Мемлекеттiк бюджеттің негізгі мәселелері мен шешу жолдары

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кiрiспе

Ι. Мемлекеттің қаржы жүйесі мемлекеттік бюджеттің теориялық негiзi

Мемлекеттiк бюджеттің экономикалық мәнi . . .
Мемлекеттiк бюджеттің кiрiсi мен шығыстары . . .

және олардың құрылымдары. .

ΙΙ. Оңтүстік Қазақстан облысының бюджетiнің кiрiстерi мен шығыстары және оның құрылу принциптерi

Оңтүстік Қазақстан облысының кiрiстерi мен шығыстары

және оның құрылу принциптерi . . .

2. 2. Оңтүстік Қазақстан облысының бюджеттiн құрылуын талдау және

тапшылығының негiзгi себептерi мен оны жою көздерi . . .

ΙΙΙ. Мемлекеттiк бюджеттің негізгі мәселелері мен шешу жолдары

3. 1. Мемлекеттiк бюджеттің негізгі мәселелері болу себептерi……… . . .

3. 2. Мемлекеттiк бюджеттің негізгі мәселелерін шешу жолдары . . .

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер тiзiмi . . . …

Кiрiспе

Экономикалық категория ретiнде мемлекеттiк бюджет қоғамдық өнiм құнының мемлекеттің орталықтандырылғын қаражат қорын құру жолымен жоспарлы түрде бөлу, қайта бөлу процесiнде және оны ұдайы өндiрiстi ұлғайту, қоғамдық қажеттердi қанағаттандыруға пайдалану барысында мемлекет пен қоғамдық өндiрiске басқа да қатысушылардың арасында қалыптасқан ақша қатынастарын белгiлейдi.

Бюджет экономикаға бюджет механизiмi арқылы ықпал етедi. Мұнда бюджеттің бүкiл экономикаға ықпал құралы ретiндегi рөлi көрiнедi. ″Бюджет механизiмi″ -мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын құру және пайдалану формалары мен әдiстерiнің жиынтығы. Экономиканы реттеу орталықтандырылған қаражат қорының көлемiн белгiлеу, оны құру, пайдалану формалыры мен әдiстерiн реттеу, бюджеттi құру және орындау процесiндегi қаржы ресурстарын қайта бөлiске салу жолымен жүзеге асырылады.

Мемлекеттің негiзгi қаржы жоспарының көрсеткiштерi республика Жоғарғы Кеңесiнің жыл сайын қабылдайтын ″мемлекеттiк бюджет туралы″ заңына сәйкес мiндеттi түрде орындалуы тиiс.

Қазақстан Республикасы аумағында орналасқан барлық меншiк формасындағы кәсiпорындар, бiрлестiктер мен шаруашылық жүргізушi субъектiлер республикалық бюджетке, кеден тарифтерiне сәйкес ұлттық валютамен экспорттық және импорттық баж салықтарын төлейдi.

Мына қорларға түсетiн және олардан аударылатын қаражат республикалық бюджеттің кiрiсi құрамында ескерiледi.

Ал, шығысына келетiн болсақ Қазақстан Республикасының халықтарын әлеуметтiк, экономикалық қорғау мақсатында жұмсалады.

Ι. Мемлекеттің қаржы жүйесі ретіндегі мемлекеттік бюджеттің теориялық негізі

1. 1. Мемлекеттiк бюджеттің экономикалық мәнi

Мемлекеттiк бюджеттің экономикалық мәнi сан алуан қаржы баланстарында жекелеген ерекшеiктерi белгiленетiн айырықша салалары бар. Мәселен, мемлекеттiк кәсiпорындармен, ұйымдармен және халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары қоғамдық өнiмдi құндық бөлудің айырықша саласын құрайды. Бұл қатынастар қоғамдық қажеттердi өтеуге арналған, орталықтандырылған қаражат қорын құрап, пайдалануға байланысты. Бұл процесс мемлекеттің тiкелей қатысуымен жүзеге асырылып отырады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы ″Мемлекеттiк бюджет″ деп аталған ұғымның экономикалық мазмұнын құрайды.

Мемлекеттiк бюджет экономикалық қатынастардың жиынтығы ретiнде объективтiк сипатқа ие. Оны бөлудің дербес саласы ретiнде өмiр сұруiн қоғамдық өндiрiстің өзi айқындайды. Оны жоспарлы дамыту орталықтандырылған ресурстарды қаже етедi. Қаражатты орталықтандыру бүкiл халық шаруашылығы ауқымында қорлардың ұздiксiз айналымын ұйымдастыру үшін, жапы экономиканың жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету үшін қажет. Арнайы бюджет саласының құндық бөлiнiсi мемлекеттің табиғаты мен қызметiнен туындайды. Мемлекет қаржыландыруға бүкiл қоғам ауқымында әлеуметтiк-мәдени шаралар өткiзуге, қорғаныс мiндеттерiн шешуге, мемлекеттiк басқарудың жалпы шығындарын жабуға орталықтандрылған қаржыны қажет етедi.

Сөйтiп, мемлекеттiк бюджет Ұдайы өндiрiстің қажеттерiнен, мемлекеттің табиғатынан объективтi қажеттiлiк туындайтын болып табылады.

Экономика қазiргi жағдайында орталықтандырылған қаржы ресурстары мемлекетке қоғамдық өндiрiс қарқынын қамтамасыз ететiн салалық және аумақтық құрылымдар құрып, iрi әлеуметтiк өзгерiстер жүргізуге мұмкiндiк бередi. Орталықтан бөлiнетiн қаржының көмегiмен қаражат экономиканың басты учаскелерiнде шоғырланып, мемлекеттің экономикалық және әлеуметтiк саясатын жүзеге асыруға жағдай жасайды.

Сөйтiп, құндық бөлiнiстің айырықша бөлiгi ретiнде ″Мемлекеттiк бюджет″ айырықша қоғамдық арналымды жалпы мемлекеттiк қажеттердi қанағаттандыруға қызмет етедi.

Нақты, объективтi бөлiстің қатынастардың формасы болғандықтан айырықша қоғамдық арналымды орындай отырып, мемекеттiк бюджет экономикалық категория ретiнде көрiнедi.

Қаржы қатынастарының жиынтығы ретiнде мемлекеттiк бюджетте қаржы категориясына тән сипттар бар.

Бюджет қатынастары бөiстiк сипатта мақсатты ақша қорларын құрап, пайдалану арқылы жүредi. Сонымен қатар, бюджеттiк қатынастардың белгiлi бiр ерекшелiктерi болады. Бiрақ ол ерекшелiк қаржыға тән сипат шегiнен шықпайды. Мемлекеттiк бюджет құн бөлiнiсiнің айырықша саласы ретiнде мынаармен сипатталады:

жиынтық қоғамдық өнiмнің мемлекет қоында жинақталып, қоғамдық қажеттердi өтеумен байланысты бөлiс қатынастарының айырықша экономикаық формасы боып табылады;
құнды жасап, оны тұтыну процессiн бедерлейтiн материадық өндiрiс қаржысымен құнды тұтынуға қызмет ететiн өндiрiстен тыс сала қаржысынан айырмашылығы бюджет халықшаруашыығы салалары, аумақтар, экономика секторлары, қоғамдық қызмет салалары арасында құнды қайта бөiске салуға арналған.

Қоғамдық өнiмнің тауар формасындағы қозғалысы мен тiкелей байланысы жоқ құнды бөлiсi, одан алашақтау жүзеге асырылады, ал материалдық өндiрiспен өндiрiстен тыс салаларда қаржы қатынастары тауар -ақша қатынастарымен астасып жатады.

Кез келген басқа экономикалық категория сияқты, мемлекеттiк бюджет өндiрiстiк қатынастарыды бейнелеп, соған лайық метериалдық -заттық көрiнiс табады. Бюджет қатынастары мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорында -бюджет қорында заттанады. Нәтижесiнде қоғамда жүрiп жатқан нақты экономикалық процестерi мемлекет жұмылдырып, пайдаланатын қаражат тасқынынан көрiнедi. Бюджет -қоры қоғамдық өнiммен ұлттық табыстың құндық бөлiнiсiнің тиiстi кезеңдерiнен өтiп, ұдайы өндiрiстi ұлғайтып, халыққа әлеуметтiк- мәдени қызмет көрсету, қорғаныс, басқару жөнiнде қажеттердi қанағаттандыру үшін мемлекет қарамағына түскен бөлiгiнің объективтi алғы-шарты бар экономикалық формасы. Бюджет қорын қалыптастыру мен пайдалану, бөлу және қайта бөлуге байланысты болатын құн қозғалысының процесiн бiлдiредi.

Бюджет экономикаға бюджет механизiмi арқылы ықпал етедi. Мұнда бюджеттің бүкiл экономикаға ықпал құралы ретiндегi рөлi көрiнедi. ″Бюджет механизiмi″-мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын құру және пайдалану формалары мен әдiстерiнің жиынтығы. Экономиканы реттеу орталықтандырылған қаражат қорының көлемiн белгiлеу, оны құру, пайдалану формалыры мен әдiстерiн реттеу, бюджеттi құру және орындау процесiндегi қаржы ресурстарын қайта бөлiске салу жолымен жүзеге асырылады.

Өндiрiс құрал-жабдықтарына мемлекеттiк меншiктің әзiрше, басым болуы шаруашылықты ұйелстiре жүргізудi қажет етедi. Мұның өзi бюджет қатынастарының жұмыс iстеуiнің жоспарлы мақсатын алдын ала айқындайды. Бюджет байланыстарының мақсаты сипаты, мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қоры қозғалысының осыған ұқсас формасы бюджет байланыстарын тиiстi қаржы құжаты- елдің негiзгi қаржы жоспарында бейнеленетiндiгiне жеткiзедi. Онда бюджеттің экономикалық мазмұнын құрайтын бөлiс процестерi қарастырылады, кiрiстер және шығыстардың баптары мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын қалыптастыру көздерi мен жұмсалу бағыттарын көрсетедi. Негiзгi қаржы жоспары мемлекеттің жоспарлы қызметiнің нәтижесi; қоғамның барлық мұшелерiнің мұдделерiн бейнелейтiн мемлекет еркi бейнеленедi.

Қоғамдық ұдайы өндiрiстегi мемлекеттiк бюджеттің рөлi, ең алдымен өндiрiлген ұлттық табыстың 39%-нің жалпы қоғамдық өнiмнің 18%-iн бөлуге және қайта бөлуге түсуiнен көрiнедi. Ол, жоғарыда аталып өтiлгендей қаражатты елдің халықшаруашылығы салалары, қоғамдық қызмет саласы, өндiрiс секторлары, экономикалық аудандары мен аумақтары арасында бөледi.

Бүкiл халықшаруашылығының бюджетi болғандықтан, мемлекеттiк бюджет экономикаға тұтас ықпал жасайды.

Мемлекеттiк бюджет материалдық өндiрiс саласында оның өсуiнің стимуляторы ретiнде зор рөл атқарады. Бюджет қаржысы жеке (жеке кәсiпорындар шеңберiнде) және қоғамдық (бүкiл халық шаруашылығы ауқымында) қорлар қозғалысын қамтамасыз ету үшін пайдаланылады.

Кәсiпорындардағы кұрделi жұмсалымдары мен айналым қаржысын бюджеттен қаржыландыру, операциялық және басқа шығындарын жабу бюджетке жеке кәсiпорындардың өзiндiк айналым қораларына қосылып, оның iркiлiссiз бiрқалыпты жүруiне мұмкiндiк бередi.

1. 2. Мемлекеттiк бюджеттің кiрiсi мен шығыстары және олардың құрылымдары

Бюджет кiрiсi мемлекет кiрiсiне қарағанда барынша тар мағынада болып келедi. Бюджеттің барлық денгейiндегi билiктің қаржылық қаражатынан бөтен мемлекеттiк бюджеттен тыс қорлар мен бүкiл мемлекеттiк сектордың ресурстарын қамтиды.

Бюджеттің басты материалдық көзi-Ұлттық табыс. Егер қаржылық қажеттiлiктi жабу үшін жеткiлiксiз болса, мемлекет Ұлттық байлықты да тартады.

Мемлекеттiк билiк органдарының Ұлттық табысты қайта бөлу үшін және бюджеттiк кiрiстi құруға қолданылатын негiзгi әдiстерiнің бiрi -салықтар, мемлекеттiк несие мен ақша эмиссиясы болып табылады. Елдер бойынша және уақыт бойынша олардың арасындағы қатынастары да тұрлiше болып келедi. Елдегi экономикалық жағдайлармен айқындалады, экономикалық, әлеуметтiк және басқа да қарама -қайшылықтарға да байланысты, мемлекеттің қаржылық және қаржылық саясаты жағдайына да байланысты.

Басты әдiсi ұлттық табысты қайта бөлу-салықтар бюджет кiрiсiнің басты ұлесiн қамтамасыз етедi;
Келесi өзiнің қаржылық жағдайынан бюджет кiрiсi болып келетiнi мемлекеттiк заемдарды алудың екi жолы бар:

а) мемлекет атынан құнды қағаздар шығару жолымен жеке және заңды тұлғалардан алынған мемлекеттiк заемдар;

б) орталық және басқа да несиелiк мемлекеттерден алынған несиелер.

Кездейсоқ жағдайлар болғанда салықтық төлемдер алуға мемлекеттің мұмкiндiгi болмағанда қағаз ақша эмиссиясына жұгiнедi.

Бюджет табыстары тұрлi белгiлерi бойынша жiктеледi. Құрылу көздерi бойынша олар заңды тұлғалардың салықтарына халықтан алынатын салыққа, заемдерге, мемлекеттiк меншiктi сатудан түскен түсiмдерге және тағы басқаға бөлiнедi.

Алу әдiстерi бойынша -салықтық, салықтық емес, салық түрлерi бойынша -акциздерге қосымша құн салығына, табыс салығына, кiрiс салығына және тағы басқаға бөлiнедi.

Қоғамның экономикалық өмiрiнде бюджеттiк шығындардың ролi мен мәнiн айқындау үшін олардлың айқын белгiлерiн қарай жiктейдi. Теория мен тәжiрибеде бюджет шығындарын жiктеудің бiрнеше белгiлерi бар. Ең алыдмен бюджет шығындарына экономикалық жiктеу қолданылады, олардың ұлғайған ұдайы өндiрiсiнің барысына әсерiн көрсетедi. Бұл жағдайда ағымдық және капиталдық бюджет шығындарына бөлiнедi. Ақша қаражаты бағытталатын қоғамдық қызмет саласын көрсететiн бюджет шығындарының қызметтiк жiктелуiнің мәнi зор.

Ведомствалық жiктеуi- бюджеттiк ассигнования алатын заңды тұлғаларды немесе мемлекеттiк мекемелердi сай келерлiк министрлiктерге бөлуге мұмкiндiк бередi. Бюджет шығындарын бұл ай жiктеу, басқару жұйесiнің өзгеруiмен байланысты, шығындар құрылымындағы ұлкен өзгерiстердi көрсетедi.

Мақсаттық бағытына қарай жiктеу, яғни жұмсалуының нақты тұрiне қарай шығындарын жiктеу, бюджет қаражатын тиiмдi қолдану үшін алдын-ала жағдайын туғызады, бюджеттiк ассигнованияны ықшамды түрде бақылау мен тиiмдi жүзеге асыру үшін қажеттi база болып келедi.

Шығындарын аумақтық жiктеу-Қазақстан Республикасының мемлекеттiк басқару деңгейiне сай бюджет шығындары мемлекеттiк бюджет және жергiлiктi жергiлiктi бюджет шығындарына бөлiнедi.

Мемлекеттің ақшалай қаражаттарының орталықтандырылған қорын жасаумен және пайдаланумен байланысты бюджеттің қызыметi айрықща эканомикалық формалар арқылы атқарылады. Олар құндық бөлiнiстің жеке кезеңдерiн көрсетедi.

Екi категорияда объективтi және бюджет секiлдi өздерiнің арнайы қоғамдық мiндеттерi бар: кiрiстер мемлекетке қажзеттi қаражатпен қамтамасыз етсе, шығыстар орталықтандырылған ресурстарды тиiстi мемлекеттiк қажеттерге бөледi.

Кiрiстер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы мемлекеттің нақты әлеуметтiк -экономикалық, тарихи жағдайда жүзеге асыратын iске асыру бағыттарына байланысты соның өзiнде мемлекет кiрiстердi қалыптастырып, шығындарды жұмсаудың нақты жағдайға сәйкес формалары мен әдiстерiн пайдаланады. Мемлекеттiк бюджет кiрiстерiнің көздерi әдетте, салықтар немесе төлемдер болып табылады. Мысалы, бұрынғы Кеңес Одағында - мемлекеттiк бюджетке қаржы түсiмдерiнің басты көзi кәсiпорындар мен ұйымдар пайдасынан алынатын төлемдер мен айналым салығының түсiмдерi болып келедi. Бұл төлемдер экономикалық мәнi жағынан салықтық түсiмдер болып табылғанымен, ресми түрде олай саналмайды. Сол сияқты 1991 жылға дейiн формальдi түрде салықтар қатарына жатпағанымен iс жұзiнде өнiм мен оны өткiзу бағасының құрамына енетiн, жанама түрде халық төлейтiн әлеуметтiк салықтандыруға (10%-ке дейiн) бөлiнген қаражаттар бюджетке түсетiн. Халық шаруашылығы дамуының қазiргi кезеңiнде республикалық бюджеттің кiрiсi мыналардың есебiнен қалыптасып отыр:

қосылған құнға салынатын салық;
акциздер;
меншiк формаларына қарамастан кәсiпорындардың, бiрлестiктер мен ұйымдардың, (соның iшiнде шетелдiк және бiрлескен кәсiпорындардың) пайдасына салынатын салық;
жер салығы;
тiркелген (ренталық) төлемдер;
құнды қағаздармен жасалынатын операцияларға салынатын салық;
Қазақстан республикасының 1992 жылғы мемлекеттiк iшкi Ұтыс заемының қазыналық бондарын өткiзуден түскен табыстар;
Қысқа мерзiмдi қазыналық вексельдердi аукциондарда сатудан алынған табыстар;
Мемлекеттiк мүлiктi өткiзуден түскен түсiмдер;
Басқа да жалпы республикалық салықтар, алымдар мен салық алынбайтын әртұрлi төлемдер;
Сыртқы экономикалық қызметтен түсетiн табыстар (экспорттық және импорттық баж салығы, импорт бойынша сатып алынған бiрiншi қажеттегi тауарды сатудан түскен түсiмдер) .

Мына қорларға түсетiн және олардан аударылатын қаражат республикалық бюджеттің кiрiсi құрамында ескерiледi.

Жер қойнауын қорғау және минералдық шикiзат базасын ұдайы толықтыру қоры;

Экономиканы өзгерту қоры;

Жол қоры;

Жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттiк қоры;

Кәсiпкерлiк қолдану және бiрлестiк қоры;

Табиғат қорғау қоры;

1994 жылға раналған республикалық бюджетке келiп түсетiн табыстар көздерi бойынша -салықтар, алымдар мен басқа түсiмдер оның кiрiсiнің 40 пайызынан астамын мақсатты қаржыландыру қоралары 50 және сыртқы экономикалық қызметiнің кiрiсi 6, 3 пайызын құрайды.

Жергiлiктi бюджеттердің кiрiстерi Қазақстан Республикасының заңдарында бекiтiлген көздер және жалпы ақша есебiнен құралады.

Қазақстан республикасы азаматтарының шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ адамдардан алынатын табыс салығы, мемлекеттiк баж салығы, су үшін төлем және табиғи ресурстаға салынатын салық, орман табысы, жалпыға бiрдей мiндеттi жергiлiктi салықтар мен алымдар ставкаларвн жергiлiктi әкiмдер айқындайтын жергiлiктi салықтар мен алымдар, Қазақстан республикасының 1992 жылғы мемлекеттiк iшкi заемын орналастырудан түсетiн түсiмдер, алымдар мен салық салынбайтын әртұрлi төлемдер толығымен жергiлiктi бюджеттердің есебiнен есептелiнедi; республикалық бюджетке есептелетiн жекелеген табыс түрлерi Бұған қосылмайды. Жалпы мемлекеттiк салықтар, алымдар мен теөлемдер бөлiгiнің мөлшерiн Қазақстан Республикасының Жоғарғы Кеңесi белгiлейдi.

Мемлекеттiк бюджеттің шығыс бөлiгi көптеген бағыттарды қамтиды. Олар iрiлендiрiлiп, былай бiрiктендiрiледi: халық шаруашылығын қаржыландыруға бөлiнетiн қаржы бүкiл шығыстардың 19 пайызын құрайды;

Әлеуметтiк- мәдени шараларды қаржыландыруға бөлiнетiн қаржы- 6 пайыздан астамын құрайды.

Қалған қаржы мемлекеттiк үкімет, мемлекеттiк басқару, сот органдарымен прокуратураны, құқық қорғау органдарын ұстауға, қорғанысқа жұмсалады.

Қаржының бiр бөлiгi министрлер кабинетiнің резерв қорын құрауға, мемлекеттiк борышты ақтауға және басқаларға жұмсалады.

Республика бюджетiнің шығыс бөлiгiнің құрамы мен құрылымы- әлеуметтiк- экономикалық бағыты бөлекше: әлеуметтiк-мәдени шараларды қаржыландыруға 6, 4 % мемлекеттiк үкімет органдарын, сот органдарын және прокуратураны ұстауға- 0, 8 %. Қаржы резервiн құру және мемлекеттiк борышты атқаруға шығындар қарастырылады. Халық шаруашылығын және әлеуметтiк -мәдени шараларды қаржыландыру шығындарының едәуiр бөлiгi субвенция формасында төменгi бюджеттерге жiберiледi.

Кiрiстер мен шығыстардың тәптiштелген тiзiмi мен топтамасы бюджет жiктемесiмен айқындалады. ″Бюджет жiктемесi″-Бұл мемлекеттің қаржы органдардың бүкiл бюджеттiк қызметiнің негiзiн қалайтын бюджеттің кiрiстерi мен шығыстарының жұйеленген экономикалық топтамасы.

Бюджет жiктемесi мемлекеттің экономикалық және әлецуметтiк дамуының жоспарлы, болжамдары мен бағдарламалары министрелер мен ведомствалар, ұйымдар мен мемлекеттердің қаржы жоспарларының бюджеттің байланысын қамтамасыз етедi, жеке сметалар мен қаржы жоспарларын жиынтық сметаларға және жоспарларға бiрiктiруге мұмкiндiк бередi, жиынтық жоспарлар мен бюджет жазбаларының байланысын қамтамасыз етедi.

Бюджет жiктемесiнің бөлiм, тарау және баптары болады. Бюджет кiрiстерiнің жiктемесiнде бөлiмдер кiрiстердің (қосылған құнға салынатын салық, халықтан алынатын мемлекеттiк салықтар және тағы басқа) тараулар әрбiр бөлiмде өзiндiк мәнге ие: мысалы ″қосылған құнға салынатын салық″ бөлiмiнде тараулар өнiм өндiретiн және осы салықты арнайы бөлiмдер бойынша төлейтiн халық шаруашылығы кешендерiн анықтайды. Сыртқы экономикалық қызметтің кiрiстерiн есептейтiн бөлiмде импорт және экспорт баж салықтары, тауар айырбасы операцияларынан түсетiн кiрiстер, биржа операцияларынан түсетiн түсiмдерге және тағы басқа тарауларға бөлiнедi.

Шығыстар жiктемесiнде бөлiмдер қаражаттардың негiзгi бағыттарын көрсетедi. Мысалы: 100 бөлiм ″халық шаруашылығы″, 150 бөлiм ″сыртқы экономикалық қызметпен байланысты шығындар″, 200 бөлiм ″ағарту″, 201 бөлiм ″мәдениет және бҰқаралық ақпарат құралдары″, және тағы басқаны көрсетедi. Ал тараулар Ұйымдар мен кәсiпорындар бiр тұрпатты мекемелер, сондай-ақ шығындар мен шаралар түрлерi бойынша шығындарды бiлдiредi.

Кәсiпорындар мекмелер мен ұйымдар үшін кiрiстердi есептейдi және бөлiмдер мен тараулар тұрғысынан шығындарды қаржыландыру тараулар бойынша жүргізiледi.

Кәсiпорындар, мекемелер мен ұйымдарды қаржыландыру шығындардың жеке түрлерiн анықтайитын баптар бойынша жүргізiледi: еңбек ақы қоры (еңбекке ақы төлеу), жалақы есебi, кеңсе және шаруашылық шығындары, құрал-жабдықтар сатып алу кұрделi жұмысалым, кұрделi ғимараттарды жөндеу және тағы басқалары.

Бюджеттiк жiктелу- қызметтiк, ведомстволық және экономикалық сапасы бойынша Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлiктерi бекiткен бюджетке түсу және бюджеттен жұмсалу топтамалары болып келедi.

Облыс бюджетi - бiр-бiрiнің арасындағы өзара жатқызылатын операциялар есебiнсiз жасалған облыстық, халалық және аудандық бюджеттің жиынтығы.

Бюджеттiк бағдарлама- айқын бiр мемлекеттiк қызметтi орындау бойынша iс шаралар жиынтығы.

Бюджеттiк процедура - бюджеттi жасау, қарау, бекiту, қолдану бойынша, оның орындалуы бойынша есебiн бекiтудегi мемлекеттiк органдар мен қызметтiк тұлғалардың қызметтерiн заң өкiлдерiмен белгiлеу.

Үкiметпен кепiлдендiрiлген қарыз- Қазақстан республикасының үкіметiнің кепiлдiгi бар, айқын бiр уақытта игерiлген сомма және қайтарылмаған, өтелмеген заемдар.

Мемлекеттiк құнды қағаздар -үкiметтің және жергiлiктi атқарушы органдардың шығарған құнды қағаздарын және Қазақстан республикасы Ұлттық банкiнің құнды қағаздары.

Мемлекеттiк бюджет- бiр -бiрiмен өзара жатыстырылу есебiнсiз, республикалық жергiлiктi бюджеттер жиынтығы.

Бюджеттер тапшылығы - шығыстар көлемiнің бюджеттен қайтарымды негiзде бөiнген кредиттердің бюджетке түсетiн түсiмдердің жалпы сомасынан асып кетуi. Бекiтiлген республикалық бюджет тапшылығының мөшерi ұлттық валютамен және iшкi жалпы өнiмге қатысты процестен, ал жергiiктi бюджеттің тапшылығы ұлттық валютамен көрсетiледi.

Бюджет кiрiстерi- салықтардан, алымдар мен бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдерден алынатын түсiмдердің салыққа жатпайтын және өзге де түсiмдердiң, сондай-ақ бюджетке қайтарылмайтын негiзде кеiп түсетiн капитамен жасалынатын операциялардан түсетiн кiрiстердің көлемi.

Жергiлiктi бюджеттер - облыстық бюджеттер арнаулы экономикалық аймақтардың қаржы қорлары қалалардың (аудандық маңызы бар қалалардан басқа) қала аудандарды қоспағандағы, аудандардың бюджеттерi; жергiлiктi атқарушы органдардың қарыз ауы - облыстар, Астана және Алматы қалаары әкiмдерiнің жергiлiктi атқарушы органдардың шарты немесе бағалы қағаздарды нысанадағы заемдарда тарту, алу, орналастыру, қызмет көрсету және өтеу процесi. Бюджеттiк профициттiк пайдалану - борыштың негiзгi соммасын қайтаруға жiберiлетiн бюджет профицитiнің заем қаражаттары түсiмi шегерiлген көлемi.

Мемлекеттiк бюджет бiртұтастық, толықтық, нақтылық, жариялылық принциптерiне негiзделедi. Бiртұтастық принципi-бюджет жұйесiнің ұйымдық эканомикалық орталықтандыру дәрежесiн бiлдiредi. Бұл принцип бұрынғы Кеңес Одағының бюджет жұйесiнде неғұрлым айқын аңғарылатын. Қазiргi уақытта жергiлiктi органдардың дербестiк алып, оларға қаржы ресурстарын пайдалану жөнiнде бiршама құқықтар берiлуiне байланысты әлсiреп отыр.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.