Екінші сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктері
КІРІСПЕ.
І БАСТАУЫШ СЫНЫП МАТЕМАТИКАСЫН ОҚЫТУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ.ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы сипаттама
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып . үйретудің жоспары
1.3 Математиканың жаңа білім мазмұнын талдау
ІІ. 2 . СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Жүз көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру әдістемесі
2.1 Ауызша қосу және азайту әдістерін меңгертудің жолдары
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының үлгерімін көтеру жолдары
Қорытынды.
Пайдаланған әдебиеттер
І БАСТАУЫШ СЫНЫП МАТЕМАТИКАСЫН ОҚЫТУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ.ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы сипаттама
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып . үйретудің жоспары
1.3 Математиканың жаңа білім мазмұнын талдау
ІІ. 2 . СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Жүз көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру әдістемесі
2.1 Ауызша қосу және азайту әдістерін меңгертудің жолдары
2.2 Бастауыш сынып оқушыларының үлгерімін көтеру жолдары
Қорытынды.
Пайдаланған әдебиеттер
Еліміз егеменді мемлекет болғалы бері барлық салаларда ауқымды өзгерістер жүріп жатыр. Мұндай өзгерістерден де білім саласы тыс қалған жоқ.
Қазіргі кездегі білім мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы және терең білім мен кәсіби іскерліктердің болуын, жастардың белсенді шығармашылықпен жұмыс істеуін, логикалық ойлау қабілеті артып, қазіргі таңда кеңінен іс жүзінде қолдануды талап етеді.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы" заңында “Азаматтардың білім алу құқығын мемлекет ҚР Конституциясына сәйкес білім беру жүйесін дамыту мен білім алу үшін тиісті әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етеді” – деп көрсетілгендей білім беріп, оқытуды тиімді етуге елімізде білім берудің жаңаша жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне өту мақсаты қойылуда.
Әлемдік тәжірибе математиканы оқыту мен экономиканың дамуы мәселелерінің арасында математиканың өз тілімен айтқанда, «тура пропорционал», яғни тура тәуелділік бар екенін көрсетті.
Демек, бүгінгі жеткіншек ұрпақтың мектеп партасындағы математикалық білімі ертеңгі индустрияның және соның негізінде елдің қорғаныс қабілеті жоғары деңгейде болуының бірден-бір кепілі. Осындай жағдайларды түйіндеген әлемнің іргелі елдері бір кездері математиканы орта мектептің жоғары сыныптарындағы барлық оқушылар оқуға тиісті міндетті пәндердің қатарынан алып тастағанымен, соңғы он жылда оқу жоспарларының инвариантты бөліктерінен орын беріп, өз қателіктерін түзеуде.
Бір сөзбен айтқанда, қоғам дамуының қазіргі кезеңінде математиканың қолданылмайтын жері жоқ деуге болады. Сол себепті, қазіргі кезде « ... адамзат өмірі үшін «білімді математикаландыру кезеңі» деп аталатын жаңа кезең басталды.
Міне осы “ математикаландыру кезеңінде» орта мектептегі 1-сыныптан бастап, 11-сыныпқа дейін үзіліссіз оқытылатын бірден-бір пән ол математика пәні болып табылады.
Бастауыш математиканың білім мазмұны «... дүние жүзіндегі аса дамыған және өркениетті елдердегі мөлшер мен деңгейден төмен емес» болу керек.
Өйткені, Қазақстан қазір бүкіл әлем таныған, БҰҰ бастап әлемдік деңгейдегі әр түрлі қоғамдастыққа мүше мемлекет. Яғни, қазір біздің бүкіл әлем елдерімен ресми жағдайда да, жеке адам ретінде де байланысымыз күннен –күнге нығайып келеді [1].
Қазіргі кездегі білім мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы және терең білім мен кәсіби іскерліктердің болуын, жастардың белсенді шығармашылықпен жұмыс істеуін, логикалық ойлау қабілеті артып, қазіргі таңда кеңінен іс жүзінде қолдануды талап етеді.
Қазақстан Республикасының «Білім туралы" заңында “Азаматтардың білім алу құқығын мемлекет ҚР Конституциясына сәйкес білім беру жүйесін дамыту мен білім алу үшін тиісті әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасау арқылы қамтамасыз етеді” – деп көрсетілгендей білім беріп, оқытуды тиімді етуге елімізде білім берудің жаңаша жүйесі жасалып, әлемдік білім беру кеңістігіне өту мақсаты қойылуда.
Әлемдік тәжірибе математиканы оқыту мен экономиканың дамуы мәселелерінің арасында математиканың өз тілімен айтқанда, «тура пропорционал», яғни тура тәуелділік бар екенін көрсетті.
Демек, бүгінгі жеткіншек ұрпақтың мектеп партасындағы математикалық білімі ертеңгі индустрияның және соның негізінде елдің қорғаныс қабілеті жоғары деңгейде болуының бірден-бір кепілі. Осындай жағдайларды түйіндеген әлемнің іргелі елдері бір кездері математиканы орта мектептің жоғары сыныптарындағы барлық оқушылар оқуға тиісті міндетті пәндердің қатарынан алып тастағанымен, соңғы он жылда оқу жоспарларының инвариантты бөліктерінен орын беріп, өз қателіктерін түзеуде.
Бір сөзбен айтқанда, қоғам дамуының қазіргі кезеңінде математиканың қолданылмайтын жері жоқ деуге болады. Сол себепті, қазіргі кезде « ... адамзат өмірі үшін «білімді математикаландыру кезеңі» деп аталатын жаңа кезең басталды.
Міне осы “ математикаландыру кезеңінде» орта мектептегі 1-сыныптан бастап, 11-сыныпқа дейін үзіліссіз оқытылатын бірден-бір пән ол математика пәні болып табылады.
Бастауыш математиканың білім мазмұны «... дүние жүзіндегі аса дамыған және өркениетті елдердегі мөлшер мен деңгейден төмен емес» болу керек.
Өйткені, Қазақстан қазір бүкіл әлем таныған, БҰҰ бастап әлемдік деңгейдегі әр түрлі қоғамдастыққа мүше мемлекет. Яғни, қазір біздің бүкіл әлем елдерімен ресми жағдайда да, жеке адам ретінде де байланысымыз күннен –күнге нығайып келеді [1].
Педагогикалық жоғары оқу орындарының студенттеріне арналған ҚР білім және ғылым министрлігі бекіткен типтік бағдарламалар.
Т. Қ. Оспанов, М. В. Маркина, Г. Т. Керемқұлова, И. И. Свидченко
2-сынып «Математика» Оқыту әдістемесі Алматы «Атамұра» 2009
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, Ж. Т. Қайыңбаев, К. Ә. Ерешова, М. В. Маркина 2-сынып «Математика» оқулығы Алматы «Атамұра» 2009
Т. Қ. Оспанов, М. В. Маркина, Г. Т. КеремқұловаМатематика -2
«Мұғалімдерге және ата-аналарға арналған нұсқаулар»
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, Ж. Т. Қайыңбаев, К. Ә. Ерешова
2-сынып «Математиканы оқыту әдістемесі»Алматы «Атамұра» 1998
Т. Қ. Оспанов, О. В. Кочеткова, Ж. Қ. Астанбаева
«Жаңа буын оқулықтары бойынша бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі» Алматы «Атамұра» 2005
Қ. Сарбасова«Математика мұғалімін даярлау»Астана «Нұржол» 2003
Т. Қаражанұлы, Ш. Хайроллақызы, Ж. Тұрсынқожаұлы, Қ. Мүрсәлімқызы, К. Әділханқызы 2-сынып «Математика» оқулығы Алматы «Рауан» 1997
Д.Қ. Пошаев. «Ғылыми – педагогикалық зерттеу негіздері»
Шымкент - 2003
М.А. Бантова, Г.В. Бельткова, А.М. Полевщикова
«Бастауыш кластарда математиканы оқыту методикасы»
Алматы «Мектеп» 1978
А.Е. Әбілқасымова«Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі»
Алматы, «Білім», 2005
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, С. Қ. Құрманалина«Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі»Астана: Фолиант, 2007
Н. М. Жалмағамбетова. «Бастауыш мектеп оқушыларының математикалық білім, білік, дағдыларын тексеруге арналған тест жұмыстары»
Алматы, «Өнер», 2005.
Ж. С. Шалабаева. «Педагогикалық әдіснамалары және зерттеу әдістері» Оқу құралы. Шымкент - 2011
С.Б. Бабаев «Бастауыш мектеп педагогикасы» Оқу құралы.
Алматы - 2007
17. Қайыңбаев Ж.Т. «Білім стандарты және бастауыш сыныптарда математиканы оқыту». Алматы,2003ж
Т.Қ. Оспанов . «Математика оқулықтарының ғылыми негізі және атқаратын қызметі». «Бастауыш мектеп»-№10, 2010
Т. Қ. Оспанов, М. В. Маркина, Г. Т. Керемқұлова, И. И. Свидченко
2-сынып «Математика» Оқыту әдістемесі Алматы «Атамұра» 2009
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, Ж. Т. Қайыңбаев, К. Ә. Ерешова, М. В. Маркина 2-сынып «Математика» оқулығы Алматы «Атамұра» 2009
Т. Қ. Оспанов, М. В. Маркина, Г. Т. КеремқұловаМатематика -2
«Мұғалімдерге және ата-аналарға арналған нұсқаулар»
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, Ж. Т. Қайыңбаев, К. Ә. Ерешова
2-сынып «Математиканы оқыту әдістемесі»Алматы «Атамұра» 1998
Т. Қ. Оспанов, О. В. Кочеткова, Ж. Қ. Астанбаева
«Жаңа буын оқулықтары бойынша бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі» Алматы «Атамұра» 2005
Қ. Сарбасова«Математика мұғалімін даярлау»Астана «Нұржол» 2003
Т. Қаражанұлы, Ш. Хайроллақызы, Ж. Тұрсынқожаұлы, Қ. Мүрсәлімқызы, К. Әділханқызы 2-сынып «Математика» оқулығы Алматы «Рауан» 1997
Д.Қ. Пошаев. «Ғылыми – педагогикалық зерттеу негіздері»
Шымкент - 2003
М.А. Бантова, Г.В. Бельткова, А.М. Полевщикова
«Бастауыш кластарда математиканы оқыту методикасы»
Алматы «Мектеп» 1978
А.Е. Әбілқасымова«Математиканы оқытудың теориясы мен әдістемесі»
Алматы, «Білім», 2005
Т. Қ. Оспанов, Ш. Х. Құрманалина, С. Қ. Құрманалина«Бастауыш мектепте математиканы оқыту әдістемесі»Астана: Фолиант, 2007
Н. М. Жалмағамбетова. «Бастауыш мектеп оқушыларының математикалық білім, білік, дағдыларын тексеруге арналған тест жұмыстары»
Алматы, «Өнер», 2005.
Ж. С. Шалабаева. «Педагогикалық әдіснамалары және зерттеу әдістері» Оқу құралы. Шымкент - 2011
С.Б. Бабаев «Бастауыш мектеп педагогикасы» Оқу құралы.
Алматы - 2007
17. Қайыңбаев Ж.Т. «Білім стандарты және бастауыш сыныптарда математиканы оқыту». Алматы,2003ж
Т.Қ. Оспанов . «Математика оқулықтарының ғылыми негізі және атқаратын қызметі». «Бастауыш мектеп»-№10, 2010
Ф-ОБ-001033
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ИДРИСОВА ДИНАРА
ЕКІНШІ СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
050102 - мамандығы–Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі
ТҮРКІСТАН, 2011ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Бастауыш оқыту теориясы мен
әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі, п.ғ.д., доц.
Б.Ортаев
____ _____________2011ж.
Тақырыбы: ЕКІНШІ СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІІ
050102 -мамандығы – Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған: ППМ- 811о тобының
студенті Д.Идрисова
Ғылыми жетекшісі,
аға оқытушы Б.Даулетбекова
ТҮРКІСТАН, 2011ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І БАСТАУЫШ СЫНЫП МАТЕМАТИКАСЫН ОҚЫТУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы
сипаттама
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып – үйретудің
жоспары
1.3 Математиканың жаңа білім мазмұнын талдау
ІІ. 2 – СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ
ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Жүз көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру
әдістемесі
1. Ауызша қосу және азайту әдістерін меңгертудің жолдары
2. Бастауыш сынып оқушыларының үлгерімін көтеру жолдары
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...59
КІРІСПЕ
Еліміз егеменді мемлекет болғалы бері барлық салаларда ауқымды
өзгерістер жүріп жатыр. Мұндай өзгерістерден де білім саласы тыс қалған
жоқ.
Қазіргі кездегі білім мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы
және терең білім мен кәсіби іскерліктердің болуын, жастардың белсенді
шығармашылықпен жұмыс істеуін, логикалық ойлау қабілеті артып, қазіргі
таңда кеңінен іс жүзінде қолдануды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы" заңында “Азаматтардың білім
алу құқығын мемлекет ҚР Конституциясына сәйкес білім беру жүйесін дамыту
мен білім алу үшін тиісті әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасау арқылы
қамтамасыз етеді” – деп көрсетілгендей білім беріп, оқытуды тиімді етуге
елімізде білім берудің жаңаша жүйесі жасалып, әлемдік білім беру
кеңістігіне өту мақсаты қойылуда.
Әлемдік тәжірибе математиканы оқыту мен экономиканың дамуы
мәселелерінің арасында математиканың өз тілімен айтқанда, тура
пропорционал, яғни тура тәуелділік бар екенін көрсетті.
Демек, бүгінгі жеткіншек ұрпақтың мектеп партасындағы математикалық
білімі ертеңгі индустрияның және соның негізінде елдің қорғаныс қабілеті
жоғары деңгейде болуының бірден-бір кепілі. Осындай жағдайларды түйіндеген
әлемнің іргелі елдері бір кездері математиканы орта мектептің жоғары
сыныптарындағы барлық оқушылар оқуға тиісті міндетті пәндердің қатарынан
алып тастағанымен, соңғы он жылда оқу жоспарларының инвариантты
бөліктерінен орын беріп, өз қателіктерін түзеуде.
Бір сөзбен айтқанда, қоғам дамуының қазіргі кезеңінде математиканың
қолданылмайтын жері жоқ деуге болады. Сол себепті, қазіргі кезде ...
адамзат өмірі үшін білімді математикаландыру кезеңі деп аталатын жаңа
кезең басталды.
Міне осы “ математикаландыру кезеңінде орта мектептегі 1-сыныптан
бастап, 11-сыныпқа дейін үзіліссіз оқытылатын бірден-бір пән ол математика
пәні болып табылады.
Бастауыш математиканың білім мазмұны ... дүние жүзіндегі аса дамыған
және өркениетті елдердегі мөлшер мен деңгейден төмен емес болу керек.
Өйткені, Қазақстан қазір бүкіл әлем таныған, БҰҰ бастап әлемдік
деңгейдегі әр түрлі қоғамдастыққа мүше мемлекет. Яғни, қазір біздің бүкіл
әлем елдерімен ресми жағдайда да, жеке адам ретінде де байланысымыз күннен
–күнге нығайып келеді [1].
Сондықтан, бүгінгі, әсіресе, ертеңгі Қазақ елінің азаматтары әлем
елдерімен, әсіресе экономикалық жағынан дамыған елдердің азаматтарымен
тығыз байланыста болады. Осы жағдайда біздің жеткіншек ұрпақтаң қай саладан
болмасын, білім деңгейлерінің олардан төмен болуы бүгінгі ұрпақ үшін
кешірілмес күнә.
Қазіргі білім беру жүйесі әлемдік өркениеттің барлық талабына сай
келетін парасатты да білімді, біліктілігі жоғары мамандар даярлауды қажет
етеді.
Соңғы кездері әдістемелік еңбектерде білім мазмұнын байыту, оқыту
үдерісін жетілдіру, жаңа әдістердің тиімділігін анықтау және оны қолдану
арқылы жан-жақты дамыған, рухани бай, өз елін, халқын жанымен сүйетін тұлға
қалыптастыру мәселелері жөніндегі пікірлер, зерттеулер Ж.Қараев,
С.Рахметова, Ф.Ш.Оразбаева, Н.Құрманова, Н.Оразахынова, К.Жақсылықова,
Г.И.Уәйісова, Т.Әбдікәрімова, Ж.Балтабаева, Ә.Е.Жұмабаева, Б.Қ.Игенбаева,
Р.О.Ізғұттынова, Б.Т.Қабатай, Н.Ә.Тойбазарова т.б. ғалымдардың әдістемелік
еңбектерінде қарастырылған.
Адамның жеке басын қалыптастыру негізі бастауышта қаланатыны бәрімізге
белгілі. Бастауыш мектептің негізгі міндеттері – баланың жеке басының
алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету; олардың қабілеттерін ашып, дамыту,
оқуға деген ынтымақтастық тәжірибесінің берік дағдыларын меңгерту,-
делінген Қазақстан Республикасының бастауыш білімді дамыту
тұжырымдамасында.
Осы міндетті ойдағыдай орындау үшін әрбір жас баланы оқыту, тәрбиелеу,
дамыту жұмыстарын ұштастыра жүргізіп, оқушыны жан-жақты қамтамасыз етуге
дайын болуымыз керек,- дейді көптеген педагогтарымыз.
Бастауыш мектеп жас кезеңі ең алдымен жүйелі оқу әрекетін дамытудың
барынша маңызды кезеңі болып табылатындығын атап өту қажет [1].
Бұл жас кезеңінде балалардың бойында оқу біліктері қалыптастырылады,
сол себепті де оқу іс-әрекеті бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін
жетекші іс-әрекеттердің бірі болып табылады.
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектептерде, оның ішінде
бастауыш мектептерде математиканы оқытуды жаңа көзқарастар негізінде
талдауда - кезек күттірмейтін іс.
Бүгінгі бөбек – ертеңгі азамат – қоғам иесі. Балғын бөбектерге ең
алғаш жол көрсетуші, бағыт беруші – бастауыш мектеп мұғалімдері. Ақ жүрек
балғын бөбектерге білім мен тәрбие есігін ашу бастауыш мектеп мұғалімдеріне
абыройлы да жауапты істі жүктейді.
Еңбек пен жаңалықтар ашудың байтақ және көз жеткіліксіз қиырларына
апаратын кең жол мектеп берген математикалық білімдер арқылы өтеді - деп
мектеп математикасына баға берген әйгілі ғалым А.И.Маркушевич айтқандай,
оқушыларға математикалық білімнің қыр-сырын жетік таныту, қабілеттерін
шыңдау, кез келген ортада өзін еркін ұстауға, Қазақстан Республикасының
азаматы деген атқа лайық болатындай етіп тәрбиелеу – мұғалімнің міндеті
[2].
Ұстаздың әрбір қылығы оқушыға әсер қалдырып, оның ары қарай жетілуіне
ықпал ететіні бәрімізге белгілі. Мұғалім – оқушы атаулыға үлгі болатын
өмірінің сан алуан жолынан адаспай өтуде оған бағыт беріп, жөн сілтеуші,
баланы адамгершілікке, еңбек сүйгіштікке, адалдыққа және басқа да сол
сияқты ізгі қасиеттерге баулитын жан.
Математика оқыту әдісіне сан алуан жетілдірулері болатындығына
қарамастан, шәкірттер үшін әрдайым қиын жұмыс болып қала береді - деген
атақты ғалым Д.И. Писарев. Бірақ, математиканың қиындығына, күрделілігіне
қарамастан болашақ ұрпақты осы пәнге қызықтыру, білім деңгейін көтеру
мұғалімдер үшін орасан зор жауапкершілікті қажет ететін оқыту әдісі болуы
тиіс. Бұл бастауыш сыныпта оқытуда орындалады. Осыған байланысты, қоғамдық
құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа мазмұны, бастауыш буынға жаңа
оқулықтардың енуі, жаңа бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын, жаңалықты
көре білетін бастауыш сынып мұғалімінің математика пәні мазмұнының
ерекшелігін айқындап, талдауды қажет етеді. Сондықтан диплом жұмысымның
тақырыбын 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктері деп
таңдауымызға себеп болды.
Зерттеудің мақсаты: 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін
теориялық жағынан негіздей отырып, оны анықтаудың әдістемесін ұсыну және
оны тәжірибе арқылы дәлелдеу.
Зерттеу нысаны: Бастауыш мектепте математиканы оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктері
Қойылған зерттеу мақсатына жету үшін зерттеу жұмысының төмендегідей
міндеттерін шешу қажет болды:
-2-сынып математика оқу материалдары мазмұнына жалпы сипаттама беру;
-оқу материалдарын оқытып-үйретудің жоспарын талдау;
-математиканың жаңа білім мазмұнының ерекшелігіне талдау жасау;
-2–сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін анықтаудың
әдістемесін ұсыну.
Зерттеудің ғылыми-әдіснамалық негіздерін:
білім беру жүйесінің философиялық, психологиялық-педагогикалық, ғылыми-
әдістемелік негіздері, тұлға дамуының жалпы философиялық принциптері,
бастауыш мектепте білім берудің қазіргі мәселелерін қарастырудың ғылыми-
әдістемелік теориясы, ұстаздың іс-әрекеті туралы отандық және шетелдік
ғалымдардың әдістемелік еңбектері құрайды.
Зерттеудің көздері:
зерттеу тақырыбына байланысты психолог, педагог, математик–әдіскерлердің
еңбектері; Қазақстан Республикасы үкіметінің ресми материалдары; Білім және
ғылым министрлігінің бастауыш мектепте білім беру мәселелеріне қатысты
нормативті құжаттары мен оқулықтары және оқу-әдістемелік кешендері
(стандарттар, типтік оқу бағдарламалары, оқу құралдары және т.б.); білім
беру саласынның тұжырымдамасы мен бағдарламасы, педагогтардың ғылыми
жетістіктері мен озық тәжірибелері және т.б.
Зерттеудің әдістері: зерттеу алдына қойған мәслелерді шешу үшін
-талдау, жинақтау, салыстыру, баяндау және т.б. әдістер арқылы
мектептегі және педагогикалық жоғары оқу орындарында білім беру мәселесіне
байланысты жарық көрген мемлекеттік құжаттармен танысу;
педагогикалық, психологиялық әдебиеттермен, зерттеу тақырыбына қатысты
жүргізілген зерттеу жұмыстарымен және мерзімді баспасөз материалдарымен,
бастауыш сыныптарға арналған бағдарлама, оқулықтар, әдістемелік
нұсқаулармен танысу, оларға талдау жасау;
педагогикалық бақылау, жеке дара әңгімелесу, бастауыш мектептегі оқу
үдерісін бақылап, алдыңғы қатарлы әдіскерлердің іс-тәжірибелерімен танысу,
математикалық талдау әдістері арқылы қамтамасыз етілді.
Диплом құрылымы:
дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тарау мен қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
І 2-СЫНЫП МАТЕМАТИКА ОҚУ МАТЕРИАЛДАРЫ МАЗМҰНЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы
сипаттама
Қазақстан Республикасындағы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты
бойынша жасалынған жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім
мазмұны тұжырымдамасында: Бастауыш сатыда оқушының жалпы және психикалық
дамуының жеткілікті деңгейіне қол жеткізу үшін, ең алдымен білім берудің
мақсаты түбегейлі өзгеруі керек: бірінші кезекке бұрынғыша оқушыны пәндік
білім, біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін
қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылады -
делінген.
Осыған байланысты, соңғы жылдарда елімізде білім бару саласын
реформалаудың тиімді жолдарының бірі әлемдік стандарттық деңгейге көшу
бағытында 12 жылдық оқыту жүйесі таңдалып алынуына байланысты баспа
беттерінде туындаған көптеген пікірлер мен ұсыныстар жариялануда. Солардың
ішінде ерекшелерінің бірі – Қазақ білім академиясы қоғамдық бірлестігінің
президенті А.Құсайынұлы мен осы академияның академик - хатшысы
Р.Башарұлының Білім берудің ұлттық модельін дұрыс таңдай алдық па? -
тақырыбында жарияланған мақаласында әлемдегі елдердің білім беру
жүйесіндегі түрлі үлгілерін, оның ішінде өткен ғасырдың 50-жылдарындағы
әлем мойындаған Кеңестер Одағы мектебінің 10 жылдық (4+3+3) үлгісін, осы
бағытта 12 жылдық білім беру жүйесіне көшудің жапондардың (6+3+3) үлгісінің
жоғарыда айтылған Кеңестер Одағы үлгісінің баламасы екендігін, оның тиімді
жақтарын тілге тиек етуі. Сонымен қатар, жапон мектептерінің бастауыш
сыныптарында оқытылатын пәндерінің негізі ана тілін оқытуға (1377 сағат)
бағытталса, басқа пәндер (барлығы 8 пән) арифметика, өнер, еңбек, рухани
-әлеуметтік, қоғамдық пәндерді оқытуға жоспарланғандығы айтылған.
Елімізде қалыптасқан 4 жылдық бастауыш сыныптарда білім беру
бағдарламаларының өзгертіліп шамадан тыс күрделенуі, оқушылардың ойлау
қабілеті мен танымалдығын, қызығушылығын төмендетіп қана қоймай, олардың
көпшілігінің оқуға деген ынтасын жоғалтуға мәжбүр етуде.
Сонымен қатар Елбасымыздың білім беру саласының алдында қойып отырған
мақсаттарының бірі- тілдердің үш тұғырлығы идеясын, бүкіл еліміздің
ұлттық мүддесі деңгейіне көтеруіміз қажет.
Білім беру мазмұны - оқушыларды жан-жақты дамыту, ақыл-ойын, танымдық
қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі типтегі мектепте
оқытылатын білім мен біліктер жүйесі.
Білім беру мазмұны дидактикалық категория ретінде нені оқыту керек
сұрағына жауап береді. Оқушыларды жан-жақты дамыту үшін оларға адамзат
жинақтаған білімдер, біліктер мен дағдылардың жүйесін меңгерту керек. Білім
беру мазмұны қоғамның мектеп алдына қоятын ағымдағы және болашақ мақсаттары
арқылы айқындалады. Сонымен бірге, оқу мазмұны жеке адамдардың да
мақсаттарын ескереді. Айта кететін жайт, оқу мазмұны әрқашан саяси,
идеологиялық күрес сахнасы. Саяси күштер мектеп арқылы барша қоғамға өз
ықпалын таратуға тырысады.
Оқу мазмұны қоғамның әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық
қажеттіліктеріне сай қалып-тасады. Еліміздің тәуелсіздігі,
Республикамыздағы әлеумет-тік-экономикалық және саяси өзгерістер мектеп
түлектері жаңа қоғам құруға, мәдени және рухани өрлеуге дайын болуын талап
етеді.
Білім мазмұнына әлеуметтік және ғылыми жетіс-тіктер деңгейі де өз әсерін
тигізеді. Соңғы кезде ғылыми жаңалықтың пайда болуы мен оның мектепте
оқытылуы арасындағы уақыт қысқарып бара жатыр. Мысалы, радио шыққанына 40
жыл өткенде ғана мектеп бағдарламасына енгізілсе, заманауи компьютерлік
бағдарламалар шыққан жылы оқытылуда.
Оқу мазмұнына кіретін мәліметтер жас мүмкіндіктеріне де байланысты.
Баланың есте сақтау қабілеті жоғары болғанымен, білімді игеру, мәнін түсіну
үшін өмірлік тәжірибе керек.
Ұлттық және жалпы адамзаттық мәдениетке байланысты да оқу мазмұнында
ерекшеліктер болады. Қазіргі заманда дүниежүзі бойынша оқу мазмұны
адамдандыру, компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалық даму ережелеріне
негізделеді.
Оқу мазмұны дидактикалық талаптар негізінде қай сыныпта, қандай
көлемде қандай пәндер оқытылуы керектігін белгілейді.
Бастауыш сыныптарда барлық пәндерден алғашқы элементарлық ақпарат
берілсе, орта сыныптарда жүйелі білім беріледі.
Білім берудің мазмұны оқу жоспарларында, жеке пәндердің оқу
бағдарламаларында және оқулықтарда, электрондық оқу құралдарында
нақтыланады.
Оқу жоспары қоғамның мектеп алдына қойған мақсатымен тығыз байланысты.
Оқу жоспарында жеке пәндер педагогикалық заңдылықтарға, бірізділік және
жүйелілік принциптеріне, оқушылардың жас және таным ерекшеліктеріне,
санитарлық-гигиеналық талаптарға сай орналасады. Жеке пәндердің белгілі бір
реттілікпен оқу жоспарында берілуі олардың өзара логикалық байланыстылығына
тәуелді. Оқу пәндері міндетті және таңдаулы деп бөлінеді.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады. Оқу
бағдарламасының құрамы:
-аталмыш пән бойынша оқытудың мақсатын,
-оқушылар білімдеріне, біліктер мен дағдыларына қойылатын талаптарды,
-олардың білімін бағалау жолдарын,
-оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты
ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
-пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
-негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
-әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
-пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
-әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Сонымен, оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәндер бойынша бағдарлама
құрылады. Ол түсінік хат, негізгі бөлім және әдістемелік аппаратынан
тұрады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу
бағдарламалары қайта қаралады. 1990 жылдан бастап Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігіне, ұлттық идеяға бағытталған бағдарламалар дүниеге келуде.
1999 жылы қабылданған Білім туралы заңға байланысты білім беру саласын
демократияландыру, гуманитарландыру, ұлттық және жалпы адамзаттық құнды-
лықтарды меңгеруге сай білім беру саласының құрылымына, мазмұнына, сипаты
мен оқу жоспарына, оқу бағдарламасы мен оқулықтарға өзгерістер енгізілді.
Бағдарлама жасауда кейбір кемшіліктерді атап өткен жөн болар:
-оқушылардың түсінігіне қиын оқу материалын енгізу;
-курсаралық байланысты ұмыту;
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу әдебиетіне
оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар жинақтары,
атластар, карталар, жұмыс дәптерлері жатады.
Солардың ішінде басты назар оқулыққа арналады.
Жақсы оқулық оқушыны нәтижелі оқуға жетелейді.
Оқулық - оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде
баяндайтын кітап.
Оқулыққа қойылатын негізгі талаптар:
-оқу бағдарламасына сәйкес болу;
-оқушылар үшін ұғымды, қысқа және қызықты болу;
-көрнекіліктермен жақсы жабдықталу;
-тілі балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы керек;
- тексеру, өзін-өзі тексеру және оқу нәтижелерін түзетуге арналған
сұрақтар мен жаттығулардың болуы.
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық меңгеруін
қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан соңғы кезде әрбір
пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары жарыққа шығуда.
Дәстүрлі кітаптармен қатар аудио, видеокассеталар және
компактдисктерге жазылған оқулықтар пайдаланып жүр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында қоғамдағы қазіргі кездегі қайта
құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның
ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын
талаптарды түбегейлі өзгертеді делінген.
Математиканың жеке тақырыптары мен бөлімдерін оқыту мәселесін
Т.Ж.Байдильдин (алгебра және анализ бастамаларын оқыту тиімділігін
арттыруда), Б.Беседин, М.Вахидов, М.Е.Степанов (функцияларды зерттеуде),
Ю.А.Дробышев (көпмүшеліктерді оқытып-үйретуде), К.А.Таңатаров
(математиканың мектептік курсында қолданбалы есептерді шығаруда),
Н.И.Аманжолова (жалпы математиканы оқытуда компьютерлік технологияны
қолдану), Р.Б.Бекмолдаева (бағдарлы мектептерде туынды тақырыбын оқытуда),
Р.С.Шуақбаева (көпжақтарға берілген есептерді шығаруда), А.Ө.Байдыбекова,
Е.А.Вьюшкова (бастауыш сынып математикасын оқытуда) және т.б. ғылыми
еңбектерінде негізге алған.
Белгілі қазақстандық ғалым Л.Т.Искакованың зерттеу жұмысы мектепте
математиканы оқытудың нәтижесін әр деңгейлі жеке-дараланған тапсырмалар
жүйесін қолданудың негізінде, оның тиімділігін арттырудың ғылыми-
әдістемелік негізіне арналған.
Бастауыш сыныпта білім берудің көп пәнділігі, тәрбие жүйесінің
ерекшеліктері, оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктері, жаңа
оқулықтар, оқу-әдістемелік кешендердің мектеп өміріне енуі, педагогикалық
жоғары оқу орындарында бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау негізінде,
оқулықпен жұмыс істеуді ғылыми тұрғыдан зерттеуді керек етеді.
Осыған байланысты, қоғамдық құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа
мазмұны, жоғары білімді маман даярлаудың жаңа стандарты, бастауыш буынға
жаңа оқулықтардың енуі, жаңа бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын,
жаңалықты көре білетін бастауыш сынып оқулықтарымен жұмыс істеуді кәсіби іс-
әрекетте меңгерген мұғалімдерді даярлау қажеттілігі туындайды.
Оқулық – ол оқытуды бағдарламада белгіленген мақсаттарына және
дидактика талаптарына сәйкес белгілі бір оқу пәні бойынша ғылыми
білімдердің негіздерін баяндайтын кітап. Оқулық басқа басылымдардан
атқаратын өзіндік қызметтері, мазмұны, мәтінге қойылатын талаптар және
ерекше құрылымы арқылы ажыратылады.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесіндегі өзекті мәселелердің бірі ол
оқулықтану саласы болып отыр, сондықтанда әрбір ұстаз, әдіскер бұл саланы
игеруі бүгінгі күн талабы. Қазіргі кезде шығарыла бастаған жаңа оқулықтар
мен оқу-әдістемелік кешенінің тұжырымдамасы ғылыми-теориялық бағамдаулар
негізінде өмірге келуде. Әйтсе де, жалпы ғылыми қағидалар мен өз еліміздің
идеологиясын басшылыққа алып, ұлттық сана, рухани құндылықтарымызды арқау
еткен нақты да дәл оқулық теориясын жасау алдағы күндердің еншісінде қалып
отыр.
Еліміздің төл Конституциясы, Тіл туралы және Білім туралы
Заңдарында бүкіл қоғамның, сол сияқты жеке тұлғаның мәдени және рухани
дамуының басты құралы жас ұрпаққа білім беру мен ғылымды, мәдениет пен
өнерді заман талабына сәйкес өркендете отырып, бастауыш сынып оқушыларына
математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін оқытуға арнайы көңіл бөлінген.
Сонымен қатар, Қазақстан Респуликасының алдында тұрған жауапты міндеттердің
бірі ел экономикасын жаңа бағытта жеделдетіп дамыту.
Бастауыш сынып оқушысын жан-жақты дамыған тұлға ретінде тәрбиелеу
қазіргі заман талаптарының бірі. Өйткені оқушының рухани әлемінің дамуы,
оның жеке тұлға ретінде қалыптасуы өздігінен жүрмейтіні анық.
Қандай зәулім үй салсаң да, оның іргетасы дұрыс қаланбаса, күндердің
күнінде құлап қалатыны белгілі. Дәл сол секілді бала тәрбиелеуде де мықты
іргетас қаланбаса, жас ұрпақтан болашақта білімді, көргенді азамат
шықпайтыны хақ.
Сондықтан білім берудің әр сатысының мақсат - міндеттері, формаларының
айқындалуы, 2002-2003 оқу жылынан бастап еліміздің ғалымдарымыз,
әдіскерлеріміз, мұғалімдеріміз дайындаған төл оқу құралдарына толық көшуі,
осы жаңа буын оқулықтарының нақты іс жүзіне асуы өте маңызды десек
қателеспейміз. Алайда, қателесу, кемшілік жібермеу тіршілік иесінің бәріне
тән жағдай. Сол себепті, мұндай жағдайда атамыз қазақ айтқандай көш жүре
түзеледі деген қағиданы өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Жаңа буын оқулықтары мен оқу әдістемелік кешені білім берудегі
күрделі мәселелердің бірі болып табылады. Бұған қазақ халқының ұлы
ағартушылары Ы.Алтынсарин, М.Әуезов, А.Байтұрсынұлы, ал бір ғана математика
пәнінен оқулықтар мен оқу әдістемелік кешендер М.Дулатов, К.Жәлелов,
Қ.Сәтбаев, С.Қожанов, Ә.Қасымов, Е.Қасболатов, Е.Омаров, Т.Құралов сияқты
жазушы, ғалымдар ат салысқан.
Оқулық авторлары өз туындыларының бірінші басылымында кеткен, жіберіп
алған әттеген айларын екінші басылымда немесе мұғалімдерге арналған
қосымша оқу құралдарын шығару ия болмаса мақалалар жазуда, лекциялар оқуда
түзетуде.
Білім берудің мақсатын айқындау үшін Жүсіпбек Аймауытовтың мына
сөздерін еске алған жөн: Мектеп бітіріл шыққан соң бала бүкіл әлемге,
өзгенің және өзінің өміріне білім жүзімен ашынған саналы ақыл көзімен қарай
білсе, міне, білімдендірудің кездейтін түпкі мақсаты — осы. Мектеп осы
бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы керек.
Жаңа талпыныс, жаңа ашылған жолдардың бірі — білім берудің жана
жүйесінің жасалуы. Бұл педагогикадағы, тұтас педагогикалық үрдістегі
өзгертулермен тығыз байланысты. Білім беру саласының барлық жағына жаңаша
көзқарас, жаңаша қарым-қатынас (білім мазмұнын жетілдіру, жаңа базистік оқу
жоспарына көшу, жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендерге көшу,
т.б.) жаңаша ойлау қалыптасуда.
Жастарға білім мен тәрбие берудің негізі болып саналатын жалпы білім
беретін мектептердің педагогикалық үрдісін жақсарту бірінші кезектегі
мәселе болса, бастауыш мектеп – мұның түп қазығы, бастауыш білімнің
мемлекеттік стандарты және оны мектеп тәжірибесіне енгізуде шешуші орынды
мұғалім қызметі алатыны анық.
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектептерде, оның ішінде
бастауыш мектептерде математиканы оқытуды жаңа көзқарастар негізінде талдау
- кезек күттірмейтін іс.
Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
міндетті стандартында математика пәнін оқытудың мақсаты: ...практикалық
қызметте пайдалануға, іргелес пәндерді оқып үйренуге білім алуды
жалғастыруға қажетті нақты математикалық білімді меңгерту, – деп
анықтайды.
Жалпы білім беретін мектептерде математикадан сапалы білім беру
мәселесі Қазақстанда А.Е.Әбілқасымова, Б.Баймұханов, М.Е.Есмұқан,
А.Көбесов, Ә.К.Қағазбаева, А.М.Мүбәраков, Д.Рахымбек, О.Сатыбалдиев және
басқалар, Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы елдерінде И.Б.Бекбоев, В.А.Гусев,
В.А.Далингер, Ж.Икрамов, А.И.Мордкович, В.А.Оганесян және басқалар
тарапынан зерттелген.
Бүгінгі студент—ертеңгі маман. Оқыту үрдісін басқарудың педагогикалық-
психологиялық мәселелерін анықтауда педагог пен оқушылардың арасындағы
қарым-қатынастарды ұйымдастыру мұғалімнің теориялық білімінің болуын қажет
етеді.
Математика оқу пәні өзінің дербестігін сақтай отырып, Математика
және информатика білім беру саласының мазмұнына енеді, оқушылардың
математикалық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған. Кіші мектеп
жасындағы оқушының математикалық сауаттылығы математикалық тілді,
математикалық ұғымдар мен амал тәсілдерін меңгеру, алынған білім мен амал
тәсілдерін күнделікті өмірдің түрлі жағдайларында қолдануда көрінеді.
Математикадан пәндік стандарттың мазмұны Мемлекеттік жалпыға міндетті
орта білім беру стандартында көрсетілген түйінді құзыреттіліктерді
қалыптастыратын білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге бағытталған.
Математика – мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын амалдарды,
шамаларды, есептерді, алгебра, геометрия, комбинаторика, ықтималдықтар және
математикалық статистика элементтерін біріктірген, олардың өзара байланысы
мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген оқу пәні.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады.
Бастауыш мектеп математикасы негізгі мектеп математикасының табиғи бір
бөлігі болып табылады. Бұл бастауыш мектепте математиканы оқытудың
төмендегідей мақсаты мен міндеттеріне жетудің қажеттілігін қамтамасыз
етеді.
- Жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде, қоршаған ортаны
сипаттау нысаны мен таным әдістері ретіндегі математика туралы
түсінік қалыптастыру;
- Оқыту барысы мен нақты өмірде қолдануға қажет болатын математикалық
білім, білік, іс-әрекет тәсілдері жүйесін берік әрі саналы түрде
игеруді қамтамасыз ету;
- Математикалық іс-әрекетке тән ойлау сапасын қалыптастыру, қоршаған
ортаны танып-білуге арналған нысандарды бақылай, өлшей және
модельдей алу мен оларды практикалық өмірде қолдану.
Кіші мектеп жасындағы оқушыларға математикалық білім берудің мазмұнын
іріктеудің негізіне оқытуға құзіреттілік тұрғыдан қарауды жүзеге асыруға
мүмкіндік беретін ұстанымдар алынған. Курстың практикалық бағыты мен
өмірмен байланысы күшейтілген, меңгеру деңгейінің төмендеуіне байланысты
алгебралық және геометриялық материал жеңілдетілген, математикалық дамытуға
қажет болатын баланың ойлау стилін қалыптастыру арқылы игеруді жеңілдетуге
мүмкіндік беретін материал ендірілген.
Оқу бағдарламасы оқу материалының мазмұнын және пәннің құрылымын
іріктеудің төмендегідей негізгі ұстанымдарына сүйенеді: ғылымилық, білім
берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнаралық интеграция,
қолжетерлік, оөушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру.
Ғылымилық ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті өмірде және оқу
барысында ғылыми терминдер мен ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу
үшін қажетті жағдайлар жасауға негізделеді.
Үздіксіздік ұстанымы мектепке дейінгі дайындық, бастауыш және негізгі
мектеп математикасы курсындағы барлық мазмұндық-әдістемелік желілердің
үздіксіз дамуын қамтамасыз етеді, оқытудың әдіснамасы, мазмұны, әдістемесі
мен технологиясы деңгейінде оқытудың барлық сатылары арасындағы
сабақтастықты білдіреді.
Іс-әрекеттік ұстанымы математикалық ұғымдар мен амал-тәсілдерін саналы
әрі берік игеруге арналған негізді қамтамасыз етеді. Оқушыларды белсенді
оқу-танымдық іс-әрекетке тарту арқылы жаңа білімді ашуға, өзін-өзі
бағалау мен өз әрекетін бақылауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Пәнаралық интеграция ұстанымы математикалық білім беру мазмұнын
құрайтын жиындар теориясының элементтері мен сандар, теріс емес бүтін
сандар арифметикасы, алгебра, геометрия, комбинаторика мен шамалардың
элементтері арасындағы табиғи бірлікті қамтамасыз етеді. Пәнаралық
интеграция балаларда әлемнің біртұтастығы көрінісін қалыптастыруға
мүмкіндік береді, әр түрлі оқу пәндердің өзара байланысын сезінуге
көмектеседі. Аталмыш принциптің маңызды компоненті қарым-қатынас жасаудың
ерекше құралы ретіндегі математикалық тілді меңгеру болып табылады.
Қолжетерлік ұстанымы бастауыш мектеп математикасын оқыту барысында
психологиялық жағдай туғызуға мүмкіндік береді. 6-10 жастағы балалардың жас
ерекшелігін ескеру жетістікке жетуге, тілектес болуға көмектеседі, оқушының
жеке білім беру траекториясы бойынша өз қозғалыс бағытын сезінуіне көмек
береді.
Оқушының дара ерекшеліктерін ескеру ұстанымы қиындық деңгейі әр түрлі
тапсырмаларды, өзіндік, зерттеу және жобалық жұмыстарды қолдануды
қамтамасыз етеді, оқытудың тұлғалық-маңызды мотивін қалыптастыруға
мүмкіндік береді. Мұғалімнің тиімді оқыту технологияларын, оқу
материалдарын іріктеуге және жоспарланған нәтижеге жету үшін оқу үдерісінде
оларды бейімдеу деңгейін анықтауға, сондай-ақ әр түрлі іс-әрекетті (жасау,
түрлендіру, алгоритмдік және шығармашылық) ұйымдастыруға мүмкіндігі бар.
Оқу материалдары оқушылардың әр түрлі деңгейлеріне лайықталуы тиіс.
Шығармашылық ұстанымы оқушылардың өз бетімен стандартты емес,
шығармашылық, логикалық есептердің шешуін табу қабілеттерін қалыптастыруға,
жаңа амал-тәсілдерін ашуға, жаңаны жасай алуға, нақты өмірлік
жағдаяттардың стандартты емес шешімін табуға, құзіреттілікке бағытталған
тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді.
Оқулық оқушының математикалық білімінің міндетті деңгейінің қалыптасуын
ғана емес, баланың жалпы ақыл-ойының дамуына жәрдем жасайды. Білім алу
барысында ақыл-ой әрекеттерінің, шығармашылық мүмкіндіктерінің, танымдылық
мүдделерінің арту міндеттері орындалады.
Бастауыш сынып мұғалімдерін қызметінің күрделілігі мен өзіндік бір
ерекшелігі – білім беру жүйесінің бастауыш буынының көп пәнділігінен
туындайды. Егер, жоғары сынып мұғалімдері мектеп қабырғасында бір не екі
ғана пәнді оқытуға дайындалса, ал бастауыш сынып мұғалімі мектепте сегіз не
он пәнді оқытады.
Бастауыш сыныпта оқылатын пәндердің ерекшелігі әдістемелік тұрғыдан
алғанда олардың бір-бірімен сабақтастығында. Сондықтан да пәнаралық
кіріктіруді күшейте отырып, барлық бастауыш сыныпта оқылатын пәндерге
ортақ, сабақтас тақырыптарды күшейтуге көңіл бөлінеді.
Осыған байланысты, қоғамдық құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа
мазмұны, білім стандарты, бастауыш буынға жаңа оқулықтардың енуі, жаңа
бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын, жаңалықты көре білетін бастауыш
сынып оқулықтарымен жұмыс істеуде кәсіби даярланған мұғалімдердің
қажеттілігі туындайды.
Аталған мәселелерді шешуде:
бастауыш мектептің білім стандартының базалық параметрлерін және
оқушылардың білім, білік және дағдыларына қойылатын талаптарды меңгеруі;
бастауыш сыныптарға арналған оқу бағдарламаларының мазмұнын, әр сынып және
пән бойынша берілетін білім көлемін жете біліп меңгеруі;
бастауыш сыныпқа арналған пәндер оқулықтарының мазмұнын, құрылысын, оның
оқушыларға деңгейлеп білім беруге сәйкестігін, оқулықтарға берілген
сұрақтар мен тапсырмалар құрылысы мен мазмұнын талдай білуі;
оқулықта берілген иллюстративті материалдардың тиімді және тиімсіз жақтарын
талдап үйренуі;
пән мазмұндарын кіріктіре оқытудың әдістерін талдай білуі;
оқушыға берілетін білімді міндетті және мүмкін деңгейге саралай білуі және
т.б. іске асырылатын шаралармен байланыстыруға болады.
Осы жоғарыда айтылған мәселелерге көңіл бөлу арқылы бірнеше жағдайларды
шешуге мүмкіндік береді.
Біріншіден, бастауыш сыныптарда білім беру жүйесіне жаңа оқулықтар мен
білім стандартының енуі бұлардың мазмұны мен мақсатын, теориялық және
практикалық жақтарын алдын ала жан-жақты талдап, түсініп алуды қажет
ететіндігі. Әр оқулықтың мазмұны мен оның негізгі білім мен тәрбие берудегі
мақсатын жете білген мұғалім ғана пәннің мазмұн тұтастығын пайдалана
отырып, оқушыларды дамыту, шығармашылық мүмкіндігін ашу және т.б.
мақсаттарды жүзеге асыра алады.
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып – үйретудің
жоспары
Бастауыш мектепте математиканы оқыту ерекшеліктері Ә.Б.Ақпаева,
Ж.Т.Қайыңбаев, М.И.Моро, Т.Қ.Оспанов, А.М.Пышкало және т.б. ғалымдардың
еңбектерінде қарастырылған.
Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік–экономикалық және саяси өзгерістер
білім беру сапасын жетілдіруді және ең алдымен, білім мазмұнын жаңартуды,
оны қазіргі заман талаптарына сәйкестендіруді, соның негізінде білім
алушыларды қоғамның дамуына өз үлестерін қоса алатындай жеке тұлға ретінде
қалыптастыруды қажет етіп отыр.
Білімді, өнерді, ақыл-ойды, іскерлік пен дағдыны меңгерудің қажеттілігін
түсініп, талғамына қарай таңдап тауып, игеруді өзі ұйымдастыру сияқты іс-
қимылды баланың орындауын П.М. Эрдниевтің Келешек тиімді математика
оқулығы түсіндірілуі жүйеленген теориялар мен жүйеленген жаттығулар
негізінде ғана құрылады деген пікіріне сүйеніп оқу материалы мен теорияны
қолдану әдісін, егжей-тегжейлі бірнеше санмен баяндайтын жаттығулардың
кестесі түрінде жүйелеуді жөн көрдік. П.М. Эрдниевтің тәжірибесінде
есептің, санның, сызбаның, графиктің кестесі (матрица) жан-жақты
қолданылған.
Бастауыш мектепте математиканы оқытудың мақсаты мен маңызы бастауыш
сыныптардағы оқушылардың матема-тиканы оқыту теориясы мен техноло-гиясынан
білім, білік және дағдыларын қалыптастыру барысы. Бастауыш мектепте
математиканы оқытудың мақсаты мен маңызын қарастыра отырып, оқытудың
әдістері, ғылыми-педагогикалық әдебиет-терді, бағдарламаларды,
математикадан оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды теориялық талдау;
озат педагогикалық тәжірибені оқып-үйрену және жалпылау.
Математика әдістемесінің басқа ғылым салаларымен философия, логика,
математика, педагогика, психология т.б байланысты. Қазақстан
Республикасында бастауыш мектепке арналған математика жаңа оқу-әдістемелік
топтаманың ендірілуімен және оқытудың жаңа технологияларының жасалуымен
байланысты. Кеңестік дәуір кезіндегі бастауыш мектеп математикасын дәстүрлі
оқытудың дамуына М.И. Моро, А.С. Пчелко, А.М. Пышкало, М.А. Бантова, Г.В.
Бельтюкова және т.б ғалымдар елеулі үлес қосқан. Аталмыш ғалымдардың дайын-
даған математиканы оқытудың ғылыми негіздері сол кездегі оқу-әдістемелік
топтамада қаланған. Осы авторлардың құралдары қайта өңделіп және
толықтырылып, ТМД елдерінде қазіргі кезде де қолданылады.
80-90 жылдары дамыта оқыту іс-әрекеттік және жеке тұлғалық тұрғыдан қарау
сияқты мәселелердің дамуына орай бастауыш мектеп математикасы әдіс-теменің
қалыптасуына Л.В. Занков, В.В. Давыдов, Д.Б. Эльконин, П.М. Эрдниев, Н.Б.
Истомина және т.б ғалымдардың еңбектері елеулі роль атқарады. Кеңес
дәуіріндегі Қазақстан мектептерінде оқыту орыс тілінде басылған дәстүрлі
оқулықтар мен оқу құралдары жүзеге асырылды, сондай-ақ ішінара лайықталаған
оқулықтар да қолданылады. Қазақстан Республи-касында 1997 жылдан бастап
жаңа технологиялар ескерілген профессор Т.Қ.Оспановтың басшылығымен
авторлар ұжымының (Ш.Х. Құрманалина, Ж.Т. Қайыңбаев, Б.М. Қосанов, К.А.
Ерешова, В.Я. Анисимова) дайындаған жаңа оқу-әдістемелік топтамасы
тәжірибеге енді-рілді. Аталмыш ғылымның қазіргі заман даму тенденцияларына
орай техноло-гияларын енгізуді, әр түрлі нұсқадағы ОӘТ-ны дайындау
негізінде 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуі (2, б. 20-25).
Оқу материалының мазмұнын қайталауда санның, өрнектің, сөйлемнің,
аралық бет орын ауыстырғанда өзгермейтін мүшелері сыртқы қабатқа, өзгеретін
мүшелері аралық бетке таңбамен, сөзбен, белгімен, белгілеумен түсірілді.
Кесте-лердегі сан таңбасының дыбысталуы, өр-нектің ой тұжырымымен, амалдың
суретпен үйлестірілуі үздіксіздіктің тұтас-тығын сақтауға ұмтылу еді.
Көбейту кестесінде суреттің көру алаңындағы санына сәйкес жазылатын
көбейтудің сандық өрнегінің қосудың өрнегінен алынуы, кебейтіндіні есептеу
ережесінің қосындыны есептеуден шығуы, сол сияқты сандарды бөлуде, көбейту
өрнегінің бөлінгіштің шамасына қарай түрленіп қосарлануы, кестелер
арасындағы секіруді оңайлататын көпір болумен қатар, оқу материалдары
арасындағы үздік-сіздіктің сақталуының дәлелі, баланың білгені мен білуге
тиістісінің айыр-машылығы мен ортақ сипатын сөзге, іс-қимылға айналдыруының
тірегі (1, б. 15-18).
Материалды кестелерге жүйелеу білімді бір мезгілде, бір орында
суретпен, сөзбен, өрнекпен баяндау мүмкіндігін береді.
Мұның өзі меңгерілген білімнің беріктігін қамтамасыз етеді.
Математикалық білімнің негізін қалайтын сандарға амалдарды орындауға
арналған кестелердің кейбіреулерінің тақырыптарын келтіреміз. Олар:
- сандарды қосу және азайту кестесі;
- сандарды разрядтық бірліктерден құру кестесі;
- сандарды көбейту кестесі;
- саңдарды бөлу кестесі;
- сандарды жай көбейткіштерге жіктеу кестесі.
Пән бойынша оқу жүктемесі 2 сыныпта математика – аптасына 4 сағат,
жылына 136 сағат. Математика пәнін оқытуда күтілетін нәтижелер
Оқушы 2-сыныптың соңына қарай Математика және информатика білім беру
аймағында түйінді құзіреттер аспектісіндегі түйінді пәндік
құзіреттіліктерді көрсетеді.
а) ақпараттық құзіреттер: айналадағы заттар мен құбылыстардан
мәліметтер алады, 100-ге дейінгі нумерациялық, шамалар (ұзындық, масса,
сыйымдылық, уақыт) және геометриялық фигуралар жөніндегі білімді
пайдаланып, оларды сипаттайды және оларды жіктемелейді, оқу іс-әрекеті
үдерісінде қолданады.
ә) коммуникативтік құзіреттер: оқу және өмірлік міндеттердің шешулерін
пайымдау, түсіндіру және жазу барысында математикалық тілді қолданады (қосу
мен азайту амалдарына берілген 1-2 амалды өрнектер мен есептерді шығару
барысында; 100-ге дейінгі сандарды және шамалардың мәндерін қосу мен азайту
барысында; уақытты анықтау, ұзындықты, массаны, сыйымдылықты өлшеу
барысында; геометриялық фигураларды (нүктелерді, сызықтарды, кесіндіні, тік
төртбұрышты) тану және салу барысында).
б) проблемалардың шешімін табу құзіреттері: шарты мен талабын табады, оқу
міндеттерін шешу үшін әрекеттердің ретін анықтайды, шешуін орындайды және
оны қосу мен азайту амалдарына берілген 1-2 амалды есептер мен өрнектерді
орындау, ұзындықты, массаны, уақытты, сыйымдылықты өлшеу және салыстыру,
шаршы мен тік төртбұрыштың периметрін табу, кесінді мен тік төртбұрыш
(шаршы) салу барысында тексеруді жүзеге асырады.
Білім беруді жаңарту – үнемі алға қарай ұмтылумен дамыту үрдісі, бұл
білім беруде кезең-кезеңімен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету
енгізіліп, талданатын өзгерістер. Сонымен қатар білім беруді жаңарту үрдісі
салт–дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды көздің
қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйелерден тұрады. Сондықтан да
12 жылдық оқытуға біртіндеп көшуді жүзеге асыру – оның қажеттілігі мен
тиімділігін әр педагогтың, әр ата-ананың сапалы түрде түсінуін, қабылдауы
мен оған белсенді түрде араласуына мүмкіндік беруді, асқан ұқыптылық пен
сезімталдықты қажет ететін үрдіс.
Білімнің нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын
құдірет күші тек білімге ғана тән. Қазақстан елінің өсіп өркендеуі,
өркениетті дүниеде өзіндік орын алуының ұлттық білім жүйесінің деңгейіне,
даму бағытына тікелей байланысты. Бүгінгі мектептің мақсаты ─ әр оқушының
жеке тұлғалық қадамына жол ашу. Сондықтан, оқушы тұлғасын дұрыс әзірлеу
үшін сапалы оқулықтар қажет.
Дәптердегі тапсырмалар деңгейленіп, үш деңгейге бөлініп құрастырылған.
Бірінші деңгейдегі тапсырмалар мемлекеттік стандарт деңгейінің ең қажетті
міндеттерін қамтылса, келесі екі деңгей оқушылардың осы алған білімін
өздігінен тереңдетіп дамытуға, жүйелеп, қорытынды жасауға арналған.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады. Сонымен бірге ол негізгі мектеп математикасының табиғи бір
бөлігі болып табылады.
Білім берудің бастауыш деңгейінде “Математика” пәнiнен берілетін
базалық білім мазмұны жалпы теріс емес бүтін сандар арифметикасы; алгебра
және геометрия элементтері деп аталатын үш блоктан тұрады.
Бастауыш сыныптарда оқыту барысында әрбiр жаңа ұғымды енгiзгенде оның
маңызы мен мазмұнын ашып-көрсетуге мүмкiндiк беретiн белгiлi бiр iс-әрекет
(практикалық жұмыс, есеп шығару) жүзеге асырылып отырады. Осы мақсатта
бастауыш математикалық бiлiм мазмұнында мәтiндi есептер жүйесi қамтылды.
Есеп шығарудың әртүрлi тәсiлдерiмен таныстыру - олардың ең тиiмдiлерiн
оқушылардың өздерi өз беттерiмен iздестiрулерiне жағдай жасайды.
Ал бұл өз кезегінде бастауыш мектепте математиканы оқытудағы
перспективтік пен сабақтастықты іске асыруға ықпал етеді, осылардың бірінің
жиынтығы төмендегі сызбада көруге болады
2-сынып математика курсының мазмұны
Жүз көлеміндегі сандар
Сандарды оқу, жазу,
салыстыру, қосу
және азайту
Жазбаша қосу мен азайту тәсілдері
Мың көлеміндегі сандар
Сандарды оқу, жазу
және салыстыру
Біз нені үйрендік?
1-сызба. 2-сынып математика курсының мазмұны
Сандарды оқу, жазу, салыстыру. Қосу және азайту
Бірліктермен санау және бір таңбалы сандарды шығарып алу – оқу және
жазу. Ондықтармен санау және ондықтарды шығарып алу – оқу және жазу. Екі
бір таңбалы саннан ондық түзу – 10 санының құрамы. Санаған кездегі санның
орнына қарай, сандарды салыстыру. Сәйкес бір таңбалы сандар мен ондықтар,
яғни 1 және 10, 2, және 20, т.с.с. сандар жұбын салыстыру. Оқу – (сандардың
аталуын) және жазу (санның жазылуындағы ондықтардың және бірліктердің
орны). Он – бір ондық, жиырма – екі ондық және, т.с.с. сөздердің
ондықтардың санын білдіретініне баса назар аударған жөн.
Ондықтармен және бірліктермен санау – екі таңбалы сандарды шығарып алу.
Жеке шаршылардың онынан құрастырылған жолақшаны ондықтың баламасы ретінде
қолдану. Әр шаршы жекелеген бірліктерді білдіреді. Бір жолақша және үш жеке
шаршы – бір ондық және үш бірлікті білдіреді. Екі таңбалы санды жазу,
алдына ондықтардың санын білдіретін цифрды, ал содан кейін бірліктерін
білдіретін цифрды жазу. Екі таңбалы сандарды жазу үлгілерінде сәйкес
цифрлар әр түспен берілген. Екі таңбалы санды ондықтардың және бірліктердің
қосындысы түрінде көрсетіп беру, яғни 13 – 10+3. Кез-келген екі таңбалы
санды оқу және жазу. Екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру:
ондықтары бірдей және бірліктері әр түрлі; ондықтары әр түрлі және
бірліктері бірдей болғанда. Санаған кездегі санның орнына қарай, екі
таңбалы сандарды ойластыру және олардың сәйкес ондықтарын, сәйкес
бірліктерін салыстыруға негізделген тәсілмен таныстыру. 100 саны.
Екі таңбалы санды шығарып алу тәсілімен таныстыру. Екі таңбалы
сандардың ауызша және жазбаша нумерациясын қарбалас, яғни қатарынан
қарастыру. 10-нан бастап 100-ге дейінгі екі таңбалы сандарды оқытып үйрету
өз алдына және бір тұтас концентр түзеді. Әр ондықтың көлеміндегі және 100-
ге дейінгі екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру, біліктерін
қалыптастыруды олардың арасандағы өзара байланысқа бағдарлай отырып іск
асыру.
Сандарды қосу және азайту әдістері
Кестелік жағдайларда бір таңбалы сандарды; ондықтарды бір мен нөлдің
қасиеттеріне сүйеніп, қосудың ауыстырымдылық қасиетін қолданып қосу және
азайту. Бір таңбалы санды екі қосылғыштың қосындысы түріне келтіру. Қосу
мен азайтудың өзара кері амал болып табылатындығы.
Екі таңбалы санның ондық құрамы жайындағы білімге негізделген қосу
әдісін енгізуге дайындық. Екі таңбалы сандарды ондықтардың және бірліктерді
қосындысы түріне (27=20+7 және т.с.с.) келтіруге қатысты білікті тиянақтай
түсу. Қосу және азайтуды тексеру әдістерін енгізу, қосуды азайту, азайтуды
қосу арқылы тексеруге қатысты білікті тияанқтай түсу. Өзара байланысты
мысалдыр тәртібіне баса назар аудару, яғни 4+3=7 теңдігінен 7-3=4, 7-4=3,
3+4=7 теңдіктері және 9-4=5 теңдеуінен 5+4=9, 4+5=9, 9-5=4 теңдіктерінің
келіп шығатынына баса назар аудару.
Бірінші сыныпта игерілген есептеулер жүргізуге қатысты білік пен
дағдыларды бекіту. Есептеулердің дұрыстығын текскру мен қосу мен азайтудың
өзара кері амалдар болап табылатындығы туралы білімді қолдана білуге
машықтандыру, яғни сәйкес білікті тянақтай түсу.
Шамалар және оларды өлшеу
Ұзындық және уақыт аралығы туралы түсінік. Ұзындықтың өлшем бірліктері
(см, дм) және олардың ара қатынасы (1 дм – 10 см.) Ұзындықтың мәндерін қосу
және азайту.
