ҚОСАҒАШ НЕМЕСЕ ШҮЙ ҚАЗАҚТАРЫ ТУРАЛЫ

1 Шүй қазақтары
2 Алтай қазақтары Кеңес дәуірінде

Ең алдымен үшінші дүниежүзілік Қазақтар құрылтайында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Асқақ Алтайдың биігінде, Қосағашта дәстүрін, тілін сақтаған шоқтай он мың қазақ тұрады деп еді, бүгінде он бір мыңға жеткен сол қазақтардың Сіздерге шын жүректен жолдаған сәлемін жеткізуга рұқсат етіңіздер.
Құрметті Отандастар!
Қадірменді қонақтар!
Отанымыздың Жүрегі, халқымыздың мақтанышы, әлем қазақтарының арқа сүйері Астананың он жылдығы мен Алаш қозғалысының тоқсан жылдығына арналған мерейтойға хош келдіңіздер демекпін.
Бүгінгі халықаралық конференцияға халқымызға ыстық, өзекті әрі ең қасиетті мәселелер тақырып етіп алыныпты. Бұл – елдіктің көрінісі. Әлем қазақтары рухани сұхбат құрып жатса, Алаш мұрасын, тіл мен мәдениет мәселесін бірге көтеріп жатса, бұған тең келетін, бұдан артық біздерді жақындастыратын жағдай болмайды деп ойлаймын. Ұйымдастырушыларға осы тақырыптардағы конференция дәстүрге айналып жалғасын тапса деген ұсыныс айтамын.
Дана халқымызда «Күн сәулесі Шығыстан тарайды» деген нақыл сөз бар. Ендеше Отанымыздың ең Шығысында, Мұзтаудың арғы бетінде Ресей Федерациясы, Алтай Республикасы, Қосағаш ауданында тұратын қазақтар атынан біраз ой айтуға рұқсат етіңіздер. Біздерді Қосағаш қазақтары, немесе Шүй қазақтары деп атайды. Оның себебі, біз Мұзтаудың шығыс бетіндегі түркілердің төрі Шүй даласын қоныстанып отырмыз. Шүй даласы әлемге танымал шың басындағы құт мекен Үкекпен жалғасып жатыр. Сол Үкектегі жалғыз елді мекен Жазотырда негізінен қазақтар жайлаған. Қосағаш қазақтарының қалыптасу тарихына келсек, үш түрлі жорамал бар:
– біріншісі, саяси ахуалдағы айтылар әңгіме, осыдан үш жүз жыл бұрын біздің аталарымыз Алтай асып, Алтай зайсандарынан жер сұрап келіп, орнығып қалған делінеді;
– екіншісі, тарихқа терең барсақ, таңбалы тастар (мәселен, түйе көші тағы басқалар), ескі обалар, аңыз әңгімелер қазақтардың жергілікті халық екенін меңзейді;