Ірі қара малдардың инфекциялық ринотрахеиті
Жоспары
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Індеттік ерекшеліктер
2.2 Өтуі мен симптомдар
2.3 Паталогиялық . анатомиялық өзгерістер
2.4 Ірі қара малының инфекциялық ринотрахеит ауруының
алдын алу және жою бойынша ветеринарлық іс.шараларды жүзеге асыру туралы ереже
III. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Індеттік ерекшеліктер
2.2 Өтуі мен симптомдар
2.3 Паталогиялық . анатомиялық өзгерістер
2.4 Ірі қара малының инфекциялық ринотрахеит ауруының
алдын алу және жою бойынша ветеринарлық іс.шараларды жүзеге асыру туралы ереже
III. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ірі қара малдардың инфекциялық ринотрахеиті /орыс. инфекционный ринотрахеит крупного рогатого скота, лат. Rhinotraheitis infectiosa bovum, ағыл. Ihfectious bovihe rhihotrakheites/ – қызуы көтеріліп, жоғарғы тыныс жолдарының қатарлы - өліетті қабынуы және жыныс мүшелерінің зақымдануы арқылы ерекшеленетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Бұл ауру АҚШ-та белгілі болған.Бастапқыда ол екі дербес ауру ретінде қарастырылды: бірі – жыныс мүшелерін зақымдайтын жұқпалы пустулалы вульвовагенит, екіншісі – тыныс жолдарын қамтитын ринотрахеит. 1958 ж. J. Gillespic әріптестерімен екі аурудың да қоздырушысы бір ғана герпесвирус екенін дәлелдеді.1960 ж. бұл вирустың ересек сиырдың іш тастауының, ал бұзауда менингоэнцефалиттің себепкері болатындығы анықталды. Қазақстанда індет Целиноград ауданы Рождественнка селосында алғаш рет 1977 жылы тіркелді КСРО аумағында ауруы алғаш рет бақылаған Ф. М. Пономаренко 1938 ж., оны атты инфекциялық катар тыныс алу жолдарының . Қоздырғыш инфекциялық ринотрахеитке бөлген-Н. Н. Крюков (1970),
Ф. Зудилина с. авт. (1971) және басқа да зерттеушілер ауырған бұзауларды бірқатар мал бордақылау шаруашылықтарының, Беларусь Республикасында - Н. А. Ковалев с. авт. (1988)
Ауру әлемнің көптеген елдерінде тіркелген, соның ішінде Беларусь Республикасында, әсіресе жағдайында мал шаруашылығын қарқындатуда.
Ірі қара малдардың инфекциялық ринотрахеиті /орыс. инфекционный ринотрахеит крупного рогатого скота, лат. Rhinotraheitis infectiosa bovum, ағыл. Ihfectious bovihe rhihotrakheites/ – қызуы көтеріліп, жоғарғы тыныс жолдарының қатарлы - өліетті қабынуы және жыныс мүшелерінің зақымдануы арқылы ерекшеленетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Бұл ауру АҚШ-та белгілі болған.Бастапқыда ол екі дербес ауру ретінде қарастырылды: бірі – жыныс мүшелерін зақымдайтын жұқпалы пустулалы вульвовагенит, екіншісі – тыныс жолдарын қамтитын ринотрахеит. 1958 ж. J. Gillespic әріптестерімен екі аурудың да қоздырушысы бір ғана герпесвирус екенін дәлелдеді.1960 ж. бұл вирустың ересек сиырдың іш тастауының, ал бұзауда менингоэнцефалиттің себепкері болатындығы анықталды. Қазақстанда індет Целиноград ауданы Рождественнка селосында алғаш рет 1977 жылы тіркелді КСРО аумағында ауруы алғаш рет бақылаған Ф. М. Пономаренко 1938 ж., оны атты инфекциялық катар тыныс алу жолдарының . Қоздырғыш инфекциялық ринотрахеитке бөлген-Н. Н. Крюков (1970),
Ф. Зудилина с. авт. (1971) және басқа да зерттеушілер ауырған бұзауларды бірқатар мал бордақылау шаруашылықтарының, Беларусь Республикасында - Н. А. Ковалев с. авт. (1988)
Ауру әлемнің көптеген елдерінде тіркелген, соның ішінде Беларусь Республикасында, әсіресе жағдайында мал шаруашылығын қарқындатуда.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Т. Сайдолдаүлы Індеттану және жануарлардың жұқпалы аурулары. Оқулық. Алматы, 2009. 518 б.
2 .Т. Сайдолдаүлы Індеттану. Оқулық. Алматы, 1993.
3 .Қожабеков 3.К. Мал аурулары. Оқулық. Алматы, 1989.
4 .Бердімұратов Ж. Ірі қара мал аурулары. Алматы, 1976.
5 .Қашағанов Х.Е. Жылқы және түйе аурулары. Алматы, Қайнар, 1978.
6 .Сансызбай А.Р. Жылқы және түйе аурулары. Алматы, 1998.
7 .Індеттану және микробиология негіздері. Аударма Н.Ғ.Асанов. Алматы,1993.
8 .Эпизоотология и инфекционные болезни. Под общ.ред. А.А.Конпаткина. - М. Колос, 1984.
9 .Руководство по общей эпизоотологии. под ред. И.А.Бакулова. М., Колос, 1979.
10. Қасымов Е.И. Індеттану. Оқу құралы. Алматы, 1992.
11. Практикум по эпизоотологии инфекционным болезням с ветсанитарией, М.,Агропромиздат. 1987.
12. Ветеринарная дезинфекция. Поляков А.А. М., Колос, 1975.
13 .Руководство по ветеринарной санитарии. Под ред. Полякова А.А. М., Агропромиздат.1986.
14 .ҚР Ветеринариялық заңнамасы, 2004 ж., Т.-2.
1. Т. Сайдолдаүлы Індеттану және жануарлардың жұқпалы аурулары. Оқулық. Алматы, 2009. 518 б.
2 .Т. Сайдолдаүлы Індеттану. Оқулық. Алматы, 1993.
3 .Қожабеков 3.К. Мал аурулары. Оқулық. Алматы, 1989.
4 .Бердімұратов Ж. Ірі қара мал аурулары. Алматы, 1976.
5 .Қашағанов Х.Е. Жылқы және түйе аурулары. Алматы, Қайнар, 1978.
6 .Сансызбай А.Р. Жылқы және түйе аурулары. Алматы, 1998.
7 .Індеттану және микробиология негіздері. Аударма Н.Ғ.Асанов. Алматы,1993.
8 .Эпизоотология и инфекционные болезни. Под общ.ред. А.А.Конпаткина. - М. Колос, 1984.
9 .Руководство по общей эпизоотологии. под ред. И.А.Бакулова. М., Колос, 1979.
10. Қасымов Е.И. Індеттану. Оқу құралы. Алматы, 1992.
11. Практикум по эпизоотологии инфекционным болезням с ветсанитарией, М.,Агропромиздат. 1987.
12. Ветеринарная дезинфекция. Поляков А.А. М., Колос, 1975.
13 .Руководство по ветеринарной санитарии. Под ред. Полякова А.А. М., Агропромиздат.1986.
14 .ҚР Ветеринариялық заңнамасы, 2004 ж., Т.-2.
Жоспары
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Індеттік ерекшеліктер
2.2 Өтуі мен симптомдар
2.3 Паталогиялық - анатомиялық өзгерістер
2.4 Ірі қара малының инфекциялық ринотрахеит ауруының
алдын алу және жою бойынша ветеринарлық іс-шараларды жүзеге асыру туралы ереже
III. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ірі қара малдардың инфекциялық ринотрахеиті орыс. инфекционный ринотрахеит крупного рогатого скота, лат. Rhinotraheitis infectiosa bovum, ағыл. Ihfectious bovihe rhihotrakheites - қызуы көтеріліп, жоғарғы тыныс жолдарының қатарлы - өліетті қабынуы және жыныс мүшелерінің зақымдануы арқылы ерекшеленетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Бұл ауру АҚШ-та белгілі болған.Бастапқыда ол екі дербес ауру ретінде қарастырылды: бірі - жыныс мүшелерін зақымдайтын жұқпалы пустулалы вульвовагенит, екіншісі - тыныс жолдарын қамтитын ринотрахеит. 1958 ж. J. Gillespic әріптестерімен екі аурудың да қоздырушысы бір ғана герпесвирус екенін дәлелдеді.1960 ж. бұл вирустың ересек сиырдың іш тастауының, ал бұзауда менингоэнцефалиттің себепкері болатындығы анықталды. Қазақстанда індет Целиноград ауданы Рождественнка селосында алғаш рет 1977 жылы тіркелді КСРО аумағында ауруы алғаш рет бақылаған Ф. М. Пономаренко 1938 ж., оны атты инфекциялық катар тыныс алу жолдарының . Қоздырғыш инфекциялық ринотрахеитке бөлген-Н. Н. Крюков (1970),
Ф. Зудилина с. авт. (1971) және басқа да зерттеушілер ауырған бұзауларды бірқатар мал бордақылау шаруашылықтарының, Беларусь Республикасында - Н. А. Ковалев с. авт. (1988)
Ауру әлемнің көптеген елдерінде тіркелген, соның ішінде Беларусь Республикасында, әсіресе жағдайында мал шаруашылығын қарқындатуда.
Қоздырушысы. Bovid (alpha) herpesvirus герпесвирустар туыстығы мен тұқымдастығына жатады.Құрамында ДНҚ бар, бір ғана антигендік типтен тұрады, әртүрлі ағзаларға түскенде, соларға бейімделіп, жоғарғы тыныс жолдарын, жыныс мүшелерін, жүйкені, көздің кілегейлі қабығын зақымдайтын қасиетке ие болады.Бәрінен де тыныс алу және жыныс ағзаларының торшаларына басымырақ бейімделеді.
Індеттік ерекшеліктері. Табиғи жағдайда тек қана ірі қара ауырады. Қолдан ешкі мен шошқаға жұқтыруға болады. Сиырдың барлық тұқымдары бейім, бірақ етті тұқымдарда ауру күштірек өтеді. Ересектеріне қарағанда жас малдың бұл ауруға сезімталдығы жоғары. Әсіресе жатырдағы төл ерекше сезімтал, вирустың әсерінен тез өледі де буаз мал іш тастайды. Ауру қоздырушысының бастауы-ауырған және ауырып жазылған мал.Сауыққан жануар 6-19 ай вирус бөліп шығарады. Вирус денеден танаудан аққан сорамен, көздің жасымен, жыныс мүшелерінен бөлінген сұйықтықпен, сүтпен, несеппен, нәжіспен, шәуетпен шығады. Вируспен ластанған ауа, су, жемшөп, төсеніш, сүт, шәует, күту саймандары,көлік жабдықтар қоздырушының берілу факторлары, ал ауру малмен жанасқан жәндіктер, құстар, адамдар оның механикалық тасымалдаушылары болады. Әдеттегі жағдайда вирус малға аэрогендік жолмен, ал шағылысу кезінде тікелей жанасу арқылы жұғады.
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі 2-4 күн. Клиникалық байқалуы коздырушы вирустың денеге ену жолына, жануардың физиологиялык жай-күйіне және жасына байланысты. Әдетте ауру жіті өтеді, бірден ыстығы көтеріліп 40-42° С жетеді, бейжай күйге түсіп, жемшөптен калады, тез арықтап, сауын сиырдың сүті кайтады. Аурудың бірнеше клиникалық түрі болады: тыныс мүшелері закымданады (ринотрахеит), жыныс жолдары қолдырап бөртеді, көзі зақымданады коньюнктивит, кератоконьюнктивит.
Жалпы алғанда осының бәрі аурудың негізгі респираторлық және генитальдік екі клиникалык түріне саяды. Жұқпалы ринотрахеиттің респираторлық түрі кезінде ауру басталған алғашқы күндері жануардың танауынан көп мөлшерде кілегейлі сора ағады, уақыт өте экссудатқа фибрин талшықтары, ал кейде қан араласады, әбден асқынған кезде фибринді іріңді жалқаққа айналады. Танаудьң, аңқаның кілегейлі қабықтары шектен тыс домбығып, ісінеді, көп жағдайда малдың каңсары канға кернеліп, қызарады, оны "қызыл танау" деп атайды. Жануардың тынысы тарылып, ентігеді, аузын ашып дем алады, аузынан сілекей шұбырып, жөтеледі. Қаңсары мен танаудың кілегейлі кабығында беті өліетті кабыршақпен көмкерілген ойылған колдырауықтар пайда болады. Жекелеген жануарларда коньюнктивит байқалады, буындары ісіп, ақсайды. Ауырған бұзаулардың іші өтеді.
Патологиялык-анатомиялық өзгерістер. Аурудың респираторлық түрінде кеңсірік қуысында, аңқада, кеңірдекте фибрин араласқан кілегейлі іріңді экссудат жиналады. Кілегейлі қабықтар ісініп, домбығады, өліеттенген, ойылған, қанталаған телімдері болады. Маңайындағы сөл түйіндері ьлғалданып, кызарады. Ауру асқынғанда қатарлы, іріңді қатарлы бронхопневмония байқалады. Жұқпалы ринотрахеиттің генитальдік түрінде жыныс мүшелерінің кілегейлі қабықтары домбығып, қолдырап, ойылады, асқынған кезде эндометрит кездеседі. Тастанды төл ісінген,бауырында өліеттенген ошақтар, бүйрек майында геморрагиялық экссудат болады. Гистологиялық зерттеу закымданған кілегейлі қабықтардың эпителийінде түзілген денешіктерді айқындайды.
Бұзау өкпесінің ИРТ кезінде өзгеруі
Балау. Клиникалық белгілері, індеттанулық деректер, патологиялық-анатомиялық өзгерістер арқьлы жұқпалы ринотрахеитке жорамалмен диагноз қойғанымен, оны растау үшін зертханалық тексерулер жүргізу қажет. Вирусологиялық зерттеуге ауру малдан танау қуысынан, көзден, қынаптан, үрпектен тампонмен сүртіп сұйық бөліндіні сіңіріп алады. Пышаққа ілінген немесе өлген малдан, өлгенінен кейін 2 сағаттан кешіктірмей кеңсіріктен, кеңірдектен, өкпеден, бауырдан, көкбауырдан, мидан, сөл түйіндерінен кесінді алады. Тастанды төлдің үлпершек ағзалары мен қағанақ қабықтарын алады. Вирус торша өсінділерінде бөлініп алынып, бейтараптау реакциясы мен иммунофлоуоресценция тәсілі арқылы айқындалады. Соңғы реакция арқылы вирустың антигенін патологиялық материалдан тікелей анықтауға болады. Қандағы антиденелерді анықтау үшін және ретроспективалық диагноз үшін бейтараптау реакциясы мен қосалқы гемагглютинация реакциясы қоданылды. Соңғы кезде бұл ауруды балау үшін иммуноферменттік әдістер сынала бастады. Ажыратып балау мақсатымен зертханалық зерттеулер парагрипке, вирустық диареяға, аденовирустық және респираторлық-синцитиялық инфекцияларға қатар жүргізіледі.
Емі. Емдік мақсатпен реконвалесценттердің қан сарысуы пайдаланьлады. Оны бұлшық етке 2 млкг дозада, бірақ 200 мл асырмай жібереді, екінші қайта 24-48 сағ. өткенде береді. Бактериялардан болатын асқьнудың алдын алу үшін, микробтардың төзімділігін тексеріп барып, антибиотиктер, сльфаниламидтер қолданады. Бұл дәрілерді топтық әдіспен аэрозоль арқылы, немесе бас-басына парентеральдік жолмен береді. Ауырған малдың жай-күйіне қарай қуаттандыратын және симптоматикалық препараттар қолданылады. Аурудың гентитальдік түрінде нитрофурандар мен сульфианиламидтер колданылады, антибиотиктер жақпамай және ертінді ретінде пайдаланылады. Барлық жағдайда да емнің нәтижесі малдың күтімі мен азықтың құнарлылығына байланысты.
Иммунитет. Аурып жазылған жануарда белсенді иммунитет қалыптасады. Аурудың респираторлық түрінен кейінгі иммунитет генитальдік түрімен ауырғандағыдан гөрі күштірек болады. Ауырғаннан кейінгі иммунитет 1,5-2 жыл сакталады. Жұқпалы ринотрахеитке қарсы тірі және өлтірілген вакциналар қолданылады. Өлтірілген гидроокись алюминийлі этанол вакцина арасына 1 ай аралатып 2 рет егіледі. Иммунитет мерзімі 6-7 ай. Тірі вакциналар иммунитетті тез және ұзақ мерзімге қалыптастырады. Интраназальдік әдіспен енгізгенде танаудың секретінде антиденелер түзіледі және қанда интерферон пайда болады. Мұндай әдіспен енгізілген вакцинаның әсері бұлшық етке жібергеннен гөрі жоғары болады. Тірі вакциналар бір валентті және екі валентті жұқпалы ринотрахеитке және парагрипке қарсы болады.
Дауалау және күресу шаралары. Сиырдың жұқпалы ринотрахеитінің алдын алудың негізінде басқа да вирустық иневмоэнгериттеріндегідей ветеринариялық-санитариялық және зоогигиеналық шаралар жатыр. Ең бастысы малды қалыпты күтіммен, жемшөппен қамтамасыз ету. Шаруашылықтың мал өсіру бағытына байланысты дауалық шаралар тиісті жүйемен жүргізіледі. Сүт өндірілетін кешенде шеттен әкелінген бұқаларды карантинде ұстап, жұқпалы ринотрахеитке тексеріп, еркін шағылыска жібермеу керек. Мал бордақылау кешендерінде "бос- бос емес" принципін қатаң сақтап, әлсіреген, күйі нашар жануарларды бөліп альп, оқшаулайды. Ауру шыға қалған жағдайда шаруашылыққа шектеу қойылып, індеттің тарап кетуіне карсы шаралар қолданылады. Ауырған малдарды бөліп алып, оқшаулап, емдейді. Қораны оқтын-оқтын дезинфекциялап, қалыпты микроклиматты сақтайды. Сау малдарды мүмкіндігінше белсенді, не енжар әдіспен иммундейді. Шектеуді соңғы ауырған жануар жазылған соң 30 күннен кейін алады. Бұл шаруашылықтан малдануға мал алуға, бұқалардың шәуетін пайдалануға шектеу алынған сон 2 ай өткеннен кейін рұқсат етіледі Ветеринариялық- санитариялық таза аймақтарда жүргізілетін алдын алу шаралары Инфекциялыќ ринотрахеиттің алдын алу шараларыныњ негізгі шарттары ірі ќара малдарын өсіру жєне бордаќылауда ветеринариялық-санитариялық шараларды ќатаң сақтау болып табылады.
Ветеринариялыќ-санитариялық талаптарға келесі шарттар кіруі тиіс:
1.шаруашылық субъектілерін инфекция ќоздырғыштарыныњ кіруінен саќтау;
2. организмнің резистенттілігін күшейтуге бағытталған шаралардың кешенін ұйымдастыру;
3. уақтылы диагноз қою, ауру малдарды анықтау және оқшаулау;
4. қоршаған ортадаѓы вирустарды залалсыздандыру;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
2.1 Індеттік ерекшеліктер
2.2 Өтуі мен симптомдар
2.3 Паталогиялық - анатомиялық өзгерістер
2.4 Ірі қара малының инфекциялық ринотрахеит ауруының
алдын алу және жою бойынша ветеринарлық іс-шараларды жүзеге асыру туралы ереже
III. Қорытынды
IV.Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Ірі қара малдардың инфекциялық ринотрахеиті орыс. инфекционный ринотрахеит крупного рогатого скота, лат. Rhinotraheitis infectiosa bovum, ағыл. Ihfectious bovihe rhihotrakheites - қызуы көтеріліп, жоғарғы тыныс жолдарының қатарлы - өліетті қабынуы және жыныс мүшелерінің зақымдануы арқылы ерекшеленетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Тарихи деректер. Бұл ауру АҚШ-та белгілі болған.Бастапқыда ол екі дербес ауру ретінде қарастырылды: бірі - жыныс мүшелерін зақымдайтын жұқпалы пустулалы вульвовагенит, екіншісі - тыныс жолдарын қамтитын ринотрахеит. 1958 ж. J. Gillespic әріптестерімен екі аурудың да қоздырушысы бір ғана герпесвирус екенін дәлелдеді.1960 ж. бұл вирустың ересек сиырдың іш тастауының, ал бұзауда менингоэнцефалиттің себепкері болатындығы анықталды. Қазақстанда індет Целиноград ауданы Рождественнка селосында алғаш рет 1977 жылы тіркелді КСРО аумағында ауруы алғаш рет бақылаған Ф. М. Пономаренко 1938 ж., оны атты инфекциялық катар тыныс алу жолдарының . Қоздырғыш инфекциялық ринотрахеитке бөлген-Н. Н. Крюков (1970),
Ф. Зудилина с. авт. (1971) және басқа да зерттеушілер ауырған бұзауларды бірқатар мал бордақылау шаруашылықтарының, Беларусь Республикасында - Н. А. Ковалев с. авт. (1988)
Ауру әлемнің көптеген елдерінде тіркелген, соның ішінде Беларусь Республикасында, әсіресе жағдайында мал шаруашылығын қарқындатуда.
Қоздырушысы. Bovid (alpha) herpesvirus герпесвирустар туыстығы мен тұқымдастығына жатады.Құрамында ДНҚ бар, бір ғана антигендік типтен тұрады, әртүрлі ағзаларға түскенде, соларға бейімделіп, жоғарғы тыныс жолдарын, жыныс мүшелерін, жүйкені, көздің кілегейлі қабығын зақымдайтын қасиетке ие болады.Бәрінен де тыныс алу және жыныс ағзаларының торшаларына басымырақ бейімделеді.
Індеттік ерекшеліктері. Табиғи жағдайда тек қана ірі қара ауырады. Қолдан ешкі мен шошқаға жұқтыруға болады. Сиырдың барлық тұқымдары бейім, бірақ етті тұқымдарда ауру күштірек өтеді. Ересектеріне қарағанда жас малдың бұл ауруға сезімталдығы жоғары. Әсіресе жатырдағы төл ерекше сезімтал, вирустың әсерінен тез өледі де буаз мал іш тастайды. Ауру қоздырушысының бастауы-ауырған және ауырып жазылған мал.Сауыққан жануар 6-19 ай вирус бөліп шығарады. Вирус денеден танаудан аққан сорамен, көздің жасымен, жыныс мүшелерінен бөлінген сұйықтықпен, сүтпен, несеппен, нәжіспен, шәуетпен шығады. Вируспен ластанған ауа, су, жемшөп, төсеніш, сүт, шәует, күту саймандары,көлік жабдықтар қоздырушының берілу факторлары, ал ауру малмен жанасқан жәндіктер, құстар, адамдар оның механикалық тасымалдаушылары болады. Әдеттегі жағдайда вирус малға аэрогендік жолмен, ал шағылысу кезінде тікелей жанасу арқылы жұғады.
Өтуі мен симптомдары. Жасырын кезеңі 2-4 күн. Клиникалық байқалуы коздырушы вирустың денеге ену жолына, жануардың физиологиялык жай-күйіне және жасына байланысты. Әдетте ауру жіті өтеді, бірден ыстығы көтеріліп 40-42° С жетеді, бейжай күйге түсіп, жемшөптен калады, тез арықтап, сауын сиырдың сүті кайтады. Аурудың бірнеше клиникалық түрі болады: тыныс мүшелері закымданады (ринотрахеит), жыныс жолдары қолдырап бөртеді, көзі зақымданады коньюнктивит, кератоконьюнктивит.
Жалпы алғанда осының бәрі аурудың негізгі респираторлық және генитальдік екі клиникалык түріне саяды. Жұқпалы ринотрахеиттің респираторлық түрі кезінде ауру басталған алғашқы күндері жануардың танауынан көп мөлшерде кілегейлі сора ағады, уақыт өте экссудатқа фибрин талшықтары, ал кейде қан араласады, әбден асқынған кезде фибринді іріңді жалқаққа айналады. Танаудьң, аңқаның кілегейлі қабықтары шектен тыс домбығып, ісінеді, көп жағдайда малдың каңсары канға кернеліп, қызарады, оны "қызыл танау" деп атайды. Жануардың тынысы тарылып, ентігеді, аузын ашып дем алады, аузынан сілекей шұбырып, жөтеледі. Қаңсары мен танаудың кілегейлі кабығында беті өліетті кабыршақпен көмкерілген ойылған колдырауықтар пайда болады. Жекелеген жануарларда коньюнктивит байқалады, буындары ісіп, ақсайды. Ауырған бұзаулардың іші өтеді.
Патологиялык-анатомиялық өзгерістер. Аурудың респираторлық түрінде кеңсірік қуысында, аңқада, кеңірдекте фибрин араласқан кілегейлі іріңді экссудат жиналады. Кілегейлі қабықтар ісініп, домбығады, өліеттенген, ойылған, қанталаған телімдері болады. Маңайындағы сөл түйіндері ьлғалданып, кызарады. Ауру асқынғанда қатарлы, іріңді қатарлы бронхопневмония байқалады. Жұқпалы ринотрахеиттің генитальдік түрінде жыныс мүшелерінің кілегейлі қабықтары домбығып, қолдырап, ойылады, асқынған кезде эндометрит кездеседі. Тастанды төл ісінген,бауырында өліеттенген ошақтар, бүйрек майында геморрагиялық экссудат болады. Гистологиялық зерттеу закымданған кілегейлі қабықтардың эпителийінде түзілген денешіктерді айқындайды.
Бұзау өкпесінің ИРТ кезінде өзгеруі
Балау. Клиникалық белгілері, індеттанулық деректер, патологиялық-анатомиялық өзгерістер арқьлы жұқпалы ринотрахеитке жорамалмен диагноз қойғанымен, оны растау үшін зертханалық тексерулер жүргізу қажет. Вирусологиялық зерттеуге ауру малдан танау қуысынан, көзден, қынаптан, үрпектен тампонмен сүртіп сұйық бөліндіні сіңіріп алады. Пышаққа ілінген немесе өлген малдан, өлгенінен кейін 2 сағаттан кешіктірмей кеңсіріктен, кеңірдектен, өкпеден, бауырдан, көкбауырдан, мидан, сөл түйіндерінен кесінді алады. Тастанды төлдің үлпершек ағзалары мен қағанақ қабықтарын алады. Вирус торша өсінділерінде бөлініп алынып, бейтараптау реакциясы мен иммунофлоуоресценция тәсілі арқылы айқындалады. Соңғы реакция арқылы вирустың антигенін патологиялық материалдан тікелей анықтауға болады. Қандағы антиденелерді анықтау үшін және ретроспективалық диагноз үшін бейтараптау реакциясы мен қосалқы гемагглютинация реакциясы қоданылды. Соңғы кезде бұл ауруды балау үшін иммуноферменттік әдістер сынала бастады. Ажыратып балау мақсатымен зертханалық зерттеулер парагрипке, вирустық диареяға, аденовирустық және респираторлық-синцитиялық инфекцияларға қатар жүргізіледі.
Емі. Емдік мақсатпен реконвалесценттердің қан сарысуы пайдаланьлады. Оны бұлшық етке 2 млкг дозада, бірақ 200 мл асырмай жібереді, екінші қайта 24-48 сағ. өткенде береді. Бактериялардан болатын асқьнудың алдын алу үшін, микробтардың төзімділігін тексеріп барып, антибиотиктер, сльфаниламидтер қолданады. Бұл дәрілерді топтық әдіспен аэрозоль арқылы, немесе бас-басына парентеральдік жолмен береді. Ауырған малдың жай-күйіне қарай қуаттандыратын және симптоматикалық препараттар қолданылады. Аурудың гентитальдік түрінде нитрофурандар мен сульфианиламидтер колданылады, антибиотиктер жақпамай және ертінді ретінде пайдаланылады. Барлық жағдайда да емнің нәтижесі малдың күтімі мен азықтың құнарлылығына байланысты.
Иммунитет. Аурып жазылған жануарда белсенді иммунитет қалыптасады. Аурудың респираторлық түрінен кейінгі иммунитет генитальдік түрімен ауырғандағыдан гөрі күштірек болады. Ауырғаннан кейінгі иммунитет 1,5-2 жыл сакталады. Жұқпалы ринотрахеитке қарсы тірі және өлтірілген вакциналар қолданылады. Өлтірілген гидроокись алюминийлі этанол вакцина арасына 1 ай аралатып 2 рет егіледі. Иммунитет мерзімі 6-7 ай. Тірі вакциналар иммунитетті тез және ұзақ мерзімге қалыптастырады. Интраназальдік әдіспен енгізгенде танаудың секретінде антиденелер түзіледі және қанда интерферон пайда болады. Мұндай әдіспен енгізілген вакцинаның әсері бұлшық етке жібергеннен гөрі жоғары болады. Тірі вакциналар бір валентті және екі валентті жұқпалы ринотрахеитке және парагрипке қарсы болады.
Дауалау және күресу шаралары. Сиырдың жұқпалы ринотрахеитінің алдын алудың негізінде басқа да вирустық иневмоэнгериттеріндегідей ветеринариялық-санитариялық және зоогигиеналық шаралар жатыр. Ең бастысы малды қалыпты күтіммен, жемшөппен қамтамасыз ету. Шаруашылықтың мал өсіру бағытына байланысты дауалық шаралар тиісті жүйемен жүргізіледі. Сүт өндірілетін кешенде шеттен әкелінген бұқаларды карантинде ұстап, жұқпалы ринотрахеитке тексеріп, еркін шағылыска жібермеу керек. Мал бордақылау кешендерінде "бос- бос емес" принципін қатаң сақтап, әлсіреген, күйі нашар жануарларды бөліп альп, оқшаулайды. Ауру шыға қалған жағдайда шаруашылыққа шектеу қойылып, індеттің тарап кетуіне карсы шаралар қолданылады. Ауырған малдарды бөліп алып, оқшаулап, емдейді. Қораны оқтын-оқтын дезинфекциялап, қалыпты микроклиматты сақтайды. Сау малдарды мүмкіндігінше белсенді, не енжар әдіспен иммундейді. Шектеуді соңғы ауырған жануар жазылған соң 30 күннен кейін алады. Бұл шаруашылықтан малдануға мал алуға, бұқалардың шәуетін пайдалануға шектеу алынған сон 2 ай өткеннен кейін рұқсат етіледі Ветеринариялық- санитариялық таза аймақтарда жүргізілетін алдын алу шаралары Инфекциялыќ ринотрахеиттің алдын алу шараларыныњ негізгі шарттары ірі ќара малдарын өсіру жєне бордаќылауда ветеринариялық-санитариялық шараларды ќатаң сақтау болып табылады.
Ветеринариялыќ-санитариялық талаптарға келесі шарттар кіруі тиіс:
1.шаруашылық субъектілерін инфекция ќоздырғыштарыныњ кіруінен саќтау;
2. организмнің резистенттілігін күшейтуге бағытталған шаралардың кешенін ұйымдастыру;
3. уақтылы диагноз қою, ауру малдарды анықтау және оқшаулау;
4. қоршаған ортадаѓы вирустарды залалсыздандыру;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz