейту ұсынылады.
Тұрып қалуға қарсы неғұрлым тиімді шаралар, мысалы бункердің
геометриялық формасын және ішкі бетін жақсарту, пневматикалық құлату,
ауалау және механикалық қопару жүйесін орнату (2, 3-суреттер).
Өндірісті ұйымдастыру.
Кәсіпорынды негізгі шикізат көзіне жақын орналастыру ұсынылады, өйткені
күл-тозаңды шығынсыз пайдалану өнімнің өзіндік құнын төмендетуге,
өндірістің экономикалық рентабельділігін арттыруға қоршаған ортаны жалпы
экологиялық ластауды қысқартуға ықпал етеді.
Технологиялық желі қазіргі заманғы өндіріс талаптарына сәйкес сенімді
жабдықтарды қамтуы, барынша автоматтандырылған, технологиялық процесті және
дайын өнімді бақылау қамтамасыз етілген болуы тиіс. Өндіріс экологиялық
тазаболуы , шаң-тозаң бөлінбеуі керек.
Өндірісті басқару.
Кәсіпорында диспетчерлік және өндірістік компьютерлер, орталық
процессор, жеке логикалық жүйелер орнатылады.
Диспетчерлік компьютер байланыстырғыштың тағайыдалған құрамының
сақталуын, тапсырыстардың орындалу кезектілігін бақылауды жүзеге асырады,
өндірістік компьютерге командалар береді.
Орталық өндірістік компьютер барлық компоненттерді тасымалдау және
мөлшерлеу, араластыру, дайын өнімді буып-түю- тиеу желілеріне беру
процестерін, желдету және тозаңнан арылту жүйесін басқарады, өндірістің
техникалық және технологиялық параметрлерін бақылауды қамтамасыз етеді.
Өнімді биг-бэгтерге және қағаз мешоктарға салу желілері, сығылған ауаны
дайындау және беру учаскесі меншікті оқшау басқару блоктарымен
жабдықталады.
а – еңкіш бұрышы ұлғайтылған науа ; б – еңкіш бұрышы
өзгертілетін науа ; 1 – науа; 2 – бұрылмалы тірек;
3 – қабылдауыш науа; 4 – қап; 5 - жетек
2 – сурет Бункерүсті
бөлімшенің бұрылмалы науасы
а – қисықшипті-бұлғақ тетік; б – иірлік қоректендіргіш; в – тік иірлік
қопарғыш; г – магнитті-импульстік соққы жүйесі; 1 – бункер; 2 – қарнақ; 3 –
сақина; 4 – жазықитергіш; 5 – жетекті шатунды тетік; 6 – күл; 7 –
иірлік; 8 – жалғастырғыш; 9 – бәсеңдеткіш; 10 – сусып-ағатын орын; 11 –
индуктор; 12 – импульстік ток генераторы
3 -сурет– Еркін құлату аспабы
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің сапасын бағалау үшін СТ РК
ИСО 901 бойынша сертификатталған сапа мониторинг жүйесі пайдаланылуы тиіс.
1.4 Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге
қойылатын талаптар
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлді
портландцементті, күл-тозаңды және суперпластификаторды 450-550 м2кг
үлестік бетке дейін араластырып қосымша тарту жолымен алады. ГОСТ 10178
бойынша портландцементтің ПЦ 400-ПЦ 500 маркалары, ГОСТ 25818 бойынша
күл-тозаң, құрғақ суперпластификатор, мысалы С-3 қолданылады.
Байланыстырғыштың қатаюын жылдамдату үшін Na2SO4, Ca(NO3)2 жыдамдатқыш-
коспаларын пайдалану ұсынылады, олар бетонды дайындау процесінде
енгізіледі.
Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
құрамдастарының массалық үлесі мынадай болуы тиіс, мас.%:
- портландцемент – кем дегенде 70 және 80 нен артық емес;
- күл-тозаң – кем дегенде 20 және 30 дан артық емес;
- суперпластификатор С-3– кем дегенде 2 және 3тен атрық емес;
- қатаюды жылдамдатқыш – 2 % артық емес ( 100% артық, цемент массасына
қарай).
Механикалық белсендірілген ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
қысылған және және иілген кездегі беріктік шегі 3-кестеде көрсетілген
мәндерден кем болмауы тиіс.
3-кесте –Модификацияланған ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің
беріктігіне қойылатын талаптар
Байланыс-тырғБайланыстырғыштың құрамы, мас.%Кепілд28 тәуліктен кейін
ыштың і беріктік шегі,
таңбасы марка МПа (кгссм2)
цемент күл С-3 Қатаюды Қысылған Иілген кезде
жылдам-дат кезде
қыш
(100
артық)
ЦЗВ80 80 18 2 2 800 83,0(800) 10,2(102)
ЦЗВ70 70 28 2 2 700 72,0(700) 9,8(98,0)
ЦЗВ80 80 17 3 2 800 85,0(850) 10,8(108)
ЦЗВ70 70 27 3 2 700 73,6(740) 10,0(100)
1.5 Буып-түю және таңбалау
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл сапа бақылауынан өткеннен кейін
бункер-жинақтауыштан буып-түю машинасына беріледі. Ол ГОСТ 2226 бойынша
байланыстырғышты 25 тен 50 кг дейінгі массамен тігілген немесе
желімделген, НМ, БМ немесе БМП маркалы қақпағы бар жабық мойынды қағаз
мешоктарға салуға есептелген.
Байланыстырғышты мешоктарға салу кезінде массаны дәл көрсететін едендік
элекронды таразы пайдаланылады. Массасы бойынша рұқсат етілетін ауытқу ±
1,5 % аспайды. Байланыстырғыш толтырылған мешоктар табандықтарға қойылады
және автотиегіштің көмегімен дайын өнім қоймасына қоймаланады.
Байланыстырғыш салынған мешоктарға этикетика жапсырылады немесе әр
мешок таңбаланады. Таңба мемлекеттік және орыс тілдерінде шайылмайтын
боямен анық салынуы және мына деректерді қамтуы тиіс:
- өндіруші кәсіпорынның атауы, мекен-жайы, телефоны;
- товар белгісі (бар болса);
- өнімнің атауы және шартты белгісі;
- топ номері;
- масса- нетто, кг;
- дайындалу датасы;
- сақтау мерзімі және шарттары;
- қолдану тәсілі;
- нормативтік құжаттың белгісі;
- Қазақстанда жасалған жазбасы.
Көлік құралына тиелетін ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлге
сапасы туралы құжат берілуі керек, ол мемлекеттік және орыс тілдерінде және
мына деректерді қамтуы тиіс:
- өндіруші кәсіпорынның атауы, мекен-жайы;
- өнімнің атауы және шартты белгісі;
- қысуға беріктік жөніндегі маркасы;
- орташа тығыздығы;
- сақтау мерзімі, мес.;
- дайындау датасы;
- табиғи радионуклидтердің белсенділігінің үлестік тиімділігі Аэфф
бойынша материал дәрежесі және сандық мәні;
- массасы, кг;
- нормативтік құжаттың белгісі.
Қажет болған жағдайда таңбалауға және сапа туралы құжатқа қосымша
деректер енгізілуі мүмкін.
Сапа туралы құжатқа өндіруші кәсіпорынның техникалық бақылауға жауапты
лауазымды тұлғасы қол қояды.
1.6 Қауіпсіздік және қоршаған ортаны қорғау талаптары
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндірумен және оны қолданумен
байланысты барлық жұмыс сай 1.01.002-94 СанЕжН жүргізілуі тиіс.
Өндірістік жайлардың жұмыс аймағындағы ауаның жайы ГОСТ 12.1.005 және
1.01.002-94 СанЕжН сәйкес болуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің табиғи радионуклидтердің
белсенділігінің үлестік тиімділігі ГОСТ 30180 сәйкес 370 Бккг артпауы
тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл адам ағзасына әсер ету дәрежесі
бойынша ГОСТ 12.1.007 сәйкес шамалы қауіпті заттарға жатады. Жұмыс
істеушілердің тыныс органдарына, терісіне, шырышты қабаттарына
байланыстырғыштың зиянды әсер етуі, кәсіби ауырулардың (созылмалы шаң
бронхиті, пневмокониоз, дерматит, қышыма) туындауы мүмкін,
Кәсіпорыннан шыққан лақтырындылар мен ағындылар қоршаған ортаны
ластамауы керек. Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл өндіру кезінде
технологиялық жабдықтың жоғары саңылаусыздығы, технологиялық процестің
механикаландырылуы және автоматтандырылуы, атмосфераға лақтырылатын
газдардың және тозаңданған ауаның тазартылуы қамтамасыз етілуі тиіс.
Жайлардың барлығы ГОСТ 12.4.021 бойынша түсу-сору желдеткішімен
жабдықталуы тиіс, ол ГОСТ 12.1.005 бойынша жұмыс аймағындағы ауа жағдайын
қамтамасыз етеді.
Қоспалармен жұмысты ГОСТ 24211-нің және нақты қоспаларға берілетін
нормативтік-техникалық құжаттаманың талаптарына сәйкес жүргізу керек.
Қоспалардың көзге, теріге және тамаққа түсуін болдырмау керек. Қоспалар
сақталатын жайда тамақтануға тыйым салынады.
Ұнтақ тәріздес заттармен жұмыс істейтіндер ГОСТ 12.4.028 тозаңға қарсы
тұмсыққаптармен қамтамасыз етілуі тиіс.
Жұмыс орнындағы шу дейгейі СанЕжН 1.02.007-94 бойынша рұқсат етілген
шекті деңгейден аспауы тиіс.
Тиеу-түсіру жұмыстары ГОСТ 12.3.009 талаптарына сәйкес ұйымдастырылуы
керек.
Байланыстырғыш цементкүлмен жұмыс істейтіндер жұмысқа кірер алдында, ал
кейін жұмыс процесінде мерзім-мерзіммен медициналық тексеруден өтіп тұруы
қажет.
Жұмыс орнында жеке бас гигиенасы ережелерін сақтау үшін жағдайлар
жасалуы керек. ҚР СНжЕ 3.02-04-2009 сәйкес жұмысшылар санитарлық-тұрмыстық
жайлармен қамтамасыз етілуі тиіс.
1.7. Қабылдау ережелері
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл дайындаушының техникалық
бақылауымен қабылдануы керек.
Дайын байланыстырғыш қабылдау-өткізу және мерзімді бақылау жүргізу
жолымен топ-тобымен қабылданады.
Байланыстырғыштың тобы деп бір құрамнан жасалған қоспа мөлшері
қабылданады, ол бірегей технологиямен дайындалуы, құрамдас материалдарының
сапасы өзгермейтін болуы керек. Топтың көлемі тұтынушымен келісе отырып,
белгіленеді, ол бір ауысымның шығарған өнімінен кем емес, немесе тәуліктік
өнімнен артпауы керек.
Байланыстырғыштың топтары түгелімен барлық нормаланған көрсеткіштер
бойынша қабылдау кезіндегі бақылаудан өтуге жатады.
Қабылдау кезінде әр топтан байланыстырғыш дайындалған жерден немесе ол
салынған сыйымдылықтан кемінде бес нүктеден сынама алынады. Сынама алу
сыйымдылықтың түрлі тереңдігінде жүргізілуі керек. Байланыстырғыш үздіксіз
берілетін кезде сынама араға 5-10 мин салып, бірдей уақыт аралығында
алынады.
Әр нүктеден алынған сынамалар сынама алу аяқталғаннан кейін жалпы
сынамаға біріктіріледі, оның массасы бақыланатын сапа көрсеткіштерінің
барлығын анықтау үшін жеткілікті болуы тиіс.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүлдің әрбір тобында мыналар
бақыланады:
- байланыстырғыштың ылғалдылығы;
- иленетін массаның қалыпты шоғыры және қажетті қозғалыстағы сұйық
қоспаны дайындауға арналған судың қажетті мөлшері;
- байланыстырғыштың белсенділігі;
- қату мерзімі;
- көлем өзгерісінің біркелкілігі.
Байланыстырғыш сапасының нормаланған технологиялық көрсеткіштері, аязға
төзімділігі, жеткізілімге жасалған шартта қарастырылған басқа да
көрсеткіштер тұтынушымен келісіле отырып бақыланады, бірақ 6 (алты) айда
бір реттен кем емес, сондай-ақ бастапқы материалдың сапасы, құрамы және
оны дайындау технологиясы өзгерген кезде де бақыланады.
Ұсақ тартылған байланыстырғыш цементкүл дайындау үшін қолданылатын
материалдарға радиациялық-гигиеналық баға беру ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz