Діни сана

Жоспар
Кіріспе

1 Анимизм
2 Мутазилиттер
3 Джайнизм философиясы

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Дін - әлемдік өркениеттегі барлық қоғамдық құрылыстарға тән тарихи, саяси -
әлеуметтік, дүниетанымдық және психологиялық құбылыс. Ол жалпы және
әлеуметтік философия, философия тарихы, әлеуметтану, антропология,
психология, лингвистика, жалпы тарих, этнология, археология және басқа да
ғылымдардың тоғысында айқындалды. дінді зерттеу адам, әлем, қоғам туралы
философиялық-дүниетанымдық мәселелерге сөзсіз сүйенеді.

Діни сана – жаратылыстан тыс күштерге, Құдайга деген сенімен туындайтын
көзқарастардың, идеялардың, нанымдардың, теориялардың жиынтығы. Діни
сананың құрылымына діни психология (діни идеялардың белгілі бір жүйесімен
байланысты стихиялық түрде қалыптасатын түсінікгердің, сезімдердің, көңіл-
күйлердің, әдет-дәстүрлердің жиынтығы) және діни идеология (діни идеялар
жүйесі, оны қалыптастыру және тарату ісімен діни ұйымдар, дінбасылар, діни
қызметшілер айналысады) кіреді. Діни идеологияның маңызды бөлігі болып
теология есептеледі, ол Құдай, оның қасиеттері, сапалары, белгілері туралы
ілімнің жүйелі баяндалуы және негізделуі.

Алиді жақтаушылар екі нүр деген (теория) көзқарас таратты, бүл
көзқарас бойынша: бірінші нүр Мұхаммед болса, екінші нүр Али еді. Солай
болғаннан соң Қүранға Алидің де атын пайғамбар ретінде ендіру керек еді.
Олар Алиді және оның үрпағын өздерінің заңды басшылары деп санап, сүнниттік
Халифтарға Мүхаммедтің қызы Фатима мен Алиден тараған үрпақтың 12 имамын
қарсы қояды. Шииалардың діни догмасының қүрастырылуы VII ғасырдың ортасында
Аббасид династиясында жасалды.
Ең үлкен қауымдары: қайсандықтар, зейдиттер, имамиттер, шектелген шииттер
және исмайллиттер.

Дінтану пән есебінде немесе жеке ғылым жүйесі болып XIX ғасырдың екінші
жартысында дүниеге келді. Дегенмен, дінтанудың қайнар көздері сонау
ортағасырлық христиан философтарының, мүсылман теологиясының құдайтанушылық
ізденістерінен бастау алады. Бастапқы құдайтанушылықты дінтанудың алғашқы
формасы деп айтамыз. Теология қүдайтану жолында тек догма ғана емес,
философиялық түрғыда дәлелдеуге, Құдайды абсолютті идея, әлемдік ерік,
әлдебір түр-түссіз парасатты негіз түрінде көрсетуге тырысатын қағидаларды
пайдаланады.

Ғылыми деректерге неандерталецтердің 100-40 мыңыншы жылда ғана пайда
болуы. Дін болса тек неандерталдық (орта тас дәуірде) кезінде пайда болуы
туралы дәлелденді. Сол кездегі ең бір қарапайым жэне жабайы діни сенімдер
фетишизм, тотемизм, магия жэне анимизм деп аталады. Фетишизм - (португ.сөзі
-сиқырлы зат) Тотемизм - өсімдіктер жэне жануарлардың адамға қанды туыстық
қатынасы бар деп түсіну Магия (грек. тіл. си-қыршылық, тәуіпшілік) Анимизм
(лат.-тіл.жан) - деген жан бар дегенге сену.

Терроризм (лаңкестік) – араб тілінде – қорқыту Шейх Ибн Баз да
террорист (лаңкес) деп басқа адамдарға заңсыз қысым көрсететіндерді,
заңсыз өлтіретіндерді және күпірлікте айыптайтындарды атаған. Ғулюу –
артық кетушілік, шектен шығушылық;Хауариж – (мұсылмандарды) үлкен
күнәлары үшін күпірлікпен айыптайтын және өздерімен келіспеген кез
келгеннің өмірі мен мал-мүлкін халал деп санайтын адамдар Хараба – тонау,
қарақшылық, өлтіру.Иғтияль – өзінің өлтірілуін күтпеген адамды
опасыздықпен (сатқындықпен) өлтіру

Анимизм (лат.-тіл.жан) - деген жан бар дегенге сену. Анимизмнің алғашқы
түрі аниматизм деп аталады. Аниматизмдік түсінік жан мен тән (дене) бірге
өмір сүреді. Тән өлсе немесе қираса, жан да өледі. Ал анимизмде жан
тәннен дербес өмір сүре алады. Мүндай түсініктің ертедегі адамдардың
көптеген құбылыстарды білмеуі, түсінбеуінің нәти-жесі.

Христиан діні - екінші әлемдік дін. Ол I ғасырда Рим империясының шығыс
өлкесінде, дәлірек айтсақ, Израильде (Палестинада) б.д.д. 30-100 ж. еврей
және басқа үлттардың арасында пайда болды. Православие-христианшылдықтың
Шығыс немесе Византиялық бөлігі, қазіргі кезде бір-біріне тәуелсіз
автокефальды 15 православие шіркеуі бар Католик шіркеуі және Католик ілімі
ертедегі Христиан дінінен бөлініп шыкты. IV г. Католикос деген ұғым грек
тілінде әлемдік, барлық деген мағына береді. Протестантизм, шығуы XVI
ғ. Батыс Европада капиталистік қатынастар тууына байланысты феодалдық
қүрылысқа қарсы,

Дінге деген анықтамаға келетін болсақ, ол күрделі іс жэне осы кезге
дейін беделді де, бір ауыздан беретін анықтама жоқ деуге болады. Әрбір діни
және ғылыми өкілдер өздерінің білімдік саласына субъективті баға беріп
дінді анықтайды.Философия лық тілмен айтқанда, дінге иррационалды (санаға
сыйымсыз, логиканың заңына бағынбайтын) және рационалды (зерделі, санаға
сыйымды) түрғыдан анықтама берүге болады. Соңғы жылдары дінге деген әралуан
көзқарастардың ішінен төрт бағыттағы топтар айқындала бастады: теологиялық,
философиялық, ғылыми жэне мәдениеттің салалары.

Буддизм философиясы ертедегі Үнді философиясынан негізделген. Ертедегі
Үнді философиясының негізі Веда (б.д.д. 1500 ж.) - брахмандардың киелі
кітаптарынан, өсиеттерінен құрастырылады. Европа философиясына ұқсап, Үнді
философиясы да діни мәселелермен шүғылданды. Айырмашылығы - Үнді
философиясы әлемдік циклдардың мәңгі екеніне сенді. Сол себептен олар
өздерінің тарихи философиясын құрастырған жок. Қоғам, мемлекет және
эстетика олар үшін окшау түрған ғылым болды.Үнді халкының тарихи дамуымен
байланысты олардың да философиясы үш дәуірден тұрады: 1) ведтік кезең;
мәңгі өмір сүретін космостың негізі 2) классикалык немесе брахмандық-
буддалық кезең; 3) индуистік кезең;

Мутазилиттер (араб, -бөлінгендер, окшауланғандар) Дамаскіде және Бағдат
халифатында ҮІІІ-ІХ гг. үлкен рөл аткарды. Бүндай атты олар аль Хасана аль
Басри. Мутазилит ілімі дәстүрлі Аристотель мен Неоплатоник философиясына
бейімделіп дамыды. Рационалды мутазалиттердің доктриналары ақылды сенімнен
биік койды. Олардың айтуынша, қандай бір көзкарас болмасын, әрдайым оның
ақиқаттылығына күмәндану керек. Мутазилиттердің дүниетанымдық көзкарасы
адамның өмір сүру максаты мен дүниеде алатын орнына үлкен көңіл бөлді.
Мутазилиттің тарихи тағдыры халифат тарихымен бірге болды. IX ғасырда
Мутазилиттің қаламы өзінің ең биік шыңына жеткен кезеңі еді. Ол ғасырда
Мутазилиттің ілімі Аббасид халифтің діни идеологиясы болды.

Теология (грек theos - қүдай және log - ілім, сөз, акыл,) Құдай туралы
дін ілімі, белгілі діннің ілімдерін жүйелеу деген түсінік береді. Қандай
бір теологиялық көзқарастың түрлері болмасын олардың бастарын біріктіретін
бір тәсіл, иррационалдық көзқарас арқылы жүріп жатады.Теологиялық анықтама
бойынша, Қүдай - реалды күш және адам өзінің өмір сүру процесінде онымен
қатынас жасайды. Дін дегеніміз - Құдай мен адамның кездесуі деп
түсіндіреді. Себебі дін дегеніміз (лат.се: religiaze) - байланыстыру сөзі
арқылы анықталады дейді. Олардың айтуы бойынша, дін деген үғым - Қүдайдан
келетін түсінік.

Буддизм Суддхонаның баласы Сиддхартхи Гаутаманың ілімінен (б.д.д. 563-
483 жж.) таралған дін деп есептеледі. Буддизм дінінің шығу себебі сол
кездегі Үнді мемлекетінің әлеуметтік-экономикалық жэне мәдени дағдарысқа
үшырап жатқан кезі болатын. Будда діні, оның негізгі идеалды қөзқарастары
таптық қоғамның шығуына, дамуына жол беріп отырды. Сол кездегі рулық-
брахман дініне оппозиция болған Будда діні варна-касталық бөлуге қарсы
шығып, елдердің басын біріктіруге талпынды. Будданың ашқан өмір ақиқаты
немесе ілімінің негізі - азап шегу-шілік, ол төрт игілікті ақиқаттан
түрады. Бірінші ақиқат, өмір сүру азап шегу болып табылады. Екінші акиқат,
азап шегудің себептері адамның тілегі мен қүмарлығына байланысты болды.
Үшінші ақиқат, азаптан құтылудың жолдары

Орта ғасырда мұсылман әлемінде білім және дін, дінсіз көзқарастар
(ілімдер) барлығы бірдей сыналды. Керек болса дінсіз білім (светский) кең
масштабта тарады және оны сыйлады.Көптеген діни топтар, мектептер,
секталар, діни ағымдар араб-мүсылман өркениетінде, осы топтардың
диспутынан, айтыс-тартысынан, әсті-әсті мүсылманның теологиясы калыптасып,
оның атын Калам (грек. -логос) деп атады. Калам Исламдағы еркін
ойлаушылықтың логикалык және тарихи бірінші философиясының формасы болды.
Ол Ислам догматтарына дінді катып калған сокыр догмамен емес ақылмен
қабылдап, түсіндіру керек екендігін көрсетті. Қаламның негізгі тезисі: Тек
жалғыз акылдың соңымен жүр. Қалам бірінші саудалык теология -
(спекулятивная теология) деп айту, себебі көптеген діни догмаларға
рационалды тұрғыда мазмұн береді. Құран - Құдай сөзі.

Джайнизм философиясы.
Джайнизм –Джина-жеңіс) философиясының негізін қалаған Махавира деген ойшыл.
Джайнизм жеңіс сөзінен шыққан.Адам кінді жеңу керек? Басқаларды ма, әлде
бүкіл Дүниені ме?-Жоқ, бұл дүниедегі дшынайы жеңіс-ол адамның өзін-өзі
жеңуі. Жжайнизм философиясында 9 ұғым бар. Олар-тірі (джива), өлі(аджива),
ізгі, күнә, жанның бұзылуы(ашрава) самвара-жанның тазалануы, тәуелділік,
карманы бұзу-нирджара, жанның денеден құтылуы-босауы. Джайнизмнің үш
марданы, ол-дұрыс сенім, дұрыс білім, дұрыс жүріс-тұрыс. Адам өзін-өзі
жеңуі үшін бірнеше қағидаларды ұстануы керек. Олар:апариграха-дүниедегі
заттарға қызықпау, сатья-әрқашанда шындықты айту, ахимса-ешнәрсеге зәбірлік
жасамау,астея-ұрламау. Сонымен, джайнизм философиясының гуманистік
моральдік құндылықтары-ұлы үнді халқының рухани ақмаржаны, ол бүгінші таңға
шейін қоғамдық сананың ажырамас бөлігі.

Қазақстан Республикасы – зайырлы, демократиялық мемлекет және мұнда әрбір
адамға ар-ождан бостандығына кепілдік беріледі, сондай-ақ барлық
конфессиялардың ұстанушылары заң алдында тең болып саналады.
Қазақстан мемлекетінің дінге байланысты заңнамалық актілерінің алғашқысы –
1992 жылдың 15 қаңтарында Діни сенім бостандығы және діни бірлестіктер
туралы қабылданған Заңы болып табылады. Аталған Заңның талаптарына
сәйкес, Қазақстан Республикасының, сонымен қатар басқа мемлекеттердiң
азаматтары және азаматтығы жоқ адамдар кез келген дiндi еркiн ұстануға
немесе ешқайсысын ұстанбауға құқылы, құдайға құлшылық жасауға, дiни жоралар
мен рәсiмдерге, дiндi оқып-үйренуге қатысуға немесе қатыспауға оларды
күштеп мәжбүр етуге жол берiлмейдi. Заң күшіне енген бері тәуелсіздік
жылдарында 6 рет өзгерістер енді. Өзгерістердің негізгі мақсаты діни
бірлестіктердің қызметіне қатысты кейбір мәселелерді реттеуге бағытталды.
Аталған өзгерістердің нәтижесінде демократиялық діни заңнамадағы діни
сенім бостандығы қағидаларын жетілдіріп толықтырып отырды. Күннен-күнге
жаңалықтар мен өзгерістерге толы әлемде заңныңда жаңартылып отыруы табиғи
құбылыс.
Мәдениеттегі діннің рөлін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.