Заттың қасетінің сипаттамасы ретінде масса және сыйымдылық жайында
түсінік қалыптастыру. Әр түрлі әдіс – тәсілдермен екі заттың массасын, екі
ыдыстың сыйымдылығын салыстыру. Ұзындық бірлігі – метрді, масса – бірлігі
килограмды, сыймдылық бірлігі – литрді енгізу. Сандармен орындалатын
амалдарға ұқсас заттардың массасын, сондай – ақ ыдыстардың сыйымдылығын
қосу және азайту.
- Практиканың қажеттігінен және мұқтаждығынан шамаларды жаңа өлшем
бірліктерін енгізу туындап отырғандығын сезінуге ынталандыру,
олардың итермеші себеп болып отырғанын аңғарту. Сандарды және
шамалардың мәндерін қосу мен азайтуды қарбалас, яғни бір
мезгілде қатарынан қарастыру.
Бір амалмен шығарылатын есептер және оларды шешудің жолдары
Есептер (қосындыны, қалдықты, бірнеше бірлік артық немесе кем санды
табу; айырмалық салыстыру). Берілгенге кері есеп. Өзара кері есептер.
Есеп: қосындыны табу және оған кері екі есеп – белгісіз қосылғыштарды
табу; қалдықты табу және оған кері екі есеп – белгісіз азайғышты және
азайтқышты табу; айырмалық салыстыру (осындай есептерді шығару әдісін
жалпылау. Бір санның екінші саннан қанша артық немесе кем екенін білу үшін
үлкен саннан кіші санды азайту керек) және оған кері есеп.
Берілгенге кері болатын есептердің жаңа түрлерін енгізу. Өзара кері
есептердің үш ретін қарастыру. Есептерді құру және шығару. Есепті шығаруда
нақты амалды таңдап алуды анықтайтын білімді жалпылау.
Санды теңдіктер және теңсіздіктер, өрнектер, теңдеулер
Санды теңдіктерді және теңсіздіктерді қарапайым санды және әріпті
өрнектерді құру, оқу, жазу. Өрнектредің мәндерін табу. Теңдеулер және
оларды шешу әдіс – тәсілдері.
Санды теңдіктермен және теңсіздіктермен, өрнектермен және теңдеулермен
байланысты бұрыннан жүргізілгендерге ұқсас жұмыстар жалғасады. Екі өрнекті
салыстыруға (олардың мәндерін салыстыруға сүйеніп және амалдардың
компоненттері жайындағы және қасиеттері туралы білімді қолданып) баса назар
аударылады.
Теңдеулерді шешудің негізгі әдісі – сынап көру және бұл әдіс қосымша
жүктеме атқарады, яғни кестелік және ерекше жағдайларға қатысты есептеулер
жүргізу біліктері мен дағдыларды тиянақтай түседі.
Геометриялық фигуралар және олардың қасиеттері
Геометриялық фигуралар, дербес жағдайда сызықтар (түзу және қисық) туралы
түсініктер. Геометриялық фигураларды бір – бірінен ажырата алу.
Бұрыннан белгілі сызықтарды салыстыруға (тұйықталған және
тұйықталмаған), ұштары беттесетін бұрыштардан (кесінділенрден)
құрастырылған фигура ретінде енгізіледі. Геометриялық фигуралардың
төбелеріне, бұрыштар қарастырылады. Әр түрлі көпбұрыштар қарастырылады және
олардың беттері тағайындалады. Үшбұрыштың, төртбұрыштың, бесбұрыштың тегі
көпбұрыш болатынына сүйеніп және олардың әрқайсысының түрлік ерекшеліктерін
көрсету арқылы әр фигураның формальды – логикалық анықтамасы тұжырымдалады.
Тік және тік емес бұрыштар туралы түсініктер қалыптастырылады. Тік
бұрыштартың моделімен басқа бұрыштар салыстырылады, оларды жіктемелейді.
Геометрия элементтері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
ИДРИСОВА ДИНАРА
ЕКІНШІ СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
050102 - мамандығы–Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі
ТҮРКІСТАН, 2011ж.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министірлігі
Қ.А.ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ
Қорғауға жіберілді
Бастауыш оқыту теориясы мен
әдістемесі кафедрасының
меңгерушісі, п.ғ.д., доц.
Б.Ортаев
____ _____________2011ж.
Тақырыбы: ЕКІНШІ СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІІ
050102 -мамандығы – Бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі
Орындаған: ППМ- 811о тобының
студенті Д.Идрисова
Ғылыми жетекшісі,
аға оқытушы Б.Даулетбекова
ТҮРКІСТАН, 2011ж.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
І БАСТАУЫШ СЫНЫП МАТЕМАТИКАСЫН ОҚЫТУДЫҢ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ-ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ
ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы
сипаттама
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып – үйретудің
жоспары
1.3 Математиканың жаңа білім мазмұнын талдау
ІІ. 2 – СЫНЫП МАТЕМАТИКА ПӘНІ МАЗМҰНЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН АНЫҚТАУДЫҢ
ӘДІСТЕМЕСІ
2.1 Жүз көлеміндегі сандарды қосу және азайту машықтарын қалыптастыру
әдістемесі
1. Ауызша қосу және азайту әдістерін меңгертудің жолдары
2. Бастауыш сынып оқушыларының үлгерімін көтеру жолдары
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...59
КІРІСПЕ
Еліміз егеменді мемлекет болғалы бері барлық салаларда ауқымды
өзгерістер жүріп жатыр. Мұндай өзгерістерден де білім саласы тыс қалған
жоқ.
Қазіргі кездегі білім мен техниканың даму деңгейі әрбір адамға сапалы
және терең білім мен кәсіби іскерліктердің болуын, жастардың белсенді
шығармашылықпен жұмыс істеуін, логикалық ойлау қабілеті артып, қазіргі
таңда кеңінен іс жүзінде қолдануды талап етеді.
Қазақстан Республикасының Білім туралы" заңында “Азаматтардың білім
алу құқығын мемлекет ҚР Конституциясына сәйкес білім беру жүйесін дамыту
мен білім алу үшін тиісті әлеуметтік-экономикалық жағдайлар жасау арқылы
қамтамасыз етеді” – деп көрсетілгендей білім беріп, оқытуды тиімді етуге
елімізде білім берудің жаңаша жүйесі жасалып, әлемдік білім беру
кеңістігіне өту мақсаты қойылуда.
Әлемдік тәжірибе математиканы оқыту мен экономиканың дамуы
мәселелерінің арасында математиканың өз тілімен айтқанда, тура
пропорционал, яғни тура тәуелділік бар екенін көрсетті.
Демек, бүгінгі жеткіншек ұрпақтың мектеп партасындағы математикалық
білімі ертеңгі индустрияның және соның негізінде елдің қорғаныс қабілеті
жоғары деңгейде болуының бірден-бір кепілі. Осындай жағдайларды түйіндеген
әлемнің іргелі елдері бір кездері математиканы орта мектептің жоғары
сыныптарындағы барлық оқушылар оқуға тиісті міндетті пәндердің қатарынан
алып тастағанымен, соңғы он жылда оқу жоспарларының инвариантты
бөліктерінен орын беріп, өз қателіктерін түзеуде.
Бір сөзбен айтқанда, қоғам дамуының қазіргі кезеңінде математиканың
қолданылмайтын жері жоқ деуге болады. Сол себепті, қазіргі кезде ...
адамзат өмірі үшін білімді математикаландыру кезеңі деп аталатын жаңа
кезең басталды.
Міне осы “ математикаландыру кезеңінде орта мектептегі 1-сыныптан
бастап, 11-сыныпқа дейін үзіліссіз оқытылатын бірден-бір пән ол математика
пәні болып табылады.
Бастауыш математиканың білім мазмұны ... дүние жүзіндегі аса дамыған
және өркениетті елдердегі мөлшер мен деңгейден төмен емес болу керек.
Өйткені, Қазақстан қазір бүкіл әлем таныған, БҰҰ бастап әлемдік
деңгейдегі әр түрлі қоғамдастыққа мүше мемлекет. Яғни, қазір біздің бүкіл
әлем елдерімен ресми жағдайда да, жеке адам ретінде де байланысымыз күннен
–күнге нығайып келеді [1].
Сондықтан, бүгінгі, әсіресе, ертеңгі Қазақ елінің азаматтары әлем
елдерімен, әсіресе экономикалық жағынан дамыған елдердің азаматтарымен
тығыз байланыста болады. Осы жағдайда біздің жеткіншек ұрпақтаң қай саладан
болмасын, білім деңгейлерінің олардан төмен болуы бүгінгі ұрпақ үшін
кешірілмес күнә.
Қазіргі білім беру жүйесі әлемдік өркениеттің барлық талабына сай
келетін парасатты да білімді, біліктілігі жоғары мамандар даярлауды қажет
етеді.
Соңғы кездері әдістемелік еңбектерде білім мазмұнын байыту, оқыту
үдерісін жетілдіру, жаңа әдістердің тиімділігін анықтау және оны қолдану
арқылы жан-жақты дамыған, рухани бай, өз елін, халқын жанымен сүйетін тұлға
қалыптастыру мәселелері жөніндегі пікірлер, зерттеулер Ж.Қараев,
С.Рахметова, Ф.Ш.Оразбаева, Н.Құрманова, Н.Оразахынова, К.Жақсылықова,
Г.И.Уәйісова, Т.Әбдікәрімова, Ж.Балтабаева, Ә.Е.Жұмабаева, Б.Қ.Игенбаева,
Р.О.Ізғұттынова, Б.Т.Қабатай, Н.Ә.Тойбазарова т.б. ғалымдардың әдістемелік
еңбектерінде қарастырылған.
Адамның жеке басын қалыптастыру негізі бастауышта қаланатыны бәрімізге
белгілі. Бастауыш мектептің негізгі міндеттері – баланың жеке басының
алғашқы қалыптасуын қамтамасыз ету; олардың қабілеттерін ашып, дамыту,
оқуға деген ынтымақтастық тәжірибесінің берік дағдыларын меңгерту,-
делінген Қазақстан Республикасының бастауыш білімді дамыту
тұжырымдамасында.
Осы міндетті ойдағыдай орындау үшін әрбір жас баланы оқыту, тәрбиелеу,
дамыту жұмыстарын ұштастыра жүргізіп, оқушыны жан-жақты қамтамасыз етуге
дайын болуымыз керек,- дейді көптеген педагогтарымыз.
Бастауыш мектеп жас кезеңі ең алдымен жүйелі оқу әрекетін дамытудың
барынша маңызды кезеңі болып табылатындығын атап өту қажет [1].
Бұл жас кезеңінде балалардың бойында оқу біліктері қалыптастырылады,
сол себепті де оқу іс-әрекеті бастауыш мектеп жасындағы балалар үшін
жетекші іс-әрекеттердің бірі болып табылады.
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектептерде, оның ішінде
бастауыш мектептерде математиканы оқытуды жаңа көзқарастар негізінде
талдауда - кезек күттірмейтін іс.
Бүгінгі бөбек – ертеңгі азамат – қоғам иесі. Балғын бөбектерге ең
алғаш жол көрсетуші, бағыт беруші – бастауыш мектеп мұғалімдері. Ақ жүрек
балғын бөбектерге білім мен тәрбие есігін ашу бастауыш мектеп мұғалімдеріне
абыройлы да жауапты істі жүктейді.
Еңбек пен жаңалықтар ашудың байтақ және көз жеткіліксіз қиырларына
апаратын кең жол мектеп берген математикалық білімдер арқылы өтеді - деп
мектеп математикасына баға берген әйгілі ғалым А.И.Маркушевич айтқандай,
оқушыларға математикалық білімнің қыр-сырын жетік таныту, қабілеттерін
шыңдау, кез келген ортада өзін еркін ұстауға, Қазақстан Республикасының
азаматы деген атқа лайық болатындай етіп тәрбиелеу – мұғалімнің міндеті
[2].
Ұстаздың әрбір қылығы оқушыға әсер қалдырып, оның ары қарай жетілуіне
ықпал ететіні бәрімізге белгілі. Мұғалім – оқушы атаулыға үлгі болатын
өмірінің сан алуан жолынан адаспай өтуде оған бағыт беріп, жөн сілтеуші,
баланы адамгершілікке, еңбек сүйгіштікке, адалдыққа және басқа да сол
сияқты ізгі қасиеттерге баулитын жан.
Математика оқыту әдісіне сан алуан жетілдірулері болатындығына
қарамастан, шәкірттер үшін әрдайым қиын жұмыс болып қала береді - деген
атақты ғалым Д.И. Писарев. Бірақ, математиканың қиындығына, күрделілігіне
қарамастан болашақ ұрпақты осы пәнге қызықтыру, білім деңгейін көтеру
мұғалімдер үшін орасан зор жауапкершілікті қажет ететін оқыту әдісі болуы
тиіс. Бұл бастауыш сыныпта оқытуда орындалады. Осыған байланысты, қоғамдық
құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа мазмұны, бастауыш буынға жаңа
оқулықтардың енуі, жаңа бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын, жаңалықты
көре білетін бастауыш сынып мұғалімінің математика пәні мазмұнының
ерекшелігін айқындап, талдауды қажет етеді. Сондықтан диплом жұмысымның
тақырыбын 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктері деп
таңдауымызға себеп болды.
Зерттеудің мақсаты: 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін
теориялық жағынан негіздей отырып, оны анықтаудың әдістемесін ұсыну және
оны тәжірибе арқылы дәлелдеу.
Зерттеу нысаны: Бастауыш мектепте математиканы оқыту үдерісі.
Зерттеу пәні: 2-сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктері
Қойылған зерттеу мақсатына жету үшін зерттеу жұмысының төмендегідей
міндеттерін шешу қажет болды:
-2-сынып математика оқу материалдары мазмұнына жалпы сипаттама беру;
-оқу материалдарын оқытып-үйретудің жоспарын талдау;
-математиканың жаңа білім мазмұнының ерекшелігіне талдау жасау;
-2–сынып математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін анықтаудың
әдістемесін ұсыну.
Зерттеудің ғылыми-әдіснамалық негіздерін:
білім беру жүйесінің философиялық, психологиялық-педагогикалық, ғылыми-
әдістемелік негіздері, тұлға дамуының жалпы философиялық принциптері,
бастауыш мектепте білім берудің қазіргі мәселелерін қарастырудың ғылыми-
әдістемелік теориясы, ұстаздың іс-әрекеті туралы отандық және шетелдік
ғалымдардың әдістемелік еңбектері құрайды.
Зерттеудің көздері:
зерттеу тақырыбына байланысты психолог, педагог, математик–әдіскерлердің
еңбектері; Қазақстан Республикасы үкіметінің ресми материалдары; Білім және
ғылым министрлігінің бастауыш мектепте білім беру мәселелеріне қатысты
нормативті құжаттары мен оқулықтары және оқу-әдістемелік кешендері
(стандарттар, типтік оқу бағдарламалары, оқу құралдары және т.б.); білім
беру саласынның тұжырымдамасы мен бағдарламасы, педагогтардың ғылыми
жетістіктері мен озық тәжірибелері және т.б.
Зерттеудің әдістері: зерттеу алдына қойған мәслелерді шешу үшін
-талдау, жинақтау, салыстыру, баяндау және т.б. әдістер арқылы
мектептегі және педагогикалық жоғары оқу орындарында білім беру мәселесіне
байланысты жарық көрген мемлекеттік құжаттармен танысу;
педагогикалық, психологиялық әдебиеттермен, зерттеу тақырыбына қатысты
жүргізілген зерттеу жұмыстарымен және мерзімді баспасөз материалдарымен,
бастауыш сыныптарға арналған бағдарлама, оқулықтар, әдістемелік
нұсқаулармен танысу, оларға талдау жасау;
педагогикалық бақылау, жеке дара әңгімелесу, бастауыш мектептегі оқу
үдерісін бақылап, алдыңғы қатарлы әдіскерлердің іс-тәжірибелерімен танысу,
математикалық талдау әдістері арқылы қамтамасыз етілді.
Диплом құрылымы:
дипломдық жұмыс кіріспеден, екі тарау мен қорытындыдан, пайдаланылған
әдебиеттер тізімі мен қосымшадан тұрады.
І 2-СЫНЫП МАТЕМАТИКА ОҚУ МАТЕРИАЛДАРЫ МАЗМҰНЫНА ЖАЛПЫ СИПАТТАМА
1.1 Білім беру мазмұны және оқу жоспары, бағдарламалар, оқулықтарына жалпы
сипаттама
Қазақстан Республикасындағы бастауыш білімнің мемлекеттік стандарты
бойынша жасалынған жалпы білім беретін мектептің бастауыш сатысындағы білім
мазмұны тұжырымдамасында: Бастауыш сатыда оқушының жалпы және психикалық
дамуының жеткілікті деңгейіне қол жеткізу үшін, ең алдымен білім берудің
мақсаты түбегейлі өзгеруі керек: бірінші кезекке бұрынғыша оқушыны пәндік
білім, біліктердің белгілі бір жиынтығымен қаруландыру емес, оқу әрекетін
қалыптастыру негізінде жеке бас тұлғасын тәрбиелеу мақсаты қойылады -
делінген.
Осыған байланысты, соңғы жылдарда елімізде білім бару саласын
реформалаудың тиімді жолдарының бірі әлемдік стандарттық деңгейге көшу
бағытында 12 жылдық оқыту жүйесі таңдалып алынуына байланысты баспа
беттерінде туындаған көптеген пікірлер мен ұсыныстар жариялануда. Солардың
ішінде ерекшелерінің бірі – Қазақ білім академиясы қоғамдық бірлестігінің
президенті А.Құсайынұлы мен осы академияның академик - хатшысы
Р.Башарұлының Білім берудің ұлттық модельін дұрыс таңдай алдық па? -
тақырыбында жарияланған мақаласында әлемдегі елдердің білім беру
жүйесіндегі түрлі үлгілерін, оның ішінде өткен ғасырдың 50-жылдарындағы
әлем мойындаған Кеңестер Одағы мектебінің 10 жылдық (4+3+3) үлгісін, осы
бағытта 12 жылдық білім беру жүйесіне көшудің жапондардың (6+3+3) үлгісінің
жоғарыда айтылған Кеңестер Одағы үлгісінің баламасы екендігін, оның тиімді
жақтарын тілге тиек етуі. Сонымен қатар, жапон мектептерінің бастауыш
сыныптарында оқытылатын пәндерінің негізі ана тілін оқытуға (1377 сағат)
бағытталса, басқа пәндер (барлығы 8 пән) арифметика, өнер, еңбек, рухани
-әлеуметтік, қоғамдық пәндерді оқытуға жоспарланғандығы айтылған.
Елімізде қалыптасқан 4 жылдық бастауыш сыныптарда білім беру
бағдарламаларының өзгертіліп шамадан тыс күрделенуі, оқушылардың ойлау
қабілеті мен танымалдығын, қызығушылығын төмендетіп қана қоймай, олардың
көпшілігінің оқуға деген ынтасын жоғалтуға мәжбүр етуде.
Сонымен қатар Елбасымыздың білім беру саласының алдында қойып отырған
мақсаттарының бірі- тілдердің үш тұғырлығы идеясын, бүкіл еліміздің
ұлттық мүддесі деңгейіне көтеруіміз қажет.
Білім беру мазмұны - оқушыларды жан-жақты дамыту, ақыл-ойын, танымдық
қызығушылығын қалыптастыру, еңбекке дайындау үшін белгілі типтегі мектепте
оқытылатын білім мен біліктер жүйесі.
Білім беру мазмұны дидактикалық категория ретінде нені оқыту керек
сұрағына жауап береді. Оқушыларды жан-жақты дамыту үшін оларға адамзат
жинақтаған білімдер, біліктер мен дағдылардың жүйесін меңгерту керек. Білім
беру мазмұны қоғамның мектеп алдына қоятын ағымдағы және болашақ мақсаттары
арқылы айқындалады. Сонымен бірге, оқу мазмұны жеке адамдардың да
мақсаттарын ескереді. Айта кететін жайт, оқу мазмұны әрқашан саяси,
идеологиялық күрес сахнасы. Саяси күштер мектеп арқылы барша қоғамға өз
ықпалын таратуға тырысады.
Оқу мазмұны қоғамның әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық
қажеттіліктеріне сай қалып-тасады. Еліміздің тәуелсіздігі,
Республикамыздағы әлеумет-тік-экономикалық және саяси өзгерістер мектеп
түлектері жаңа қоғам құруға, мәдени және рухани өрлеуге дайын болуын талап
етеді.
Білім мазмұнына әлеуметтік және ғылыми жетіс-тіктер деңгейі де өз әсерін
тигізеді. Соңғы кезде ғылыми жаңалықтың пайда болуы мен оның мектепте
оқытылуы арасындағы уақыт қысқарып бара жатыр. Мысалы, радио шыққанына 40
жыл өткенде ғана мектеп бағдарламасына енгізілсе, заманауи компьютерлік
бағдарламалар шыққан жылы оқытылуда.
Оқу мазмұнына кіретін мәліметтер жас мүмкіндіктеріне де байланысты.
Баланың есте сақтау қабілеті жоғары болғанымен, білімді игеру, мәнін түсіну
үшін өмірлік тәжірибе керек.
Ұлттық және жалпы адамзаттық мәдениетке байланысты да оқу мазмұнында
ерекшеліктер болады. Қазіргі заманда дүниежүзі бойынша оқу мазмұны
адамдандыру, компьютерлендіру, кіріктіру, тұлғалық даму ережелеріне
негізделеді.
Оқу мазмұны дидактикалық талаптар негізінде қай сыныпта, қандай
көлемде қандай пәндер оқытылуы керектігін белгілейді.
Бастауыш сыныптарда барлық пәндерден алғашқы элементарлық ақпарат
берілсе, орта сыныптарда жүйелі білім беріледі.
Білім берудің мазмұны оқу жоспарларында, жеке пәндердің оқу
бағдарламаларында және оқулықтарда, электрондық оқу құралдарында
нақтыланады.
Оқу жоспары қоғамның мектеп алдына қойған мақсатымен тығыз байланысты.
Оқу жоспарында жеке пәндер педагогикалық заңдылықтарға, бірізділік және
жүйелілік принциптеріне, оқушылардың жас және таным ерекшеліктеріне,
санитарлық-гигиеналық талаптарға сай орналасады. Жеке пәндердің белгілі бір
реттілікпен оқу жоспарында берілуі олардың өзара логикалық байланыстылығына
тәуелді. Оқу пәндері міндетті және таңдаулы деп бөлінеді.
Оқу бағдарламалары оқу жоспары негізінде құрастырылады. Оқу
бағдарламасының құрамы:
-аталмыш пән бойынша оқытудың мақсатын,
-оқушылар білімдеріне, біліктер мен дағдыларына қойылатын талаптарды,
-олардың білімін бағалау жолдарын,
-оқытудың түрлері мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты
ерекшеліктері мен айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат;
-пәннің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптар;
-негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми проблемалар тізімі;
-әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері;
-пәнаралық байланыстар туралы ұсыныстар;
-әдістемелік оқу құралдары мен көрнекіліктер тізімі;
- ұсынылған әдебиет.
Сонымен, оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәндер бойынша бағдарлама
құрылады. Ол түсінік хат, негізгі бөлім және әдістемелік аппаратынан
тұрады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу
бағдарламалары қайта қаралады. 1990 жылдан бастап Қазақстан Республикасының
тәуелсіздігіне, ұлттық идеяға бағытталған бағдарламалар дүниеге келуде.
1999 жылы қабылданған Білім туралы заңға байланысты білім беру саласын
демократияландыру, гуманитарландыру, ұлттық және жалпы адамзаттық құнды-
лықтарды меңгеруге сай білім беру саласының құрылымына, мазмұнына, сипаты
мен оқу жоспарына, оқу бағдарламасы мен оқулықтарға өзгерістер енгізілді.
Бағдарлама жасауда кейбір кемшіліктерді атап өткен жөн болар:
-оқушылардың түсінігіне қиын оқу материалын енгізу;
-курсаралық байланысты ұмыту;
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу әдебиетіне
оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар жинақтары,
атластар, карталар, жұмыс дәптерлері жатады.
Солардың ішінде басты назар оқулыққа арналады.
Жақсы оқулық оқушыны нәтижелі оқуға жетелейді.
Оқулық - оқу бағдарламасына сай оқу пәнінің мазмұнын жүйелі түрде
баяндайтын кітап.
Оқулыққа қойылатын негізгі талаптар:
-оқу бағдарламасына сәйкес болу;
-оқушылар үшін ұғымды, қысқа және қызықты болу;
-көрнекіліктермен жақсы жабдықталу;
-тілі балалардың жас ерекшеліктеріне сәйкес болуы керек;
- тексеру, өзін-өзі тексеру және оқу нәтижелерін түзетуге арналған
сұрақтар мен жаттығулардың болуы.
Оқулық оқушылар оқу материалын саналы, белсенді түрде, толық меңгеруін
қамтамасыз етуі керек.
Оқулыққа қойылатын талаптар күрделі болғандықтан соңғы кезде әрбір
пәннен бірнеше нұсқада оқулықтар, оқу құралдары жарыққа шығуда.
Дәстүрлі кітаптармен қатар аудио, видеокассеталар және
компактдисктерге жазылған оқулықтар пайдаланып жүр.
Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға
арналған Мемлекеттік бағдарламасында қоғамдағы қазіргі кездегі қайта
құрулар, экономиканы дамытудағы жаңа стратегиялық бағдарлар, қоғамның
ашықтығы, оның жедел ақпараттануы мен қарқынды дамуы білім беруге қойылатын
талаптарды түбегейлі өзгертеді делінген.
Математиканың жеке тақырыптары мен бөлімдерін оқыту мәселесін
Т.Ж.Байдильдин (алгебра және анализ бастамаларын оқыту тиімділігін
арттыруда), Б.Беседин, М.Вахидов, М.Е.Степанов (функцияларды зерттеуде),
Ю.А.Дробышев (көпмүшеліктерді оқытып-үйретуде), К.А.Таңатаров
(математиканың мектептік курсында қолданбалы есептерді шығаруда),
Н.И.Аманжолова (жалпы математиканы оқытуда компьютерлік технологияны
қолдану), Р.Б.Бекмолдаева (бағдарлы мектептерде туынды тақырыбын оқытуда),
Р.С.Шуақбаева (көпжақтарға берілген есептерді шығаруда), А.Ө.Байдыбекова,
Е.А.Вьюшкова (бастауыш сынып математикасын оқытуда) және т.б. ғылыми
еңбектерінде негізге алған.
Белгілі қазақстандық ғалым Л.Т.Искакованың зерттеу жұмысы мектепте
математиканы оқытудың нәтижесін әр деңгейлі жеке-дараланған тапсырмалар
жүйесін қолданудың негізінде, оның тиімділігін арттырудың ғылыми-
әдістемелік негізіне арналған.
Бастауыш сыныпта білім берудің көп пәнділігі, тәрбие жүйесінің
ерекшеліктері, оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктері, жаңа
оқулықтар, оқу-әдістемелік кешендердің мектеп өміріне енуі, педагогикалық
жоғары оқу орындарында бастауыш сынып мұғалімдерін даярлау негізінде,
оқулықпен жұмыс істеуді ғылыми тұрғыдан зерттеуді керек етеді.
Осыған байланысты, қоғамдық құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа
мазмұны, жоғары білімді маман даярлаудың жаңа стандарты, бастауыш буынға
жаңа оқулықтардың енуі, жаңа бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын,
жаңалықты көре білетін бастауыш сынып оқулықтарымен жұмыс істеуді кәсіби іс-
әрекетте меңгерген мұғалімдерді даярлау қажеттілігі туындайды.
Оқулық – ол оқытуды бағдарламада белгіленген мақсаттарына және
дидактика талаптарына сәйкес белгілі бір оқу пәні бойынша ғылыми
білімдердің негіздерін баяндайтын кітап. Оқулық басқа басылымдардан
атқаратын өзіндік қызметтері, мазмұны, мәтінге қойылатын талаптар және
ерекше құрылымы арқылы ажыратылады.
Бүгінгі таңда білім беру жүйесіндегі өзекті мәселелердің бірі ол
оқулықтану саласы болып отыр, сондықтанда әрбір ұстаз, әдіскер бұл саланы
игеруі бүгінгі күн талабы. Қазіргі кезде шығарыла бастаған жаңа оқулықтар
мен оқу-әдістемелік кешенінің тұжырымдамасы ғылыми-теориялық бағамдаулар
негізінде өмірге келуде. Әйтсе де, жалпы ғылыми қағидалар мен өз еліміздің
идеологиясын басшылыққа алып, ұлттық сана, рухани құндылықтарымызды арқау
еткен нақты да дәл оқулық теориясын жасау алдағы күндердің еншісінде қалып
отыр.
Еліміздің төл Конституциясы, Тіл туралы және Білім туралы
Заңдарында бүкіл қоғамның, сол сияқты жеке тұлғаның мәдени және рухани
дамуының басты құралы жас ұрпаққа білім беру мен ғылымды, мәдениет пен
өнерді заман талабына сәйкес өркендете отырып, бастауыш сынып оқушыларына
математика пәні мазмұнының ерекшеліктерін оқытуға арнайы көңіл бөлінген.
Сонымен қатар, Қазақстан Респуликасының алдында тұрған жауапты міндеттердің
бірі ел экономикасын жаңа бағытта жеделдетіп дамыту.
Бастауыш сынып оқушысын жан-жақты дамыған тұлға ретінде тәрбиелеу
қазіргі заман талаптарының бірі. Өйткені оқушының рухани әлемінің дамуы,
оның жеке тұлға ретінде қалыптасуы өздігінен жүрмейтіні анық.
Қандай зәулім үй салсаң да, оның іргетасы дұрыс қаланбаса, күндердің
күнінде құлап қалатыны белгілі. Дәл сол секілді бала тәрбиелеуде де мықты
іргетас қаланбаса, жас ұрпақтан болашақта білімді, көргенді азамат
шықпайтыны хақ.
Сондықтан білім берудің әр сатысының мақсат - міндеттері, формаларының
айқындалуы, 2002-2003 оқу жылынан бастап еліміздің ғалымдарымыз,
әдіскерлеріміз, мұғалімдеріміз дайындаған төл оқу құралдарына толық көшуі,
осы жаңа буын оқулықтарының нақты іс жүзіне асуы өте маңызды десек
қателеспейміз. Алайда, қателесу, кемшілік жібермеу тіршілік иесінің бәріне
тән жағдай. Сол себепті, мұндай жағдайда атамыз қазақ айтқандай көш жүре
түзеледі деген қағиданы өмірдің өзі дәлелдеп отыр.
Жаңа буын оқулықтары мен оқу әдістемелік кешені білім берудегі
күрделі мәселелердің бірі болып табылады. Бұған қазақ халқының ұлы
ағартушылары Ы.Алтынсарин, М.Әуезов, А.Байтұрсынұлы, ал бір ғана математика
пәнінен оқулықтар мен оқу әдістемелік кешендер М.Дулатов, К.Жәлелов,
Қ.Сәтбаев, С.Қожанов, Ә.Қасымов, Е.Қасболатов, Е.Омаров, Т.Құралов сияқты
жазушы, ғалымдар ат салысқан.
Оқулық авторлары өз туындыларының бірінші басылымында кеткен, жіберіп
алған әттеген айларын екінші басылымда немесе мұғалімдерге арналған
қосымша оқу құралдарын шығару ия болмаса мақалалар жазуда, лекциялар оқуда
түзетуде.
Білім берудің мақсатын айқындау үшін Жүсіпбек Аймауытовтың мына
сөздерін еске алған жөн: Мектеп бітіріл шыққан соң бала бүкіл әлемге,
өзгенің және өзінің өміріне білім жүзімен ашынған саналы ақыл көзімен қарай
білсе, міне, білімдендірудің кездейтін түпкі мақсаты — осы. Мектеп осы
бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы керек.
Жаңа талпыныс, жаңа ашылған жолдардың бірі — білім берудің жана
жүйесінің жасалуы. Бұл педагогикадағы, тұтас педагогикалық үрдістегі
өзгертулермен тығыз байланысты. Білім беру саласының барлық жағына жаңаша
көзқарас, жаңаша қарым-қатынас (білім мазмұнын жетілдіру, жаңа базистік оқу
жоспарына көшу, жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік кешендерге көшу,
т.б.) жаңаша ойлау қалыптасуда.
Жастарға білім мен тәрбие берудің негізі болып саналатын жалпы білім
беретін мектептердің педагогикалық үрдісін жақсарту бірінші кезектегі
мәселе болса, бастауыш мектеп – мұның түп қазығы, бастауыш білімнің
мемлекеттік стандарты және оны мектеп тәжірибесіне енгізуде шешуші орынды
мұғалім қызметі алатыны анық.
Ұрпақ тәрбиесін жаңа құндылықтар негізінде жетілдіру қоғам алдында
тұрған ауқымды істердің бірі, сол себепті де мектептерде, оның ішінде
бастауыш мектептерде математиканы оқытуды жаңа көзқарастар негізінде талдау
- кезек күттірмейтін іс.
Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
міндетті стандартында математика пәнін оқытудың мақсаты: ...практикалық
қызметте пайдалануға, іргелес пәндерді оқып үйренуге білім алуды
жалғастыруға қажетті нақты математикалық білімді меңгерту, – деп
анықтайды.
Жалпы білім беретін мектептерде математикадан сапалы білім беру
мәселесі Қазақстанда А.Е.Әбілқасымова, Б.Баймұханов, М.Е.Есмұқан,
А.Көбесов, Ә.К.Қағазбаева, А.М.Мүбәраков, Д.Рахымбек, О.Сатыбалдиев және
басқалар, Тәуелсіз Мемлекеттер Достығы елдерінде И.Б.Бекбоев, В.А.Гусев,
В.А.Далингер, Ж.Икрамов, А.И.Мордкович, В.А.Оганесян және басқалар
тарапынан зерттелген.
Бүгінгі студент—ертеңгі маман. Оқыту үрдісін басқарудың педагогикалық-
психологиялық мәселелерін анықтауда педагог пен оқушылардың арасындағы
қарым-қатынастарды ұйымдастыру мұғалімнің теориялық білімінің болуын қажет
етеді.
Математика оқу пәні өзінің дербестігін сақтай отырып, Математика
және информатика білім беру саласының мазмұнына енеді, оқушылардың
математикалық сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған. Кіші мектеп
жасындағы оқушының математикалық сауаттылығы математикалық тілді,
математикалық ұғымдар мен амал тәсілдерін меңгеру, алынған білім мен амал
тәсілдерін күнделікті өмірдің түрлі жағдайларында қолдануда көрінеді.
Математикадан пәндік стандарттың мазмұны Мемлекеттік жалпыға міндетті
орта білім беру стандартында көрсетілген түйінді құзыреттіліктерді
қалыптастыратын білім беру нәтижелеріне қол жеткізуге бағытталған.
Математика – мазмұнына сандар мен оларға қолданылатын амалдарды,
шамаларды, есептерді, алгебра, геометрия, комбинаторика, ықтималдықтар және
математикалық статистика элементтерін біріктірген, олардың өзара байланысы
мен өзара әсерлесуін жүзеге асыратын кіріктірілген оқу пәні.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады.
Бастауыш мектеп математикасы негізгі мектеп математикасының табиғи бір
бөлігі болып табылады. Бұл бастауыш мектепте математиканы оқытудың
төмендегідей мақсаты мен міндеттеріне жетудің қажеттілігін қамтамасыз
етеді.
- Жалпы адамзаттық мәдениеттің бір бөлігі ретінде, қоршаған ортаны
сипаттау нысаны мен таным әдістері ретіндегі математика туралы
түсінік қалыптастыру;
- Оқыту барысы мен нақты өмірде қолдануға қажет болатын математикалық
білім, білік, іс-әрекет тәсілдері жүйесін берік әрі саналы түрде
игеруді қамтамасыз ету;
- Математикалық іс-әрекетке тән ойлау сапасын қалыптастыру, қоршаған
ортаны танып-білуге арналған нысандарды бақылай, өлшей және
модельдей алу мен оларды практикалық өмірде қолдану.
Кіші мектеп жасындағы оқушыларға математикалық білім берудің мазмұнын
іріктеудің негізіне оқытуға құзіреттілік тұрғыдан қарауды жүзеге асыруға
мүмкіндік беретін ұстанымдар алынған. Курстың практикалық бағыты мен
өмірмен байланысы күшейтілген, меңгеру деңгейінің төмендеуіне байланысты
алгебралық және геометриялық материал жеңілдетілген, математикалық дамытуға
қажет болатын баланың ойлау стилін қалыптастыру арқылы игеруді жеңілдетуге
мүмкіндік беретін материал ендірілген.
Оқу бағдарламасы оқу материалының мазмұнын және пәннің құрылымын
іріктеудің төмендегідей негізгі ұстанымдарына сүйенеді: ғылымилық, білім
берудің үздіксіздігі, іс-әрекеттік, пәнішіндік және пәнаралық интеграция,
қолжетерлік, оөушылардың дара жетістіктері мен шығармашылығын ескеру.
Ғылымилық ұстанымы кіші жастағы оқушылардың күнделікті өмірде және оқу
барысында ғылыми терминдер мен ұғымдарды меңгеру және қолданысқа енгізу
үшін қажетті жағдайлар жасауға негізделеді.
Үздіксіздік ұстанымы мектепке дейінгі дайындық, бастауыш және негізгі
мектеп математикасы курсындағы барлық мазмұндық-әдістемелік желілердің
үздіксіз дамуын қамтамасыз етеді, оқытудың әдіснамасы, мазмұны, әдістемесі
мен технологиясы деңгейінде оқытудың барлық сатылары арасындағы
сабақтастықты білдіреді.
Іс-әрекеттік ұстанымы математикалық ұғымдар мен амал-тәсілдерін саналы
әрі берік игеруге арналған негізді қамтамасыз етеді. Оқушыларды белсенді
оқу-танымдық іс-әрекетке тарту арқылы жаңа білімді ашуға, өзін-өзі
бағалау мен өз әрекетін бақылауды қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Пәнаралық интеграция ұстанымы математикалық білім беру мазмұнын
құрайтын жиындар теориясының элементтері мен сандар, теріс емес бүтін
сандар арифметикасы, алгебра, геометрия, комбинаторика мен шамалардың
элементтері арасындағы табиғи бірлікті қамтамасыз етеді. Пәнаралық
интеграция балаларда әлемнің біртұтастығы көрінісін қалыптастыруға
мүмкіндік береді, әр түрлі оқу пәндердің өзара байланысын сезінуге
көмектеседі. Аталмыш принциптің маңызды компоненті қарым-қатынас жасаудың
ерекше құралы ретіндегі математикалық тілді меңгеру болып табылады.
Қолжетерлік ұстанымы бастауыш мектеп математикасын оқыту барысында
психологиялық жағдай туғызуға мүмкіндік береді. 6-10 жастағы балалардың жас
ерекшелігін ескеру жетістікке жетуге, тілектес болуға көмектеседі, оқушының
жеке білім беру траекториясы бойынша өз қозғалыс бағытын сезінуіне көмек
береді.
Оқушының дара ерекшеліктерін ескеру ұстанымы қиындық деңгейі әр түрлі
тапсырмаларды, өзіндік, зерттеу және жобалық жұмыстарды қолдануды
қамтамасыз етеді, оқытудың тұлғалық-маңызды мотивін қалыптастыруға
мүмкіндік береді. Мұғалімнің тиімді оқыту технологияларын, оқу
материалдарын іріктеуге және жоспарланған нәтижеге жету үшін оқу үдерісінде
оларды бейімдеу деңгейін анықтауға, сондай-ақ әр түрлі іс-әрекетті (жасау,
түрлендіру, алгоритмдік және шығармашылық) ұйымдастыруға мүмкіндігі бар.
Оқу материалдары оқушылардың әр түрлі деңгейлеріне лайықталуы тиіс.
Шығармашылық ұстанымы оқушылардың өз бетімен стандартты емес,
шығармашылық, логикалық есептердің шешуін табу қабілеттерін қалыптастыруға,
жаңа амал-тәсілдерін ашуға, жаңаны жасай алуға, нақты өмірлік
жағдаяттардың стандартты емес шешімін табуға, құзіреттілікке бағытталған
тапсырмаларды орындауға мүмкіндік береді.
Оқулық оқушының математикалық білімінің міндетті деңгейінің қалыптасуын
ғана емес, баланың жалпы ақыл-ойының дамуына жәрдем жасайды. Білім алу
барысында ақыл-ой әрекеттерінің, шығармашылық мүмкіндіктерінің, танымдылық
мүдделерінің арту міндеттері орындалады.
Бастауыш сынып мұғалімдерін қызметінің күрделілігі мен өзіндік бір
ерекшелігі – білім беру жүйесінің бастауыш буынының көп пәнділігінен
туындайды. Егер, жоғары сынып мұғалімдері мектеп қабырғасында бір не екі
ғана пәнді оқытуға дайындалса, ал бастауыш сынып мұғалімі мектепте сегіз не
он пәнді оқытады.
Бастауыш сыныпта оқылатын пәндердің ерекшелігі әдістемелік тұрғыдан
алғанда олардың бір-бірімен сабақтастығында. Сондықтан да пәнаралық
кіріктіруді күшейте отырып, барлық бастауыш сыныпта оқылатын пәндерге
ортақ, сабақтас тақырыптарды күшейтуге көңіл бөлінеді.
Осыған байланысты, қоғамдық құрылыстың жаңаруы, білім жүйесінің жаңа
мазмұны, білім стандарты, бастауыш буынға жаңа оқулықтардың енуі, жаңа
бағытта жұмыс жасайтын жаңаша ойлайтын, жаңалықты көре білетін бастауыш
сынып оқулықтарымен жұмыс істеуде кәсіби даярланған мұғалімдердің
қажеттілігі туындайды.
Аталған мәселелерді шешуде:
бастауыш мектептің білім стандартының базалық параметрлерін және
оқушылардың білім, білік және дағдыларына қойылатын талаптарды меңгеруі;
бастауыш сыныптарға арналған оқу бағдарламаларының мазмұнын, әр сынып және
пән бойынша берілетін білім көлемін жете біліп меңгеруі;
бастауыш сыныпқа арналған пәндер оқулықтарының мазмұнын, құрылысын, оның
оқушыларға деңгейлеп білім беруге сәйкестігін, оқулықтарға берілген
сұрақтар мен тапсырмалар құрылысы мен мазмұнын талдай білуі;
оқулықта берілген иллюстративті материалдардың тиімді және тиімсіз жақтарын
талдап үйренуі;
пән мазмұндарын кіріктіре оқытудың әдістерін талдай білуі;
оқушыға берілетін білімді міндетті және мүмкін деңгейге саралай білуі және
т.б. іске асырылатын шаралармен байланыстыруға болады.
Осы жоғарыда айтылған мәселелерге көңіл бөлу арқылы бірнеше жағдайларды
шешуге мүмкіндік береді.
Біріншіден, бастауыш сыныптарда білім беру жүйесіне жаңа оқулықтар мен
білім стандартының енуі бұлардың мазмұны мен мақсатын, теориялық және
практикалық жақтарын алдын ала жан-жақты талдап, түсініп алуды қажет
ететіндігі. Әр оқулықтың мазмұны мен оның негізгі білім мен тәрбие берудегі
мақсатын жете білген мұғалім ғана пәннің мазмұн тұтастығын пайдалана
отырып, оқушыларды дамыту, шығармашылық мүмкіндігін ашу және т.б.
мақсаттарды жүзеге асыра алады.
1.2 Екінші сынып математика пәні оқу материалдарын оқытып – үйретудің
жоспары
Бастауыш мектепте математиканы оқыту ерекшеліктері Ә.Б.Ақпаева,
Ж.Т.Қайыңбаев, М.И.Моро, Т.Қ.Оспанов, А.М.Пышкало және т.б. ғалымдардың
еңбектерінде қарастырылған.
Қоғамымызда болып жатқан әлеуметтік–экономикалық және саяси өзгерістер
білім беру сапасын жетілдіруді және ең алдымен, білім мазмұнын жаңартуды,
оны қазіргі заман талаптарына сәйкестендіруді, соның негізінде білім
алушыларды қоғамның дамуына өз үлестерін қоса алатындай жеке тұлға ретінде
қалыптастыруды қажет етіп отыр.
Білімді, өнерді, ақыл-ойды, іскерлік пен дағдыны меңгерудің қажеттілігін
түсініп, талғамына қарай таңдап тауып, игеруді өзі ұйымдастыру сияқты іс-
қимылды баланың орындауын П.М. Эрдниевтің Келешек тиімді математика
оқулығы түсіндірілуі жүйеленген теориялар мен жүйеленген жаттығулар
негізінде ғана құрылады деген пікіріне сүйеніп оқу материалы мен теорияны
қолдану әдісін, егжей-тегжейлі бірнеше санмен баяндайтын жаттығулардың
кестесі түрінде жүйелеуді жөн көрдік. П.М. Эрдниевтің тәжірибесінде
есептің, санның, сызбаның, графиктің кестесі (матрица) жан-жақты
қолданылған.
Бастауыш мектепте математиканы оқытудың мақсаты мен маңызы бастауыш
сыныптардағы оқушылардың матема-тиканы оқыту теориясы мен техноло-гиясынан
білім, білік және дағдыларын қалыптастыру барысы. Бастауыш мектепте
математиканы оқытудың мақсаты мен маңызын қарастыра отырып, оқытудың
әдістері, ғылыми-педагогикалық әдебиет-терді, бағдарламаларды,
математикадан оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдарды теориялық талдау;
озат педагогикалық тәжірибені оқып-үйрену және жалпылау.
Математика әдістемесінің басқа ғылым салаларымен философия, логика,
математика, педагогика, психология т.б байланысты. Қазақстан
Республикасында бастауыш мектепке арналған математика жаңа оқу-әдістемелік
топтаманың ендірілуімен және оқытудың жаңа технологияларының жасалуымен
байланысты. Кеңестік дәуір кезіндегі бастауыш мектеп математикасын дәстүрлі
оқытудың дамуына М.И. Моро, А.С. Пчелко, А.М. Пышкало, М.А. Бантова, Г.В.
Бельтюкова және т.б ғалымдар елеулі үлес қосқан. Аталмыш ғалымдардың дайын-
даған математиканы оқытудың ғылыми негіздері сол кездегі оқу-әдістемелік
топтамада қаланған. Осы авторлардың құралдары қайта өңделіп және
толықтырылып, ТМД елдерінде қазіргі кезде де қолданылады.
80-90 жылдары дамыта оқыту іс-әрекеттік және жеке тұлғалық тұрғыдан қарау
сияқты мәселелердің дамуына орай бастауыш мектеп математикасы әдіс-теменің
қалыптасуына Л.В. Занков, В.В. Давыдов, Д.Б. Эльконин, П.М. Эрдниев, Н.Б.
Истомина және т.б ғалымдардың еңбектері елеулі роль атқарады. Кеңес
дәуіріндегі Қазақстан мектептерінде оқыту орыс тілінде басылған дәстүрлі
оқулықтар мен оқу құралдары жүзеге асырылды, сондай-ақ ішінара лайықталаған
оқулықтар да қолданылады. Қазақстан Республи-касында 1997 жылдан бастап
жаңа технологиялар ескерілген профессор Т.Қ.Оспановтың басшылығымен
авторлар ұжымының (Ш.Х. Құрманалина, Ж.Т. Қайыңбаев, Б.М. Қосанов, К.А.
Ерешова, В.Я. Анисимова) дайындаған жаңа оқу-әдістемелік топтамасы
тәжірибеге енді-рілді. Аталмыш ғылымның қазіргі заман даму тенденцияларына
орай техноло-гияларын енгізуді, әр түрлі нұсқадағы ОӘТ-ны дайындау
негізінде 12 жылдық білім беру жүйесіне көшуі (2, б. 20-25).
Оқу материалының мазмұнын қайталауда санның, өрнектің, сөйлемнің,
аралық бет орын ауыстырғанда өзгермейтін мүшелері сыртқы қабатқа, өзгеретін
мүшелері аралық бетке таңбамен, сөзбен, белгімен, белгілеумен түсірілді.
Кесте-лердегі сан таңбасының дыбысталуы, өр-нектің ой тұжырымымен, амалдың
суретпен үйлестірілуі үздіксіздіктің тұтас-тығын сақтауға ұмтылу еді.
Көбейту кестесінде суреттің көру алаңындағы санына сәйкес жазылатын
көбейтудің сандық өрнегінің қосудың өрнегінен алынуы, кебейтіндіні есептеу
ережесінің қосындыны есептеуден шығуы, сол сияқты сандарды бөлуде, көбейту
өрнегінің бөлінгіштің шамасына қарай түрленіп қосарлануы, кестелер
арасындағы секіруді оңайлататын көпір болумен қатар, оқу материалдары
арасындағы үздік-сіздіктің сақталуының дәлелі, баланың білгені мен білуге
тиістісінің айыр-машылығы мен ортақ сипатын сөзге, іс-қимылға айналдыруының
тірегі (1, б. 15-18).
Материалды кестелерге жүйелеу білімді бір мезгілде, бір орында
суретпен, сөзбен, өрнекпен баяндау мүмкіндігін береді.
Мұның өзі меңгерілген білімнің беріктігін қамтамасыз етеді.
Математикалық білімнің негізін қалайтын сандарға амалдарды орындауға
арналған кестелердің кейбіреулерінің тақырыптарын келтіреміз. Олар:
- сандарды қосу және азайту кестесі;
- сандарды разрядтық бірліктерден құру кестесі;
- сандарды көбейту кестесі;
- саңдарды бөлу кестесі;
- сандарды жай көбейткіштерге жіктеу кестесі.
Пән бойынша оқу жүктемесі 2 сыныпта математика – аптасына 4 сағат,
жылына 136 сағат. Математика пәнін оқытуда күтілетін нәтижелер
Оқушы 2-сыныптың соңына қарай Математика және информатика білім беру
аймағында түйінді құзіреттер аспектісіндегі түйінді пәндік
құзіреттіліктерді көрсетеді.
а) ақпараттық құзіреттер: айналадағы заттар мен құбылыстардан
мәліметтер алады, 100-ге дейінгі нумерациялық, шамалар (ұзындық, масса,
сыйымдылық, уақыт) және геометриялық фигуралар жөніндегі білімді
пайдаланып, оларды сипаттайды және оларды жіктемелейді, оқу іс-әрекеті
үдерісінде қолданады.
ә) коммуникативтік құзіреттер: оқу және өмірлік міндеттердің шешулерін
пайымдау, түсіндіру және жазу барысында математикалық тілді қолданады (қосу
мен азайту амалдарына берілген 1-2 амалды өрнектер мен есептерді шығару
барысында; 100-ге дейінгі сандарды және шамалардың мәндерін қосу мен азайту
барысында; уақытты анықтау, ұзындықты, массаны, сыйымдылықты өлшеу
барысында; геометриялық фигураларды (нүктелерді, сызықтарды, кесіндіні, тік
төртбұрышты) тану және салу барысында).
б) проблемалардың шешімін табу құзіреттері: шарты мен талабын табады, оқу
міндеттерін шешу үшін әрекеттердің ретін анықтайды, шешуін орындайды және
оны қосу мен азайту амалдарына берілген 1-2 амалды есептер мен өрнектерді
орындау, ұзындықты, массаны, уақытты, сыйымдылықты өлшеу және салыстыру,
шаршы мен тік төртбұрыштың периметрін табу, кесінді мен тік төртбұрыш
(шаршы) салу барысында тексеруді жүзеге асырады.
Білім беруді жаңарту – үнемі алға қарай ұмтылумен дамыту үрдісі, бұл
білім беруде кезең-кезеңімен өтетін және алынған нәтижелерге сәйкес түзету
енгізіліп, талданатын өзгерістер. Сонымен қатар білім беруді жаңарту үрдісі
салт–дәстүрді, мәдени мұраны, жалпы ұлттық құндылықтарды көздің
қарашығындай сақтауды талап ететін тұрақты жүйелерден тұрады. Сондықтан да
12 жылдық оқытуға біртіндеп көшуді жүзеге асыру – оның қажеттілігі мен
тиімділігін әр педагогтың, әр ата-ананың сапалы түрде түсінуін, қабылдауы
мен оған белсенді түрде араласуына мүмкіндік беруді, асқан ұқыптылық пен
сезімталдықты қажет ететін үрдіс.
Білімнің нұрлы болуына ықпал етіп, адамзат қоғамын алға апаратын
құдірет күші тек білімге ғана тән. Қазақстан елінің өсіп өркендеуі,
өркениетті дүниеде өзіндік орын алуының ұлттық білім жүйесінің деңгейіне,
даму бағытына тікелей байланысты. Бүгінгі мектептің мақсаты ─ әр оқушының
жеке тұлғалық қадамына жол ашу. Сондықтан, оқушы тұлғасын дұрыс әзірлеу
үшін сапалы оқулықтар қажет.
Дәптердегі тапсырмалар деңгейленіп, үш деңгейге бөлініп құрастырылған.
Бірінші деңгейдегі тапсырмалар мемлекеттік стандарт деңгейінің ең қажетті
міндеттерін қамтылса, келесі екі деңгей оқушылардың осы алған білімін
өздігінен тереңдетіп дамытуға, жүйелеп, қорытынды жасауға арналған.
Бастауыш білім берудің базалық пәні болып табылатын математика, бір
жағынан, өзге пәндерді (информатика, қоршаған орта, көркем еңбек, т.б.)
оқытудың алғышартын және негізін қалайды, ал екінші жағынан, осы пәндерді
оқытып-үйретуде қалыптасатын білім, білік, іс-әрекет тәсілдерін тұтынушы
болып табылады. Сонымен бірге ол негізгі мектеп математикасының табиғи бір
бөлігі болып табылады.
Білім берудің бастауыш деңгейінде “Математика” пәнiнен берілетін
базалық білім мазмұны жалпы теріс емес бүтін сандар арифметикасы; алгебра
және геометрия элементтері деп аталатын үш блоктан тұрады.
Бастауыш сыныптарда оқыту барысында әрбiр жаңа ұғымды енгiзгенде оның
маңызы мен мазмұнын ашып-көрсетуге мүмкiндiк беретiн белгiлi бiр iс-әрекет
(практикалық жұмыс, есеп шығару) жүзеге асырылып отырады. Осы мақсатта
бастауыш математикалық бiлiм мазмұнында мәтiндi есептер жүйесi қамтылды.
Есеп шығарудың әртүрлi тәсiлдерiмен таныстыру - олардың ең тиiмдiлерiн
оқушылардың өздерi өз беттерiмен iздестiрулерiне жағдай жасайды.
Ал бұл өз кезегінде бастауыш мектепте математиканы оқытудағы
перспективтік пен сабақтастықты іске асыруға ықпал етеді, осылардың бірінің
жиынтығы төмендегі сызбада көруге болады
2-сынып математика курсының мазмұны
Жүз көлеміндегі сандар
Сандарды оқу, жазу,
салыстыру, қосу
және азайту
Жазбаша қосу мен азайту тәсілдері
Мың көлеміндегі сандар
Сандарды оқу, жазу
және салыстыру
Біз нені үйрендік?
1-сызба. 2-сынып математика курсының мазмұны
Сандарды оқу, жазу, салыстыру. Қосу және азайту
Бірліктермен санау және бір таңбалы сандарды шығарып алу – оқу және
жазу. Ондықтармен санау және ондықтарды шығарып алу – оқу және жазу. Екі
бір таңбалы саннан ондық түзу – 10 санының құрамы. Санаған кездегі санның
орнына қарай, сандарды салыстыру. Сәйкес бір таңбалы сандар мен ондықтар,
яғни 1 және 10, 2, және 20, т.с.с. сандар жұбын салыстыру. Оқу – (сандардың
аталуын) және жазу (санның жазылуындағы ондықтардың және бірліктердің
орны). Он – бір ондық, жиырма – екі ондық және, т.с.с. сөздердің
ондықтардың санын білдіретініне баса назар аударған жөн.
Ондықтармен және бірліктермен санау – екі таңбалы сандарды шығарып алу.
Жеке шаршылардың онынан құрастырылған жолақшаны ондықтың баламасы ретінде
қолдану. Әр шаршы жекелеген бірліктерді білдіреді. Бір жолақша және үш жеке
шаршы – бір ондық және үш бірлікті білдіреді. Екі таңбалы санды жазу,
алдына ондықтардың санын білдіретін цифрды, ал содан кейін бірліктерін
білдіретін цифрды жазу. Екі таңбалы сандарды жазу үлгілерінде сәйкес
цифрлар әр түспен берілген. Екі таңбалы санды ондықтардың және бірліктердің
қосындысы түрінде көрсетіп беру, яғни 13 – 10+3. Кез-келген екі таңбалы
санды оқу және жазу. Екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру:
ондықтары бірдей және бірліктері әр түрлі; ондықтары әр түрлі және
бірліктері бірдей болғанда. Санаған кездегі санның орнына қарай, екі
таңбалы сандарды ойластыру және олардың сәйкес ондықтарын, сәйкес
бірліктерін салыстыруға негізделген тәсілмен таныстыру. 100 саны.
Екі таңбалы санды шығарып алу тәсілімен таныстыру. Екі таңбалы
сандардың ауызша және жазбаша нумерациясын қарбалас, яғни қатарынан
қарастыру. 10-нан бастап 100-ге дейінгі екі таңбалы сандарды оқытып үйрету
өз алдына және бір тұтас концентр түзеді. Әр ондықтың көлеміндегі және 100-
ге дейінгі екі таңбалы сандарды оқу, жазу және салыстыру, біліктерін
қалыптастыруды олардың арасандағы өзара байланысқа бағдарлай отырып іск
асыру.
Сандарды қосу және азайту әдістері
Кестелік жағдайларда бір таңбалы сандарды; ондықтарды бір мен нөлдің
қасиеттеріне сүйеніп, қосудың ауыстырымдылық қасиетін қолданып қосу және
азайту. Бір таңбалы санды екі қосылғыштың қосындысы түріне келтіру. Қосу
мен азайтудың өзара кері амал болып табылатындығы.
Екі таңбалы санның ондық құрамы жайындағы білімге негізделген қосу
әдісін енгізуге дайындық. Екі таңбалы сандарды ондықтардың және бірліктерді
қосындысы түріне (27=20+7 және т.с.с.) келтіруге қатысты білікті тиянақтай
түсу. Қосу және азайтуды тексеру әдістерін енгізу, қосуды азайту, азайтуды
қосу арқылы тексеруге қатысты білікті тияанқтай түсу. Өзара байланысты
мысалдыр тәртібіне баса назар аудару, яғни 4+3=7 теңдігінен 7-3=4, 7-4=3,
3+4=7 теңдіктері және 9-4=5 теңдеуінен 5+4=9, 4+5=9, 9-5=4 теңдіктерінің
келіп шығатынына баса назар аудару.
Бірінші сыныпта игерілген есептеулер жүргізуге қатысты білік пен
дағдыларды бекіту. Есептеулердің дұрыстығын текскру мен қосу мен азайтудың
өзара кері амалдар болап табылатындығы туралы білімді қолдана білуге
машықтандыру, яғни сәйкес білікті тянақтай түсу.
Шамалар және оларды өлшеу
Ұзындық және уақыт аралығы туралы түсінік. Ұзындықтың өлшем бірліктері
(см, дм) және олардың ара қатынасы (1 дм – 10 см.) Ұзындықтың мәндерін қосу
және азайту.
Заттың қасетінің сипаттамасы ретінде масса және сыйымдылық жайында
түсінік қалыптастыру. Әр түрлі әдіс – тәсілдермен екі заттың массасын, екі
ыдыстың сыйымдылығын салыстыру. Ұзындық бірлігі – метрді, масса – бірлігі
килограмды, сыймдылық бірлігі – литрді енгізу. Сандармен орындалатын
амалдарға ұқсас заттардың массасын, сондай – ақ ыдыстардың сыйымдылығын
қосу және азайту.
- Практиканың қажеттігінен және мұқтаждығынан шамаларды жаңа өлшем
бірліктерін енгізу туындап отырғандығын сезінуге ынталандыру,
олардың итермеші себеп болып отырғанын аңғарту. Сандарды және
шамалардың мәндерін қосу мен азайтуды қарбалас, яғни бір
мезгілде қатарынан қарастыру.
Бір амалмен шығарылатын есептер және оларды шешудің жолдары
Есептер (қосындыны, қалдықты, бірнеше бірлік артық немесе кем санды
табу; айырмалық салыстыру). Берілгенге кері есеп. Өзара кері есептер.
Есеп: қосындыны табу және оған кері екі есеп – белгісіз қосылғыштарды
табу; қалдықты табу және оған кері екі есеп – белгісіз азайғышты және
азайтқышты табу; айырмалық салыстыру (осындай есептерді шығару әдісін
жалпылау. Бір санның екінші саннан қанша артық немесе кем екенін білу үшін
үлкен саннан кіші санды азайту керек) және оған кері есеп.
Берілгенге кері болатын есептердің жаңа түрлерін енгізу. Өзара кері
есептердің үш ретін қарастыру. Есептерді құру және шығару. Есепті шығаруда
нақты амалды таңдап алуды анықтайтын білімді жалпылау.
Санды теңдіктер және теңсіздіктер, өрнектер, теңдеулер
Санды теңдіктерді және теңсіздіктерді қарапайым санды және әріпті
өрнектерді құру, оқу, жазу. Өрнектредің мәндерін табу. Теңдеулер және
оларды шешу әдіс – тәсілдері.
Санды теңдіктермен және теңсіздіктермен, өрнектермен және теңдеулермен
байланысты бұрыннан жүргізілгендерге ұқсас жұмыстар жалғасады. Екі өрнекті
салыстыруға (олардың мәндерін салыстыруға сүйеніп және амалдардың
компоненттері жайындағы және қасиеттері туралы білімді қолданып) баса назар
аударылады.
Теңдеулерді шешудің негізгі әдісі – сынап көру және бұл әдіс қосымша
жүктеме атқарады, яғни кестелік және ерекше жағдайларға қатысты есептеулер
жүргізу біліктері мен дағдыларды тиянақтай түседі.
Геометриялық фигуралар және олардың қасиеттері
Геометриялық фигуралар, дербес жағдайда сызықтар (түзу және қисық) туралы
түсініктер. Геометриялық фигураларды бір – бірінен ажырата алу.
Бұрыннан белгілі сызықтарды салыстыруға (тұйықталған және
тұйықталмаған), ұштары беттесетін бұрыштардан (кесінділенрден)
құрастырылған фигура ретінде енгізіледі. Геометриялық фигуралардың
төбелеріне, бұрыштар қарастырылады. Әр түрлі көпбұрыштар қарастырылады және
олардың беттері тағайындалады. Үшбұрыштың, төртбұрыштың, бесбұрыштың тегі
көпбұрыш болатынына сүйеніп және олардың әрқайсысының түрлік ерекшеліктерін
көрсету арқылы әр фигураның формальды – логикалық анықтамасы тұжырымдалады.
Тік және тік емес бұрыштар туралы түсініктер қалыптастырылады. Тік
бұрыштартың моделімен басқа бұрыштар салыстырылады, оларды жіктемелейді.
Геометрия элементтері ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz