Қазалы аграрлы – техникалық колледжі ақпаратында ҚР индустриялды-инновациялық дамуы үшін жұмысшы кадрларды дайындаудың тиімді механизмі
КІРІСПЕ
1. Кәсіптік оқытудың психологиялық.педогогикалық аспектілері
1.1 Кәсіби колледждердің оқу бағдарламасында психологиялық .педагогикалық негізі
1.2 Жұмысшы кадрлар даярлаудағы дуальді білім беру жүйесі шет елде қолданылуы
2 Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1 Кәсіптік оқыту әдістемесіне талдау
2.1.1 Өндірістік оқыту мен ұйымдастырылған оқу түрін жобалаудың әдістемелік ерекшеліктері
2.1.2 Қазіргі замандағы оқыту технологиялары
2.2 Технологиялық бөлім
2.2.1 Қазалы аграрлы . техникалық колледжіне жалпы сипаттама
2.2.2 Қазалы аграрлы . техникалық колледжінің мақсаттары мен міндеттері
2.2.3 Колледждің техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі
2.3 Арнайы бөлім. Қазалы аграрлы . техникалық колледжі ақпаратында ҚР индустриялды.инновациялық дамуы үшін жұмысшы кадрларды дайындаудың тиімді механизмі
2.3.1 Студенттердің кәсіби даярлығын жетілдірудегі дуальдік оқыту жүйесінің тиімділігі
3. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы
3.1 Еңбекті қорғау бойынша ұйымдастыру шаралары
3.2 Қазақстан Республиканың еңбек кодексінің негізгі шарттары
4. Экология және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі
4.1 Қазалы аграрлы.техникалық колледжінің экологиялық проблемалары және шешу жолдары
4.1.2 Колледждің санитарлық . эпидемиологиялық талаптары
4.2 Қазалы агарлы.техникалық колледжінің техникалық қауіпсіздік шаралары
4.2.1 Механикалық жарақаттардан қорғану
4.2.2 Өртке қарсы шаралар
4.2.3 Электр қауіпсіздікті қамтамасыз ету
5. Экономикалық бөлім.
5.1 Колледждің қаржылық ахуалы
ҚОРЫТЫНДЫ
1. Кәсіптік оқытудың психологиялық.педогогикалық аспектілері
1.1 Кәсіби колледждердің оқу бағдарламасында психологиялық .педагогикалық негізі
1.2 Жұмысшы кадрлар даярлаудағы дуальді білім беру жүйесі шет елде қолданылуы
2 Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1 Кәсіптік оқыту әдістемесіне талдау
2.1.1 Өндірістік оқыту мен ұйымдастырылған оқу түрін жобалаудың әдістемелік ерекшеліктері
2.1.2 Қазіргі замандағы оқыту технологиялары
2.2 Технологиялық бөлім
2.2.1 Қазалы аграрлы . техникалық колледжіне жалпы сипаттама
2.2.2 Қазалы аграрлы . техникалық колледжінің мақсаттары мен міндеттері
2.2.3 Колледждің техникалық және кәсіптік білім беру жүйесі
2.3 Арнайы бөлім. Қазалы аграрлы . техникалық колледжі ақпаратында ҚР индустриялды.инновациялық дамуы үшін жұмысшы кадрларды дайындаудың тиімді механизмі
2.3.1 Студенттердің кәсіби даярлығын жетілдірудегі дуальдік оқыту жүйесінің тиімділігі
3. Еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасы
3.1 Еңбекті қорғау бойынша ұйымдастыру шаралары
3.2 Қазақстан Республиканың еңбек кодексінің негізгі шарттары
4. Экология және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі
4.1 Қазалы аграрлы.техникалық колледжінің экологиялық проблемалары және шешу жолдары
4.1.2 Колледждің санитарлық . эпидемиологиялық талаптары
4.2 Қазалы агарлы.техникалық колледжінің техникалық қауіпсіздік шаралары
4.2.1 Механикалық жарақаттардан қорғану
4.2.2 Өртке қарсы шаралар
4.2.3 Электр қауіпсіздікті қамтамасыз ету
5. Экономикалық бөлім.
5.1 Колледждің қаржылық ахуалы
ҚОРЫТЫНДЫ
Зерттеудің көкейкестілігі: Егеменді еліміздің тірегі, болашағы – білімді ұрпақ және оны тәрбиелеу. Еліміздің стратегиялық бағдарламасында көрсетілгендей жоғары интеллектуалды жастарды жан - жақтылыққа тәрбиелеу, олардың потенциалдық деңгейін көтеру бүгінгі күннің басты талабы. Сондықтан жас ұрпаққа сапалы білім беру жаңа ақпараттық-коммуникативтік технологияны қолдану арқылы жүзеге асады.
Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігіне ұмтылыстар, қоғам дамуында қалыптасып отырған жаңа жағдаяттар, тыңнан туындаған мәселелер, өзгеріп жатқан өмірге бейімделу қажеттілігі туындап отыр. Осыған мемлекетімізде білім беру мен жас ұрпақты тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінуде. Соның бірі «Елiмiздiң, ертеңі-бүгiнгi жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» демекші елбасымыз бастаған «Нұрлы Жол» - Қазақстан дамуының даңғыл жолы екені баршамызға аян.
Мемлекетіміздің тек саясат пен экономика емес, білім беру жүйесінде де үнемі назар аударуы еліміздің болашағы жайындағы кемел ойлардан туындап отырғаны түсінікті. Өйткені, ел байлығы тек мұнай мен газ емес, адам екені белгілі. Қай қоғамда болмасын шешуші фактор – адам және жеке тұлға болып қала бермек.
Дамыған елімізде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияның қолданылуына байланысты жаңа технологиялық революция басталды. Сондықтан адамдардың алдына жаңа функцияналдық талаптар қойыла бастады. Жұмыскер өндірістік міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қосымша жобалай алуы, шешім қабылдай білуі және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі керек. Осы қасиеттер баланың жас кезеңнен қалыптасып, оқу және еңбек әрекеттерін орындау кездерінде әрі қарай дамиды.
ХХІ ғасырда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты да жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ол үшін кәсіптік шеберлігін көтеруде әрбір оқытушы өз пәнінің аясында қалып қоймай, қандай да бір дәрежеде шығармашылықпен еңбек етуі және мұны саналы түрде сезінуі тиіс.
Зерттеудің нысаны: Қазалы аграрлы – техникалық колледжінің қалыптасу тарихы мен дамуына және онда жұмысшы маман даярлау барысына тарихи талдау жасау.
Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігіне ұмтылыстар, қоғам дамуында қалыптасып отырған жаңа жағдаяттар, тыңнан туындаған мәселелер, өзгеріп жатқан өмірге бейімделу қажеттілігі туындап отыр. Осыған мемлекетімізде білім беру мен жас ұрпақты тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінуде. Соның бірі «Елiмiздiң, ертеңі-бүгiнгi жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры – ұстаздың қолында» демекші елбасымыз бастаған «Нұрлы Жол» - Қазақстан дамуының даңғыл жолы екені баршамызға аян.
Мемлекетіміздің тек саясат пен экономика емес, білім беру жүйесінде де үнемі назар аударуы еліміздің болашағы жайындағы кемел ойлардан туындап отырғаны түсінікті. Өйткені, ел байлығы тек мұнай мен газ емес, адам екені белгілі. Қай қоғамда болмасын шешуші фактор – адам және жеке тұлға болып қала бермек.
Дамыған елімізде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияның қолданылуына байланысты жаңа технологиялық революция басталды. Сондықтан адамдардың алдына жаңа функцияналдық талаптар қойыла бастады. Жұмыскер өндірістік міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қосымша жобалай алуы, шешім қабылдай білуі және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі керек. Осы қасиеттер баланың жас кезеңнен қалыптасып, оқу және еңбек әрекеттерін орындау кездерінде әрі қарай дамиды.
ХХІ ғасырда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты да жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ол үшін кәсіптік шеберлігін көтеруде әрбір оқытушы өз пәнінің аясында қалып қоймай, қандай да бір дәрежеде шығармашылықпен еңбек етуі және мұны саналы түрде сезінуі тиіс.
Зерттеудің нысаны: Қазалы аграрлы – техникалық колледжінің қалыптасу тарихы мен дамуына және онда жұмысшы маман даярлау барысына тарихи талдау жасау.
1. Н.Ә. Назарбаев. Қазақстанның әлеуметтік жаңартылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам // Егемен Қазақстан, 10 шілде, 2012. № 97 (28456) -6-7 б.
2. Жалпытехникалық және арнайы пәндерді оқыту әдістемесі: Оқу құралы / М.С.Нұрмағанбетова, Г.Е.Самашова, С.М.Ударцева; Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010.
3. Жансая ОМАРБЕКОВА, Білім берудің жаңа жүйесі // Орталық Қазақстан.
4. Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты // Егемен Қазақстан, 14 желтоқсан, 2012.№ 106 (28143) -6-7 б. http://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-n-a-nazarbaevtyn-kazakstan-khalkyna-zholdauy-2012-zhylhy-14-zheltoks_1357813742
5. Әлеу¬мет¬тік-экономикалық жаңғырту - Қа¬зақстан дамуының басты бағыты. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.- 2012, 27 қаңтар.Источник: http://e-history.kz/kz/contents/view/1370
6. Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы. №9(93) 2014. Т.К.Исмайлов Дуалдік оқытудың қазіргі жағдайы мен болашағы. 29-31 бет.
7. Г. Базылқызы. Әлемдік тәжірибе: дуальды оқыту әдісі//http://i-news.kz/news/2013/02/21/6895375.html. 06.03.2013. -4-5 б
8. http://alashainasy.kz/ustazdar_ustahanasy/dualdyik-okyitu-juyesn-engzu--zaman-talabyi-59843/
9. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2012 жылғы 14 желтоқсан.
10. "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1200002050
11. Мектеп гигиенасы http://dov.kz/biologiya-valeologiya-zoologiya-anatomiya-medicina/mektep-gigienasy.html
12. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 28 шілдедегі № 553 Бұйрығымен. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V040003074_
13. Аас блогының паспорты http://bala-kkk.kz/sites/default/files/upload/files/e-biblioteka/kaz.pasport_shk.pishchebloka.pdf
14. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 252 Заңымен. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z040000528_/info
15. Свечникова Е.А. Надежная защита сварщика от вредных факторов производственной среды // Қазақстанда еңбекті қорғау – охрано труда Казахстана. 2009.-№ 4.-С.58-63.
16. В.В.Овчинников. Технология ручной дуговой и плазменной сварки и резки металлов: учебник для начального профессионального образования /-М.: Издательский центр “Академия”, -2010. -240с.
17. "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1200002050
18. Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана. 30 қараша 2015 г. http://www.kst.adilet.gov.kz/kk/articles-inner/zhumysshy-mamandyktaryn-mengeru-kerek
19. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, 2007 жыл
20. Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
21. Джуматаева А.И., БалташП., ДосовА.Кәсіптік білім берудің тарихы мен дамуы. Оқу құралы. –Павлодар: ПМПИ, 2012. –89бет.
22. Егемен Қазақстан газеті, 7 ақпан 2013 жыл
23. Б.К. Момынбаев. Кәсіптік педагогика. Алматы, 2006
24. Колледждердегі оқу-өндірістік сабақтарды ұйымдастырудың тиімді
әдістемелері: Әдістемелік құрал. - Орал: «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы «БҚО
ПҚ БАИ» баспа орталығы. - Алматы: «Credos» баспасы, 2014.- 277 б.
25. К. Өстеміров, Н. Шәметов, И.Васильев. Кәсіптік педагогика. Алматы, 2006.
26. К. Өстеміров. Кәсіптік оқыту әдістемесі – Алматы. «Ради-Ал», 2006 ж. 240-бет.
2. Жалпытехникалық және арнайы пәндерді оқыту әдістемесі: Оқу құралы / М.С.Нұрмағанбетова, Г.Е.Самашова, С.М.Ударцева; Қарағанды мемлекеттік техникалық университеті. – Қарағанды: ҚарМТУ баспасы, 2010.
3. Жансая ОМАРБЕКОВА, Білім берудің жаңа жүйесі // Орталық Қазақстан.
4. Н.Ә. Назарбаев. «Қазақстан-2050» стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты // Егемен Қазақстан, 14 желтоқсан, 2012.№ 106 (28143) -6-7 б. http://www.akorda.kz/kz/addresses/addresses_of_president/page_kazakstan-respublikasynyn-prezidenti-n-a-nazarbaevtyn-kazakstan-khalkyna-zholdauy-2012-zhylhy-14-zheltoks_1357813742
5. Әлеу¬мет¬тік-экономикалық жаңғырту - Қа¬зақстан дамуының басты бағыты. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы.- 2012, 27 қаңтар.Источник: http://e-history.kz/kz/contents/view/1370
6. Білім беру мекемесі басшыларының анықтамалығы. №9(93) 2014. Т.К.Исмайлов Дуалдік оқытудың қазіргі жағдайы мен болашағы. 29-31 бет.
7. Г. Базылқызы. Әлемдік тәжірибе: дуальды оқыту әдісі//http://i-news.kz/news/2013/02/21/6895375.html. 06.03.2013. -4-5 б
8. http://alashainasy.kz/ustazdar_ustahanasy/dualdyik-okyitu-juyesn-engzu--zaman-talabyi-59843/
9. Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2012 жылғы 14 желтоқсан.
10. "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1200002050
11. Мектеп гигиенасы http://dov.kz/biologiya-valeologiya-zoologiya-anatomiya-medicina/mektep-gigienasy.html
12. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 28 шілдедегі № 553 Бұйрығымен. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V040003074_
13. Аас блогының паспорты http://bala-kkk.kz/sites/default/files/upload/files/e-biblioteka/kaz.pasport_shk.pishchebloka.pdf
14. Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы Қазақстан Республикасының 2007.05.15. N 252 Заңымен. http://adilet.zan.kz/kaz/docs/Z040000528_/info
15. Свечникова Е.А. Надежная защита сварщика от вредных факторов производственной среды // Қазақстанда еңбекті қорғау – охрано труда Казахстана. 2009.-№ 4.-С.58-63.
16. В.В.Овчинников. Технология ручной дуговой и плазменной сварки и резки металлов: учебник для начального профессионального образования /-М.: Издательский центр “Академия”, -2010. -240с.
17. "Қазақстан-2050" Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты http://adilet.zan.kz/kaz/docs/K1200002050
18. Послание Президента Республики Казахстан Н.Назарбаева народу Казахстана. 30 қараша 2015 г. http://www.kst.adilet.gov.kz/kk/articles-inner/zhumysshy-mamandyktaryn-mengeru-kerek
19. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы, 2007 жыл
20. Қазақстан Республикасы білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы
21. Джуматаева А.И., БалташП., ДосовА.Кәсіптік білім берудің тарихы мен дамуы. Оқу құралы. –Павлодар: ПМПИ, 2012. –89бет.
22. Егемен Қазақстан газеті, 7 ақпан 2013 жыл
23. Б.К. Момынбаев. Кәсіптік педагогика. Алматы, 2006
24. Колледждердегі оқу-өндірістік сабақтарды ұйымдастырудың тиімді
әдістемелері: Әдістемелік құрал. - Орал: «Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы «БҚО
ПҚ БАИ» баспа орталығы. - Алматы: «Credos» баспасы, 2014.- 277 б.
25. К. Өстеміров, Н. Шәметов, И.Васильев. Кәсіптік педагогика. Алматы, 2006.
26. К. Өстеміров. Кәсіптік оқыту әдістемесі – Алматы. «Ради-Ал», 2006 ж. 240-бет.
КІРІСПЕ
Зерттеудің көкейкестілігі: Егеменді еліміздің тірегі, болашағы - білімді ұрпақ және оны тәрбиелеу. Еліміздің стратегиялық бағдарламасында көрсетілгендей жоғары интеллектуалды жастарды жан - жақтылыққа тәрбиелеу, олардың потенциалдық деңгейін көтеру бүгінгі күннің басты талабы. Сондықтан жас ұрпаққа сапалы білім беру жаңа ақпараттық-коммуникативтік технологияны қолдану арқылы жүзеге асады.
Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігіне ұмтылыстар, қоғам дамуында қалыптасып отырған жаңа жағдаяттар, тыңнан туындаған мәселелер, өзгеріп жатқан өмірге бейімделу қажеттілігі туындап отыр. Осыған мемлекетімізде білім беру мен жас ұрпақты тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінуде. Соның бірі Елiмiздiң, ертеңі-бүгiнгi жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры - ұстаздың қолында демекші елбасымыз бастаған Нұрлы Жол - Қазақстан дамуының даңғыл жолы екені баршамызға аян.
Мемлекетіміздің тек саясат пен экономика емес, білім беру жүйесінде де үнемі назар аударуы еліміздің болашағы жайындағы кемел ойлардан туындап отырғаны түсінікті. Өйткені, ел байлығы тек мұнай мен газ емес, адам екені белгілі. Қай қоғамда болмасын шешуші фактор - адам және жеке тұлға болып қала бермек.
Дамыған елімізде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияның қолданылуына байланысты жаңа технологиялық революция басталды. Сондықтан адамдардың алдына жаңа функцияналдық талаптар қойыла бастады. Жұмыскер өндірістік міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қосымша жобалай алуы, шешім қабылдай білуі және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі керек. Осы қасиеттер баланың жас кезеңнен қалыптасып, оқу және еңбек әрекеттерін орындау кездерінде әрі қарай дамиды.
ХХІ ғасырда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты да жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ол үшін кәсіптік шеберлігін көтеруде әрбір оқытушы өз пәнінің аясында қалып қоймай, қандай да бір дәрежеде шығармашылықпен еңбек етуі және мұны саналы түрде сезінуі тиіс.
Зерттеудің нысаны: Қазалы аграрлы - техникалық колледжінің қалыптасу тарихы мен дамуына және онда жұмысшы маман даярлау барысына тарихи талдау жасау.
Зерттеудің пәні. Кәсіби лицейлер мен колледждердің нарықтық экономика, еңбек нарығы талабына сәйкес бәсекеге қабілетті жұмысшылар мен орта буынды мамандар дайындауын қорытындылау.
Диплом жұмысымның мақсаты мен міндеті: Қазалы аграрлы - техникалық колледжі ақпаратында ҚР индустриялды-инновациялық дамуы үшін жұмысшы кадрларды дайындаудың тиімді механизмі. Жұмысшы кадрларын даярлаудағы дуальдық оқыту жүйесін енгізу.
Дуалдық оқыту жүйесі білім мен бизнесті біріктіре отырып, білікті маманды дайындауда екі жақтың қарым-қатынасын нығайтып, жауапкершіліктерін көтереді. Бұл жүйенің нәтижесінде, ең алдымен білім алушылар кең көлемде қажетті практикалық тәжірибе алады, толығымен мамандығын меңгереді, яғни оқу орнын бітірген соң жұмысқа орналасуы пайызы көтеріледі, ал кәсіпорындар білікті мамандармен қамтамасыз етіледі.
Қазіргі таңда колледжде дуалдық оқыту технологиясы Тамақтандыруды ұйымдастыру, Пісіру ісі (түрлері бойынша), Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету (түрлері бойынша), Үйлер мен құрылымдарды салу және пайдалану, Ішкі санитарлық - техникалық құрылғылар мен вентиляцияны монтаждау және пайдалану (түрлері бойынша), Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану (түрлері бойынша) Ауылшаруашылығы техникаларына қызмет көрсету және жөндеу, Ферма шаруашылығы (түрлері бойынша), Ветеринария, мамандықтары бойынша кадрлар даярлану үстінде.
Болашақ мандарды дайындауда оқу процесін өндіріспен байланыстыру - басты мәселе. Өйткені, оқу орындары мен өндірістік кәсіпорындармен байланыссыз білікті мамандар даярлау мүмкін емес. Осы мақсатты іске асыру үшін төмендегі міндеттер қойылды:
еңбек нарығында дайындалатын мамандарға деген сұранысты ескеру;
oo оқу орындарының материалдық - техникалық базасын және оқу -әдістемелік кешенді қазіргі заманауи талаптарға сәйкес нығайту;
oo оқытушылардың кәсіби шеберлігін шыңдау;
oo серіктес ұйымдармен, потенциалды жұмыс берушілермен байланыс орнату.
oo мамандықтарды бойынша мемлекеттік стандарттардың сапасын арттыру;
Диплом жұмысымның құрылымы: кіріспеден, бес бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Кәсіптік оқытудың психологиялық-педогогикалық аспектілері
1.1 Кәсіби колледждердің оқу бағдарламасында психологиялық - педагогикалық негізі
Кәсіби колледждардың оқу бағдарламасында теориялық және кәсіби білім беру де қарастырылады. Ұйымның міндеттері, әдістері мен түрлері, осы білім берудің мазмұны, барлғы бір мақсатқа бағытталған - жоғары кәсіби біліктігі бар кіші жұмысшы кадрларды дайындау. Теориялық және кәсіби білім беру дербес түрде болады, бірақ арнайы орта оқу орталарындағы білім беру жүйесінің өзара байланысқан бөлігі.
Колледждерде тәжірибелік кәсіби білім беру білім алушылардың тұлғасының дамуына бағытталуы тиіс, яғни, білім алушылар өздерінің жеке құқықтарын, генетикалық-психологиялық мүмкіндіктерін, әлеуметтік-экономикалық қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, және де кәсіптің (технологиялардың) талаптарын ескере отырып, алынған теориялық білімдерін тәжірибеде қолдана алу дағдыларын қалыптастыру.
Колледжде кәсіби тәжірибелік білім берудің мазмұны мен кәсіби біліктілік негіздерінің құрылуы арасындағы қажетті байланысты ашу - негізгі мәселе болып табылады, яғни, берілген кәсіби білім берудің әдістемесіндегі қарам-қарсылықтардың негізі. Кәсіби білім берудің мазмұны деп - теориялық және тәжірибелік кәсіби білім берудің бірлігі, олардың функциялары өзара байланысқан.
Колледжде кәсіби тәжірибелік білім берудің негізгі мақсаты мен міндеттері - оқушылардың кәсіби біліктігін құруға және өздерінің таңдаған мамандығының болашақ еңбек қызметіне дайындауға бағытталған. Бұл дайындық тәжірибелік дағдылар мен іскерліктерді игеру арқылы жүзеге асады, бұл дағдылар теориялық білімдерді тәжірибеде қолдануға, өздерінің мамандығына тән кәсіби үрдістерді - дайындық, жүзеге асыру, басқары мен қызмет көрсетуді жоспарлау үшін қажет. Себебі кіші маман - кәсіби колледждардың білім беру жүйесінің теориялық және тәжірибелік бағдарламаларын меңгерген түлектеріне берілетін кәсіби дәреже. Кіші маман өзінің мамандығы бойынша компьютер және басқа құралдармен байланысты техникалық тапсырмаларды орындайды; инженерлік-техникалық жабдықтар мен құралдарды қызмет көрсетеді, оларды жөндейді; станоктарды (білдектерді), металл құрылымдарын орнатады, басқа ұқсас жұмыстарды орындайды.
Тәжірибелік кәсіби білім беру жалпы білім беруден өзінің мақсатымен, бағдарламасымен және бағдарлама мазмұнымен ерекшеленеді. Жалпы білім беру үрдісі және кәсіби теориялық білім берудің үрдісі негізінен ұқсас болып келеді, бірдей дидактикалық қағидалары мен әдістемелерін жүзеге асыру арқылы орындалады. Кәсіби тәжірибелік білім беру негізінен түпкі әдісері мен оқыту түрлерімен ерекшеленеді. Себебі бұл жерде оқыту өнеркәсіппен қатар жүргізіледі: оқушылар оқытылады, өндіріспен айналысады, еңбек қызметін жүзеге асырады. Кәсіби тәжірибелік білім берудің негізгі ерекшелігі - оқу үрдісі оқушылардың кәсіби еңбегімен қатар жүреді.
Кәсіби тәжірибелік білім беру - оқушылардың ақыл-ойы мен физикалық іс-әрекеттерінің нәтижесінде кәсіби білімдер мен дағдыларды қалыптастыруға бағытталған оқу үрдісі. Егер теориялық кәсіби білім беруде теориялық дағдылар мен білімдер жүйесі қалыптасса, онда тәжірибелік кәсіби білім беруде тәжірибелік дағдылары қалыптасады. Осы екі өзара байланысқан үрдістердің нәтижесінде, нақты мамандығы мен дағдылары бар, кіші маман тұлғасы қалыптасады.
Егер колледждерде кәсіби теориялық білім берудің үрдісінде теориялық қызметтің ерекшеліктері оқылса, онда тәжірибелік кәсіби білім беру үрдісінде тәжірибелік қызметтің ерекшеліктері оқылады. Сәйкесінше, егер теориялық кәсіби білім берудің негізгі құрылымын жалпы білім беретін және кәсіби пәндер кешені құраса, онда тәжірибелік білім берудің негізгі элементтері тәжірибелік қызметтің түрлерінен: зертханалық жұмыстар, оқу бағдарламалары, өндірістік тәжірибе, дипломға дейінгі тәжірибе т.б. тұрады.
Кәсіби колледждерде кәсіби білім берудің негізгі мазмұнын құрайтын құралдарды анықтау үшін, келесі жағдайларға сүйену қажет:
Тәжірибелік білім берудің мазмұны кәсіби дағдыларды, кәсіби қызметтерді игеру арқылы жүзеге асады;
Тәжірибелік білім берудің құрамды бөліктері игерілетін кәсіби қызметтің құрылымымен анықталады.
Кәсіби колледждерде тәжірибелік кәсіби дайындықтарды арнайы пәндердің мұғалімдері мен мамандары басқарады. Тәжірибелік кәсіби дайындық - бұл белгілі бір кәсіптің жұмыстарын жүргізуге арналған дағдылар мен білімдерді қалыптастыру үрдісі. Тәжірибелік кәсіби дайындық барысында дәрежесі мен екінші мамандық та қарастырылады.
Тәжірибелік кәсіби дайындықтың негізгі міндеті оқушыларды, яғни болашақ кіші мамандарды - өздерінің тікелей мамандықтарына дайындауға, теориялық білімдерді тәжірибеде қолдана алуға, кәсіби дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.
Кәсіби ілім берудің теориялық және тәжірибелік бөліктері салыстырмалы түрде дербес және өзара байлынысқан бөліктер болып табылады.
Тәжірибелік кәсіби білім беру кіші мамандарды дайындаудың бөлігі болып табылады, ол үшін барлық оқу үрдісінің (29,1 %) үшінші бөлігі болып келеді. Егер бұл жерде көрсеткіштерді щетел елдерінің оқу орындарымен салыстырса, бұл жерде тәжірибенің аздығы білінеді.
Тәжірибелік кәсіби білім беру үрдісі - оқышуларды мамандыққа дайындайтын, кәсіби дағдыларды қалыптастыратын үрдіс. Сондықтан, бұл үрдісті басқару ыңғайлы, тиімді, шығармашылық болуы тиіс. Басқаша айтқанда, берілген үрдіс белгілі бір жүйеде ұйымдастырылуы тиіс және оқытушының ақыл-ой мен физикалық еңбегінің нәтижесінде оқушыда кәсіби дағдылар мен іскерлікті дамытуға бағытталған.
Колледждердің оқу жаспарынды теориялық және кәсіби білім беру сұрақтарын шешу қарастырылады. Білім берудің екі түрінде де міндеттер, әдістер мен түрлерінің өзіндік қасиеттері бар, бірақ мақсаты бер міндетті шешуге, яғни, жоғары білікті мамандарды дайындауға бағытталған.
Білім берудің осы екі түрі өзара байланысқан.
Оқу бағдарламаларында арнайы технологиялық пәндерді, тәжірибелік-кәсіби білім беру үрдістері қарастырылады.
Тәжірибелік-кәсіби білім беру - бұл оқушыны кәсіби қызметке үйрететін, кәсіби құлыптастыратын және дамытатын үрдіс.
Тәжірибелік-кәсіби білім беруді жүйелі талдау негізінен екі бағытта жүргізіледі:
тәжірибелік-кәсіби білім берудің мақсаттарымен міндеттерін жүйелі талдау;
тәжірибелік-кәсіби білім беру үрдісін жүйелі талдау.
Жүйелі талдау кезінде оның келесі құрылымды бөліктері анықталған:
тәжірибелік - зертханалық сабақтар
Тәжірибелік-зертханалық жұмыстарды ұйымдастыру үшін оқу-зертханалық жұмыстарды жоспарлап, зертхана бөлмелерін арнайы жабдықтап, оқушылардың білім алу деңгейлерін басқару тиіс. Тәжірибелік-зертханалық сабақтардың үрдісінің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
оқу тәжірибесі
Оқу тәжірибесін жүйелі қамтамасыз ету үшін, оқу тәжірибелік жұмыстарды жоспарлап, оқу орындарын арнайы жабдықтау қажет, бұл жерде оларда дағдылары қалыптасып, игерген білімдерді бағалау жүргізіледі.
өндірістік (технологиялық) тәжірибе
Өндірістік (технологиялық) тәжірибені кәсіпорындар мен ұйымдарда жүйелі ұйымдастырып, бөлмелерді арнайы жабдықтау қажет. Өндірістік (технологиялық) тәжірибені жүргізудің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
кәсіби-шығарушылық тәжірибе
Кәсіби-шығарушылық (дипломға дейінгі) тәжірибені кәсіпорындар мен оқы зертханаларында арнайы дайындық жүргізу қажет, тәжірибелік-зерттеу жұмыстарын өткізу қарастырылады. Кәсіби-шығарушылық (дипломға дейінгі) тәжірибені жүргізудің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
Егер тәжірибелі-кәсіби оқытуға сол үрдістің көзқарасынан қараса, оның келесідей бөліктерін бөліп қарастыруға болады.
тәжірибелі-кәсіби оқыту үрдісін жоспарлау. Аға мастердің басқаруымен жүргізіледі, және төрт құраушыдан тұрады: тәжірибелік-зертханалық жұмыстарды жүйелі жоспарлау және жүргізу, оқу тәжірибесі, оқу-өндірістік тәжірибе мен кәсіби білікті тәжірибе.
тәжірибелі-кәсіби оқытуды жүргізуге дайындық.
Бұл жерде аталған үрдістің төрт құраушысын жүргізуге дайындықты ескеру қажет.
тәжірибелі-зертханалық сабақтар - оқу зертханалары;
оқу тәжірибесі - оқу орындары;
өндірістік тәжірибе - кәсіпорындар мен ұйымдар;
кәсіби білікті-шығаратын тәжірибе - кәсіпорындар мен оқу зертханалары метиралды-техникалық жадықталуы тиіс. және де шеберлердің арнайы дайындығы қажет.
тәжірибелі-кәсіби оқыту үрдісін қамтамасыз ету. Бұнда да төрт құраушы қарастырылады.
Сондықтан, тәжірибелі-зертханалық жұмыстар оқу-зертхана оқыту технологияларының негізінде, оқу тәжірибесі оқу-тәжірибелік оқыту технологиялары негізінде, оқу-өндірістік тәжірибесі оқу- өндірістік тәжірибе негізінде және кәсіби білікті тәжірибе тәжірибелі-зерттеу технологияларының негізінде өткізіледі.
Оқу шеберлері мен оқытушылардан арнайы пәндік дайындықты, оқу үрдісіне технологияларды енгізуге және тәжірибелік кәсіби оқытудың үрдісін жоспарлауды талап етеді.
Тәжірибелік кәсіби оқыту үрдісін басқару.
Тәжірибелік кәсіби оқыту үрдісін басқару жүйелі түрде жүргізіледі, жеткен нәтижелерін талдау қажет, осы талдау негізіне жіберілген қателіктер мен олардың пайда болу себептері, және оқушылардың жаңа дағдыларды игеру деңгейі нақтыланады. Соның нәтижесінде оқушылардың білімдері бағаланады. Өткен материалды игеруді басқару үрдісі, бақылау немесе бақылау жұмыстарын орындаумен жүргізіледі.
Тәжірибелік-кәсіби оқыту әдістемесі.
Тәжірибелік-кәсіби оқыту мақсатына сәйкес, оны басқару жүйелі түрде жүргізіледі, сабақтарды жүргізудің жолдары мен педагогикалық шеберлікті тұрақты жоғарылату жолдары анықталады.
Осыған орай, жоғарыда аталған Тәжірибелік-кәсіби оқытудың төрт әдістерінің әдістемесін дайындауды қажет етеді.
Тәжірибелік-кәсіби оқытуға деген жүйелі көзқарас оқытушы мен оқушылардың кәсібилігі дамуына, орындалатын жұмыстардың мазмұнын анықтауға әкеледі.
Бүгін, көп бейінді колледж - жоғары білімдік, ғылыми-зерттеу мен тәрбиелеу потенциалы бар, көп деңгейлі, көп бейінді кәсіби жүйесін құруға қажетті барлық материалды-техникалық ресурстары бар білім беру жүйесі.
Көп деңгейлі көп бейінді кәсіби дайындық білім беру бағдарламасын дайындау арқылы жүзеге асырылады. Осындай білім беру жүйесінде білім беру модульдері бөлінеді, олардың арасында кәсіби бағдарламалар мен әдістерде, оқу сипатында сәйкестігі бар байланыстар байқалады.
Білім берудегі инновациялы қызмет - бұл жас маманның жоғары деңгейлі дайындығына қажетті шарт. Сапалы білім беру қызметін жүзеге асырудың басты шарттарының бірі - кәсіби педагогикалық қызметкерлердің болуы, олар өндірістік технологиялардың жүзеге асуына мүмкіндік береді.
Қызметкерлердің сапалы және кәсіби сипаттамалары, білім беру қызметтерін көрсетеді. Жаңа педагогикалық технологияларды дайындап, енгізу қажет, студенттерді оқытуға жаңа көзқарастар қажет, сондай ақ, түлектің кәсібилік жағынан жаңа үлгісін қалыптастыруға шарттар қажет.
Инновациялық өзгерістер, біріншіден, студенттерді оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарастарды енгізудің, және де оқытушы мен студенттердің, 80-90 жылдардан ерекшеленетін, қазіргі маманның түріне сәйкес келетін, жалпы және кәсіби құзырлықтары бар санасының өзгеруін білдіреді.
Білім беру мазмұны нұсқаулы бола бастағанда, оқытушы білім беру туралы құжаттарды жақсы біліп, колледждің білім беру жүйесіне инновациялы өзгерістерді енгізе алуы қажет. Инновациялық өзгерістер дегеніміз - студенттерге жеке білім беру ортасын қалыптастыруға мүмкіндік беру, оларда бастамалардың, еңбекке қабілеттіктерін, қауіпсіз және сау өмір сүру қалпына үйлестіру бойынша педагогикалық жұмыстар.
Колледж мұғалімдері арасында инновациялық қызметке дайындығы бірдей емес. Бұл, жоғары жастағы педагогтардың жаңа, дәстүрлі емес құбылыстардан қорқуының салдары. Оларға қарағанда, жас педагогтар жаңа педагогикалық технологияларды жылдам қаблдайды. Компьютермен және ақпараттық технологияларды игеру, желілік ақпаратты білім беру қызметтерін қолдану, кәсіби-тұлғалық дамуы - осының барлығы жас, жаңадан бастаған мамандарға жеңл беріледі. Бірақ жастарға қарғанда, жоғарғы жастағы педагогтар колледж қажеттіліктерін анықтауға жақын, оларда кәсіби жауапкершілік жоғары, педагогикалық жүйеде және әлеуметтік (өмірлік) тәжірибе деңгейі жоғары. Сондықтан, колледжда білім беру жүйесінің инновациялы дамуы жас педагогтардың әлеуеттерін және үлкен педагогтардың тәжірибесін үйлестіре отырып енгізу қажет.
Қазіргі кезде, көп бейінді колледждерде студенттермен жұмыс істеу кезінде оқытушылардың шыдамды көңіл бөлуі маңызды, себебі студенттердің көбінде психика тұрақсыз, көбісі ақпаратты қабылдау мен есте сақтау қабілеттіктері төмен. Колледжде білім беру сапасы педагогикалық қоғамның құрған шарттарына тікелей байланысты. Қазіргі кезде, білім беру сапасының түсінігі басқаша: егер бұрынғы кезде студенттер жақсы нәтижелерге жете алмауын өздерінің қабілеттіктері немесе оқуға деген қызығушылықтарының төмендігінен деп санаса, онда қазір мәселені шешу үшін алдымен педагогтың құрған шарттарына байланысты деп санайды, әрбір бала білім жүйесінде өз жолын табу үшін.
Дегенмен, тіпті қазіргі заманға сай білім беру ортасы да тиімсіз болуы мүмкін, егер оны қолдану мүмкіндіктерін педагогтар дайындамаса. Ол үшін, жаңа оқыту бағдарламаларымен қатар, студенттерді кәсіби дайындауға қажетті мастер-класстар, көріністер енгізіледі. Студенттер ашық есік күндеріне, кәсіптердің жәрмеңкесіне, кәсіби шеберлік конкурстарына, кәсіби білім оқу орындарын сапарларға қатыстырылады.
Қазіргі заман, болашақ мамандар жылдам өзгеретін әлемде жұмыс істеп, дамуға, ақпаратты ресурстарды тиімді пайдалануға, жауапты шешімдер қабылдауға, құқықтық нормаларды сақтауға талап қояды. Бұл барлық дағдылар сәйкес білім беру стандарттарында көрсетілген. Жаңа заман стандарттары, орта кәсіби білім беру орындарының қызметкерлерін дайындауға негізгі әдістемелік көзқарастарды өзгертуді талап етеді.
Студенттердің көп бөлігі колледжде білім беру жүйесін, ұзақтығы мен сабақтардың әдістемесін толығымен өзгертуге қарсы емес. Студенттердің қалауынша, педагогтың баяндауы қысқа әрі созылмауы тиіс, және де тест жұмыстарын орындауды қалайды, себебі бұл кезде сабақтың ұзақтығы білінбейді. Бұның шыққан себебі, студент сабақ барысында не істерін білмейді, оның ойынша, оқытушы беріп жатқан ақпаратты ол қысқа мерзімде алуы мүмкін еді. Колледждің білім беру жүйесіне инновацияларды енгізудің қажеттігін көрсетеді, олар өткен материалдың ары қарай бекітілуіне септігін тигізеді. Бұлардың қатарына: компьютер технологияларын, интерактивті технологияларды (семинар-пікірталастар, мәселелік дәрістер, миға шабуыл) белсенді қолдану, олар оқушылардың ойлауын белсендіреді, қойылған сұраққа өз бетінше жауап бере алуына септік тигізеді, материалға қызығушылық туғызады, оқушылардың назарын аударады.
Аталғандар, білім беру қызметінің жаңа деңгейіне өтуді білдіреді, падогогтың инновациялы қызметке және жаңа білім беру стандарттарын орындауға дайындығымен тығыз байланысты.
Мәселені шешу үшін колледждің инновациялы даму бағдарламасы дайындалған, оның міндеттері келесідей.
Инновациялы даму талаптарына сәйкес, мамандарды дайындауға қолайлы шарттарды құру, кәсіби білім беру бағдарламаларын дайындау және енгізу.
Педагогтардың кәсіби құзырлығын жоғарылату және оқушылардың кәсіби құзырлықтарын қалыптастыру, бұл үшін колледждің жұмыскерлері біліктілікті жоғарылату курстарына қатысуы, педагогикалық шеберлік мектебін құру және инженер-техникалық жұмыскерлердің біліктігін арттыру үшін мастер-класстар құрылады. Педагогтардың кәсіби шеберлігін жоғарылату үшін, қазіргі заманғы технологияларды енгізу, оның ішінде: ақпараттық, коммуникационды, блокты-модульды оқыту, денсаулық сақтау және т.б. технологияларды; білім беру саласында оқытатын семинарлар; әдістемелік жұмыстар, инновациялы сабақтар бойынша жарыстар жүргізу; колледж деңгейінде қалалық, республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялар мен мастер-класстар өткізу; тәжірибелер, тренинг пен семинарлар ұйымдастыру үрдістері қажет.
ресурсты қамтудың және ақпаратты-білім беру ортасын дамыту, ол үшін білім беру үрдісін басқару мен реттеудің бірегей жүйесін, білім беру сапасының мониторингін құру; колледждің web-сайтын құры және дамыту; әдістемелік материалдары бар білім беру порталын құру; электронды оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау; материалды-техникалық базаны бекіту; спорт алаңын жаңалау қажет.
білім беру сапасының менеджмент жүйесін енгізе отырып, колледжді басқару жүйесін дамыту.
өздігінен дамитын ұйым ретінде колледждің қызметі - оның инновациялы дамуының басты факторы болып табылады. Қазіргі заманғы технологияларды енгізу, педагогтардың жаңа инновациялы жаңалықтар мен құбылыстар жайлы білуі, жаңартылған материалды-техникалық база, бұның барлығы инновациялы үрдістің маңызды белгілері болып келеді. Орта кәсіби білім беру орталарында, әсіресе көп бейінді колледждарда, инновациялы даму бағдарламасының міндетіне білім беру жүйесінің барлық субъектрілерін инновациялық қызмет үрдісіне қосу жатады.
Кәсіби білім беру жүйесін, еңбек нарығын, экономикалық саясатты, технологиялық өзгерістерді біріктіретін кең жүйенің бір бөлігі деп қарастыруға болады. Аталғандардың әрқайсысының өз тасушылары бар: жұмыс берушілер, еңбек қызметтері, кәсіби одақтар, олар әлеуметтік қызметтес ретінде бір-бірімен өзара әрекеттеседі. Өздерінің мақсаттарын орындай отырып, олар қоғамның әлеуметтік және экономикалық орталарында қызығушылықтар теңгерімін құрайды, кәсіби білім берудің ашық жұйесінің қалыптасуына ықпал етеді.
Әлеуметтік жағынан ашық келетіні бастапқы және орта кәсіби білім беру жүйелері болып табылады. Олар басқаларымен салыстырғанда, экономикамен байланысқан, білім беру үрдісі мен өнімдерді біріктіретін оқу-өнеркәсіптік кешендері түрінде болады. Олардың әлеуметтік ашық болуы салдарынан, бұл деңгейлер белсенді түрде танылған.
Бастапқы және орта кәсіби білім беру, жастардың әлеуметтік қорғануында дәстүрлі маңызды рөл атақарады. Олар жағдайы төмен отбасылардан шыққан балаларды оқытумен қамтиды, соның себебінен әлеуметтек жанжалдар болмайды.
Бастапқы және орта кәсіби білім алудың мүмкіндігі жоғары, сондықтан оның кемшіліктері де бар, қоғамда әлеуметтік теңсіздік факторын бекітеді. Оқушыларды осы жерде оқыту мен тұрңызу үшін академиялық көрсеткіштерін ескермейді мен арнайы сайыстар өткізілмейді.
1.2 Жұмысшы кадрлар даярлаудағы дуальді білім беру жүйесі шет елде қолданылуы
Президент Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның әлеуметтік жаңартылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам атты мақаласында: Дуальды кәсіптік білім беруді дамытудың маңызы зор. Бұқаралық маман кадрларының жетіспеушілігін еңсеруге мүмкіндік беретін заманауи қолданбалы біліктілік орталықтары қажет [1] -- деп, бұл оқыту жүйесінің кәсіби техникалық саласындағы орнынын айқындап берген болатын. Сонымен қатар колледждерде дуалды оқыту әдісін енгізу туралы нақты тапсырмалар жүктеді. Осыған байланысты елімізде кәсіптік-техникалық білім беру саласында жаңа жүйе құрыла бастады. Білім беру жүйесін жаңғырту аясында дуалды кәсіптік білім беру дамыту, жұмыс кадрлардың зәрулігін еңсеру үшін қазіргі заманғы қолданбалы мамандықтардың орталықтарын құру мндеттері жүктелді. Дуальді оқыту жүйесін негізі, оқу орны мен өндірісте қатар оқу. Бұл кәсіптік-техникалық білім берудегі басты мәселе - қазіргі заманғы теориясы мен практикасын, өндірісті жоғары оқу орнында арасындағы алшақтық жоюға мүмкіндік береді. Құрылымдық өзгерістер, Қазақстан Республикасында болып жатқан бүгінгі таңда, елімізде тарихи, экономикалық және саяси проблемаларды шеше алатын қабілетті, жаңа тұрпаттағы мамандарға жоғары сұраныс тудыруда.
Оқыту тиімді технологиясын дамытуда Германия мемлекетінің кәсіби академиялық оқыту мекемелерінде жүзеге асырылып жатырған дуалды білім беру жүйесі ерекше қызығушылық тудырды.
Дуальді оқыту негізінде теорияның практикамен тығыз байланыста болады. Дуальді оқыту жүйесін енгізудегі басты проблема - жоғары кәсіптік және техникалық білім берудің негізгі теориясы (оқу) практика (өндірісті) арасындағы алшақтықты жою болып табылады.
Мәні бұл жүйенің артықшылығы сол, оқушылар оқу уақытының 70-80%-ын өндірісте, қалған 20-30%-колледжде білімін шыңдайды. Бұл жүйенің тағы артықшылықтарына тоқталсақ: Біріншіден, оқыту жұмыс берушілердің қажеттіліктеріне қарай жүргізіледі және қажетті мамандарды жұмысқа алады. Екіншіден, болашақ кадрлар өз мамандығын қызығушылықпен үйренеді,оқуын аяқтағаннан кейін сол кәсіпорында қалуға талпынады. Үшіншіден, түлектерге сұраныс артады және жұмысқа орналасу деңгейі өседі. Бұл - еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына барынша әсер етеді. Осылайша, бизнес, адам мен мемлекеттің мүддесін біріктіріп, үшжақты әріптестік белгіленеді [2].
"Дуальді кәсіптік оқыту нысаны түсінігі" "кәсіптік оқыту"педагогі Х. Абелге тән.
Германия мемлекеті "саяси білім беруге әсер ететін "азаматтық құқықтану" пәнін оқу жоспарына енгізіп және де кәсіби мектеп міндеттерін кеңейтуде. Георг Кершенштайнер кәсіптік білім беру қисыншылы , кәсіптік мектеп негізінде оқу пәнінің білімдік-кәсіптік білім берудің теориялық тұжырымдамасының міндеттерін негіздеп қалыптастырды. Осылайша, ол кәсіптік мектептегі кәсіптік білім берудің дуальды нысаны тиісінше заңдастырды.
Германияда мемлекет тарапынан кәсіптік оқыту мәселелері жеке экономикасымен шешіледі және сонымен бірге қаржыландырылады. Оқытудың бұл процесінде кәсіпорынмен әріптестік орнағаннан кейін еңбек нарығының қажеттілігіне, кәсіпорын үшін мамандар дайындауда өз мүддесін сақтауға бағытталған.
Кәсіптік білім берудің жалпы құрылымы Германия Федеративтік Республикасының заңнамалық құжаттарымен белгіленген. Кәсіптік білім беру жүйесін қаржыландыру және басқару жауапкершілігі федералдық, жергілікті (аймақтық) және муниципалды органдар, жұмыс берушілерге және кәсіподаққа жүктелген.
Бүгінгі күні ҚР Білім және ғылым министрлігі дуальді жүйені кәсіптік мамандар даярлайтын 96 техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарында енгізілмек. Кәсіптік-техникалық маман дуалды жүйесімен дайындау дамыған елдер арасында кеңінен танымал. Бұл жүйе өзінің тиімділігімен - Германия, Австрия, Дания, Нидерланды, Швеция елерінде қолданысқа ие. Соңғы жылдары оқытудың дуальдық жүйесіне Қытай және Азияның бірқатар дамушы елдері арасында қызығушылық тудырып отыр[3].
Бұл жүйемен кәсіптік білім беру жүйесіне енгізген елдер тәжірибесіне көз жүгіртсек, жүйе нәтижесіз емес. Мысалы елбасымыздың Германияға сапары кезінде ГФР канцлері Ангела Меркель Германияны дамыту факторлары ішінде бұл оқыту жүйесін атап кеткен. Бұл жүйе Германия елінде 600 мыңнан астам кәсіпорында қолданылады. Елімізде техникалық және кәсіптік білім беретін 96 оқу орнында дуалды жүйесі енгізілген. Басым бөлігі ауыл шаруашылығы, көлік, металлургия, машина жасау, мұнай-газ және химиялық өндіріс салалары. Алдымен лицейлер мен колледждердің материалдық-техникалық базасы жаңартылды. Екіншіден, әлеуметтік серіктестік дамуда, ал үшіншіден, инновациялық технологиялар қолданылатын болады.
Қазіргі уақытта дуальды жүйесін Франция өз тәжірибесіне енгізеді. Бұлжүйені мемлекеттік мекемесі немесе шенеунік ойлап таппаған. Оқытудың дуалды жүйесі кәсіпкерлер арасында және оқу орындарының қарым-қатынастардың арқасында пайда болған көзқарас. Сондықтан, қазір бұл жүйе өз алдына құндылық ретінде Германия елінен басқа көптеген елдер назарында. Бұл ретте дуальдық оқыту жүйесін Орталық Азиядағы көшбасшы мемлекеттер арасынан - Қазақстанның бірінші болып қолға алуы өте орынды[3].
Қазіргі уақытта мамандар даярлауда бұл жүйе бойынша қазірдің өзінде Германия Федеративтік Республикасының Рейнланд-Пфальц жерінде орналасқан муниципалитет аймағында жұмыссыздық деңгейі 3% - ды құрайды. Ал, жалпы елімізде бұл көрсеткіш деңгейі 5% пайызды құрады. Бүгінде Германияда жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі -4,5% болса, онда Грекияда бұл көрсеткіш -- 26, Испанияда 21,6, Францияда 10, Италияда 13,4% - ға өсті. Бірақ бұл жүйенің жұмыссыздық проблемасын шешуде қаншалықты тиімділігін байқауға болады[3].
Дуалды оқытудың өзіндік дайындалу үдерісі кезінде өндірістің ерекшеліктеріне сәйкес болашақ маманның оқыту мазмұнына жұмыс беруші әлеуетті "араласуға" мүмкіндік алады. Сол арқылы серіктестік оқу орындарымен болашақ маманның дуалды білім беру жүйесінде даярлауға және бәсекеге қабілетті әлеуеті адами ресурстарын бағалай алады. Оқу орны серіктестік өндірісіндегі жедел - өндірістік қызмет шарттары туралы ақпаратқа қол жеткізеді, сондай-ақ оқу бағдарламалары мен нақты пәндерге түзетулер енгізуге және жаңартуға мүмкіндік береді. Дуалдық жүйе оқытудың барлық қатысушыларының - халықтың, кәсіпорындардың қызметкерлері тараптары мен мүдделеріне жауап бере алады.
Қорыта айтқанда, дуалды оқыту жүйесі - еліміздің қарқынды әлеуметтік - экономикалық дамуы әсер етеді. Бұл үшін ЖОО-да болашақ мұғалімдерді дуальды оқытуға даярлау жүйесінің теориялық ережесін әзірлеу; техникалық және кәсіптік білім берудің дуальдік оқыту жүйесімен болашақ педагогтарды даярлаудың концептуалдық модель құру; техникалық және кәсіптік білім берудің дуалдық оқыту жүйесінде болашақ педагогтарды даярлаудың дидактикалық шарттарын іске асыру және болашақ педагогтарды даярлауда дуалдық оқыту әдістемелік жағын қамтамасыз етуді талап етеді.
2 Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1 Кәсіптік оқыту әдістемесіне талдау
Кәсіпітік оқыту кәсіптік білікті жұмысшы даярлаудың негізі болып табылады. Кәсіптік оқыту тапсырмасының негізі - формаландыру, кәсіптік біліктік пен білімді толықтыру мен бекіту. Кәсіптік оқытудың негізгі мазмұны болып білім алушыларды еңбек әдістеріне, операциялар мен еңбек үрдісін орындау қабілеттеріне үйрету, сәйкесінше мамандыққа орай.Бұл тапсырмаларды бірінші ретте кәсіптік оқыту шебері шешеді.
Білім алу білімнің қағидасын білмей мүмкін емес, негізгі жағдайлар, соның арқасында табысты білім үрдісін ұйымдастыру жатады және білім беру мен табысты оқу-өндірістік үрдісті ұйымдастыру. Оқу үрдістері кестеде берілген.
2.1 кесте - Оқытудың негізгі қағидасы
Жалпы дидактикалық қағида
Кәсіптік оқытудың спецификалық қағидасы
1
2
Ғылымилық және қол жетімділік.
Білімнің көрнекілігі мен дамыған ғылыми-хникалық ойлау.
Сезінушілік пен шығармашылық белсенділік білім алушылардың басшы инженер-педагог рөліндегі.
Жүйелілік пен бір ізділік білімдегі.
Білім алушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу.
Теория мен практиканың байланысы, ғылым мен өндірістің байланысы.
Білімді игеру тұрақтылығы, ақыл мен қабілеттің.
Өндірістік еңбек негізінде білім алу. Кәсіптік оқыту бағдарламасын қатаң сақтау.
Өндірістік қоғамдық-пайдалы жұмысты білім үрдісінде орындау.
Оқу цехтеріндегі біліммен сәйкестік, шеберханалар, өндіріс аумақтарымен.
Білімнің көрнекілігі. Экскурсия жүргізу мен технологиялық, еңбектңк үрдіс элементтерін көрсету, кино филмдерді көрсету, моделдер үлгісі, макеттерді, сызбаларды, сызуларды көрсете отырып және т.б.
Жалпы білім беретін және жалпы техникалық пәндердің қағидасының кәсіптік бағыттылығы.
Оны жүзеге асыру оқыту мақсатымен байланысты, жалпы техникалық және арнайы пәндермен, сонымен қатар олардың оқу бағдарламаларымен барлық оқытушылардың, бір мамандық бойынша білім алатын .
Оқу материалын игеру барысында технологиялық қағиданың бір ізділігі.
Бұл қағида тек мына мамандықтарға тән Кәсіптік оқыту мен арнайы технология өндірістік өзіндік бір үлгідегі технологиялық процесстерге білім алушылар өндірісте операциялар зерттеудің сондай тізбекте болжанады.
Оқу үрдісінде кәсіптік жұмысты молдендіру қағидасы.
Жұмысшы қызметін моделдендіруде эталонды талаптарды ашуды болжайды оларға:
oo функциялар, жұмыс орнында атқарылатын;
oo тапсырмалар, жұмысшы орындауға тиісті;
oo жалпы кәсіби, жалпы техникалық және арнайы білімдер, ақыл мен қабілет, қойылған тапсырманы шешуге арналған.
Кәсіптік мобилділіктің қағидасы - ол мынадай білім мазмұнының жинағын қарастырады және оқу үрдісін ұйымдастыруды, білім алушыларда қойылған тапсырма мен шешуге бағытталған техникалық құралдарды тез игеруге бағытталған, технологиялық үрдістер мен жаңа мамандықтар, өз білімі бойынша біліктілігін жоғарылату сұранысын формаландыру. Мобилділік, еңбек мінезінің шығармашылығы дүниетанымының кеңдігіне байланысты. Оқыту мақсаты мынада, білім алушылар тек кәсіптік қабілеттерді игеріп қана қоймай сонымен қатар өз интеллектін дамытуында. Кәсіптік оқыту мазмұны жылдам іске асып және техникада жаңашылық пайда болғанда тез сіңісіп кетуі керек.
Кәсіптік оқытудың модулдік қағидасы.
Модулдік оқытудың мәні мынада, білім алушылар өздігінен оған берілген жеке оқу бағдарламасымен жұмыс істей алады, онда ақпараттық бөлім және қойылған дидактикалық мақсатқа жетудегі әдістемелік жетекшілік.
Бағдарламалар нұсқалық түрде, әлеуметтік тапсырыс негізінде модул мазмұны өзгеріп отырады.
Кәсіптік мектептің жалпы мақсаты - жанжақтылық, тұлғаның гармоникалық дамуы оның білімділігінің біріңғайлығынан болжанады, тәрбиелігі мен жалпы дамуынан.
Осы мақсаттан оқу үрдісі үш негізгі өзара байланысты функцияны атқарады:
oo білім беретін;
oo тәрбиелік;
oo дамытушылық.
Үрдістің білім беретін функциясы формаландырудан құралады:
oo білім алушылардың ғылыми-техникалық және өндірістік білімдер-факттер, заңдар, қағидаттар, теориялар, құбылыстар мен үрдістер жүйесі;
oo алынған білімді оқу, оқу-өндірістік тапсырмаларды шешуге қолдану;
oo жалпы білім беру, политехникалық және арнайы қабілеттер білім алушыларда;
oo қорытындыда, іске асыруда, алынған білімді жетілдіруде және тереңдетудегі білімдер мен қабілеттер.
Тәрбиелеуші функция оқу үрдісінің мәні оқытушы сабаққа қарамастан білім алушыларды тәрбиелеуі.
Білім алушылардың оқу барысында :
oo адам еңбегі мен еңбекке деген сыйластыққа тәрбиелеу;
oo еңбек тобына жататын намыс сезімі;
oo патриотизм мен интернационализм;
oo жоғары қызығушылық қасиеттері.
Бұл оқытудың функциясы сонымен қатар өзіне :
oo топтық, достыққа, әлеуметтік әңгімелесуге дайын тұруға тәрбиелейді;
oo еңбектік пәнге тәрбиелеу, арлы болуға және жауапкершілік пен иниацивтілікке тәрбиелейді;
oo іс-әрекет ережесі мен норманы қалыптастыру;
Оқу үрдісінде тәрбие қамтамасыз етеді:
oo оқу материалының иеялық маңыздыларын жинақтауға;
oo оқу әдістемелерімен, білім алушылардың белсенділігін дамыту және өздік ойлау қабілеті мен физикалық еңбекке жетелейді;
oo сабақ берудің жоғары ғылыми деңгейі.
Оқу үрдісінің дамытушылық функциясы білім алушыларда рационалды ойлау әдістерін формаландыруда кездеседі:
oo сараптама, синтез, салыстыру, жалпылама және т.б.;
oo қабілетті және өздік оқуға, өзіндік жетілу мен шығармашылық ойлауға деген қылықты формаландыру;
oo назарды дамытуда, есте сақтау, сөйлем мен қиал;
oo оқу және оқу өндірістік еңбектіформаландыру мәдениеті.
Кәсіптік оқыту әдістері бұл - жүйе мен логикалық бірізділік инженер-педагог пен кәсіптік білім алушылар арасындағы, соның арқасында оқушылар кәсіптік білімді игереді, қабілеттер мен ақылды, шығармашылық қабілетін дамытады, кәсіптік шеберліктің негізін қалыптастырады .
Оқу үрдісі қиын әрі шексіз, ол әртүрлі мазмұнды факторлардан тәуелді. Оқытушы өзінің жұмысын табысты орындай алады егер, ол оқыту әдістерін білсе шеберлігін жүйелі түрде қолдана алады.
Оқу әдістемесін тиімді пайдалану үшін, оқытушы оны белгілі жүйеде беруі тиіс.
Оқыту әдістемесінің арқасында әдістерді түсінеді, оқытушы мен оқушы арасындағы ортақ жұмысты, оның көмегімен керекті білімдер алынады. Оқыту әдістерінің классификациясы 2 кестеде көрсетілген.
2.2 кесте - Оқыту әдістерінің классификациясы
Өзіндік даму деңгейі танымдық қызметтегі:
Оқу жұмысының түрі бойынша:
Ақпарат көзі бойынша:
түсіндірмелі-иллюстративті;
репродуктивті;
мәселені қарастыру;
біліктікті арттыру;
зерттеушілік.
әңгіме;
сұхбат;
жаттығу;
әдебиетпен жұмыс;
дәріс.
Ауызша, (әңгіме, түсіндірмелік, дәріс, сұхбат, кітаппен жұмыс және т.б.)
Көрнекілік, көрнекі құралдарды көрсету, кинофильмдер және т.б.)
Практикалық (жаттығу, зертханалық-практикалық жұмыс және т.б.).
Кәсіптік оқыту әдістемесі (2.1-сурет) бұл - шебер мен оқушының бірлескен жұмыс әдісі, соның мнәтижесінен оқушылар білім алады, қабілеттер мен ақылдарын жетілдіреді, кәсіптік оқытудың тәрбиелік мақсаты орындалады.
Ақпараттық-түсіндірушілік әдіс дайын білімді оқушыларға дәстүрлі жолмен жеткізу, ол ақыл мен қабілетті формаландырмайды.
Репродуктивті әдіс - оқушылардың ақылы мен қабілетін формаландыруға бағытталған.
Бөліктік - ізденіс немесе эврестикалық әдіс, оқытушы мәселені айтады ал оқушылар оның көмегімен сол мәселені шешеді.
Зерттеушілік әдіс - оқушы өздігінен мәселені қарастырып өзі оны шешді.
Ізденістік әдіс (бөліктік-ізденіс, зерттеушілік, мәселені қарастыру)
Бір ізді және мақсатқа бағытталғандық олар белсенді жаңа білім мен дағдыларды игеруге , оның барысында қиындықтар түрлі шешімі табуды күтеді.
Олардың қолдану табысты шығармашылық оқыту мен танымдық және студенттердің жұмыс дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.
Өзін дамыту әдісі
Өзін дамыту әдісі
Практикалық әдіс
Практикалық әдіс
Ауызша әдіс
Ауызша әдіс
Жаттығулар еңбек әдістерін орындауға арналғана
Жаттығулар еңбек әдістерін орындауға арналғана
әңгіме
әңгіме
Өзіндік бақылау
Өзіндік бақылау
түсіндірме
түсіндірме
зертханалық-
практикалық
жұмыс
зертханалық-
практикалық
жұмыс
оқу-өндірістік
жұмыс
оқу-өндірістік
жұмыс
әңгіме-түсіндірме
әңгіме-түсіндірме
сұхбат
сұхбат
өндірістік-
техникалық тапсырманы шешу задач
өндірістік-
техникалық тапсырманы шешу задач
Жобалау мен басқару тапсырмалары
технологиялық үрдісті
Жобалау мен басқару тапсырмалары
технологиялық үрдісті
Инструктаж
Инструктаж
Үй жұмысын орындау
Үй жұмысын орындау
Оқушылардың кітаппен өздік жұмысы Самостоятельная
работа учащихся с
литературой
Оқушылардың кітаппен өздік жұмысы Самостоятельная
работа учащихся с
литературой
оқу-
өндірістік
экскурсия
оқу-
өндірістік
экскурсия
Тренажерда жаттығу орындау
Тренажерда жаттығу орындау
жазбаша
инструктирлеу
жазбаша
инструктирлеу
Көрнекі құралдарды көрсету
наглядных пособий
Көрнекі құралдарды көрсету
наглядных пособий
Еңбек әдісі мен операцияны көрсету
Еңбек әдісі мен операцияны көрсету
көрнекі-демонстрациялық
әдіс
наглядных пособий
көрнекі-демонстрациялық
әдіс
наглядных пособий
2.1 сурет - Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1.1 Өндірістік оқыту мен ұйымдастырылған оқу түрін жобалаудың әдістемелік ерекшеліктері
Оқыту ұйымдық нысан бойынша белгіленген тәртіппен және белгілі бір режимде арқылы өтетін, әсіресе оқытушылар және студенттер ұйымдастыратын қызметін түсіну керек.
Ұйымдастырушылық форма топтық және жеке оқыту түрімен мінезделеді, оқушылардың өздік жұмысының деңгейі, оқытушылар тарапынан білім алушылардың оқуын бақылау.
Оқыту түрін ұйымдастыруды таңдау оқу-тәрбиелік тапсырмаман және оқу жоспарының әдісі мен мазмұнымен анықталады.
Колледжде оқыту сыныптық сабақ жүйесінде жүргізіледі. Сыныптық-сабақ жүйесін ұйымдастырудың негізгі түрі болып сабақ табылады.
Күрделі дидактикалық қарым-қатынаста сабақ оқыту мақсаттары, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары жинақталады.
Байланысты негізгі дидактикалық мақсаттары сабақтардың бес негізгі түрлерін ажыратады:
oo жаңа білімді игеру сабағы;
oo білім мен қабілетті толықтыру мен тереңдету сабағы;
oo қайталау-жалпылама сабақ;
oo бақылау-тексеру сабағы;
oo комбинирленген сабақ.
Кәсіптік оқыту үрдісінде келесі сабақ түрлерін ажыратады:
oo теориялық білім сабағы;
oo практикалық білім сабағы (өндірістік).
Кәсіптік оқыту сабағы бөлінеді:
oo оқу шеберханаларында оқыту (оқу-өндірістік цехта, оқу шаруашылығында және т,б.)
oo өндірісте оқыту.
Өндірістік оқыту сабағы-оқу және еңбек жағдайлары (оқу шеберханалары, оқу-өндірістік шеберханалар, т.б.) оқушылардың бүкіл топтың бір жұмыс істейтін дидактикалық тапсырмаға шешім ұсынады практикалық оқыту ұйымдық нысаны болып табылады.
Кәсіптік оқытудың барлық сабақтарын үш топқа бөлуге болады:
oo алғашқы білімді қалыптастыратын сабақ;
oo алғашқы білімге негізделіп жұмыстар мен операциялар орындалатын сабақ;
oo алғашқы білімге негізделген жұмыстар мен операцияларды орындау отырып, басқа комплексті тапсырма мен жұмыс түрін орындау.
Өндірісте өткізілетін сабақтар мынадай түрлерге бөлінеді:
oo Біліктілігін арттыру жүйесін жетілдіру өндіріс ортасында жұмыс күрделі және күрделі түрлерін жүзеге асырады;
oo нақты еңбек жағдайларында озық қызметкерлерінің қызметі;
oo сабақ-практика, өндірістік жұмысшылардың жұмысын бақылаудан кейінгі;
oo өндірістік практика күндізгі жұмыс орындарына жұмыс кезінде жалпы өндіру жетілдіру, кәсіби және дағдылар;
oo жұмыстар мен біліктілік сынақтар бақылау және тексеру жүзеге асыру үшін сабақтар;
oo сабақ - экскурсия.
Кәсіптік оқыту сабағы, оқыу шеберханалары немесе цехтарда өткізілетін келесі түрленден болуы мүмкін:
oo жаңа операцияны үйрену сабағы;
oo инструктивті сабақ;
oo бақылау-тексеру сабағы;
oo алғашқы үйренген операцияны бекіту сабағы;
а) жаттығу сабақтары;
б) оқу-өндірістік өнімдерді өзіндік даярлау сабағы;
в) аралас сабақ.
Бір ізділік және құрылым кәсіптік оқыту сабағының 2.2-суретте берілген.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесi - оқыту процесінде студенттердің, семинарлар мен ғылыми бағыттары бойынша мамандық орындау үшін оқушыларға осы нақты тапсырманы орындау үшін белгілі бір жұмысты белгілейтін құжат.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесi бағдарламасында көзделген кәсіптік оқыту, кәсіби білім, дағды және қабілет меңгеру үшін студенттердің жұмысының орындауын анықтайды.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесiн семестр немесе аға шебер басшылығымен тұтас оқу жылына өндірістік оқыту жүргізіледі.
Тізімдер талқыланады және бастауыш кәсіптік мектеп оқу-өндірістік жұмыс үшін әдістемелік комитеті директорының орынбасары бекітеді.
Оқу - өндірістік жұмыстар кәсіптік мектеп ( лицей ) және кеңселер мен зертханаларының үшін білім беру семинарлар, көрнекі құралдармен және жабдықтарға арналған барлық меншік нысанындағы кәсіпорындар, білім беру және жабдықтарды жөндеу өндірістік тапсырыстарды, құрылыс құралдар мен құрылғылардың бұйрығымен таңдалады.
Сызбалар мен техникалық жабдықтар ағымдағы мемлекеттік стандарттарға сәйкес, әдістемелік және технологиялық карталар: тізіміне енгізілген өндірістік жұмыстарды, барлық техникалық құжаттаманы талап етілуі тиіс.
Тікелей өндірістік жұмыс тізіміне меншік түрлі нысандағы кәсіпорындар мен ұйымдарға студенттердің өндірістік оқыту барысында студенттермен оқытылатын болады және жұмыс бағдарламасының әрбір тақырып немесе бөлімін орындау тиіс, онда жұмыс орындарын немесе нысандардың жалпы сипаттамасы, көрсетілген.
Кіріспе нұсқаулығы
Сабаққа келушілерді қатысым журналында белгілеу
Кіріспе нұсқаулығы
Құрал - жабдықтарды тапсыру, техникалық құжаттар, дайындамалар, материалдар т.с.с
Оқушыларды орнына отырғызу және техника қауіпсіздігін тексеру
Кіріспе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеудің көкейкестілігі: Егеменді еліміздің тірегі, болашағы - білімді ұрпақ және оны тәрбиелеу. Еліміздің стратегиялық бағдарламасында көрсетілгендей жоғары интеллектуалды жастарды жан - жақтылыққа тәрбиелеу, олардың потенциалдық деңгейін көтеру бүгінгі күннің басты талабы. Сондықтан жас ұрпаққа сапалы білім беру жаңа ақпараттық-коммуникативтік технологияны қолдану арқылы жүзеге асады.
Бүкіл әлемдік білім беру кеңістігіне ұмтылыстар, қоғам дамуында қалыптасып отырған жаңа жағдаяттар, тыңнан туындаған мәселелер, өзгеріп жатқан өмірге бейімделу қажеттілігі туындап отыр. Осыған мемлекетімізде білім беру мен жас ұрпақты тәрбиелеуге ерекше көңіл бөлінуде. Соның бірі Елiмiздiң, ертеңі-бүгiнгi жас ұрпақтың қолында, ал жас ұрпақтың тағдыры - ұстаздың қолында демекші елбасымыз бастаған Нұрлы Жол - Қазақстан дамуының даңғыл жолы екені баршамызға аян.
Мемлекетіміздің тек саясат пен экономика емес, білім беру жүйесінде де үнемі назар аударуы еліміздің болашағы жайындағы кемел ойлардан туындап отырғаны түсінікті. Өйткені, ел байлығы тек мұнай мен газ емес, адам екені белгілі. Қай қоғамда болмасын шешуші фактор - адам және жеке тұлға болып қала бермек.
Дамыған елімізде ақпараттық және телекоммуникациялық технологияның қолданылуына байланысты жаңа технологиялық революция басталды. Сондықтан адамдардың алдына жаңа функцияналдық талаптар қойыла бастады. Жұмыскер өндірістік міндеттерді жақсы атқарып қана қоймай, оған қосымша жобалай алуы, шешім қабылдай білуі және шығармашылық жұмыстарды да орындай білуі керек. Осы қасиеттер баланың жас кезеңнен қалыптасып, оқу және еңбек әрекеттерін орындау кездерінде әрі қарай дамиды.
ХХІ ғасырда оқытудың озық технологияларын меңгермейінше сауатты да жан-жақты маман болу мүмкін емес. Ол үшін кәсіптік шеберлігін көтеруде әрбір оқытушы өз пәнінің аясында қалып қоймай, қандай да бір дәрежеде шығармашылықпен еңбек етуі және мұны саналы түрде сезінуі тиіс.
Зерттеудің нысаны: Қазалы аграрлы - техникалық колледжінің қалыптасу тарихы мен дамуына және онда жұмысшы маман даярлау барысына тарихи талдау жасау.
Зерттеудің пәні. Кәсіби лицейлер мен колледждердің нарықтық экономика, еңбек нарығы талабына сәйкес бәсекеге қабілетті жұмысшылар мен орта буынды мамандар дайындауын қорытындылау.
Диплом жұмысымның мақсаты мен міндеті: Қазалы аграрлы - техникалық колледжі ақпаратында ҚР индустриялды-инновациялық дамуы үшін жұмысшы кадрларды дайындаудың тиімді механизмі. Жұмысшы кадрларын даярлаудағы дуальдық оқыту жүйесін енгізу.
Дуалдық оқыту жүйесі білім мен бизнесті біріктіре отырып, білікті маманды дайындауда екі жақтың қарым-қатынасын нығайтып, жауапкершіліктерін көтереді. Бұл жүйенің нәтижесінде, ең алдымен білім алушылар кең көлемде қажетті практикалық тәжірибе алады, толығымен мамандығын меңгереді, яғни оқу орнын бітірген соң жұмысқа орналасуы пайызы көтеріледі, ал кәсіпорындар білікті мамандармен қамтамасыз етіледі.
Қазіргі таңда колледжде дуалдық оқыту технологиясы Тамақтандыруды ұйымдастыру, Пісіру ісі (түрлері бойынша), Автокөліктерге техникалық қызмет көрсету, жөндеу және пайдалану, Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету (түрлері бойынша), Үйлер мен құрылымдарды салу және пайдалану, Ішкі санитарлық - техникалық құрылғылар мен вентиляцияны монтаждау және пайдалану (түрлері бойынша), Жол-құрылыс машиналарын техникалық пайдалану (түрлері бойынша) Ауылшаруашылығы техникаларына қызмет көрсету және жөндеу, Ферма шаруашылығы (түрлері бойынша), Ветеринария, мамандықтары бойынша кадрлар даярлану үстінде.
Болашақ мандарды дайындауда оқу процесін өндіріспен байланыстыру - басты мәселе. Өйткені, оқу орындары мен өндірістік кәсіпорындармен байланыссыз білікті мамандар даярлау мүмкін емес. Осы мақсатты іске асыру үшін төмендегі міндеттер қойылды:
еңбек нарығында дайындалатын мамандарға деген сұранысты ескеру;
oo оқу орындарының материалдық - техникалық базасын және оқу -әдістемелік кешенді қазіргі заманауи талаптарға сәйкес нығайту;
oo оқытушылардың кәсіби шеберлігін шыңдау;
oo серіктес ұйымдармен, потенциалды жұмыс берушілермен байланыс орнату.
oo мамандықтарды бойынша мемлекеттік стандарттардың сапасын арттыру;
Диплом жұмысымның құрылымы: кіріспеден, бес бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Кәсіптік оқытудың психологиялық-педогогикалық аспектілері
1.1 Кәсіби колледждердің оқу бағдарламасында психологиялық - педагогикалық негізі
Кәсіби колледждардың оқу бағдарламасында теориялық және кәсіби білім беру де қарастырылады. Ұйымның міндеттері, әдістері мен түрлері, осы білім берудің мазмұны, барлғы бір мақсатқа бағытталған - жоғары кәсіби біліктігі бар кіші жұмысшы кадрларды дайындау. Теориялық және кәсіби білім беру дербес түрде болады, бірақ арнайы орта оқу орталарындағы білім беру жүйесінің өзара байланысқан бөлігі.
Колледждерде тәжірибелік кәсіби білім беру білім алушылардың тұлғасының дамуына бағытталуы тиіс, яғни, білім алушылар өздерінің жеке құқықтарын, генетикалық-психологиялық мүмкіндіктерін, әлеуметтік-экономикалық қызығушылықтары мен қажеттіліктерін, және де кәсіптің (технологиялардың) талаптарын ескере отырып, алынған теориялық білімдерін тәжірибеде қолдана алу дағдыларын қалыптастыру.
Колледжде кәсіби тәжірибелік білім берудің мазмұны мен кәсіби біліктілік негіздерінің құрылуы арасындағы қажетті байланысты ашу - негізгі мәселе болып табылады, яғни, берілген кәсіби білім берудің әдістемесіндегі қарам-қарсылықтардың негізі. Кәсіби білім берудің мазмұны деп - теориялық және тәжірибелік кәсіби білім берудің бірлігі, олардың функциялары өзара байланысқан.
Колледжде кәсіби тәжірибелік білім берудің негізгі мақсаты мен міндеттері - оқушылардың кәсіби біліктігін құруға және өздерінің таңдаған мамандығының болашақ еңбек қызметіне дайындауға бағытталған. Бұл дайындық тәжірибелік дағдылар мен іскерліктерді игеру арқылы жүзеге асады, бұл дағдылар теориялық білімдерді тәжірибеде қолдануға, өздерінің мамандығына тән кәсіби үрдістерді - дайындық, жүзеге асыру, басқары мен қызмет көрсетуді жоспарлау үшін қажет. Себебі кіші маман - кәсіби колледждардың білім беру жүйесінің теориялық және тәжірибелік бағдарламаларын меңгерген түлектеріне берілетін кәсіби дәреже. Кіші маман өзінің мамандығы бойынша компьютер және басқа құралдармен байланысты техникалық тапсырмаларды орындайды; инженерлік-техникалық жабдықтар мен құралдарды қызмет көрсетеді, оларды жөндейді; станоктарды (білдектерді), металл құрылымдарын орнатады, басқа ұқсас жұмыстарды орындайды.
Тәжірибелік кәсіби білім беру жалпы білім беруден өзінің мақсатымен, бағдарламасымен және бағдарлама мазмұнымен ерекшеленеді. Жалпы білім беру үрдісі және кәсіби теориялық білім берудің үрдісі негізінен ұқсас болып келеді, бірдей дидактикалық қағидалары мен әдістемелерін жүзеге асыру арқылы орындалады. Кәсіби тәжірибелік білім беру негізінен түпкі әдісері мен оқыту түрлерімен ерекшеленеді. Себебі бұл жерде оқыту өнеркәсіппен қатар жүргізіледі: оқушылар оқытылады, өндіріспен айналысады, еңбек қызметін жүзеге асырады. Кәсіби тәжірибелік білім берудің негізгі ерекшелігі - оқу үрдісі оқушылардың кәсіби еңбегімен қатар жүреді.
Кәсіби тәжірибелік білім беру - оқушылардың ақыл-ойы мен физикалық іс-әрекеттерінің нәтижесінде кәсіби білімдер мен дағдыларды қалыптастыруға бағытталған оқу үрдісі. Егер теориялық кәсіби білім беруде теориялық дағдылар мен білімдер жүйесі қалыптасса, онда тәжірибелік кәсіби білім беруде тәжірибелік дағдылары қалыптасады. Осы екі өзара байланысқан үрдістердің нәтижесінде, нақты мамандығы мен дағдылары бар, кіші маман тұлғасы қалыптасады.
Егер колледждерде кәсіби теориялық білім берудің үрдісінде теориялық қызметтің ерекшеліктері оқылса, онда тәжірибелік кәсіби білім беру үрдісінде тәжірибелік қызметтің ерекшеліктері оқылады. Сәйкесінше, егер теориялық кәсіби білім берудің негізгі құрылымын жалпы білім беретін және кәсіби пәндер кешені құраса, онда тәжірибелік білім берудің негізгі элементтері тәжірибелік қызметтің түрлерінен: зертханалық жұмыстар, оқу бағдарламалары, өндірістік тәжірибе, дипломға дейінгі тәжірибе т.б. тұрады.
Кәсіби колледждерде кәсіби білім берудің негізгі мазмұнын құрайтын құралдарды анықтау үшін, келесі жағдайларға сүйену қажет:
Тәжірибелік білім берудің мазмұны кәсіби дағдыларды, кәсіби қызметтерді игеру арқылы жүзеге асады;
Тәжірибелік білім берудің құрамды бөліктері игерілетін кәсіби қызметтің құрылымымен анықталады.
Кәсіби колледждерде тәжірибелік кәсіби дайындықтарды арнайы пәндердің мұғалімдері мен мамандары басқарады. Тәжірибелік кәсіби дайындық - бұл белгілі бір кәсіптің жұмыстарын жүргізуге арналған дағдылар мен білімдерді қалыптастыру үрдісі. Тәжірибелік кәсіби дайындық барысында дәрежесі мен екінші мамандық та қарастырылады.
Тәжірибелік кәсіби дайындықтың негізгі міндеті оқушыларды, яғни болашақ кіші мамандарды - өздерінің тікелей мамандықтарына дайындауға, теориялық білімдерді тәжірибеде қолдана алуға, кәсіби дағдыларды қалыптастыруға бағытталған.
Кәсіби ілім берудің теориялық және тәжірибелік бөліктері салыстырмалы түрде дербес және өзара байлынысқан бөліктер болып табылады.
Тәжірибелік кәсіби білім беру кіші мамандарды дайындаудың бөлігі болып табылады, ол үшін барлық оқу үрдісінің (29,1 %) үшінші бөлігі болып келеді. Егер бұл жерде көрсеткіштерді щетел елдерінің оқу орындарымен салыстырса, бұл жерде тәжірибенің аздығы білінеді.
Тәжірибелік кәсіби білім беру үрдісі - оқышуларды мамандыққа дайындайтын, кәсіби дағдыларды қалыптастыратын үрдіс. Сондықтан, бұл үрдісті басқару ыңғайлы, тиімді, шығармашылық болуы тиіс. Басқаша айтқанда, берілген үрдіс белгілі бір жүйеде ұйымдастырылуы тиіс және оқытушының ақыл-ой мен физикалық еңбегінің нәтижесінде оқушыда кәсіби дағдылар мен іскерлікті дамытуға бағытталған.
Колледждердің оқу жаспарынды теориялық және кәсіби білім беру сұрақтарын шешу қарастырылады. Білім берудің екі түрінде де міндеттер, әдістер мен түрлерінің өзіндік қасиеттері бар, бірақ мақсаты бер міндетті шешуге, яғни, жоғары білікті мамандарды дайындауға бағытталған.
Білім берудің осы екі түрі өзара байланысқан.
Оқу бағдарламаларында арнайы технологиялық пәндерді, тәжірибелік-кәсіби білім беру үрдістері қарастырылады.
Тәжірибелік-кәсіби білім беру - бұл оқушыны кәсіби қызметке үйрететін, кәсіби құлыптастыратын және дамытатын үрдіс.
Тәжірибелік-кәсіби білім беруді жүйелі талдау негізінен екі бағытта жүргізіледі:
тәжірибелік-кәсіби білім берудің мақсаттарымен міндеттерін жүйелі талдау;
тәжірибелік-кәсіби білім беру үрдісін жүйелі талдау.
Жүйелі талдау кезінде оның келесі құрылымды бөліктері анықталған:
тәжірибелік - зертханалық сабақтар
Тәжірибелік-зертханалық жұмыстарды ұйымдастыру үшін оқу-зертханалық жұмыстарды жоспарлап, зертхана бөлмелерін арнайы жабдықтап, оқушылардың білім алу деңгейлерін басқару тиіс. Тәжірибелік-зертханалық сабақтардың үрдісінің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
оқу тәжірибесі
Оқу тәжірибесін жүйелі қамтамасыз ету үшін, оқу тәжірибелік жұмыстарды жоспарлап, оқу орындарын арнайы жабдықтау қажет, бұл жерде оларда дағдылары қалыптасып, игерген білімдерді бағалау жүргізіледі.
өндірістік (технологиялық) тәжірибе
Өндірістік (технологиялық) тәжірибені кәсіпорындар мен ұйымдарда жүйелі ұйымдастырып, бөлмелерді арнайы жабдықтау қажет. Өндірістік (технологиялық) тәжірибені жүргізудің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
кәсіби-шығарушылық тәжірибе
Кәсіби-шығарушылық (дипломға дейінгі) тәжірибені кәсіпорындар мен оқы зертханаларында арнайы дайындық жүргізу қажет, тәжірибелік-зерттеу жұмыстарын өткізу қарастырылады. Кәсіби-шығарушылық (дипломға дейінгі) тәжірибені жүргізудің әдістемелік ұсыныстары дайындалады.
Егер тәжірибелі-кәсіби оқытуға сол үрдістің көзқарасынан қараса, оның келесідей бөліктерін бөліп қарастыруға болады.
тәжірибелі-кәсіби оқыту үрдісін жоспарлау. Аға мастердің басқаруымен жүргізіледі, және төрт құраушыдан тұрады: тәжірибелік-зертханалық жұмыстарды жүйелі жоспарлау және жүргізу, оқу тәжірибесі, оқу-өндірістік тәжірибе мен кәсіби білікті тәжірибе.
тәжірибелі-кәсіби оқытуды жүргізуге дайындық.
Бұл жерде аталған үрдістің төрт құраушысын жүргізуге дайындықты ескеру қажет.
тәжірибелі-зертханалық сабақтар - оқу зертханалары;
оқу тәжірибесі - оқу орындары;
өндірістік тәжірибе - кәсіпорындар мен ұйымдар;
кәсіби білікті-шығаратын тәжірибе - кәсіпорындар мен оқу зертханалары метиралды-техникалық жадықталуы тиіс. және де шеберлердің арнайы дайындығы қажет.
тәжірибелі-кәсіби оқыту үрдісін қамтамасыз ету. Бұнда да төрт құраушы қарастырылады.
Сондықтан, тәжірибелі-зертханалық жұмыстар оқу-зертхана оқыту технологияларының негізінде, оқу тәжірибесі оқу-тәжірибелік оқыту технологиялары негізінде, оқу-өндірістік тәжірибесі оқу- өндірістік тәжірибе негізінде және кәсіби білікті тәжірибе тәжірибелі-зерттеу технологияларының негізінде өткізіледі.
Оқу шеберлері мен оқытушылардан арнайы пәндік дайындықты, оқу үрдісіне технологияларды енгізуге және тәжірибелік кәсіби оқытудың үрдісін жоспарлауды талап етеді.
Тәжірибелік кәсіби оқыту үрдісін басқару.
Тәжірибелік кәсіби оқыту үрдісін басқару жүйелі түрде жүргізіледі, жеткен нәтижелерін талдау қажет, осы талдау негізіне жіберілген қателіктер мен олардың пайда болу себептері, және оқушылардың жаңа дағдыларды игеру деңгейі нақтыланады. Соның нәтижесінде оқушылардың білімдері бағаланады. Өткен материалды игеруді басқару үрдісі, бақылау немесе бақылау жұмыстарын орындаумен жүргізіледі.
Тәжірибелік-кәсіби оқыту әдістемесі.
Тәжірибелік-кәсіби оқыту мақсатына сәйкес, оны басқару жүйелі түрде жүргізіледі, сабақтарды жүргізудің жолдары мен педагогикалық шеберлікті тұрақты жоғарылату жолдары анықталады.
Осыған орай, жоғарыда аталған Тәжірибелік-кәсіби оқытудың төрт әдістерінің әдістемесін дайындауды қажет етеді.
Тәжірибелік-кәсіби оқытуға деген жүйелі көзқарас оқытушы мен оқушылардың кәсібилігі дамуына, орындалатын жұмыстардың мазмұнын анықтауға әкеледі.
Бүгін, көп бейінді колледж - жоғары білімдік, ғылыми-зерттеу мен тәрбиелеу потенциалы бар, көп деңгейлі, көп бейінді кәсіби жүйесін құруға қажетті барлық материалды-техникалық ресурстары бар білім беру жүйесі.
Көп деңгейлі көп бейінді кәсіби дайындық білім беру бағдарламасын дайындау арқылы жүзеге асырылады. Осындай білім беру жүйесінде білім беру модульдері бөлінеді, олардың арасында кәсіби бағдарламалар мен әдістерде, оқу сипатында сәйкестігі бар байланыстар байқалады.
Білім берудегі инновациялы қызмет - бұл жас маманның жоғары деңгейлі дайындығына қажетті шарт. Сапалы білім беру қызметін жүзеге асырудың басты шарттарының бірі - кәсіби педагогикалық қызметкерлердің болуы, олар өндірістік технологиялардың жүзеге асуына мүмкіндік береді.
Қызметкерлердің сапалы және кәсіби сипаттамалары, білім беру қызметтерін көрсетеді. Жаңа педагогикалық технологияларды дайындап, енгізу қажет, студенттерді оқытуға жаңа көзқарастар қажет, сондай ақ, түлектің кәсібилік жағынан жаңа үлгісін қалыптастыруға шарттар қажет.
Инновациялық өзгерістер, біріншіден, студенттерді оқыту мен тәрбиелеуге жаңа көзқарастарды енгізудің, және де оқытушы мен студенттердің, 80-90 жылдардан ерекшеленетін, қазіргі маманның түріне сәйкес келетін, жалпы және кәсіби құзырлықтары бар санасының өзгеруін білдіреді.
Білім беру мазмұны нұсқаулы бола бастағанда, оқытушы білім беру туралы құжаттарды жақсы біліп, колледждің білім беру жүйесіне инновациялы өзгерістерді енгізе алуы қажет. Инновациялық өзгерістер дегеніміз - студенттерге жеке білім беру ортасын қалыптастыруға мүмкіндік беру, оларда бастамалардың, еңбекке қабілеттіктерін, қауіпсіз және сау өмір сүру қалпына үйлестіру бойынша педагогикалық жұмыстар.
Колледж мұғалімдері арасында инновациялық қызметке дайындығы бірдей емес. Бұл, жоғары жастағы педагогтардың жаңа, дәстүрлі емес құбылыстардан қорқуының салдары. Оларға қарағанда, жас педагогтар жаңа педагогикалық технологияларды жылдам қаблдайды. Компьютермен және ақпараттық технологияларды игеру, желілік ақпаратты білім беру қызметтерін қолдану, кәсіби-тұлғалық дамуы - осының барлығы жас, жаңадан бастаған мамандарға жеңл беріледі. Бірақ жастарға қарғанда, жоғарғы жастағы педагогтар колледж қажеттіліктерін анықтауға жақын, оларда кәсіби жауапкершілік жоғары, педагогикалық жүйеде және әлеуметтік (өмірлік) тәжірибе деңгейі жоғары. Сондықтан, колледжда білім беру жүйесінің инновациялы дамуы жас педагогтардың әлеуеттерін және үлкен педагогтардың тәжірибесін үйлестіре отырып енгізу қажет.
Қазіргі кезде, көп бейінді колледждерде студенттермен жұмыс істеу кезінде оқытушылардың шыдамды көңіл бөлуі маңызды, себебі студенттердің көбінде психика тұрақсыз, көбісі ақпаратты қабылдау мен есте сақтау қабілеттіктері төмен. Колледжде білім беру сапасы педагогикалық қоғамның құрған шарттарына тікелей байланысты. Қазіргі кезде, білім беру сапасының түсінігі басқаша: егер бұрынғы кезде студенттер жақсы нәтижелерге жете алмауын өздерінің қабілеттіктері немесе оқуға деген қызығушылықтарының төмендігінен деп санаса, онда қазір мәселені шешу үшін алдымен педагогтың құрған шарттарына байланысты деп санайды, әрбір бала білім жүйесінде өз жолын табу үшін.
Дегенмен, тіпті қазіргі заманға сай білім беру ортасы да тиімсіз болуы мүмкін, егер оны қолдану мүмкіндіктерін педагогтар дайындамаса. Ол үшін, жаңа оқыту бағдарламаларымен қатар, студенттерді кәсіби дайындауға қажетті мастер-класстар, көріністер енгізіледі. Студенттер ашық есік күндеріне, кәсіптердің жәрмеңкесіне, кәсіби шеберлік конкурстарына, кәсіби білім оқу орындарын сапарларға қатыстырылады.
Қазіргі заман, болашақ мамандар жылдам өзгеретін әлемде жұмыс істеп, дамуға, ақпаратты ресурстарды тиімді пайдалануға, жауапты шешімдер қабылдауға, құқықтық нормаларды сақтауға талап қояды. Бұл барлық дағдылар сәйкес білім беру стандарттарында көрсетілген. Жаңа заман стандарттары, орта кәсіби білім беру орындарының қызметкерлерін дайындауға негізгі әдістемелік көзқарастарды өзгертуді талап етеді.
Студенттердің көп бөлігі колледжде білім беру жүйесін, ұзақтығы мен сабақтардың әдістемесін толығымен өзгертуге қарсы емес. Студенттердің қалауынша, педагогтың баяндауы қысқа әрі созылмауы тиіс, және де тест жұмыстарын орындауды қалайды, себебі бұл кезде сабақтың ұзақтығы білінбейді. Бұның шыққан себебі, студент сабақ барысында не істерін білмейді, оның ойынша, оқытушы беріп жатқан ақпаратты ол қысқа мерзімде алуы мүмкін еді. Колледждің білім беру жүйесіне инновацияларды енгізудің қажеттігін көрсетеді, олар өткен материалдың ары қарай бекітілуіне септігін тигізеді. Бұлардың қатарына: компьютер технологияларын, интерактивті технологияларды (семинар-пікірталастар, мәселелік дәрістер, миға шабуыл) белсенді қолдану, олар оқушылардың ойлауын белсендіреді, қойылған сұраққа өз бетінше жауап бере алуына септік тигізеді, материалға қызығушылық туғызады, оқушылардың назарын аударады.
Аталғандар, білім беру қызметінің жаңа деңгейіне өтуді білдіреді, падогогтың инновациялы қызметке және жаңа білім беру стандарттарын орындауға дайындығымен тығыз байланысты.
Мәселені шешу үшін колледждің инновациялы даму бағдарламасы дайындалған, оның міндеттері келесідей.
Инновациялы даму талаптарына сәйкес, мамандарды дайындауға қолайлы шарттарды құру, кәсіби білім беру бағдарламаларын дайындау және енгізу.
Педагогтардың кәсіби құзырлығын жоғарылату және оқушылардың кәсіби құзырлықтарын қалыптастыру, бұл үшін колледждің жұмыскерлері біліктілікті жоғарылату курстарына қатысуы, педагогикалық шеберлік мектебін құру және инженер-техникалық жұмыскерлердің біліктігін арттыру үшін мастер-класстар құрылады. Педагогтардың кәсіби шеберлігін жоғарылату үшін, қазіргі заманғы технологияларды енгізу, оның ішінде: ақпараттық, коммуникационды, блокты-модульды оқыту, денсаулық сақтау және т.б. технологияларды; білім беру саласында оқытатын семинарлар; әдістемелік жұмыстар, инновациялы сабақтар бойынша жарыстар жүргізу; колледж деңгейінде қалалық, республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциялар мен мастер-класстар өткізу; тәжірибелер, тренинг пен семинарлар ұйымдастыру үрдістері қажет.
ресурсты қамтудың және ақпаратты-білім беру ортасын дамыту, ол үшін білім беру үрдісін басқару мен реттеудің бірегей жүйесін, білім беру сапасының мониторингін құру; колледждің web-сайтын құры және дамыту; әдістемелік материалдары бар білім беру порталын құру; электронды оқулықтар мен оқу құралдарын дайындау; материалды-техникалық базаны бекіту; спорт алаңын жаңалау қажет.
білім беру сапасының менеджмент жүйесін енгізе отырып, колледжді басқару жүйесін дамыту.
өздігінен дамитын ұйым ретінде колледждің қызметі - оның инновациялы дамуының басты факторы болып табылады. Қазіргі заманғы технологияларды енгізу, педагогтардың жаңа инновациялы жаңалықтар мен құбылыстар жайлы білуі, жаңартылған материалды-техникалық база, бұның барлығы инновациялы үрдістің маңызды белгілері болып келеді. Орта кәсіби білім беру орталарында, әсіресе көп бейінді колледждарда, инновациялы даму бағдарламасының міндетіне білім беру жүйесінің барлық субъектрілерін инновациялық қызмет үрдісіне қосу жатады.
Кәсіби білім беру жүйесін, еңбек нарығын, экономикалық саясатты, технологиялық өзгерістерді біріктіретін кең жүйенің бір бөлігі деп қарастыруға болады. Аталғандардың әрқайсысының өз тасушылары бар: жұмыс берушілер, еңбек қызметтері, кәсіби одақтар, олар әлеуметтік қызметтес ретінде бір-бірімен өзара әрекеттеседі. Өздерінің мақсаттарын орындай отырып, олар қоғамның әлеуметтік және экономикалық орталарында қызығушылықтар теңгерімін құрайды, кәсіби білім берудің ашық жұйесінің қалыптасуына ықпал етеді.
Әлеуметтік жағынан ашық келетіні бастапқы және орта кәсіби білім беру жүйелері болып табылады. Олар басқаларымен салыстырғанда, экономикамен байланысқан, білім беру үрдісі мен өнімдерді біріктіретін оқу-өнеркәсіптік кешендері түрінде болады. Олардың әлеуметтік ашық болуы салдарынан, бұл деңгейлер белсенді түрде танылған.
Бастапқы және орта кәсіби білім беру, жастардың әлеуметтік қорғануында дәстүрлі маңызды рөл атақарады. Олар жағдайы төмен отбасылардан шыққан балаларды оқытумен қамтиды, соның себебінен әлеуметтек жанжалдар болмайды.
Бастапқы және орта кәсіби білім алудың мүмкіндігі жоғары, сондықтан оның кемшіліктері де бар, қоғамда әлеуметтік теңсіздік факторын бекітеді. Оқушыларды осы жерде оқыту мен тұрңызу үшін академиялық көрсеткіштерін ескермейді мен арнайы сайыстар өткізілмейді.
1.2 Жұмысшы кадрлар даярлаудағы дуальді білім беру жүйесі шет елде қолданылуы
Президент Н.Ә. Назарбаев Қазақстанның әлеуметтік жаңартылуы: Жалпыға Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам атты мақаласында: Дуальды кәсіптік білім беруді дамытудың маңызы зор. Бұқаралық маман кадрларының жетіспеушілігін еңсеруге мүмкіндік беретін заманауи қолданбалы біліктілік орталықтары қажет [1] -- деп, бұл оқыту жүйесінің кәсіби техникалық саласындағы орнынын айқындап берген болатын. Сонымен қатар колледждерде дуалды оқыту әдісін енгізу туралы нақты тапсырмалар жүктеді. Осыған байланысты елімізде кәсіптік-техникалық білім беру саласында жаңа жүйе құрыла бастады. Білім беру жүйесін жаңғырту аясында дуалды кәсіптік білім беру дамыту, жұмыс кадрлардың зәрулігін еңсеру үшін қазіргі заманғы қолданбалы мамандықтардың орталықтарын құру мндеттері жүктелді. Дуальді оқыту жүйесін негізі, оқу орны мен өндірісте қатар оқу. Бұл кәсіптік-техникалық білім берудегі басты мәселе - қазіргі заманғы теориясы мен практикасын, өндірісті жоғары оқу орнында арасындағы алшақтық жоюға мүмкіндік береді. Құрылымдық өзгерістер, Қазақстан Республикасында болып жатқан бүгінгі таңда, елімізде тарихи, экономикалық және саяси проблемаларды шеше алатын қабілетті, жаңа тұрпаттағы мамандарға жоғары сұраныс тудыруда.
Оқыту тиімді технологиясын дамытуда Германия мемлекетінің кәсіби академиялық оқыту мекемелерінде жүзеге асырылып жатырған дуалды білім беру жүйесі ерекше қызығушылық тудырды.
Дуальді оқыту негізінде теорияның практикамен тығыз байланыста болады. Дуальді оқыту жүйесін енгізудегі басты проблема - жоғары кәсіптік және техникалық білім берудің негізгі теориясы (оқу) практика (өндірісті) арасындағы алшақтықты жою болып табылады.
Мәні бұл жүйенің артықшылығы сол, оқушылар оқу уақытының 70-80%-ын өндірісте, қалған 20-30%-колледжде білімін шыңдайды. Бұл жүйенің тағы артықшылықтарына тоқталсақ: Біріншіден, оқыту жұмыс берушілердің қажеттіліктеріне қарай жүргізіледі және қажетті мамандарды жұмысқа алады. Екіншіден, болашақ кадрлар өз мамандығын қызығушылықпен үйренеді,оқуын аяқтағаннан кейін сол кәсіпорында қалуға талпынады. Үшіншіден, түлектерге сұраныс артады және жұмысқа орналасу деңгейі өседі. Бұл - еліміздің әлеуметтік-экономикалық дамуына барынша әсер етеді. Осылайша, бизнес, адам мен мемлекеттің мүддесін біріктіріп, үшжақты әріптестік белгіленеді [2].
"Дуальді кәсіптік оқыту нысаны түсінігі" "кәсіптік оқыту"педагогі Х. Абелге тән.
Германия мемлекеті "саяси білім беруге әсер ететін "азаматтық құқықтану" пәнін оқу жоспарына енгізіп және де кәсіби мектеп міндеттерін кеңейтуде. Георг Кершенштайнер кәсіптік білім беру қисыншылы , кәсіптік мектеп негізінде оқу пәнінің білімдік-кәсіптік білім берудің теориялық тұжырымдамасының міндеттерін негіздеп қалыптастырды. Осылайша, ол кәсіптік мектептегі кәсіптік білім берудің дуальды нысаны тиісінше заңдастырды.
Германияда мемлекет тарапынан кәсіптік оқыту мәселелері жеке экономикасымен шешіледі және сонымен бірге қаржыландырылады. Оқытудың бұл процесінде кәсіпорынмен әріптестік орнағаннан кейін еңбек нарығының қажеттілігіне, кәсіпорын үшін мамандар дайындауда өз мүддесін сақтауға бағытталған.
Кәсіптік білім берудің жалпы құрылымы Германия Федеративтік Республикасының заңнамалық құжаттарымен белгіленген. Кәсіптік білім беру жүйесін қаржыландыру және басқару жауапкершілігі федералдық, жергілікті (аймақтық) және муниципалды органдар, жұмыс берушілерге және кәсіподаққа жүктелген.
Бүгінгі күні ҚР Білім және ғылым министрлігі дуальді жүйені кәсіптік мамандар даярлайтын 96 техникалық және кәсіптік білім беру оқу орындарында енгізілмек. Кәсіптік-техникалық маман дуалды жүйесімен дайындау дамыған елдер арасында кеңінен танымал. Бұл жүйе өзінің тиімділігімен - Германия, Австрия, Дания, Нидерланды, Швеция елерінде қолданысқа ие. Соңғы жылдары оқытудың дуальдық жүйесіне Қытай және Азияның бірқатар дамушы елдері арасында қызығушылық тудырып отыр[3].
Бұл жүйемен кәсіптік білім беру жүйесіне енгізген елдер тәжірибесіне көз жүгіртсек, жүйе нәтижесіз емес. Мысалы елбасымыздың Германияға сапары кезінде ГФР канцлері Ангела Меркель Германияны дамыту факторлары ішінде бұл оқыту жүйесін атап кеткен. Бұл жүйе Германия елінде 600 мыңнан астам кәсіпорында қолданылады. Елімізде техникалық және кәсіптік білім беретін 96 оқу орнында дуалды жүйесі енгізілген. Басым бөлігі ауыл шаруашылығы, көлік, металлургия, машина жасау, мұнай-газ және химиялық өндіріс салалары. Алдымен лицейлер мен колледждердің материалдық-техникалық базасы жаңартылды. Екіншіден, әлеуметтік серіктестік дамуда, ал үшіншіден, инновациялық технологиялар қолданылатын болады.
Қазіргі уақытта дуальды жүйесін Франция өз тәжірибесіне енгізеді. Бұлжүйені мемлекеттік мекемесі немесе шенеунік ойлап таппаған. Оқытудың дуалды жүйесі кәсіпкерлер арасында және оқу орындарының қарым-қатынастардың арқасында пайда болған көзқарас. Сондықтан, қазір бұл жүйе өз алдына құндылық ретінде Германия елінен басқа көптеген елдер назарында. Бұл ретте дуальдық оқыту жүйесін Орталық Азиядағы көшбасшы мемлекеттер арасынан - Қазақстанның бірінші болып қолға алуы өте орынды[3].
Қазіргі уақытта мамандар даярлауда бұл жүйе бойынша қазірдің өзінде Германия Федеративтік Республикасының Рейнланд-Пфальц жерінде орналасқан муниципалитет аймағында жұмыссыздық деңгейі 3% - ды құрайды. Ал, жалпы елімізде бұл көрсеткіш деңгейі 5% пайызды құрады. Бүгінде Германияда жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі -4,5% болса, онда Грекияда бұл көрсеткіш -- 26, Испанияда 21,6, Францияда 10, Италияда 13,4% - ға өсті. Бірақ бұл жүйенің жұмыссыздық проблемасын шешуде қаншалықты тиімділігін байқауға болады[3].
Дуалды оқытудың өзіндік дайындалу үдерісі кезінде өндірістің ерекшеліктеріне сәйкес болашақ маманның оқыту мазмұнына жұмыс беруші әлеуетті "араласуға" мүмкіндік алады. Сол арқылы серіктестік оқу орындарымен болашақ маманның дуалды білім беру жүйесінде даярлауға және бәсекеге қабілетті әлеуеті адами ресурстарын бағалай алады. Оқу орны серіктестік өндірісіндегі жедел - өндірістік қызмет шарттары туралы ақпаратқа қол жеткізеді, сондай-ақ оқу бағдарламалары мен нақты пәндерге түзетулер енгізуге және жаңартуға мүмкіндік береді. Дуалдық жүйе оқытудың барлық қатысушыларының - халықтың, кәсіпорындардың қызметкерлері тараптары мен мүдделеріне жауап бере алады.
Қорыта айтқанда, дуалды оқыту жүйесі - еліміздің қарқынды әлеуметтік - экономикалық дамуы әсер етеді. Бұл үшін ЖОО-да болашақ мұғалімдерді дуальды оқытуға даярлау жүйесінің теориялық ережесін әзірлеу; техникалық және кәсіптік білім берудің дуальдік оқыту жүйесімен болашақ педагогтарды даярлаудың концептуалдық модель құру; техникалық және кәсіптік білім берудің дуалдық оқыту жүйесінде болашақ педагогтарды даярлаудың дидактикалық шарттарын іске асыру және болашақ педагогтарды даярлауда дуалдық оқыту әдістемелік жағын қамтамасыз етуді талап етеді.
2 Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1 Кәсіптік оқыту әдістемесіне талдау
Кәсіпітік оқыту кәсіптік білікті жұмысшы даярлаудың негізі болып табылады. Кәсіптік оқыту тапсырмасының негізі - формаландыру, кәсіптік біліктік пен білімді толықтыру мен бекіту. Кәсіптік оқытудың негізгі мазмұны болып білім алушыларды еңбек әдістеріне, операциялар мен еңбек үрдісін орындау қабілеттеріне үйрету, сәйкесінше мамандыққа орай.Бұл тапсырмаларды бірінші ретте кәсіптік оқыту шебері шешеді.
Білім алу білімнің қағидасын білмей мүмкін емес, негізгі жағдайлар, соның арқасында табысты білім үрдісін ұйымдастыру жатады және білім беру мен табысты оқу-өндірістік үрдісті ұйымдастыру. Оқу үрдістері кестеде берілген.
2.1 кесте - Оқытудың негізгі қағидасы
Жалпы дидактикалық қағида
Кәсіптік оқытудың спецификалық қағидасы
1
2
Ғылымилық және қол жетімділік.
Білімнің көрнекілігі мен дамыған ғылыми-хникалық ойлау.
Сезінушілік пен шығармашылық белсенділік білім алушылардың басшы инженер-педагог рөліндегі.
Жүйелілік пен бір ізділік білімдегі.
Білім алушылардың жеке ерекшеліктерін есепке алу.
Теория мен практиканың байланысы, ғылым мен өндірістің байланысы.
Білімді игеру тұрақтылығы, ақыл мен қабілеттің.
Өндірістік еңбек негізінде білім алу. Кәсіптік оқыту бағдарламасын қатаң сақтау.
Өндірістік қоғамдық-пайдалы жұмысты білім үрдісінде орындау.
Оқу цехтеріндегі біліммен сәйкестік, шеберханалар, өндіріс аумақтарымен.
Білімнің көрнекілігі. Экскурсия жүргізу мен технологиялық, еңбектңк үрдіс элементтерін көрсету, кино филмдерді көрсету, моделдер үлгісі, макеттерді, сызбаларды, сызуларды көрсете отырып және т.б.
Жалпы білім беретін және жалпы техникалық пәндердің қағидасының кәсіптік бағыттылығы.
Оны жүзеге асыру оқыту мақсатымен байланысты, жалпы техникалық және арнайы пәндермен, сонымен қатар олардың оқу бағдарламаларымен барлық оқытушылардың, бір мамандық бойынша білім алатын .
Оқу материалын игеру барысында технологиялық қағиданың бір ізділігі.
Бұл қағида тек мына мамандықтарға тән Кәсіптік оқыту мен арнайы технология өндірістік өзіндік бір үлгідегі технологиялық процесстерге білім алушылар өндірісте операциялар зерттеудің сондай тізбекте болжанады.
Оқу үрдісінде кәсіптік жұмысты молдендіру қағидасы.
Жұмысшы қызметін моделдендіруде эталонды талаптарды ашуды болжайды оларға:
oo функциялар, жұмыс орнында атқарылатын;
oo тапсырмалар, жұмысшы орындауға тиісті;
oo жалпы кәсіби, жалпы техникалық және арнайы білімдер, ақыл мен қабілет, қойылған тапсырманы шешуге арналған.
Кәсіптік мобилділіктің қағидасы - ол мынадай білім мазмұнының жинағын қарастырады және оқу үрдісін ұйымдастыруды, білім алушыларда қойылған тапсырма мен шешуге бағытталған техникалық құралдарды тез игеруге бағытталған, технологиялық үрдістер мен жаңа мамандықтар, өз білімі бойынша біліктілігін жоғарылату сұранысын формаландыру. Мобилділік, еңбек мінезінің шығармашылығы дүниетанымының кеңдігіне байланысты. Оқыту мақсаты мынада, білім алушылар тек кәсіптік қабілеттерді игеріп қана қоймай сонымен қатар өз интеллектін дамытуында. Кәсіптік оқыту мазмұны жылдам іске асып және техникада жаңашылық пайда болғанда тез сіңісіп кетуі керек.
Кәсіптік оқытудың модулдік қағидасы.
Модулдік оқытудың мәні мынада, білім алушылар өздігінен оған берілген жеке оқу бағдарламасымен жұмыс істей алады, онда ақпараттық бөлім және қойылған дидактикалық мақсатқа жетудегі әдістемелік жетекшілік.
Бағдарламалар нұсқалық түрде, әлеуметтік тапсырыс негізінде модул мазмұны өзгеріп отырады.
Кәсіптік мектептің жалпы мақсаты - жанжақтылық, тұлғаның гармоникалық дамуы оның білімділігінің біріңғайлығынан болжанады, тәрбиелігі мен жалпы дамуынан.
Осы мақсаттан оқу үрдісі үш негізгі өзара байланысты функцияны атқарады:
oo білім беретін;
oo тәрбиелік;
oo дамытушылық.
Үрдістің білім беретін функциясы формаландырудан құралады:
oo білім алушылардың ғылыми-техникалық және өндірістік білімдер-факттер, заңдар, қағидаттар, теориялар, құбылыстар мен үрдістер жүйесі;
oo алынған білімді оқу, оқу-өндірістік тапсырмаларды шешуге қолдану;
oo жалпы білім беру, политехникалық және арнайы қабілеттер білім алушыларда;
oo қорытындыда, іске асыруда, алынған білімді жетілдіруде және тереңдетудегі білімдер мен қабілеттер.
Тәрбиелеуші функция оқу үрдісінің мәні оқытушы сабаққа қарамастан білім алушыларды тәрбиелеуі.
Білім алушылардың оқу барысында :
oo адам еңбегі мен еңбекке деген сыйластыққа тәрбиелеу;
oo еңбек тобына жататын намыс сезімі;
oo патриотизм мен интернационализм;
oo жоғары қызығушылық қасиеттері.
Бұл оқытудың функциясы сонымен қатар өзіне :
oo топтық, достыққа, әлеуметтік әңгімелесуге дайын тұруға тәрбиелейді;
oo еңбектік пәнге тәрбиелеу, арлы болуға және жауапкершілік пен иниацивтілікке тәрбиелейді;
oo іс-әрекет ережесі мен норманы қалыптастыру;
Оқу үрдісінде тәрбие қамтамасыз етеді:
oo оқу материалының иеялық маңыздыларын жинақтауға;
oo оқу әдістемелерімен, білім алушылардың белсенділігін дамыту және өздік ойлау қабілеті мен физикалық еңбекке жетелейді;
oo сабақ берудің жоғары ғылыми деңгейі.
Оқу үрдісінің дамытушылық функциясы білім алушыларда рационалды ойлау әдістерін формаландыруда кездеседі:
oo сараптама, синтез, салыстыру, жалпылама және т.б.;
oo қабілетті және өздік оқуға, өзіндік жетілу мен шығармашылық ойлауға деген қылықты формаландыру;
oo назарды дамытуда, есте сақтау, сөйлем мен қиал;
oo оқу және оқу өндірістік еңбектіформаландыру мәдениеті.
Кәсіптік оқыту әдістері бұл - жүйе мен логикалық бірізділік инженер-педагог пен кәсіптік білім алушылар арасындағы, соның арқасында оқушылар кәсіптік білімді игереді, қабілеттер мен ақылды, шығармашылық қабілетін дамытады, кәсіптік шеберліктің негізін қалыптастырады .
Оқу үрдісі қиын әрі шексіз, ол әртүрлі мазмұнды факторлардан тәуелді. Оқытушы өзінің жұмысын табысты орындай алады егер, ол оқыту әдістерін білсе шеберлігін жүйелі түрде қолдана алады.
Оқу әдістемесін тиімді пайдалану үшін, оқытушы оны белгілі жүйеде беруі тиіс.
Оқыту әдістемесінің арқасында әдістерді түсінеді, оқытушы мен оқушы арасындағы ортақ жұмысты, оның көмегімен керекті білімдер алынады. Оқыту әдістерінің классификациясы 2 кестеде көрсетілген.
2.2 кесте - Оқыту әдістерінің классификациясы
Өзіндік даму деңгейі танымдық қызметтегі:
Оқу жұмысының түрі бойынша:
Ақпарат көзі бойынша:
түсіндірмелі-иллюстративті;
репродуктивті;
мәселені қарастыру;
біліктікті арттыру;
зерттеушілік.
әңгіме;
сұхбат;
жаттығу;
әдебиетпен жұмыс;
дәріс.
Ауызша, (әңгіме, түсіндірмелік, дәріс, сұхбат, кітаппен жұмыс және т.б.)
Көрнекілік, көрнекі құралдарды көрсету, кинофильмдер және т.б.)
Практикалық (жаттығу, зертханалық-практикалық жұмыс және т.б.).
Кәсіптік оқыту әдістемесі (2.1-сурет) бұл - шебер мен оқушының бірлескен жұмыс әдісі, соның мнәтижесінен оқушылар білім алады, қабілеттер мен ақылдарын жетілдіреді, кәсіптік оқытудың тәрбиелік мақсаты орындалады.
Ақпараттық-түсіндірушілік әдіс дайын білімді оқушыларға дәстүрлі жолмен жеткізу, ол ақыл мен қабілетті формаландырмайды.
Репродуктивті әдіс - оқушылардың ақылы мен қабілетін формаландыруға бағытталған.
Бөліктік - ізденіс немесе эврестикалық әдіс, оқытушы мәселені айтады ал оқушылар оның көмегімен сол мәселені шешеді.
Зерттеушілік әдіс - оқушы өздігінен мәселені қарастырып өзі оны шешді.
Ізденістік әдіс (бөліктік-ізденіс, зерттеушілік, мәселені қарастыру)
Бір ізді және мақсатқа бағытталғандық олар белсенді жаңа білім мен дағдыларды игеруге , оның барысында қиындықтар түрлі шешімі табуды күтеді.
Олардың қолдану табысты шығармашылық оқыту мен танымдық және студенттердің жұмыс дағдыларын дамытуға мүмкіндік береді.
Өзін дамыту әдісі
Өзін дамыту әдісі
Практикалық әдіс
Практикалық әдіс
Ауызша әдіс
Ауызша әдіс
Жаттығулар еңбек әдістерін орындауға арналғана
Жаттығулар еңбек әдістерін орындауға арналғана
әңгіме
әңгіме
Өзіндік бақылау
Өзіндік бақылау
түсіндірме
түсіндірме
зертханалық-
практикалық
жұмыс
зертханалық-
практикалық
жұмыс
оқу-өндірістік
жұмыс
оқу-өндірістік
жұмыс
әңгіме-түсіндірме
әңгіме-түсіндірме
сұхбат
сұхбат
өндірістік-
техникалық тапсырманы шешу задач
өндірістік-
техникалық тапсырманы шешу задач
Жобалау мен басқару тапсырмалары
технологиялық үрдісті
Жобалау мен басқару тапсырмалары
технологиялық үрдісті
Инструктаж
Инструктаж
Үй жұмысын орындау
Үй жұмысын орындау
Оқушылардың кітаппен өздік жұмысы Самостоятельная
работа учащихся с
литературой
Оқушылардың кітаппен өздік жұмысы Самостоятельная
работа учащихся с
литературой
оқу-
өндірістік
экскурсия
оқу-
өндірістік
экскурсия
Тренажерда жаттығу орындау
Тренажерда жаттығу орындау
жазбаша
инструктирлеу
жазбаша
инструктирлеу
Көрнекі құралдарды көрсету
наглядных пособий
Көрнекі құралдарды көрсету
наглядных пособий
Еңбек әдісі мен операцияны көрсету
Еңбек әдісі мен операцияны көрсету
көрнекі-демонстрациялық
әдіс
наглядных пособий
көрнекі-демонстрациялық
әдіс
наглядных пособий
2.1 сурет - Кәсіптік оқыту әдістемесі
2.1.1 Өндірістік оқыту мен ұйымдастырылған оқу түрін жобалаудың әдістемелік ерекшеліктері
Оқыту ұйымдық нысан бойынша белгіленген тәртіппен және белгілі бір режимде арқылы өтетін, әсіресе оқытушылар және студенттер ұйымдастыратын қызметін түсіну керек.
Ұйымдастырушылық форма топтық және жеке оқыту түрімен мінезделеді, оқушылардың өздік жұмысының деңгейі, оқытушылар тарапынан білім алушылардың оқуын бақылау.
Оқыту түрін ұйымдастыруды таңдау оқу-тәрбиелік тапсырмаман және оқу жоспарының әдісі мен мазмұнымен анықталады.
Колледжде оқыту сыныптық сабақ жүйесінде жүргізіледі. Сыныптық-сабақ жүйесін ұйымдастырудың негізгі түрі болып сабақ табылады.
Күрделі дидактикалық қарым-қатынаста сабақ оқыту мақсаттары, мазмұны, формалары, әдістері, құралдары жинақталады.
Байланысты негізгі дидактикалық мақсаттары сабақтардың бес негізгі түрлерін ажыратады:
oo жаңа білімді игеру сабағы;
oo білім мен қабілетті толықтыру мен тереңдету сабағы;
oo қайталау-жалпылама сабақ;
oo бақылау-тексеру сабағы;
oo комбинирленген сабақ.
Кәсіптік оқыту үрдісінде келесі сабақ түрлерін ажыратады:
oo теориялық білім сабағы;
oo практикалық білім сабағы (өндірістік).
Кәсіптік оқыту сабағы бөлінеді:
oo оқу шеберханаларында оқыту (оқу-өндірістік цехта, оқу шаруашылығында және т,б.)
oo өндірісте оқыту.
Өндірістік оқыту сабағы-оқу және еңбек жағдайлары (оқу шеберханалары, оқу-өндірістік шеберханалар, т.б.) оқушылардың бүкіл топтың бір жұмыс істейтін дидактикалық тапсырмаға шешім ұсынады практикалық оқыту ұйымдық нысаны болып табылады.
Кәсіптік оқытудың барлық сабақтарын үш топқа бөлуге болады:
oo алғашқы білімді қалыптастыратын сабақ;
oo алғашқы білімге негізделіп жұмыстар мен операциялар орындалатын сабақ;
oo алғашқы білімге негізделген жұмыстар мен операцияларды орындау отырып, басқа комплексті тапсырма мен жұмыс түрін орындау.
Өндірісте өткізілетін сабақтар мынадай түрлерге бөлінеді:
oo Біліктілігін арттыру жүйесін жетілдіру өндіріс ортасында жұмыс күрделі және күрделі түрлерін жүзеге асырады;
oo нақты еңбек жағдайларында озық қызметкерлерінің қызметі;
oo сабақ-практика, өндірістік жұмысшылардың жұмысын бақылаудан кейінгі;
oo өндірістік практика күндізгі жұмыс орындарына жұмыс кезінде жалпы өндіру жетілдіру, кәсіби және дағдылар;
oo жұмыстар мен біліктілік сынақтар бақылау және тексеру жүзеге асыру үшін сабақтар;
oo сабақ - экскурсия.
Кәсіптік оқыту сабағы, оқыу шеберханалары немесе цехтарда өткізілетін келесі түрленден болуы мүмкін:
oo жаңа операцияны үйрену сабағы;
oo инструктивті сабақ;
oo бақылау-тексеру сабағы;
oo алғашқы үйренген операцияны бекіту сабағы;
а) жаттығу сабақтары;
б) оқу-өндірістік өнімдерді өзіндік даярлау сабағы;
в) аралас сабақ.
Бір ізділік және құрылым кәсіптік оқыту сабағының 2.2-суретте берілген.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесi - оқыту процесінде студенттердің, семинарлар мен ғылыми бағыттары бойынша мамандық орындау үшін оқушыларға осы нақты тапсырманы орындау үшін белгілі бір жұмысты белгілейтін құжат.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесi бағдарламасында көзделген кәсіптік оқыту, кәсіби білім, дағды және қабілет меңгеру үшін студенттердің жұмысының орындауын анықтайды.
Мамандық өнеркәсіптік жұмыстардың тiзбесiн семестр немесе аға шебер басшылығымен тұтас оқу жылына өндірістік оқыту жүргізіледі.
Тізімдер талқыланады және бастауыш кәсіптік мектеп оқу-өндірістік жұмыс үшін әдістемелік комитеті директорының орынбасары бекітеді.
Оқу - өндірістік жұмыстар кәсіптік мектеп ( лицей ) және кеңселер мен зертханаларының үшін білім беру семинарлар, көрнекі құралдармен және жабдықтарға арналған барлық меншік нысанындағы кәсіпорындар, білім беру және жабдықтарды жөндеу өндірістік тапсырыстарды, құрылыс құралдар мен құрылғылардың бұйрығымен таңдалады.
Сызбалар мен техникалық жабдықтар ағымдағы мемлекеттік стандарттарға сәйкес, әдістемелік және технологиялық карталар: тізіміне енгізілген өндірістік жұмыстарды, барлық техникалық құжаттаманы талап етілуі тиіс.
Тікелей өндірістік жұмыс тізіміне меншік түрлі нысандағы кәсіпорындар мен ұйымдарға студенттердің өндірістік оқыту барысында студенттермен оқытылатын болады және жұмыс бағдарламасының әрбір тақырып немесе бөлімін орындау тиіс, онда жұмыс орындарын немесе нысандардың жалпы сипаттамасы, көрсетілген.
Кіріспе нұсқаулығы
Сабаққа келушілерді қатысым журналында белгілеу
Кіріспе нұсқаулығы
Құрал - жабдықтарды тапсыру, техникалық құжаттар, дайындамалар, материалдар т.с.с
Оқушыларды орнына отырғызу және техника қауіпсіздігін тексеру
Кіріспе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz