Жылыжайда қияр өсіру технологиясы
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Қияр өсімдігіне жалпы сипаттама
2. Жылыжайда қиярдың өсіру технологиясы
3. Қысқы және көктемгі уақыттағы қиярдың өсіру технологиясы
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер
II Негізгі бөлім
1. Қияр өсімдігіне жалпы сипаттама
2. Жылыжайда қиярдың өсіру технологиясы
3. Қысқы және көктемгі уақыттағы қиярдың өсіру технологиясы
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер
Жылыжай (орыс. теплица, ағылш. greenhouse) - жылу сүйетін жидектер мен көкөністерді, гүлдерді және басқа да өсімдіктерді жыл бойы өсіруге мүмкіндік беретін, қорғалған, жылытылатын, кендігі әр алуан құрылыс. Көшетханаға қарағанда құралымы, жылыту жүйесі күрделірек келеді. Жылыжайда тәулік бойына температура мен ылғалдылықтың ауытқуы шамалы болатын белгілі бір микроклимат сақталады. Мұндай жағдайды жылыту мен желдетуді дұрыс ұйымдастырғанда ғана жасауға болады. Жылыжай күн сәулесімен, биологиялық (биологиялық отынның жылуы есебінен) және техникалық жолмен (ыстық су, бу, электр және т.б.) жылытылады. Ол табиғи жолмен де (желгек немесе фрамуга арқылы) немесе қолдан да желдетіліп тұруы мүмкін. Қандай мақсатқа арналғанына, пайдалану мерзіміне, жылыту түріне, қолданылған құрылыс материалына байланысты жылыжайдың құрылымы түрліше болуы ықтимал. Жылыжайды бір еңісті, екі еңісті, блокты деп бөледі. Көбінесе екі еңісті жылыжайлар салынады, оның жарық түсетін жазықтығы шығысқа және батысқа қарап тұруы тиіс. Жабын ретінде әйнек немесе синтетикалық үлдір (міндетті түрде полиэтилен) пайдаланады. Жылыжай дақылдарын тікелей топыраққа отырғызады немесе үлдіріктерде (стеллаж) өсіреді. Көкөніс ауыл шаруашылығы ең маңызды және күрделі салаларының бірі жатады. Ол сұраныс артып келеді, ол үшін өте құнды тамақ береді. Жаңа піскен немесе консервіленген нысаны ретінде сатылатын көкөніс өнімдері. Бұл тұтынушылар өнімдері жыл бойы қамтамасыз етеді. Көкөніс шаруашылығы. Қазіргі кезеңде көкөніс халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру емес. жылына бір адамға көкөніс нақты тұтыну екі есеге аз ғылыми негізделген стандарттары туралы 75-80 кг болып табылады. Елімізде өткізілген соңғы онжылдықта аграрлық реформалар, өндірістің төмендеуіне халық диеталар деңгейі мен сапасының нашарлауына әкеп соқты, ол ауыл шаруашылығы дамуына әсер етті. 2 есе ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өндірісінің төмендеуі, шок парниктік өсірушілер көшет мемлекеттік, соның салдары ретінде өндірушілер мен мемлекеттік қолдау болмауы, Түркия, Польша, Голландия және басқа да елдердің көкөніс жеткізу: Осы жылдар ішінде, өсімдік өндіру айтарлықтай құрылымдық өзгерістер болды. Өсіп келе жатқан ашық жер көкөніс айналысатын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының айтарлықтай бөлігі, төлемеу мен қаржыландырудың жетіспеушілігі проблемаларын тап ғана емес, сонымен кәсіпорындар сауатсыз фактісі өндірістік процесті салынған; түпкілікті нәтижелерін игерілмеген резервтер анықтауға емес, әсер ететін факторлары үстірт сараптама, мүмкіндіктерін жіберіп алған. Өткен жылдар ішінде көкөніс өндірісін қысқарту үрдісі байқалады. Бұл, негізінен, көкөніс дақылдарын қысқарды қорларына байланысты.
1. Қ. К. Әрінов, Қ.М. Мұсынов, А.Қ. Апушев, Н.А. Серекпаев, Н.А. Шестакова, С.С. Арыстанғұлов «Өсімдік шаруашылығы» , Алматы-2011жыл.
2. «Көкөніс шаруашылығы» Н.Г Шепетков, Б.М Өзбеков, М.Ә Ысқақов, И.И Жумагулов, Н.С Еркенбаев. Астана-1998ж.
3. «Көкөніс шаруашылығы практикумы» М.Ә Ысқақов Астана -2004ж.
2. «Көкөніс шаруашылығы» Н.Г Шепетков, Б.М Өзбеков, М.Ә Ысқақов, И.И Жумагулов, Н.С Еркенбаев. Астана-1998ж.
3. «Көкөніс шаруашылығы практикумы» М.Ә Ысқақов Астана -2004ж.
Жоспар:
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Қияр өсімдігіне жалпы сипаттама
2. Жылыжайда қиярдың өсіру технологиясы
3. Қысқы және көктемгі уақыттағы қиярдың өсіру технологиясы
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Жылыжай (орыс. теплица, ағылш. greenhouse) - жылу сүйетін жидектер мен көкөністерді, гүлдерді және басқа да өсімдіктерді жыл бойы өсіруге мүмкіндік беретін, қорғалған, жылытылатын, кендігі әр алуан құрылыс. Көшетханаға қарағанда құралымы, жылыту жүйесі күрделірек келеді. Жылыжайда тәулік бойына температура мен ылғалдылықтың ауытқуы шамалы болатын белгілі бір микроклимат сақталады. Мұндай жағдайды жылыту мен желдетуді дұрыс ұйымдастырғанда ғана жасауға болады. Жылыжай күн сәулесімен, биологиялық (биологиялық отынның жылуы есебінен) және техникалық жолмен (ыстық су, бу, электр және т.б.) жылытылады. Ол табиғи жолмен де (желгек немесе фрамуга арқылы) немесе қолдан да желдетіліп тұруы мүмкін. Қандай мақсатқа арналғанына, пайдалану мерзіміне, жылыту түріне, қолданылған құрылыс материалына байланысты жылыжайдың құрылымы түрліше болуы ықтимал. Жылыжайды бір еңісті, екі еңісті, блокты деп бөледі. Көбінесе екі еңісті жылыжайлар салынады, оның жарық түсетін жазықтығы шығысқа және батысқа қарап тұруы тиіс. Жабын ретінде әйнек немесе синтетикалық үлдір (міндетті түрде полиэтилен) пайдаланады. Жылыжай дақылдарын тікелей топыраққа отырғызады немесе үлдіріктерде (стеллаж) өсіреді. Көкөніс ауыл шаруашылығы ең маңызды және күрделі салаларының бірі жатады. Ол сұраныс артып келеді, ол үшін өте құнды тамақ береді. Жаңа піскен немесе консервіленген нысаны ретінде сатылатын көкөніс өнімдері. Бұл тұтынушылар өнімдері жыл бойы қамтамасыз етеді. Көкөніс шаруашылығы. Қазіргі кезеңде көкөніс халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру емес. жылына бір адамға көкөніс нақты тұтыну екі есеге аз ғылыми негізделген стандарттары туралы 75-80 кг болып табылады. Елімізде өткізілген соңғы онжылдықта аграрлық реформалар, өндірістің төмендеуіне халық диеталар деңгейі мен сапасының нашарлауына әкеп соқты, ол ауыл шаруашылығы дамуына әсер етті. 2 есе ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өндірісінің төмендеуі, шок парниктік өсірушілер көшет мемлекеттік, соның салдары ретінде өндірушілер мен мемлекеттік қолдау болмауы, Түркия, Польша, Голландия және басқа да елдердің көкөніс жеткізу: Осы жылдар ішінде, өсімдік өндіру айтарлықтай құрылымдық өзгерістер болды. Өсіп келе жатқан ашық жер көкөніс айналысатын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының айтарлықтай бөлігі, төлемеу мен қаржыландырудың жетіспеушілігі проблемаларын тап ғана емес, сонымен кәсіпорындар сауатсыз фактісі өндірістік процесті салынған; түпкілікті нәтижелерін игерілмеген резервтер анықтауға емес, әсер ететін факторлары үстірт сараптама, мүмкіндіктерін жіберіп алған. Өткен жылдар ішінде көкөніс өндірісін қысқарту үрдісі байқалады. Бұл, негізінен, көкөніс дақылдарын қысқарды қорларына байланысты. Соңғы бес жылда, көкөніс дақылдарының егістік алаңы 2004 жылы 57% -ға төмендеді. 804 мың теңгені құрады га. Өндіріс тиімділігін одан әрі арттыру диссертацияның таңдалған тақырыптың өзектілігін түсіндіреді.
Негізгі бөлім
Қияр - (лат. Cucumis sativus ) - асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық көкөніс дақылы. Жарық, ылғалды және жылы жерлерде жақсы өседі. Суыққа төзімсіз. Сабағы жатаған не өрмелегіш, бес қырлы, ұзындығы 1,5 м-дей. Жапырағы кезектесіп орналасқан, ұзын сағақты, түкті. Гүлі сары, дара жынысты. Жемісі- қияр. Қиярды үзіп алысымен де, кейін тұздалған күйінде де жеуге болады. Құрамында 95-96% су, 4-5% құрғақ зат, құрғақ зат құрамында 2-25% қант, 1% белок, 0,1% май, 0,7% клетчатка, С, В тобындағы витаминдер, каротин, органикалық қышқылдар, эфир майы бар. Қияр немесе кәдімгі қияр - Асқабақ (Cucurbitaceae) тұқымдастылардың ішіндегі қияр туыстыларына жататын біржылдық шөптесін өсімдік. Сабағы түкті, мұртшалары арқылы шырмалып өседі, биіктігі 1-2 метрге дейін барады. Жемісі - жеуге жарамды, тұқымы көп, шырынды және түсі жасыл болып келеді. Түріне байланысты көлемі әртүрлі болады. Қияр мәдениетке 6000 жыл бұрын енген. Оның Отаны - Үндістанның тропикалық аймағы және Қытай. Бүгінгі күнге дейін осы аймақтарда қияр табиғи жағдайда өсіріледі. Қиярдың дәрілік қасиеттері адамға ежелгі заманнан мәлім. Мысалға, XVII ғасырда жазылған Прохладный ветроград атты орыс кітабында қиярдың шырыны өте пайдалы деп айтылған. Қияр шырынын судың орнына ішуге болады деп айтылған. Сонымен қатар, қиярды табиғи күйінде немесе тұздап тағамдарға пайдаланады. Қиярдың дұрыс күтімі топырағын қопсыту, арамшөптерін жұлу, жаңа өскен сабақтарын қыстыру және дұрыс суаруда. Ең алғаш топырақ қопсыту жұмыстарын топырақ бетінен сабақтары шыққан соң істей беруге болады. Кейіннен мұны әр 10 күн сайын қайталап тұрады. Қопсыту жұмыстарымен бірге арамшөптерін жұлған абзал. Бірақ тамыр сабағына абай болу керек. Қиярды бірқалыпты, мол суарады. Судың жетіспеушілігі қиярдың тез өсуіне кедергі болады. Қиярды кешке қарай, күн бойы күн астында тұрған сумен суғарған жөн. Бұл қиярдың тамырларының суып кетуіне жол бермейді. Жеміс піскен кезде әрбір 2 апта сайын минералды тыңайтқыштармен тыңайту керек.
Жылыжай жағдайында қиярды өсірудің агротехнологиялық және экологиялық жағдайлары. Жылыжай қиярының жоғары және сапалы өнімін алу үшін барлық кешенді шараларды өз уақтысында жоғары деңгейде жүргізу керек. Барлық агротехнологиялық күтіп-баптау шараларын дұрыс сақтау кезінде ғана, өсімдікті суару, тыңайтқыш, қорғау және т.б. сияқты шараларға қосымша шығындарды төмендетіп, өндірістің пайдалылығын жоғарлатуға болады. Сондықтан, жылыжай жағдайында қиярдың жоғары өнімін алу үшін өсімдіктерді кешенді технологиялармен өсіруді қамтамасыз ету керек. Бұл технологияларға әртүрлі негізделген топырақ-субстраттарын қолдану, топырақтың қолайлы ауа және су режимдерін жасау, органикалық және минералдық тыңайтқыштардың үйлестірілген мөлшерлерін беру, өсімдіктерді егу және түптерін қалыптастырудың қолайлы сұлбаларын жасау кіреді. Сондай- ақ, зиянкестер, аурулармен және арамшөптермен күресуде негізгі агротехникалық шаралардың бірі, ауыспалы егістерді менгеру және енгізу болып табылады. В.Д. Мухинның (1991) мәліметтері бойынша, бір дақылды бір орында екі және одан көп жылдар ішінде өсірсе, топырақтың бір жақты әлсіреуіне алып келеді. Дара дақыл егісі қауіпті емес, ол топырақта ауру тудырғыш негіздер мен көп мөлшерде зиянкестердің жиналуына алып келеді. Сондықтан, қияр жемістерінің жоғары өнімін алуда оның алғы дақылдары және оларды ауыспалы егісте орналастыру аса маңызды рөл болып табылады. Көпжылдық шөптер, біржылдық азықтық қоспалар, астық пен дәнді-бұршақ дақылдар, көк азыққа жүгері мен ерте сүр шөптер, қырыққабат, пияз және басқа дақылдар ең жақсы алғы дақылдары болып табылады. Олар танапты ерте босатып, топырақты дайындауға жақсы мүмкіндік береді. Қызанақ пен картоп мүмкін болған алғы дақылдары. Қиярды асқабақ, қарбыз, қант қызылшасы мен күнбағыстан кейін отырғызудың қажеті жоқ. Басқа көкөніс дақылдары сияқты, қияр өсімдігінің өнімділігіне тұқымдарды себу мерзімдері мен көшеттерді отырғызу үлкен әсер етеді. Қиярдың барлық будандары мен сорттары үшін себу және отырғызу мерзімдері бойынша жалпыланған мәліметтер бар. Зерттеушілер қиярды себу және 17 отырғызудың қолайлы мерзімдері сорттың ерекшелігі мен жарық аймағының жарықтылық жағдайларымен анықталады деп есептейді. Олар үшінші жарық аймағы үшін бірінші кезекте (КШҒЗИ, Фарбио және т.б.) ұзын жемісті будандарды, ал қысқа жемістілерді 7-10 күнге кейіндеу себуді ұсынады. Өйткені, олар төмендетілген жарықтылыққа сезімтал болып келеді. Қиярдың өнімділігі мен сапасына отырғызу тығыздығы өте үлкен әсер етеді. Қияр жарық сүйгіш дақыл болғандықтан, өсімдікті тығыз отырғызбау керек. Бұл жарық режимінің нашарлауына алып келеді. Пленкалы жылыжайларда жүйектерде өсімдіктің қатараралығы 30-40 см болу керек. Жылыжайда өсімдіктерді тығыз отырғызса, аурулардың тез таралуына алып келіп, өсімдіктер бір-бірінен шіри бастайды.
Бұл туралы көптеген ой-пікілер бар. Көптеген ғалымдар отырғызу тығыздығы сорттан, жарықтылықтан, сондай-ақ топырақтың қоректену жағдайына байланысты деп тұжырымдайды. Мысалы, В.А. Уклюдова қиярдың партенокарпиялық будандарын 160 см жүйекте, өсімдіктердің қатараралығы 40-50 см отырғызу керек деп есептейді. Д.И. Нацетов екі тармақты ленталармен, қатараралығын 65-70 см, өсімдіктер арасын 25-35 см етіп отырғызуды ұсынды. Оның ойынша, шпалерлік дақылда өсімдіктің шамадан тыс тығыз орналасуы өте қауіпті, себебі олар көлеңкелеуге алып келеді. Осының нәтижесінде, төменгі жапырақтары мерзімінен бұрын өліп, бүйір өркендері мен түйіндері нашар қалыптасады. С. Ващенко, В. Брызгалов, Н. Савинова өсімдікті отырғызудың қолайлы тығыздығы 1 м² 1,6-1,4 дана деп ойлайды. Пичугина өсімдіктерді бір қатарға бір-бірінен аралығы 27-28 см немесе екі қатарда 40-45 см аралықта өсімдік арасы бір-бірінен 40-42 см етіп отырғызу керектігін ұсынады. Ол өсімдікке жақсы жарық түсуін қамтамасыз етуге және аналық гүлдері көбірек қалыптасуына мүмкіндік беретінін сендіреді. Ю. Тулупов, Г. Гринберг, С. Литвинов және басқа Батыс Сібір ғалымдары қияр дақылы үшін отырғызудың қолайлы тығыздығы 1 м2 жерге 2,2 өсімдік болып табылады деп ойлайды. Қияр өсімдігі жылуды өте талап етеді. 20º С температурадан төмен болған кезде, барлық даму кезеңдері ұзаққа созылады, ал 10º С температурада өсу тоқталып, 0º С-та қиярдың барлық сорттары өледі. Қияр көленкелі жағдайда әлсіз өсуі мүмкін, бірақ толық жарықта оның өнімділігі артады. Қысқа күнгі өсімдікті ұзақ күнде өсіру кезінде оның жеміс беруі айтарлықтай кейіндеу болады. А.Е. Портянкин мен А.В. Шамшина мәліметтері бойынша, жоғары өнім алудың негізгі алғы шарттарының бірі қиярдың өсуі мен дамуы үшін қолайлы жағдай жасау болып табылады. Қиярдың өсу үрдістері басында қарқынды жүреді, ол үшін температура жоғары болу керек. Өсімдік жасының ұлғаюымен қолайлы температура төмен болады. Түнгі температура қиярдың өсуі мен жеміс беруіне едәуір әсер етеді: күндіз жиналған температурадан жоғары болған сайын, фотосинтез өнімдері тез таралады. Сондықтан, қиярлар тезірек пісуі үшін түнде температураны 21-23º С дейін көтеру керек. Бірақ бұл жағдайда өсімдіктер тез қартаяды. Түнде жоғары температуралардың ұзаққа созылуы (жеміс берудің 2-3 аптадан өте) өсімдіктерді әлсіретеді. Жаңа бүйір өркендері 18 нашар дамып, түйіндерінің айтарлықтай бөлігі қурап, стандартты емес жемістерінің бөлігі арта түседі. Сондықтан, жеміс беру ұзақтығын қамтамасыз ету үшін өсімдік қалпына келетіндей, 7-10 күнге түнгі температураны 16-18º С дейін төмендету керек. Мұндай температуралардың жоспарлық алмасуы өсімдіктерден, біріншіден негізгі өркендерінен, содан бүйірлерінен барынша мол өнім жинап алуға мүмкіндік береді.
Ауа температурасы 25° С жоғарлауынан, аталық гүлдерінің саны ұлғая түседі. Ал 20° С төмендеткен кезде, аналық гүлдерінің саны көбейеді. Сондықтан, жылыжайда ауа температурасын реттей отырып, қиярдың өнімділігін айтарлықтай мөлшерде жоғарлатуға болады. Бүгінгі күннің нарықтық жағдайы ауылшаруашылық дақылдарын энергия мен ресурсты үнемдеу технологиялармен өсіруді ендіруді талап етеді. Қияр дақылын дәстүрлі технологиямен өсіруден айырмашылығы, шпалерды тамшылатып суарумен бірге қолданғанда, жеміс беруін тиімді пайдаланып, ең жақсы жарықта зиянкестер мен аурулармен аз зақымдалуға көмектеседі. Өнімді жинауға, өсімдік қорғауды жүргізуге, арамшөптермен күресуде өте ыңғайлы. Өсірудің шпалерлік тәсілі қиярдың өнімділігін едәуір деңгейде жоғарлатуға мүмкіндік береді. Вертикальды шпалерде қиярды өсіру бойынша еуропалық елдердің тәжірибесі шпалерлік тәсілмен жемістерінің беруі, кәдімгі технологиямен салыстырғанда (17 тга) орташа 46 тга болғанын дәлелдейді. Көкөніс шаруашылығының тропикалық және субтропикалық ылғалды аймақтарында (Қытай, Жапония, Въетнам) қиярдың шпалерлік дақылы бұрыннан ашық танапта да, жабық танапта да қолданылып келеді. Ол жоғары өнімділік пен өсімдіктің аурулар және өнім жинаушылардан аз зақымдалуын қамтамасыз етеді. Ұсақ жемісті қиярдың шпалерлік дақылын үй маңындағы көкөніс шаруашылығы мен фермаларда қолданылады.
Жылыжай жағдайында қиярдың минералды қоректену ерекшелігі Қияр біржылдық өсімдік. Кіндік тамырлы, көптеген қосалқы тамыршалардан тұрады. Тамыры 30 см дейін бойлап орналасады. Қиярдың сабағы қырлы, түкті, бұталы, ұзындығы 30 см-ден (бұталы түрлері) 2 м дейін (ұзынжапырақтылар) болады. А.В. Юринаның мәліметтері бойынша кейбір тез өсетін сорттарда қыстыру жұмыстары жүргізілмесе, сабақтарының ұзындығы 8- 10 м дейін, ал өскіндерімен қосқанда 25 м дейін жетуі мүмкін. Сабақтарда жай мұртшалар 3-ші жапырақ қолтығынан бастап пайда болады. Жүйелеу бойынша қияр (Cucumis sativus) 35 түрден тұратын Cucumis тұқымдастығына жатады, олардың екеуі ғана мәденилендірілген, олар қияр және асқабақ. С.Г. Габаевтың жүйелеуі бойынша Сucumis sativus түрі 8 түрлі шығыс-азиаттық және 5 түрлі батыс-азиаттық түршелерден тұрады. Қияр - жағымды дәмдік сапасы мен емдік қасиеттері бар бағалы дақыл болып табылады. Оның құрамындағы ферменттер мен эфир майлары асқорыту жүйесіне, ал калий тұздары жүрек-қан тамырларының жүйесіне жақсы әсер етеді. Құрамындағы натрий және калий иондары детоксикация (организмді улы қоспалардан тазарту) қасиетіне ие. Қияр катаракт, тыныс жолдары және туберкулез аурулары кезінде жалпы қуаттандырушы құрал болып саналады. Қиярды етпен қосып пайдаланғанда, ақуыздардың жақсы сіңірілуіне септігін тигізеді.
Сонымен қатар, қияр организмдегі алмасу процестерін де жақсартады, қан құрамындағы қант мөлшерін қалпына келтіреді, құрамында тартрон қышқылы болғандықтан, көміртектердің майға айналуына көмектесіп, шлактарды шығару процесіне қатысады. Қияр ауруды басатын, ісікке қарсы, уды жоюшы, антискротты, ыстықты түсіруші, спазмолетикалық табиғи құрал болып табылады. Қияр шырыны косметологияда тері ылғалдандырушы және салқындатушы құрал ретінде пайдаланылады.
Қияр жемістерінің аталған барлық қасиеттері оны адам тіршілігінде таптырмас өнім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1. Қияр өсімдігіне жалпы сипаттама
2. Жылыжайда қиярдың өсіру технологиясы
3. Қысқы және көктемгі уақыттағы қиярдың өсіру технологиясы
III Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Жылыжай (орыс. теплица, ағылш. greenhouse) - жылу сүйетін жидектер мен көкөністерді, гүлдерді және басқа да өсімдіктерді жыл бойы өсіруге мүмкіндік беретін, қорғалған, жылытылатын, кендігі әр алуан құрылыс. Көшетханаға қарағанда құралымы, жылыту жүйесі күрделірек келеді. Жылыжайда тәулік бойына температура мен ылғалдылықтың ауытқуы шамалы болатын белгілі бір микроклимат сақталады. Мұндай жағдайды жылыту мен желдетуді дұрыс ұйымдастырғанда ғана жасауға болады. Жылыжай күн сәулесімен, биологиялық (биологиялық отынның жылуы есебінен) және техникалық жолмен (ыстық су, бу, электр және т.б.) жылытылады. Ол табиғи жолмен де (желгек немесе фрамуга арқылы) немесе қолдан да желдетіліп тұруы мүмкін. Қандай мақсатқа арналғанына, пайдалану мерзіміне, жылыту түріне, қолданылған құрылыс материалына байланысты жылыжайдың құрылымы түрліше болуы ықтимал. Жылыжайды бір еңісті, екі еңісті, блокты деп бөледі. Көбінесе екі еңісті жылыжайлар салынады, оның жарық түсетін жазықтығы шығысқа және батысқа қарап тұруы тиіс. Жабын ретінде әйнек немесе синтетикалық үлдір (міндетті түрде полиэтилен) пайдаланады. Жылыжай дақылдарын тікелей топыраққа отырғызады немесе үлдіріктерде (стеллаж) өсіреді. Көкөніс ауыл шаруашылығы ең маңызды және күрделі салаларының бірі жатады. Ол сұраныс артып келеді, ол үшін өте құнды тамақ береді. Жаңа піскен немесе консервіленген нысаны ретінде сатылатын көкөніс өнімдері. Бұл тұтынушылар өнімдері жыл бойы қамтамасыз етеді. Көкөніс шаруашылығы. Қазіргі кезеңде көкөніс халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру емес. жылына бір адамға көкөніс нақты тұтыну екі есеге аз ғылыми негізделген стандарттары туралы 75-80 кг болып табылады. Елімізде өткізілген соңғы онжылдықта аграрлық реформалар, өндірістің төмендеуіне халық диеталар деңгейі мен сапасының нашарлауына әкеп соқты, ол ауыл шаруашылығы дамуына әсер етті. 2 есе ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының өндірісінің төмендеуі, шок парниктік өсірушілер көшет мемлекеттік, соның салдары ретінде өндірушілер мен мемлекеттік қолдау болмауы, Түркия, Польша, Голландия және басқа да елдердің көкөніс жеткізу: Осы жылдар ішінде, өсімдік өндіру айтарлықтай құрылымдық өзгерістер болды. Өсіп келе жатқан ашық жер көкөніс айналысатын ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының айтарлықтай бөлігі, төлемеу мен қаржыландырудың жетіспеушілігі проблемаларын тап ғана емес, сонымен кәсіпорындар сауатсыз фактісі өндірістік процесті салынған; түпкілікті нәтижелерін игерілмеген резервтер анықтауға емес, әсер ететін факторлары үстірт сараптама, мүмкіндіктерін жіберіп алған. Өткен жылдар ішінде көкөніс өндірісін қысқарту үрдісі байқалады. Бұл, негізінен, көкөніс дақылдарын қысқарды қорларына байланысты. Соңғы бес жылда, көкөніс дақылдарының егістік алаңы 2004 жылы 57% -ға төмендеді. 804 мың теңгені құрады га. Өндіріс тиімділігін одан әрі арттыру диссертацияның таңдалған тақырыптың өзектілігін түсіндіреді.
Негізгі бөлім
Қияр - (лат. Cucumis sativus ) - асқабақ тұқымдасына жататын бір жылдық көкөніс дақылы. Жарық, ылғалды және жылы жерлерде жақсы өседі. Суыққа төзімсіз. Сабағы жатаған не өрмелегіш, бес қырлы, ұзындығы 1,5 м-дей. Жапырағы кезектесіп орналасқан, ұзын сағақты, түкті. Гүлі сары, дара жынысты. Жемісі- қияр. Қиярды үзіп алысымен де, кейін тұздалған күйінде де жеуге болады. Құрамында 95-96% су, 4-5% құрғақ зат, құрғақ зат құрамында 2-25% қант, 1% белок, 0,1% май, 0,7% клетчатка, С, В тобындағы витаминдер, каротин, органикалық қышқылдар, эфир майы бар. Қияр немесе кәдімгі қияр - Асқабақ (Cucurbitaceae) тұқымдастылардың ішіндегі қияр туыстыларына жататын біржылдық шөптесін өсімдік. Сабағы түкті, мұртшалары арқылы шырмалып өседі, биіктігі 1-2 метрге дейін барады. Жемісі - жеуге жарамды, тұқымы көп, шырынды және түсі жасыл болып келеді. Түріне байланысты көлемі әртүрлі болады. Қияр мәдениетке 6000 жыл бұрын енген. Оның Отаны - Үндістанның тропикалық аймағы және Қытай. Бүгінгі күнге дейін осы аймақтарда қияр табиғи жағдайда өсіріледі. Қиярдың дәрілік қасиеттері адамға ежелгі заманнан мәлім. Мысалға, XVII ғасырда жазылған Прохладный ветроград атты орыс кітабында қиярдың шырыны өте пайдалы деп айтылған. Қияр шырынын судың орнына ішуге болады деп айтылған. Сонымен қатар, қиярды табиғи күйінде немесе тұздап тағамдарға пайдаланады. Қиярдың дұрыс күтімі топырағын қопсыту, арамшөптерін жұлу, жаңа өскен сабақтарын қыстыру және дұрыс суаруда. Ең алғаш топырақ қопсыту жұмыстарын топырақ бетінен сабақтары шыққан соң істей беруге болады. Кейіннен мұны әр 10 күн сайын қайталап тұрады. Қопсыту жұмыстарымен бірге арамшөптерін жұлған абзал. Бірақ тамыр сабағына абай болу керек. Қиярды бірқалыпты, мол суарады. Судың жетіспеушілігі қиярдың тез өсуіне кедергі болады. Қиярды кешке қарай, күн бойы күн астында тұрған сумен суғарған жөн. Бұл қиярдың тамырларының суып кетуіне жол бермейді. Жеміс піскен кезде әрбір 2 апта сайын минералды тыңайтқыштармен тыңайту керек.
Жылыжай жағдайында қиярды өсірудің агротехнологиялық және экологиялық жағдайлары. Жылыжай қиярының жоғары және сапалы өнімін алу үшін барлық кешенді шараларды өз уақтысында жоғары деңгейде жүргізу керек. Барлық агротехнологиялық күтіп-баптау шараларын дұрыс сақтау кезінде ғана, өсімдікті суару, тыңайтқыш, қорғау және т.б. сияқты шараларға қосымша шығындарды төмендетіп, өндірістің пайдалылығын жоғарлатуға болады. Сондықтан, жылыжай жағдайында қиярдың жоғары өнімін алу үшін өсімдіктерді кешенді технологиялармен өсіруді қамтамасыз ету керек. Бұл технологияларға әртүрлі негізделген топырақ-субстраттарын қолдану, топырақтың қолайлы ауа және су режимдерін жасау, органикалық және минералдық тыңайтқыштардың үйлестірілген мөлшерлерін беру, өсімдіктерді егу және түптерін қалыптастырудың қолайлы сұлбаларын жасау кіреді. Сондай- ақ, зиянкестер, аурулармен және арамшөптермен күресуде негізгі агротехникалық шаралардың бірі, ауыспалы егістерді менгеру және енгізу болып табылады. В.Д. Мухинның (1991) мәліметтері бойынша, бір дақылды бір орында екі және одан көп жылдар ішінде өсірсе, топырақтың бір жақты әлсіреуіне алып келеді. Дара дақыл егісі қауіпті емес, ол топырақта ауру тудырғыш негіздер мен көп мөлшерде зиянкестердің жиналуына алып келеді. Сондықтан, қияр жемістерінің жоғары өнімін алуда оның алғы дақылдары және оларды ауыспалы егісте орналастыру аса маңызды рөл болып табылады. Көпжылдық шөптер, біржылдық азықтық қоспалар, астық пен дәнді-бұршақ дақылдар, көк азыққа жүгері мен ерте сүр шөптер, қырыққабат, пияз және басқа дақылдар ең жақсы алғы дақылдары болып табылады. Олар танапты ерте босатып, топырақты дайындауға жақсы мүмкіндік береді. Қызанақ пен картоп мүмкін болған алғы дақылдары. Қиярды асқабақ, қарбыз, қант қызылшасы мен күнбағыстан кейін отырғызудың қажеті жоқ. Басқа көкөніс дақылдары сияқты, қияр өсімдігінің өнімділігіне тұқымдарды себу мерзімдері мен көшеттерді отырғызу үлкен әсер етеді. Қиярдың барлық будандары мен сорттары үшін себу және отырғызу мерзімдері бойынша жалпыланған мәліметтер бар. Зерттеушілер қиярды себу және 17 отырғызудың қолайлы мерзімдері сорттың ерекшелігі мен жарық аймағының жарықтылық жағдайларымен анықталады деп есептейді. Олар үшінші жарық аймағы үшін бірінші кезекте (КШҒЗИ, Фарбио және т.б.) ұзын жемісті будандарды, ал қысқа жемістілерді 7-10 күнге кейіндеу себуді ұсынады. Өйткені, олар төмендетілген жарықтылыққа сезімтал болып келеді. Қиярдың өнімділігі мен сапасына отырғызу тығыздығы өте үлкен әсер етеді. Қияр жарық сүйгіш дақыл болғандықтан, өсімдікті тығыз отырғызбау керек. Бұл жарық режимінің нашарлауына алып келеді. Пленкалы жылыжайларда жүйектерде өсімдіктің қатараралығы 30-40 см болу керек. Жылыжайда өсімдіктерді тығыз отырғызса, аурулардың тез таралуына алып келіп, өсімдіктер бір-бірінен шіри бастайды.
Бұл туралы көптеген ой-пікілер бар. Көптеген ғалымдар отырғызу тығыздығы сорттан, жарықтылықтан, сондай-ақ топырақтың қоректену жағдайына байланысты деп тұжырымдайды. Мысалы, В.А. Уклюдова қиярдың партенокарпиялық будандарын 160 см жүйекте, өсімдіктердің қатараралығы 40-50 см отырғызу керек деп есептейді. Д.И. Нацетов екі тармақты ленталармен, қатараралығын 65-70 см, өсімдіктер арасын 25-35 см етіп отырғызуды ұсынды. Оның ойынша, шпалерлік дақылда өсімдіктің шамадан тыс тығыз орналасуы өте қауіпті, себебі олар көлеңкелеуге алып келеді. Осының нәтижесінде, төменгі жапырақтары мерзімінен бұрын өліп, бүйір өркендері мен түйіндері нашар қалыптасады. С. Ващенко, В. Брызгалов, Н. Савинова өсімдікті отырғызудың қолайлы тығыздығы 1 м² 1,6-1,4 дана деп ойлайды. Пичугина өсімдіктерді бір қатарға бір-бірінен аралығы 27-28 см немесе екі қатарда 40-45 см аралықта өсімдік арасы бір-бірінен 40-42 см етіп отырғызу керектігін ұсынады. Ол өсімдікке жақсы жарық түсуін қамтамасыз етуге және аналық гүлдері көбірек қалыптасуына мүмкіндік беретінін сендіреді. Ю. Тулупов, Г. Гринберг, С. Литвинов және басқа Батыс Сібір ғалымдары қияр дақылы үшін отырғызудың қолайлы тығыздығы 1 м2 жерге 2,2 өсімдік болып табылады деп ойлайды. Қияр өсімдігі жылуды өте талап етеді. 20º С температурадан төмен болған кезде, барлық даму кезеңдері ұзаққа созылады, ал 10º С температурада өсу тоқталып, 0º С-та қиярдың барлық сорттары өледі. Қияр көленкелі жағдайда әлсіз өсуі мүмкін, бірақ толық жарықта оның өнімділігі артады. Қысқа күнгі өсімдікті ұзақ күнде өсіру кезінде оның жеміс беруі айтарлықтай кейіндеу болады. А.Е. Портянкин мен А.В. Шамшина мәліметтері бойынша, жоғары өнім алудың негізгі алғы шарттарының бірі қиярдың өсуі мен дамуы үшін қолайлы жағдай жасау болып табылады. Қиярдың өсу үрдістері басында қарқынды жүреді, ол үшін температура жоғары болу керек. Өсімдік жасының ұлғаюымен қолайлы температура төмен болады. Түнгі температура қиярдың өсуі мен жеміс беруіне едәуір әсер етеді: күндіз жиналған температурадан жоғары болған сайын, фотосинтез өнімдері тез таралады. Сондықтан, қиярлар тезірек пісуі үшін түнде температураны 21-23º С дейін көтеру керек. Бірақ бұл жағдайда өсімдіктер тез қартаяды. Түнде жоғары температуралардың ұзаққа созылуы (жеміс берудің 2-3 аптадан өте) өсімдіктерді әлсіретеді. Жаңа бүйір өркендері 18 нашар дамып, түйіндерінің айтарлықтай бөлігі қурап, стандартты емес жемістерінің бөлігі арта түседі. Сондықтан, жеміс беру ұзақтығын қамтамасыз ету үшін өсімдік қалпына келетіндей, 7-10 күнге түнгі температураны 16-18º С дейін төмендету керек. Мұндай температуралардың жоспарлық алмасуы өсімдіктерден, біріншіден негізгі өркендерінен, содан бүйірлерінен барынша мол өнім жинап алуға мүмкіндік береді.
Ауа температурасы 25° С жоғарлауынан, аталық гүлдерінің саны ұлғая түседі. Ал 20° С төмендеткен кезде, аналық гүлдерінің саны көбейеді. Сондықтан, жылыжайда ауа температурасын реттей отырып, қиярдың өнімділігін айтарлықтай мөлшерде жоғарлатуға болады. Бүгінгі күннің нарықтық жағдайы ауылшаруашылық дақылдарын энергия мен ресурсты үнемдеу технологиялармен өсіруді ендіруді талап етеді. Қияр дақылын дәстүрлі технологиямен өсіруден айырмашылығы, шпалерды тамшылатып суарумен бірге қолданғанда, жеміс беруін тиімді пайдаланып, ең жақсы жарықта зиянкестер мен аурулармен аз зақымдалуға көмектеседі. Өнімді жинауға, өсімдік қорғауды жүргізуге, арамшөптермен күресуде өте ыңғайлы. Өсірудің шпалерлік тәсілі қиярдың өнімділігін едәуір деңгейде жоғарлатуға мүмкіндік береді. Вертикальды шпалерде қиярды өсіру бойынша еуропалық елдердің тәжірибесі шпалерлік тәсілмен жемістерінің беруі, кәдімгі технологиямен салыстырғанда (17 тга) орташа 46 тга болғанын дәлелдейді. Көкөніс шаруашылығының тропикалық және субтропикалық ылғалды аймақтарында (Қытай, Жапония, Въетнам) қиярдың шпалерлік дақылы бұрыннан ашық танапта да, жабық танапта да қолданылып келеді. Ол жоғары өнімділік пен өсімдіктің аурулар және өнім жинаушылардан аз зақымдалуын қамтамасыз етеді. Ұсақ жемісті қиярдың шпалерлік дақылын үй маңындағы көкөніс шаруашылығы мен фермаларда қолданылады.
Жылыжай жағдайында қиярдың минералды қоректену ерекшелігі Қияр біржылдық өсімдік. Кіндік тамырлы, көптеген қосалқы тамыршалардан тұрады. Тамыры 30 см дейін бойлап орналасады. Қиярдың сабағы қырлы, түкті, бұталы, ұзындығы 30 см-ден (бұталы түрлері) 2 м дейін (ұзынжапырақтылар) болады. А.В. Юринаның мәліметтері бойынша кейбір тез өсетін сорттарда қыстыру жұмыстары жүргізілмесе, сабақтарының ұзындығы 8- 10 м дейін, ал өскіндерімен қосқанда 25 м дейін жетуі мүмкін. Сабақтарда жай мұртшалар 3-ші жапырақ қолтығынан бастап пайда болады. Жүйелеу бойынша қияр (Cucumis sativus) 35 түрден тұратын Cucumis тұқымдастығына жатады, олардың екеуі ғана мәденилендірілген, олар қияр және асқабақ. С.Г. Габаевтың жүйелеуі бойынша Сucumis sativus түрі 8 түрлі шығыс-азиаттық және 5 түрлі батыс-азиаттық түршелерден тұрады. Қияр - жағымды дәмдік сапасы мен емдік қасиеттері бар бағалы дақыл болып табылады. Оның құрамындағы ферменттер мен эфир майлары асқорыту жүйесіне, ал калий тұздары жүрек-қан тамырларының жүйесіне жақсы әсер етеді. Құрамындағы натрий және калий иондары детоксикация (организмді улы қоспалардан тазарту) қасиетіне ие. Қияр катаракт, тыныс жолдары және туберкулез аурулары кезінде жалпы қуаттандырушы құрал болып саналады. Қиярды етпен қосып пайдаланғанда, ақуыздардың жақсы сіңірілуіне септігін тигізеді.
Сонымен қатар, қияр организмдегі алмасу процестерін де жақсартады, қан құрамындағы қант мөлшерін қалпына келтіреді, құрамында тартрон қышқылы болғандықтан, көміртектердің майға айналуына көмектесіп, шлактарды шығару процесіне қатысады. Қияр ауруды басатын, ісікке қарсы, уды жоюшы, антискротты, ыстықты түсіруші, спазмолетикалық табиғи құрал болып табылады. Қияр шырыны косметологияда тері ылғалдандырушы және салқындатушы құрал ретінде пайдаланылады.
Қияр жемістерінің аталған барлық қасиеттері оны адам тіршілігінде таптырмас өнім ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz